Научная статья на тему 'СПОРТ КУРАШИДА МУСОБАҚА ТАЙЁРГАРЛИГИНИ БОШҚАРИШ АСОСЛАРИ'

СПОРТ КУРАШИДА МУСОБАҚА ТАЙЁРГАРЛИГИНИ БОШҚАРИШ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
48
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КУРАШ / МУСОБАқА ТАЙЁРГАРЛИГИ / ОПТИМАЛЛАШТИРИШ ВА БОШқАРИШ / УСЛУБИЯТНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Бакиев З.А.

Ушбу мақолада кураш бўйича мусобақа машғулотларининг йиллик даврида оптималлаштириш ва бошқариш услубиятининг самарадорлиги кўрсатилган.В данной статье представлена эффективность методики оптимизации управления в годичном цикле соревновательной подготовки в спортивной борьбе.In this article presents the effectiveness of the methodology of optimization and management in the annual cycle of competitive training in wrestling.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТ КУРАШИДА МУСОБАҚА ТАЙЁРГАРЛИГИНИ БОШҚАРИШ АСОСЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

то, по крайней мере, в очень сложные условия. Кроме того, в отличие от бактериальных инфекций, которые тоже бывают весьма неприятными, для большинства вирусных болезней не существует никаких лекарств. Кроме того, пандемия COVID-19 циклическая, т.е. ее необходимо переждать. Это возможно только при соблюдении безопасности и моральной готовности к тому, что этого придется придерживаться еще несколько лет.

Одним из очевидных приоритетов в период после пиков и волн пандемии COVID-19 станет повышенная забота о здоровье спортсменов, тренеров, зрителей и общества в целом, а также закрепление усиленных мер безопасности, направленных на предотвращение распространения коронавирусной инфекции при занятиях физической культурой и спортом, проведении массовых мероприятий, включая требования по степени заполняемости, использованию средств индивидуальной защиты, вакцинации, проведению медицинских осмотров и других.

Литература:

1. Величко М.Н., Белякова А.М., Храброва Е.О., Самойлов А.С., Рылова Н.В., Хан А.А. Этапы1 возвращения к спортивной нагрузке после перенесенной коронавирусной инфекции COVID-19. Спортивная медицина: наука и практика. 2021;11(2):34-37. https://doi.Org/10.47529/22232524.2021.2.6

2. Дайджест Департамента международного и регионального сотрудничества. Спорт в условиях пандемии COVID-19. URL:https://ach. доу.ш/ир1оай/рй1У20200720_Цайджест_спорт_итог.рй1

3. Зеленкова И.Е., Ильин Д.С., Бадтиева В.А. Возвращение к тренировкам после коронавируса (SARSCoV2/COVID19). Спортивная медицина: наука и практика. 2020;10(3):60-66. https://doi.org/10.47529 /22232524.2020.3.60.

4. Маркушина Н.Ю., Тимченко Н.М., Точицкий Н.А. Коронавирус и спорт: проблема отмены1 крупнейших международных спортивных соревнований // Ученые записки университета им.П.Ф.Лесгафта. - 2020. - №3 (181). - С.303-3012.

5. Супотницкий М.В. COVID-19: трудный экзамен для человечества. - M.: НП ИД «Русская панорама», «СПСЛ», 2021. - 256 с.

6. Ханферьян Р.А., Радыш И.В., Суровцев В.В., Коростелева М.М., Алешина И.В. Значение физической активности в регуляции противовирусного иммунитета. Спортивная медицина: наука и практика. 2020;10(3):27-39. https://dOi.Org/10.47529/2223-2524.2020.3.27.

7. Campbell F, Archer B, Laurenson-Schafer H, Jinnai Y, Konings F, Batra N, et al. (2021). "Increased transmissibility and global spread of SARS-CoV-2 variants of concern as at 2021". Euro Su^eillance. 26 (24): 2100509. DOI:10.2807/1560-7917.ES.2021.26.24.2100509.

8. Chaolin H., Yeming W., Xingwang L., Lili R., Jianping Z., Yi H., et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020;395(10223):497-506. https://doi.org/10.1016/ s01406736(20)30183-5

9. Corsini A., Bisciotti G.N., Eirale C., Volpi P. Football can not restart soon during the COVID-19 emergency! A critical perspective from the Italian experience and a call for action. Br J Sports Med. 2020; 0:1-2. https://doi. org/10.1136/bjsports-2020-102306

10. Huang C., Wang Y., Li X., Ren L., Zhao J., Hu Y., et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020;395(10223):497-506. https://doi.org/10.1016/s01406736(20)30183-5

11. Inciardi R.M., Lupi L., Zaccone G., Italia L., Raffo M., Tomasoni D., et al. Cardiac involvement in a patient with coronavirus disease 2019 (COVID-19). JAMA Cardiology. 2020; 5(7):819-824. https://doi.org/10.1001/ jamacardio.2020.1096

12. Jordan R.E., Adab P., Cheng K.K. Covid19: risk factors for severe disease and death. BMJ. 2020;368:m1198. https://doi.org/10.1136/bmj. m1198.

13. Nieman D.C., Wentz L.M. The compelling link between physical activity and the body's defense system. J Sport Health Sci. 2019;8(3):201-217. https:// doi.org/10.1016/j.jshs.2018.09.009.

14. NieB A.M., Bloch W., Friedmann-Bette B., Grim C., Halle M., Hirschmuller A., et al. Position stand: return to sport in the current Coronavirus pandemic (SARS-CoV2 / COVID-19). Deutsch Z Sportmed. 2020;71(5):1-4. https://doi.org/10.5960/dzsm.2020.437

15. Pascoe A.R., Fiatarone Singh M.A., Edwards K.M. The effects of exercise on vaccination responses: a review of chronic and acute exercise inte^entions in humans. Brain Behav Immun. 2014;39:33-41. https://doi. org/10.1016/j.bbi.2013.10.003

16. Sallis J.F., Adlakha D., Oyeyemi A., Salvo D. An international physical activity and public health research agenda to inform coronavirus disease19 policies and practices. J Sport Health Sci. 2020;9(4):328-334. https://doi. org/10.1016/j.jshs.2020.05.005

17. Smirnov V.S., Totolyan A.A. Congenital immunity in coronavirus infection. Infection and immunity. 2020;10(2):259268 (In Russ.). https://doi. org/10.15789/22207619-III-1440

18. Sun P., Qie S., Liu Z., Ren J., Li K., Xi Y. Clinical characteristics of hospitalized patients with SARSCoV2 infection: A single arm metaanalysis. J Med Virol. 2020;92(6):612-617. https://doi.org/10.1002/jmv.25735.

19. Yesudhas B., Srivastava A., Gromiha M.M. COVID-19 outbreak: history, mechanism, transmission, structural studies and therapeutics // Infection. 2021. V. 49. P. 199-213. https://doi.org/10.1007/sl5010-020-01516-2

20. Wang X., Liu W., Zhao J., Lu Y., Wang X., Yu C., et al. Clinical characteristics of 80 hospitalized frontline medical workers infected with COVID19 in Wuhan, China. J Hosp Infect. 2021;105(3):399-403. https://doi. org/10.1016/j.jhin.2020.04.019.

Педагогика фанлари номзоди, доцент З.А. БАКИЕВ1

!Мирзо Улугбек номидаги Узбекистан Миллий университета

Муаллиф билан богланиш учун:

zafar.bakiev@gmail.com

СПОРТ КУРАШИДА МУСОБАКД ТАЙЁРГАРАИГИНИ БОШЦАРИШ АСОСААРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье представлена эффективность методики оптимизации управления в годичном цикле соревновательной подготовки в спортивной борьбе.

Ключевые слова: спортивная борьба, соревновательная подготовка, оптимизация и управление, эффективность методики.

Ушбу маколада кураш буйича мусобака машFулотларининг йиллик даврида оптималлашти-риш ва бошкариш услубиятининг самарадорлиги курсатилган.

Калит сузлар: кураш, мусобаца тайёргарлиги, оптималлаштириш ва бошцариш, услубиятнинг самарадорлиги.

In this article presents the effectiveness of the methodology of optimization and management in the annual cycle of competitive training in wrestling.

Key words: wrestling, competitive training, optimization and management, efficiency of the methodology.

Долзарблиги. Спорт курашида, жумладан эркин ва юнон-рум курашларида жахон спорт харакатидаги ра;о-батнинг кескинлашиши ю;ори малакали курашчиларни мусоба;аларга тайёрлаш самарадорлигини оширишнинг янги йулларини излаб топишни та;озо этади [2,3].

Узбекистон спортчилари Олимпия уйинлари ва жахон спорт майдонларида мухим галабаларни ;улгга киритиб келмо;да. Аммо эришилган галабаларни янада мустахкам-лаш учун мусоба;а тайёргарлигини ва у;ув машгулот жараёнларини келгусида хам такомиллаштириш лозим [4].

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

см см о см

го га

0

ю

1

Спорт курашида мусобака фаолиятининг (МФ) автоматлаштирилган тахлилини кенг куллаш спорт-чиларнинг МФ курсаткичлари тугрисида тезкор батафсил ахборот олишларига имкон беради, бу эса уз навбатида, тайёргарликнинг турли боскичларида курашчиларнинг мусобака тайёргарлигини (МТ) объектив тахлил килиш ва машгулот жараёнини индивидуаллаштириш учун шароит яратди. Х,озирги вактда спорт курашида мутахассислар томонидан инновацион ва ахборот технологиялари асосида курашчиларнинг техник-тактик харакатларини тезкор равишда тахлил килишни амалга ошириш йуллари талаб килиб олиняпти, бу уларнинг халкаро микёсдаги мусобакаларда самарали харакатларни бажариш сама-радорлигини анчагина оширишларига имкон беради. Шунга кура, курашчиларнинг МФ тахлил этиш буйи-ча ахборот компьютер дастурларини ишлаб чикиш ва амалиётга татбик этиш зарурати юзага келади [5,6].

Малакали спортчиларни тайёрлаш куп томонлама-ли ва узок вакт давом этадиган жараён хисобланади. Жумладан:

укув-машгулот жараёнларини самарали ташкил килиш учун куйидагиларни аниклаб олиш зарур: спортчи-лар укув-машгулот жараёнларини оптималлаштириш ху-сусиятлари; укув-машгулот жараёнларини спортчиларга таъсири, ихтисослашган укув-машгулот жараёнларини устувор йуналиши буйича таснифлаш хамда уларни машклантириш имкониятларига кура ажратиш, спортчи холати динамикасини объектив назорат килиш усулини ишлаб чикиш ва х.к.

Тайёргарликнинг турли боскичларида укув-машгу-лот жараёнларини самарали бошкариш ва оптимал-лаштириш учун юкорида айтилган фаолиятни ташкил этиш хамда утказиш катта хажмда турли хилдаги ахборотдан фойдаланишга асосланади. Бу, уз навбатида, ахборотларни ишлаб чикиш хамда саклаш учун тегишли информацион технологияларини яратиш ва жорий этиш хамда тегишли карорларни кабул килиш-ни такозо этади.

Спорт курашида укув-машгулот жараёнларини бо-шкаришда хам турли-туман текшириладиган вариант-лар мавжуд. Укув-машгулот жараёнларини бошкариш ва назорат килиш куп жихатдан спортчилар мусобака фаолиятининг индивидуал хусусиятларига боглик.

Шунинг учун мусобака тайёргарлигини бошкариш ва назорат килиш учун турли тайёргарлик боскичла-рида спортчиларга таъсир курсатиш самарадорлигини бахолаш, спортчиларнинг тайёргарлик холатини оп-тималлаштиришнинг самарали услубларини ишлаб чикиш зарур.

Мазкур долзарб муаммоларни хал этиш учун тадкикотларни ташкил килиш замонавий дастурий ва технологик ютукларидан фойдаланишни талаб килади ва долзарб хисобланади.

Тадкикотнинг максади. Спорт курашида мусо-бака тайёргарлигини йиллик циклда бошкариш ва назорат килиш услубиятини ишлаб чикиш асосида малакали эркин ва юнон-рум курашчилар тайёргар-лигини бошкариш жараёнини такомиллаштиришдан иборат.

Тадкикотнинг янгилиги куйидагилардан иборат:

- ихтисослашганлиги ва координацион мураккаб-лик даражаси турлича булган мусобака тайёргарлиги хажмини хисобга олиб, автоматлаштирилган тизим-лардан фойдаланган холда укув-машгулот жараёнларини оптималлаштириш хамда назорат килиш усулияти ишлаб чикилди;

- турли укув-машгулот жараёнларини ва мусобака тайёргарлигини йиллик циклдаги тузилмаларини оптималлаштириш учун укув-машгулот жараёнла-рининг муаммолари ва тавсифлари аникланди хамда тизимлаштирилди. Уларнинг асосида автоматлаштирилган тизимларни куллаш учун ахборот базалари ва маълумотлар "банки" яратилди;

- малакали курашчилар йиллик мусобака тай-ёргарлиги циклининг турли тузилмаларида авто-матлаштирилган тизимларини куллашнинг окилона нисбатлари хамда кетма-кетлиги аникланди;

- малакали курашчилар тайёргарлигининг турли томонлари курсаткичлари динамикаси ва йуналиши, ихтисослашганлиги хамда координацион мураккаб-лик даражаси турлича булган мусобака тайёргарлиги ва динамикаси уртасидаги узаро богликлик даражаси аникланди;

- тайёргарлик динамикасининг малакали кураш-чилар МФ курсаткичлари динамикаси ва турли йуна-лишдаги юкламалар таъсирининг максадга мувофик давом этиш вактига таъсир курсатиш микёслари аникланди.

Спорт курашида мухим услубий тамойиллар ка-торига куйидагилар киради:

- спорт тайёргарлик тизимининг динамикалилиги. Мусобака тайёргарлигини мослашувчан режалашти-риш, спорт махоратининг ривожланиш йуналиши, коидаларнинг узгариши, халкаро календар ва х.к. ларни мунтазам урганиш хамда хисобга олиш асосида дастурларга тезда тузатишлар киритишни белгилаб беради;

- йиллик циклда тайёргарлик боскичига боглик холда воситалар, услублар ва мусобака тайёргарли-гини оптималлаштириш;

- тренировка ва мусобака жараёнларини мухим даражада индивидуаллаштириш, шу сабабдан турли хил мукобил ёндашишларни рагбатлантириш.

Бугунги кунда спорт машгулотларини такомил-лаштириш куйидаги муаммоларга дуч келади:

1. Мусобака тайёргарлигини оптималлаштириш-нинг режадаги ва амалдаги курсаткичлари уртасидаги тафовут даражасини аниклаш муаммоси;

2. Мусобака тайёргарлигини оптималлаштириш ва улчанадиган таркибини танлаш, машгулот курсаткичлари, уларнинг динамикаси, улчамлари, режа-лаштириладиган машгулот цикллари ва даврларини аниклаш муаммоси;

3. Укув-машгулот жараёнларини йиллик цикллар доирасида оптималлаштириш хамда назорат ки-лишнинг узаро узвий богликлигини ташкил килиш муаммоси;

4. Укув-машгулот жараёнларини ташкил килишга замонавий информацион ва масофавий технологияла-

8

www.fansports.uz

№1-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

рини жорий этиш муаммоси ва бошкалар.

Мусобака фаолиятининг автоматлаштирилган тадлили асосида самарали услубиятни ишлаб чикиш билан боглик юкорида курсатиб утилган жидатларни таджик этиш етарлича долзарб дисобланиб, мудим адамият касб этмокда.

Юкоридагиларни инобатга олиб, айтиш мумкинки, умумий муаммони дал этиш куйидаги тадкикотларни утказишни такозо этади:

1. Мусобака тайёргарлигини оптималлаштириш ва назорат килиш содасида утказилган тадкикотлар маълумотларидан фойдаланиб, автоматлаштириш вазифасини олдинга куйиш учун унификациялашган асосни яратиш зарур.

2. Мазкур инновацион тизимлардан ишончли фойдаланиш учун информацион технологиялари вариантларини аниклаш лозим.

3. Автоматлаштирилган тизимлардан фойдаланган долда мусобака тайёргарлигини оптималлаштириш ва бошкариш самарадорлигини бадолаш усулиятини аниклаш керак.

Спорт кураши назарияси ва усулияти буйича мусобака тайёргарлигини илмий-услубий таъминлаш давомида мусобака фаолияти ва укув машгулот, дам жамоа, дам алодида спортчиларнинг тайёргарлиги тузилмасини бадолаш тадбирларини амалга ошириш-нинг ягона тизимини (спортдаги натижаларнинг турли курсаткичлар тадлили ва тайёргарликни бошкариш мувофиклиги, укув машгулотларни оптималлаштири буйича индивидуал режаларнинг бажарилиши, тай-ёргарлик долатни диагностика килиш, МЖТ, ТТТ ва бошка тайёргарлик даражаси, белгиланган тикланиш тадбирларини амалга ошириш) уз ичига олади. Жум-ладан, мусобака фаолиятини тадлили, назоратнинг хамма турларида у ёки бу шаклда укув-машгулотини оптималлаштириш амалга оширилади. Шунингдек, Узбекистонда эркин ва юнон рум курашлари буйича терма жамоаларнинг йиллик режасини "икки чукки-ли" тайёргарлик асосида тузиш тавсия этилади, яъни малакали курашчилар спорт формаси ривожлани-шининг динамикаси иккита асосий турнир - Осиё чемпионати ва жадон чемпионатига юкори даражада булиши зарур.

Замонавий спорт фанининг ривожланиши спорт-да ахборот технологияларидан кенг фойдаланишга мойиллиги билан тавсифланади. Хусусан, спорт кура-шида мураббий ва спортчилар техник янгиликларни етарлича тез кабул киладилар, чунки улар «ракобатда-ги устунлик» ни таъминлаш йулларини фаоллик билан излайдилар. Шунга кура спорт курашида амалий ишда спортчи ва унинг ракиби дакида тезкор ахборот олиш муаммоси пайдо булади.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мудокамаси. Асосий педагогик тажриба давомида биз томони-миздан ишлаб чикилган автоматлаштирилган тизим-лардан фойдаланган долда мусобака тайёргарлигини бошкариш ва оптималлаштириш усулиятининг сама-радорлиги бадоланди.

Тадкикот давомида олинган натижалар педагогик тажрибанинг белгиланган боскичларида дар хил вазн

тоифаларига мансуб юкори малакали курашчиларнинг ТТТни индивидуаллаштириш учун асос булиб хизмат килди.

Шу максадда асосий педагогик тажриба утка-зилган эди. Унда иккита гуруд (тажриба ва назорат) катнашиб, бу гурудларнинг таркибига спорт уста-лари, спорт усталигига номзод булган курашчилар кирганди.

Тажриба ва назорат гурудига синалувчиларни саралаб олиш дастлабки тестлаш натижаларига кура утказилди. Тажрибага кадар улар орасидаги тафовут жиддий эмас эди (Р>0,05).

Тажриба гурудини (ТГ) уч вазн тоифасига (55-66 кг; 74-84 кг; 96-120 кг) мансуб булган 12 киши ташкил этди. Назорат гуруди (НГ) дам худди шу вазн тоифаларига мансуб 12 нафар текширилувчидан иборат булди. ТГда машгулотлар беллашув олиб боришнинг индивидуал услубидан келиб чикиб, аник ифодаланган узига хос йуналиши билан ажралиб турди. У шунда акс этдики, машгулотнинг восита ва усуллари дар бир вазн тоифасининг етакчи омилларига кура танланди. НГда машгулотлар анъанавий дастур буйича утказилди.

Курашчиларнинг вазн тоифалари ва беллашув-ни олиб бориш услубларини дисобга олган долда уларнинг ТТТда аникланган конуниятлар бир катор микдорий курсаткичларни белгилашга имкон берди, масалан ТТХ,га уринишлар микдори-т; ТТХ, га му-ваффакиятли уринишлар микдори-i; ТТХ,ни утказиш учун баллар микдори-а; дужумнинг самарадорлик коэффициенти-Еа; димоянинг самарадорлик коэф-фициенти-Еz; дужумлар оралиги-1а; муваффакиятли дужумлар оралиги-1и; дужум учун уртача балл-Ха; ча-пга муваффакиятли дужумнинг асимметриклиги-А1и; стандарт долатларни амалга ошириш самарадорли-ги-Zs; улар эркин услубдаги курашчиларнинг МФни тула тавсифлайди.

Педагогик тажрибанинг бошида МФ курсат-кичлари буйича ТГ ва НГдан олинган натижаларнинг уртача курсаткичларини киёслаганда, Стьюдентнинг t-мезони буйича курашчиларнинг техник-тактик тайёргарлигини тавсифловчи барча 8 курсаткичда статистик тафовутлар ишончли эмаслиги кузатилди: Еа- 0,406; Еz- 0,791; 1а- 0,574; 1и- 0,707; Ха- 0,039; А1и- 0,834 (Р>0,05). Натижалар тажриба ва назорат гурудида педагогик тажрибанинг бошида курашчи-ларнинг техник-тактик тайёргарлиги даражаси бир хил булганлигидан далолат беради.

Жадвал

Педагогик тажриба охирида курашчиларининг мусобака фаолияти курсаткичлари

№ Курашчиларнинг МФ курсаткичлари Г Тажриба гуруди Назорат гуруди Р

X ° 1 X ° 2

1. Хужумнинг самарадорлик коэффициента Еа 0,773 0,09 0,667 0,08 2,920 <0,01

2. Химоянинг самарадорлик коэффициента Ег 0,631 0,06 0,599 0,05 1,359 >0,05

3. Хужумлар оралиги (сек) 1а 17,13 2,07 19,01 2,01 2,161 <0,05

4. Муваффакиятли дужумлар оралиги (сек) 1и 31,21 3,30 34,23 3,22 2,172 <0,05

5. Хужум учун уртача балл Ха 1,209 0,11 1,101 0,13 2,103 <0,05

6. Чапга муваффакиятли дужумнинг асимметриклиги (%) А1и 30,01 2,23 27,07 2,19 3,120 <0,01

Жадвалда берилган маълумотларнинг киёсий тадлилидан маълум булдики, ТГ ва НГ уртача кий-

СМ

см о см

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

го га

0 ^

ю

1

с го

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Г1 Fan - sportga • №1/2022 0 Техника, тактика и методика спортивной тренировки матларида педагогик тажриба охирига келиб МФ лил этиш буйича махсус компьютер дастурларидан курсаткичларидаги жиддий усиш кузга ташланади. фойдаланиш натижасида биз ТГ ва НГ нинг тажриба Статистик тафовутларнинг ишончлилиги Стью- курсаткичларини олишга муваффак булдик. Педа-дентнинг t - мезони буйича курашчилар ТТТни тав- гогик тажриба бошида ТГ ва НГ уртача киймати сифлайдиган 8 курсаткичнинг 6 тасида кузатилади: натижаоларининг киёсий тахлилига кура курашчилар-Еа- 2,920; Ez -1,359; Ia- 2,161; Iu- 2,172; Xa- 2,103; нинг ТТТни тавсифловчи барча курсаткичда жиддий Alu- 3,120 (Р<0,05). Натижалар хам биз таклиф этган тафовутлар йук эди (Р>0,05). Педагогик тажрибанинг усулиятнинг ижобий ва самарали таъсирини намойиш сунгида эса ТГ да статистик тафовутларнинг ишонч-этади (Р<0,05). лилиги курашчилар МФни тавсифловчи курсаткичда Юкорилардан келиб чикиб, педагогик тажриба кузатилди (Р<0,01). Педагогик тажриба охирида ТГ ва утказиш боскичида машгулот юкламалари шиддати НГ уртача кийматларининг киёсий натижаларига кура МИ-5 гаджети курсаткичларига таянган холда назорат ТГ курашчилари кулга киритган натижалар ва уртача килинди. курсаткичларда жиддий усиш юз берди, бу курашчи-Муаммонинг назарий тахлили ва утказилган таж- лар МФнинг 8 тадан 6 тасида амалга ошди (Р<0,05). риба натижалари куйидаги хулоса беришга имкон Якуний натижалар биз таклиф килган усулиятнинг беради: ижобий ва самарали таъсиридан гувохлик беради. 1. Тахлилий маълумотлар асосида таъкидлаш Олиб борилган тадкикотлардан сунг куйидаги мумкинки, малакали курашчиларнинг мусобака тавсияларни беришга имкон яратади: тайёргарлигини бошкариш ва оптималлаштириш 1. Малакали курашчилар укув машгулот жараёни-масаласи хозирги вактгача мутахассисларнинг амалий нинг йиллик цикл давомида мусобака тайёргарлигини фаолияти хамда тадкикотчиларнинг назарий ишлари- бошкариш ва оптималлаштириш стратегияси аниклан-да эркин услубдаги курашчиларга нисбатан тула хал ди ва тартибга солинди; этилмаган эди. Мусобака коидаларининг узгариши ва 2. Спорт курашида мусобака тайёргарлигини бош-курашчилар ТТТ даражасига куйилаётган талаблар- кариш ва оптималлаштириш усулияти ишлаб чикилди, нинг усиб бориши туфайли мутахассислар амалиётга курашчилар холатини назорат килиш хамда укув тез жорий этилиши мулжалланиб, ракобат устунлиги- машгулот жараёнини шунга мувофик тузиш усулияти ни таъминлай оладиган замонавий усулларни излаб билан узаро богликлик аникланди; топишга интиладилар. Олинган МФ курсаткичлари 3. Спорт курашида мусобака тайёргарлигини бош-автоматлаштирилган тахлилининг йуклиги турли хил кариш ва оптималлаштириш доирасида тренировка микдорий ахборотлардан фойдаланишнинг тезкор машгулотлари учун укув машгулотни оптималлашти-имкониятлари йулини беркитади, бу уз навбатида ришнинг унификациялашган шакллари ишлаб чикилди. мусобака ва укув-машк жараёнига таъсир курсатишга Спорт курашида мусобака фаолияти курсаткичла-имкон бермайди. Ушбу тусиклар курашчиларнинг рининг автоматлаштирилган тахлили асосида ишлаб мусобака тайёргарлиги хакида ишончли курсаткичлар чикиб, амалиётга татбик этилган курашчилар ТТТни олинишини чегаралаб куяди ва пировард натижада му- индивидуаллаштириш усулиятининг самарадорлиги собака якунларининг узгарувчанлигига сабаб булади. мусобака фаолиятидаги ютукларни белгилайдиган 2. Спорт курашида мусобака тайёргарлиги бош- ТТХ, нинг янада самарали такомиллаштирилишини кариш ва оптималлаштириш жараёнида курашчи- таъминлайди. лар МФ курсаткичларининг автоматлаштирилган Такдим этилган хулоса ва амалий тавсиялар бирга-тахлили асосида мусобака ва укув-машк жараёнида ликда бажарилган тадкикотнинг танлаб олинган жихат-тезкор назоратни ташкил этишнинг ишлаб чикилган ларини акс эттиради, юкори малакали курашчиларнинг тизимидан фойдаланиб, вазн тоифалари орасидаги техник-тактик тайёргарлиги самарадорлигини уларнинг алохида фаркларни аниклаш имконини берди. Спорт индивидуал хусусиятларини инобатга олган холда оши-курашида мусобака тайёргарлиги буйича ахборотни ришнинг мухим йулларини камраб олади. тахлил этиш асосида муълум булдики, малакали ку- Адабиётлар: рашчилар, учрашув ва чемпионатларнинг голиблари техник-тактик харакатларини тез-тез амалга ошириш- 1 Узбекистон ретубликаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг "Жисмоний тарбия ва спорт сохрсини ривожлантириш масалаларига га харакат киладилар ва ракибларига нисбатан куирок баFишланган" йиFилишдаги нут^и; 2018 йил 21 сентябрь, Хал^ сузи прессингни куллайдилар. газетаси. 3. Аникланишича, спорт курашида мусобака тай- j2 Абдиев А.Н. Научно-педагогические основы формирования r J r J профессиональных умений тренера у студентов, специализирующихся ёргарлигини бошкариш жараёнида юкори малакали в видах спортивных единоборств: Автореф. дис. д-ра. гед. наук. - Т., курашчилар беллашув олиб боришнинг индивидуал 2004. - 22-26 с; услубларини намойиш этадилар, бу услублар 3 асосий 3. ЩТ™ ак;. ^hj^^™ г торт ^даг-с™ к ^рагжи J J г "" fyjj j f ошириш/У^ув ^улланма. Илмий техника ахборот-пресс нашриёти. - турга булинади: 1-турдаги курашчилар (Мураккаб Тошкент: 2018. - 12-23 б. техник-тактик харакатлар асносида курашадиган 4 Болтабаев М.р., Ахматов М.с., Таджибаев с.с., Ахмтою хм ч,., ггт О роли государства по широкому внедрению здорового образа жизни спортчилар); 2-турдаги курашчилар (ЧидаМлилиКНи и дальнейшему развитию массового спорта// Журнал «Фан-спортга» намоен килиш асносида курашадиган спортчилар); 3 №7 - т., 2020. - 3-6 с. турдаги курашчилар (Куч ишлатиш асносида кураша- ,,,„ 5.Керимов ФйА. Спорт со*.асида™ и™ий тад^идотслар/Дарслик. Jr Jr ч /- Илмий техника ахборот-пресс нашриёти. -Тошкент: 2018.- 69-75 б.; диган спортчилар) эътиборга олинган. 6. Шахмурадов Ю.А. Вольная борьба: научно-методические основы 4. Спорт курашида мусобака фаолиятини тах- многолетней подготовки борцов/Учебник. «Эпоха» - Махачкала, 2011. 350-368 с.;

www.fansports.uz №1-2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.