Научная статья на тему 'СПОРТ КУРАШИДА “SMART SPORTSWEAR” ОРҚАЛИ СПОРТЧИЛАРНИНГ МУШАК КУЧИ ДАРАЖАСИНИ АНИҚЛАШ ВА МАХСУС ТРЕНАЖЁРЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ'

СПОРТ КУРАШИДА “SMART SPORTSWEAR” ОРҚАЛИ СПОРТЧИЛАРНИНГ МУШАК КУЧИ ДАРАЖАСИНИ АНИҚЛАШ ВА МАХСУС ТРЕНАЖЁРЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
17
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАХСУС СПОРТ КАСТЮМЛАРИ / МАХСУС ЁРДАМЧИ МАШқЛАР / МАХСУС РИВОЖЛАНТИРУВЧИ МАШқЛАР / ТРЕНАЖОРЛАР / ЖИСМОНИЙ МАШқЛАР / ҲАФТАЛИК ДАСТУРЛАР / КУЧ / ЧИДАМЛИЛИК

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Муродов К.Н.

Ушбу мақолада курашчиларнинг мушак кучини даражасини махсус, замонавий “Smart sportswear” спорт кастюми орқали аниқлаш, мамлакатимизда ривожланган кураш турлари яни эркин кураш, юнон рум кураши, кураш, белбоғли кураш, дзюдо ва самбо кураш турлари билан шуғулланувчи малакали курашчиларни махсус тренажорлар ёрдамида куч ва чидамлилик сифатларини ривожлантириш самарадорлиги кўрсатилган.В данной статье показан процесс определение уровня мышечной силы борцов с помощью специального современного спортивного костюма “Smart sportswear”, показана эффективность развития силовых и выносливых качеств с помощью специальных тренажеров квалифицированных борцов, занимающихся развитыми в нашей стране видами борьбы, а именно вольной борьбой, греко римской борьбой, борьбой на поясах, дзюдо и самбо.This article shows the determination of the level of muscular strength of wrestlers using a special modern tracksuit "Smart sportswear", shows the effectiveness of the development of strength and endurance qualities with the help of special simulators of qualified wrestlers involved in the developed types of wrestling in our country, namely freestyle wrestling, Greco-Roman wrestling, belt wrestling, judo and sambo

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТ КУРАШИДА “SMART SPORTSWEAR” ОРҚАЛИ СПОРТЧИЛАРНИНГ МУШАК КУЧИ ДАРАЖАСИНИ АНИҚЛАШ ВА МАХСУС ТРЕНАЖЁРЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ»

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) К.Н. МУРОДОВ1

:Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети, Тошкент шах,ри, Узбекистон

Муаллиф билан боFланиш учун:

mkamoliddin62@gmail.com

СПОРТ КУРАШИДА "SMART SPORTSWEAR" ОР^ААИ СПОРТЧИААРНИНГ МУШАК КУЧИ ДАРАЖАСИНИ АНИКДАШ ВА МАХСУС ТРЕНАЖЁРААР ЁРДАМИДА РИВОЖААНТИРИШ ТЕХНОАОГИЯСИ

Аннотация

Annotation

СО см о oj со

га та t

0

Q.

1

С

га

В данной статье показан процесс определение уровня мышечной силы борцов с помощью специального современного спортивного костюма "Smart sportswear", показана эффективность развития силовых и выносливых качеств с помощью специальных тренажеров квалифицированных борцов, занимающихся развитыми в нашей стране видами борьбы, а именно вольной борьбой, греко-римской борьбой, борьбой на поясах, дзюдо и самбо.

Ключевые слова: специальные спортивные костюмы, специальные вспомогательные упражнения, специальные развивающие упражнения, тренажеры, физические упражнения, еженедельные программы, сила, выносливость.

Ушбу маколада курашчиларнинг мушак кучини даражасини махсус, замонавий "Smart sportswear" спорт кастюми оркали аниклаш, мамлакатимизда ривожланган кураш турлари яни эркин кураш, юнон-рум кураши, кураш, белбогли кураш, дзюдо ва самбо кураш турлари билан шугулланувчи малакали курашчиларни махсус тренажорлар ёрдамида куч ва чидам-лилик сифатларини ривожлантириш самарадорлиги курсатилган.

Калит сузлар: махсус спорт кастюмлари, махсус ёрдамчи машцлар, махсус ривож-лантирувчи машцлар, тренажорлар, жисмоний машцлар, цафталик дастурлар, куч, чидамлилик.

This article shows the determination of the level of muscular strength of wrestlers using a special modern tracksuit " Smart sportswear", shows the effectiveness of the development of strength and endurance qualities with the help of special simulators of qualified wrestlers involved in the developed types of wrestling in our country, namely freestyle wrestling, Greco-Roman wrestling, belt wrestling, judo and sambo..

Key words: key words: special sports suits, special auxiliary exercises, special developmental exercises, simulators, physical exercises, weekly programs, strength, endurance.

Долзарблиги. Спорт курашида ракобатнинг кескин кучайиши муносабати билан спортчилар-нинг жисмоний тайёргарлиги ва мусобака натижа-ларининг самарадорлиги усиши хдкидаги объектив маълумотларни тахлил килиш ва шу асосда уларни тайёрлашнинг турли жихдтларини оптималлаштириш долзарб масалалардан бири хисобланади. Беллашув вактида жисмоний хдракатларни самарали ва узок вакт давомида бажариш учун куч ва чидамлиликни ривожлантиришга оид усулларни машгулот жараёнига киритиш асосида малакали курашчиларни тарбиялаш муаммоси бугунги кунда мухим ахамият касб этади.

Жахон спортида, жумладан спорт курашида рако-батнинг жадал суръатлар билан усиши муносабати билан курашчиларнинг жисмоний ривожланганли-гини аниклаш ва мазкур жараён самарадорлигини ошириш буйича объектив маълумотларни олиш, спортчиларни тайёрлашнинг янги жихдтларидан хабардор булиш муаммоси жуда долзарб булиб кол-мокда. Курашчиларнинг куч ва чидамлилигини ривожлантиришга доир махсус машкларни танлаб олиш, турли тайёргарлик боскичларида замонавий машгулот тизимларини режалаштириш буйича катор тадкикот-лар олиб борилмокда. Бирок, курашчиларнинг куч чидамлилигини ривожлантириш интегратсиясини курсатиб берувчи махсус спорт усукуналари оркали машгулот методикасини такомиллаштириш масаласи долзарблик касб этмокда.

Мамлакатимизда максадли ислохотлар олиб

борилаётганлиги туфайли жисмоний тарбия ва спортни янада ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. «Спорт турлари буйича терма жамо-алар спортчилари учун илмий-комплекс лаборато-риялар ташкил этиш, тайёргарлик жараёнига илгор инновацион технологияларни жорий этиш» мухим ахамият касб этмокда. Бугунги кунда Узбекистонда спорт кураши буйича куплаб илмий адабиётлар ишлаб чикилган, шу билан бир каторда хали урганилиши зарур булган масалалар, яъни барча кураш турларини янада оммалаштириш, ёшларни ушбу спорт турларига жалб килиш, селекция ва саралаш ишлари буйича илмий-услубий кулланмалар ишлаб чикиш, спорт кураши буйича Узбекистон терма жамоаларига иктидорли ва кобилиятли спортчиларни захира тай-ёрлаш ва етказиб бериш каби уз ечимини кутаётган куплаб муаммолар мавжуд. Хозирги кунда спорт курашида инновацион восита ва усуллар асосида курашчиларнинг куч чидамлилигини ривожлантириш технологиясини укув-машгулот жараёнига жорий этиш оркали жисмоний тайёргарлик самарадорлигини ошириш долзарб масалалардан бири хисобланади. Шунга кура спорт курашида махсус тренажёрлар ва машклардан фойдаланиш асосида курашчиларнинг куч чидамлилигини ривожлантириш буйича педагогик кузатишларни олиб бориш, бизнинг илмий тадкико-тимизнинг долзарблигини белгилаб беради.

Тадкикот максади спорт курашида малакали курашчиларни мушак кучи даражасини аникловчи

20

www.fansports.uz

№3-2023

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

"Smart sportswear" ва махсус тренажёрлар ёрдамида спортчиларни куч ва чидамлилигини ривожлантириш.

Тадкикот вазифалари:

- Мамлакатимизда ривожланган кураш турларида спортчиларни мушак кучини аниклаш оркали спорт турида кайси мушакнинг урни катталигини аниклаш;

- Курашчиларнинг мушаклари оркали чарчоклик аломатлари асосан кайси нукталарида толикиш юзага келтиришини спорт либоси ёрдамида аниклаш;

- Курашчиларда беллашув давомида энг куп ишлайдиган мушаклар гурухини махсус либос ёрда-мида аниклаш;

- Курашчиларнинг мушак харакатларини инобатга олган холда чидамлилик самарадорлигини ошириш максадида хар бир кураш турига мос тренажёр ва махсус машклар ишлаб чикиш.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. 2023 йил феврал ойидан бошлаб тадкикот олдига куйилган максадга эришиш учун 5 ой давомида педа-гогик тажриба ташкил этилди. Тажриба ишлари УзМу таэквондо ва спор фаолияти факултети 2 боскич кураш йуналиши талабалари гурухида, турли тайёргарлик-даги спортчилар машгулотларида олиб борилди. Беш ойлик тажриба боскичи охирида назорат спортчилар мушак кучини аниклаш максадида назорат машкла-рини утказилди. Дафталик циклдан 4 та машгулот режалаштирилди.

Махсус педагогик тажриба учун 2 курс курашчилар танлаб олинди ва хар бир жамоадан 12 тадан тажриба гурухига ва 12 тадан назорат гурухга ажратилди.

Тадкикот жараёнида мушак кучини даражасини аниклашга йул куйиладиган камчиликларни йук килиш хамда машкларни бажариш техникасини бехато узлаштириш учун хар бир кураш турининг тренажёрларда бажариладиган махсус машклари тех-никасини такомиллаштиришга каратилган машклар оркали машгулот юкламалари режалаштирилди. Биз томонимиздан курашчиларни мушак кучи даражасини аниклашга йёналтирилган кастюмлар тахлил килинди.

Дунёда махсус спорт кастюмлари тадкикотчи олимлар томонидан ишлаб чикилган. Масалан "I-motion" "Мен харакатланаман".

I-Motion - бу тиббий асбоб-ускуналарни ишлаб чикиш ва ишлаб чикаришда куп йиллик тажрибага эга мухандислар томонидан яратилган сунгги авлод тренери булиб, I-Motion бир вактнинг узида барча асосий мушак гурухларида ишлашга имкон беради ва уларни киска вакт ичида жиддий стрессга дучор килади.

Функционал жихатдан I-Motion симулятори 3 кисмдан иборат:

• Бошкарув панели - планшет, симулятор дастури билан жихозланган.

• WCM алока модули - BL технологиясидан фой-даланган холда планшетдан био-костюмга симсиз сигнал узатишни таъминлайди

• Био-костюм - асосий мушак гурухлари учун электродли костюмдир.

Био-костюм энг юкори сифатли материаллардан тайёрланган.

Костюмнинг ичида барча асосий мушак гурухла-рига таъсир килувчи 9 жуфт электрод (жами 18 та) мавжуд: трапезиус мушаклари, орка мушаклари, пастки орка, ёнбош мушаклари, соннинг орка кисми, соннинг олд кисми, корин мушаклари, кукрак муша-клари ва кул. мушаклар.

Био-костюмнинг асосий хусусиятлари:

1) Костюм 3 мм неопрендан тайёрланган - жуда бардошли ва амалий.

2) Махсус антибактериал ва хидга карши коплама кулланилади - хар бир машгулотдан кейин костюмни кайта ишлаш ва ювиш керак эмас;

3) Ипли тасмали костюм - костюмни исталган шаклга мослаштириш мумкин, бунда электродлар танага мос тушади;

4) Х,ажми диапазони: ХС, С, М, Л, XL - хар бир улчамда хали хам улчамдаги орка зарба мавжуд;

5) Костюм ичидаги электродлар тикилган эмас, балки Велсро билан бириктирилган, яъни мураббий доимо мижознинг анатомик хусусиятларига кура элек-тродни харакатга келтириш ва оптимал машк килиш имкониятига эга;

Ушбу махсус спорт кастюми асосан мушакларни яхши ишлашга мулжалланган.

6) Костюм универсал ва амалий тизим сифатида уйлаб топилган - агар бир кисм, масалан, электрод ёки сим ишламай колса, йигилиш сифатида янги костюм сотиб олишнинг хожати йук, факат шикастланган кисмини алмаштириш кифоя;

7) Электродлар учун махсус мато копламалари такдим этилади, агар бутун мижозни "намлаш" истаги булмаса, сиз факат бу мато копламаларини намла-шингиз ва мижозга костюмни куйишингиз мумкин.

Электр стимулятсияси 2014 йилда Испаниялик олим Жосе Луис Сото Беллосо томонидан ишлаб чикилган булиб, Ушбу технология самарадорлиги-ни исботлаган куплаб тадкикотлардан сунг дунёга машхур терапевтик усул сифатида руйхатга олинган.

Махсус спорт кастюмлари турли хил олимлар томонидан ишлаб чикилгани, биз тахлиллар асосида урганиб чикдик. Унга кура асосан спорт кийимлари спортчининг юрак уриш фаолияти, кон босими меъ-ёри, организмнинг хар-хил функсияларини аниклашга мулжалланганлигини тахлиллар асосида аникладик.

Биз томондан илк бор "Smart sportsweaf' номли спортчиларни мушак функцияси яъни кучи ва чи-дамлилигини аниклашга мулжалланган спорт либоси спорт курашларида кулланилди. "Smart sportswear" спорт кастюмининг вазифаси, спортчиларнинг мушак куч ва чидамлилигини аниклашдан иборат. Куллаш-дан максад, спорт курашида барча сифатлар каби кучнинг вазифаси асосий уринни эгаллайди. Сабаби, барча спорт курашларида кучли толикишлар асосан мушакларнинг зурикишини хисобига курашчиларда толикишни юзага келтиради. Масалан, эркин кураш спорт турида курашчилар оёкларда куп харакат кили-шлари, дзюдо спорт турида эса спорт кийимларининг енгларида куп ушлашлари, юнон-рум, белбогли кураш турларида эса белнинг зурикишлари хисобига, кураш-чиларда белнинг мушаклари оёк мушаклари ва кул

со см о см

со

го та t

0

W

1

С ГО

№3-2023

www.fansports.uz

21

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со eg о eg

со

m

CTI t о а

мушаклари толикиши хисобига чарчаш холатлари куп кузатилади. Шу сабабли, биз томондан илк бор "Smart sportswear" номли спорт кастюми ишлаб чикилди. Ушбу замонавий спорт кастюми оркали биз куршчи-ларни масофадан туриб кайси кураш турида купрок мушак ишлаётгани ва толикиш асосан кайси мушак оркали юзага келаётганини аниклаш имконини берди.

1-расм. "Smart sportswear" спорт либосининг

"Smart sportswear" спорт либоси функцияси ва ахамияти.

"Smart sportswear" спорт кастюми Асосан кураш-чиларга мулжалланган.

Инсон танасида - 640 та скелет мушаклари (та-бакалаштирилган мушак гурухларини хисоблаш усулига караб, уларнинг умумий сони 639 дан 850 гача аникланади). Энг кичиги кулокда жойлашган суякларга бириктирилган. Берёзов.Т.Т., Коровкин Б.Ф., Сапин.М.Р., Билич.Г.Л

Олимлар томонидан одам организимида умумий мушак хажмини урганилиб чикилди. Курашчиларда асосан кайси мушаклар купрок ишлашини "Smart sportswear" спорт кастюми ёрдамида аникланди. Унга кура, барча кураш турларида асосан елканинг олди ва орка мушаклари, кул кисмининг мушаклари, бел мушаклари, корин мушаклари, оёкнинг олди ва орка кисмлари, сон, болдир ва бошка мушаклар асосан харакатга келишини аникланди. Шу жумладан, биз нафакат умумий спорт кураши балки бизнинг мам-лакатимизда ривожланган кураш турларида кайси кураш турида мушаклар купрок толикишини ажратиб чикилди. Унга кура эркин кураш спорт турида асо-сан курашчиларнинг бел кисми ва оёк кисми бошка мушакларга караганда курок харакатга келиши ва толикишни юзага келишини аникланди. спорт кура-шининг дзюдо, самбо ва кураш турларида эса асосан курашчиларнинг кул кисми мушаклари билак муша-клари ва бел мушаклари купрок харакатланишини махсус кастюм оркали аникланди. Ундан ташкари кураш турларида кайси спорт курашида куч сифат-ларти купрок ишлатилишини расм оркали тадкикот утказилди 2-расм.

2-расм. Кураш турларида жисмоний сифатнинг куч турида кайси кураш турларида купрок ишлашини аникланди

Тадкикотдан маълум будики "Smart sportswear" спорт кастюми оркали спорт курашида куч сифатини купрок талаб киладиган кураш тури бу юнон-рум кураши экани яккол исботини топди. Бошка кураш турларига нисбатан Юнон-рум курашида 100% дан курашчилар 78% куч хисобига курашишлари аникланди. Белбогли курашчилар 100% дан 72% куч хисобига беллашишлари, дзюдо спорт турида эса курашчилар бошка жисмоний сифатларга караганда 68% куч хисобига беллашишларини биз кузатдик. кураш спорт турида эса 100% дан 61% ни, самбо спорт турида 100% дан 55% ни, эркин кураш спорт турида эса 100% дан 43% ташкил этди.

Хулоса килиб айтганда, дунёда одам танаси функцияларини аниклайдиган махсус спорт ка-стюмлари олимлар томонидан ихтиро килинган ва фойдаланиб келинмокда. Бирок айнан спорт кура-шига мулжалланган, курашчиларни мушак кучини даражасини аникловчи "Smart sportswear" сингари спорт кастюмлари олимлар назаридан бир озгина четда колганлиги тадкикот давомида урганилиб чикилди. Ушбу биз томондан ишлаб чикилган "Smart sportswear" спорт кастюми спорт курашида куп тахлиллар ва курашчилар кайси мушакларга купрок эътибор беришлари кераклигини очиб бе-ради деб хисоблаймиз.

Адабиётлар:

1. Абдиев А.Н. Научно-педагогические основы формирования профессиональных умений тренера у студентов, спесиализирующихся в видах спортивных единоборств: Автореф. дис. д-ра. пед. наук. - Т., 2004.

2. Керимов Ф.А. Спорт кураши назаруяси ва услубияти. -Т.: УзДЖТИ, 2001.-286с.

3. Холмухдммедов Р.Д. Технология подготовки единаборцев на этапах годичнога цикла: Автореф. дис.д-рапед.наук.-Тошкент-2009.-с 16-17.

4. Маткаримов Р.М. Огир атлетикачилар куп йиллик тайёргарлик тизимининг илмий-назарий асослари: Монография. Т.: УЗКИТОБ САВ-ДО НАШРИЁТИ МАТБАА ИЖОДИЙ УЙИ. 2021. - 239 б.

5. Бакиев З.А. Индивидуализасия технико-тактической подготовки борсов на основе автоматизированного анализа соревновательной деятельности / дис. канд. пед. наук. / 2009.

6. Баязитов К.Ф. Оптимизация тренировочного процесса тяжелоатлетов высокой квалификации в годичном цикле / дис.канд.пед. наук.2009.- ст 31-36.

7. Берёзов Т. Т., Коровкин Б. Ф. Биологическая химия: Учебник. - 3-е изд., перераб. и доп. - М.: Медицина, 1998. - 704 с.: ил. - (Учеб. лит. для студентов мед. вузов). ИСБН 5-225-02709-1.

8. Сапин М. Р., Билич Г. Л. Анатомия человека: учебник в 3 т. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2007. - Т. 1. - 608 с. - ИСБН 978-5-9704-0600-7 (т.1).

9. Тарханов И. Р. Мышцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). - СПб., 1890-1907.

22

www.fansports.uz

№3-2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.