Научная статья на тему 'КУРАШ ТУРЛАРИДА КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ'

КУРАШ ТУРЛАРИДА КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
25
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КООРДИНАЦИОН қОБИЛИЯТЛАР / МАХСУС МАШқЛАР ТЎПЛАМИ / ТЕХНИК ВА ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Адилов С.

Мақолада спорт курашларининг ўқув машғулот жараёнида координацион қобилиятларни ва техник тактик тайёргарликни самарадорлигини ошириш кўрсаткичларини кураш гиламида бажариладиган махсус машқлар ёрдамида ривожлантириш очиб берилган.В статье описано развитие показателей повышения эффективности координационных способностей и технико тактической подготовки в процессе борцовской подготовки с помощью специальных упражнений, выполняемых на борцовском ковре.The article describes the development of indicators of increasing the effectiveness of coordination abilities and technical tactical training in the course of wrestling training with the help of special exercises performed on the wrestling mat.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КУРАШ ТУРЛАРИДА КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ»

риш), эгилувчанлик (полда утирган холатдан олдинга эгилиш) намоён булиш даражасини тавсифловчи назорат машклари киритилди. Тадкикот натижалари жисмоний тайёргарлик ва касалликларнинг частотаси уртасидаги бевосита богликликлар орасида аниклан-ди. Жисмоний тайёргаргарликлари юкори даражада намоён булган укувчилар камрок касал булишди. Педагогик тажрибада Гулистон академик лицейи укувчиларининг соглиги жисмоний тарбиялаш учун яратилган ташкилий-методик шарт-шароитларнинг самарадорлиги тасдикланди. Педагогик тестларда барча курсаткичлар буйича ижобий узгаришларни сезиларли даражада ошганлиги хамда, касалликлар туфайли колдирилган дарслар сони (28 фоизга) ка-майганлиги ва уларнинг буш вактларида жисмоний машклар билан шугулланиш учун баркарор ижобий мотивацион йуналишлар шакллантирилганлиги билан асосланди.

Тадкикот гурухида урганилган барча жисмоний тайёргарлик курсаткичлари уртача 5,2 дан 24,8% гача (P<0,05-0,01) статистик жихатдан сезиларли даражада яхшиланди, назорат гурухида эса жисмоний тайёргарлик курсаткичларининг усиши сезиларли даражада паст булди ва бу бошлангич даражадан уртача 3,712,5% ни ташкил этди.

Хулоса. Махсус тиббий гурух таркибига жалб этилган укувчиларнинг саломатликларини саклаш жа-

раёнида жисмоний фаолликнинг хаддан ташкари кам-лигини бартараф этишдан иборат булиб, унда жисмоний эхтиёж оркали кадриятларни идрок этишга утиш, хамда жисмоний тарбия ва спорт согломлаштириш ишларини максадга мувофик ва даврий фойдаланиш заруратини келтириб чикаради. Бу жараёнда иродавий жараёнлар омили сифатида ишончни шакллантириш мухим ахамият касб этади. Шундай килиб, жисмоний тарбия ва спорт согломлаштириш ишларида мотивация, режалар, истакларга мувофик, яъни махсус тиббий гурухларида машгулотларни укувчиларнинг эхтиёжлари ва максадлари билан богликлиги нуктаи назаридан келиб чикган холда тартибга солиш керак булади. Психологик мухитни саклашда хайрихохлик мухити жуда мухимдир, аслида бу мослашувчанлик жисмоний тарбиянинг асосий принципи хисоблана-ди. Шу боисдан хам, укитувчи укувчиларнинг кучли ва кучсиз кобилиятларини хисобга олиши мухим ахамиятга эга.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 03.12.2020 й. №ПК,-4910 "Иктидорли ёшларни саралаб олиш тизими ва академик лийейлар фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари" т^рисида Карори.

2. А. Адбуллаев, Ш. Хонкелдиев Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси. Т. 2005 й.

3. Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш. Т 2005 й.

4. Саломов Р.С. Спорт маш1=улотнинг назарий асослари. Т 2005 й.

5. Тимушкин А.В. Жисмоний маданият ва саломатлик: Дарслик// - М.: Спорт Академ Пресс, 2003. -139 б.

йгМ

Муаллиф билан богланиш учун:

adilov.uzdjtsu@mail.ru

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент

с.;. адилов1

1Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистан

КУРАШ ТУРЛАРИДА КООРДИНАЦИОН ЦОБИЛИЯТЛАР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШЦЛАР ОРЦАЛИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ЦИЁСИЙ ТАХДИЛИ

Аннотация

Annotation

со

СМ

о

см

см

сп то -с

0

С! <0

1

С

сп

В статье описано развитие показателей повышения эффективности координационных способностей и технико-тактической подготовки в процессе борцовской подготовки с помощью специальных упражнений, выполняемых на борцовском ковре.

Ключевые слова: координационные способности, комплекс специальных упражнений, технико-тактические действия.

Маколада спорт курашларининг укув машгулот жараёнида координацион кобилиятларни ва техник-тактик тайёргарликни самарадорлигини ошириш курсаткичларини кураш гиламида бажариладиган махсус машклар ёрдамида ривожлантириш очиб берилган.

Калит сузлар: координацион кобилиятлар, махсус машклар туплами, техник ва тактик царакатлар.

The article describes the development of indicators of increasing the effectiveness of coordination abilities and technical-tactical training in the course of wrestling training with the help of special exercises performed on the wrestling mat.

Key words: coordination abilities, a set of special exercises, technical and tactical actions.

Долзарблиги. Кураш турларида хам бошка спорт турлари каби йилдан йилга мусобака машкла-

рини окилона бажариш усуллари такомиллашиб бориш талаб этилмокда. Шу боис кураш турлари

(самбо, эркин кураш ва юнон-рум кураши)да му-собока фаолиятидан келиб чикиб спортчиларини координацион кобилиятлар ва техник-тактик хара-катларининг самарадорлигини ошириш жуда мухим омил хисобланади.

Спорт курашида координацион кобилиятлар билан техник-тактик харакатларни бажариш мувофиклиги ва ривожланганлик даражаси самарадорлигини ошириш хамда аниклаш буйича биз томонимиздан илк бор ихтиро этилиб амалиётга жорий килинган "Махсус машклар мажмуаси" курашчиларни махсус жисмо-ний тайёргарлиги ва координацион кобилиятлари билан техник-тактик харакатлар самарадорлигини оширишга мулжалланган асосий машгулот воситаси хисобланади.

Ишнинг максади. "Махсус машклар мажмуаси" ёрдамида курашчиларнинг координацион кобилият-лари ва техник-тактик харакатларининг самарадорли-гини оширишдан иборат.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Тадкикотнинг илмий ахамияти шундан иборатки, утказилган педагогик тажрибалардан олинган на-тижалар асосида курашчиларнинг укув-тренировка машгулотлари учун янги воситалар ва максадли тако-миллаштириш дастури ишлаб чикилди хамда уларни куллаш самарадорлигини илмий мохияти очиб берил-ди. Тадкикотлар давомида малакали курашчиларнинг координацион кобилиятларини ривожлантириш ва техник-тактик харакатлар самарадорлигини ошириш-нинг узаро богликлиги амалиётда исботланди. Мазкур олинган маълумотлар спорт кураши назарияси ва

Тадкикот бошида ва якунида тажриба гурухи

услубияти сохасидаги назарий билимларни бойитиш ва кенгайтириш имконини беради.

Спорт курашларида мусобака коидаларининг узгаришини эътиборга олган холда координацион кобилиятларни ривожлантириш ва техник-тактик харакатлар самарадорлигини ошириш технологияси ишлаб чикилди хамда жисмоний сифатларни яхши-лаш оркали, уларнинг мусобака фаолияти натижа-дорлигини ошириш имкони яратилди. Кураш турлари буйича ишлаб чикилган тамойиллар бошка кураш тур-ларида ихтисослашувчи спорт таълим муассасалари ва Узбекистан миллий терма жамоаси курашчиларининг машгулотлари жараёнида мутахассислар томонидан фойдаланишга имкон яратади.

Адабиётлар тахлили, педагогик кузатувлар, анкета суровнома хамда куп йиллик тажрибага эга тренерлар-нинг фикрига кура, биз томонимиздан спорт такомил-лашуви боскичи курашчиларнинг тайёргарлик даври машгулотлар дастури ишлаб чикилди хамда ушбу дастур асосида тажриба тадкикот ишлари утказилди.

Бу машклар кураш залида махсус ускуналар ва тренажерлар булмаса хам координацион кобилиятни ривожлантириш оркали техник-тактик харакатлар самарадорлигини оширишга ёрдам беради. Юкорида келтирилган кураш гиламида бажариладиган махсус машклар мажмуаси мусобака фаолиятида курашчи-ларнинг координацион кобилиятларини ва техник-тактик харакатлари самарадорлигини оширишга хизмат килади. Тренерлар ушбу мажмуадан фойдаланишда спорт малакаси ва ёшидан келиб чикиб юклама меъ-ёрини назорат килиши керак булади.

курашчиларининг курсатган натижалари (п=48)

№ Курсаткичлар мазмуни Тажриба гурухи бошида Тажриба гурухи охирида т-кр Р

Х1 8 V0/» Х2 о V0/»

1 Ракибнинг чап кули енгидан ушлаб унг оёгини ракибнинг унг оёгига илиб чап оёкга таяниб олдинга оркага сакраш 10 марта (сония) 8,31 1,15 13,84 7,06 1,01 14,31 3,917 р<0,001

2 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг оёги билан олдин чап оёгига кейин унг оёгига тираш 10 марта (сония) 9,98 1,31 13,13 8,61 1,11 12,89 3,827 р<0,001

3 Ракибнинг чап елкасидан ушлаб чап кули билан кул тирсагидан ушлаб оёги билан илиб олиш 10 марта (сония) 27,02 2,95 10,92 23,63 2,91 12,31 3,923 р<0,001

4 Ракибнинг кули тирсагида унг оёги билан ракибнинг чап оёк тупигига чап оёги билан эса унг оёк тупигининг орка кисмига тираш 10 марта (сония) 16,69 1,99 11,92 15,13 1,83 12,10 2,767 р<0,001

5 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг ва чап оёги билан ракибнинг чап оёги тупигининг ичкари ва ташкари томонига тираш 10 марта (сония) 12,01 1,73 14,40 10,81 1,21 11,19 2,726 р<0,05

6 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош булмаган оёкларни орка томондан илиб олиш 10 марта (сония) 12,22 1,61 13,18 10,69 1,29 12,07 3,557 р<0,05

7 Ракибнинг кулини елка кисмини ички томонидан ушлаб ичкаридаги оёкларини орка томонга кутариш 10 марта (сония) 14,52 1,81 12,47 12,75 1,37 10,75 3,739 р<0,001

8 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош оёкларни навбат билан бир бирига теккизиш 10 марта (сония) 12,01 2,13 17,74 10,09 1,11 11,00 3,834 р<0,001

9 Ракибнинг белгиланган чизикдан узига тортиб олиш 10 марта (сония) 6,01 0,83 13,81 5,15 0,71 13,79 3,776 р<0,001

10 Ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатлантириб сакраш 10 марта (сония) 18,01 2,13 11,83 15,69 2,11 13,45 3,711 р<0,001

со см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

Ушбу жадвалда келтирилган назорат тестлари кураш турлари билан шугулланувчи курашчиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини намоён килишга якиндан ёрдам бериши сабабли бошка назо-рат тестлари орасидан саралаб олинган. Жадвалдаги маълумотлардан куриниб турибдики, 10 марта (сония) ракибнинг чап кули енгидан ушлаб, унг оёгини ракиб-нинг унг оёгига илиб чап оёкка таяниб олдинга сакраш

машкини тажриба гурухи тажриба бошида 8,31±1,15 ни, тажриба охирида эса ушбу курсаткичларга мос равишда 7,06±1,01 ни ташкил этди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,001)

10 марта (сония) ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг оёги билан олдин чап оёгига кейин унг оёгига тираш машкида тадкикот бошидаги натижалар мос равишда тажриба гурухида 9,98±1,31 ни ташкил этди.

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

Тадкикот якунида ушбу курсаткичларга мос равишда тажриба охирида эса 8,61±1,11 булди, фарк статистис жихатдан ишончлидир (р<0,001).

10 марта (сония) унг кули билан ракибнинг чап ел-касидан ушлаб чап кули билан кул тирсагидан ушлаб оёги билан илиб олиш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида 27,02±2,95 ни ташкил килди. Тажриба гурухи тажриба охирида ушбу курсаткичаларга мос равишда эса 23,63±2,91 булди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,001).

10 марта (сония) ракибнинг кули тирсагида унг оёги билан ракибнинг чап оёк тупигига чап оёги билан эса унг оёк тупигининг орка кисмига тираш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида 16,69±1,99 ни ташкил килди. Тажриба охирида ушбу курсаткичаларга мос равишда эса 15,13±1,83 булди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,001).

10 марта (сония) ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг ва чап оёги билан ракибнинг чап оёги тупигининг ичкари ва ташкари томонига тираш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида 12,01±1,73 ни ташкил килди. Тажриба охирида ушбу курсаткичаларга мос равишда эса 10,81±1,21 булди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош булмаган оёкларни орка томон-дан илиб олиш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида

12,22±1,61 ни ташкил килди. Тажриба охирида ушбу курсаткичаларга мос равишда эса 10,69±1,29 булди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг кулини елка кисмини ички томонидан ушлаб ичкаридаги оёкларини орка то-монга кутариш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида 14,52±1,81 ни ташкил килди. Тажриба охирида ушбу курсаткичаларга мос равишда эса 12,75±1,37 булди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,001).

10 марта (сония) ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош оёкларни навбат билан бир бирига теккизиш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида 12,01±2,13 ни ташкил килди. Тажриба охирида ушбу курсаткичаларга мос равишда эса 10,09±1,11 булди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,001).

Ракибнинг белгиланган чизикдан узига тортиб олиш 10 марта (сония) машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида 6,01±0,83 ни ташкил килди. Тажриба охирида ушбу курсаткичаларга мос равишда эса 5,15±0,75 бул-ди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,001).

10 марта (сония) ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатлан-тириб сакраш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда тажриба гурухи тажриба бошида 18,01±2,13 ни ташкил килди. Тажриба охирида ушбу курсаткичлар мос равишда эса 15,69±2,11 булди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,001).

1-жадвал

Тадцикот бошида ва якунида назорат гурухи курашчиларининг курсатган натижалари (11=48)

№ Курсаткичлар мазмуни Назорат гурухи бошида Назорат гурухи охирида т-кр Р

Х1 8 V0/» Х2 о V0/»

1 Ракибнинг чап кули енгидан ушлаб унг оёгини ракибнинг унг оёгига илиб чап оёкга таяниб олдинга оркага сакраш 10 марта (сония) 7,92 1,21 15,28 7,88 1,11 14,09 0,117 р>0,05

2 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг оёги билан олдин чап оёгига кейин унг оёгига тираш 10 марта (сония) 9,87 1,12 11,35 9,51 1,22 12,83 1,042 р>0,05

3 Ракибнинг чап елкасидан ушлаб чап кули билан кул тирсагидан ушлаб оёги билан илиб олиш 10 марта (сония) 26,78 3,39 12,66 25,95 2,97 11,45 0,883 р>0,05

4 Ракибнинг кули тирсагида унг оёги билан ракибнинг чап оёк тупигига чап оёги билан эса унг оёк тупигининг орка кисмига тираш 10 марта (сония) 17,05 2,02 11,85 16,65 1,92 11,53 0,688 р>0,05

5 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг ва чап оёги билан ракибнинг чап оёги тупигининг ичкари ва ташкари томонига тираш 10 марта (сония) 11,88 1,92 16,16 11,14 1,42 12,75 1,486 р>0,05

6 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош булмаган оёкларни орка томондан илиб олиш 10 марта (сония) 11,65 1,94 16,65 11,22 1,31 11,68 0,881 р>0,05

7 Ракибнинг кулини елка кисмини ички томонидан ушлаб ичкаридаги оёкларини орка томонга кутариш 10 марта (сония) 14,37 1,88 13,08 13,97 1,77 12,67 0,743 р>0,05

8 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош оёкларни навбат билан бир бирига теккизиш 10 марта (сония) 11,73 1,57 13,38 11,21 1,61 14,36 1,109 р>0,05

9 Ракибнинг белгиланган чизикдан узига тортиб олиш 10 марта (сония) 5,99 1,01 16,86 5,84 0,91 15,58 0,529 р>0,05

10 Ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатлантириб сакраш 10 марта (сония) 17,26 2,31 13,38 17,54 2,21 12,60 -0,420 р>0,05

Жадвалдаги маълумотлардан куриниб турибдики, тажриба гурухидаги курашчилар билан 10 марта (сония) ракибнинг чап кули енгидан ушлаб унг оёгини ракиб-нинг унг оёгига илиб чап оёкга таяниб олдинга оркага сакраш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда назорат гурухи тажриба бошида 7,92±1,21 ни

ташкил килди. Назорат гурухи тажриба охирида ушбу курсаткичларга мос равишда эса 7,88±1,11 булди. Фарк статистик жихатдан ишончсиздир (р>0,05).

10 марта (сония) ракибнинг белгиланган чизикдан узига тортиб олиш машкида тадкикот бошидаги натижаларга мос равишда назорат гурухи тажриба

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

бошида 5,99±1,01 ни ташкил килди. Назорат гурухи тажриба охирида ушбу курсаткичларга мос равишда эса 5,84±0,91 булди. Фарк статистик жихатдан ишон-чсиздир (p>0,05).

10 марта (сония) ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатлан-

тириб сакраш машкида тадкикот бошидаги натижа-ларга мос равишда назорат гурухи тажриба бошида 17,26±2,31 ни ташкил килди. Назорат гурухи тажриба охирида ушбу курсаткичлагарга мос равишда эса 17,54±2,21 булди. Фарк статистик жихатдан ишонч-сиздир (p>0,05).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2-жадвал

Тадцикот бошида тажриба ва назорат гурухи курашчиларининг курсатган натижалари (n=48)

№ Курсаткичлар мазмуни Тажриба гурухи бошида Назорат гурухи бошида т-кр Р

Х1 о V% Х2 s V%

1 Ракибнинг чап кули енгидан ушлаб унг оёгини ракибнинг унг оёгига илиб чап оёкга таяниб олдинга оркага сакраш 10 марта (сония) 8,31 1,15 13,84 7,92 1,21 15,28 1,120 p>0,05

2 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг оёги билан олдин чап оёгига кейин унг оёгига тираш 10 марта (сония) 9,98 1,31 13,13 9,87 1,12 11,35 0,306 p>0,05

3 Ракибнинг чап елкасидан ушлаб чап кули билан кул тирсагидан ушлаб оёги билан илиб олиш 10 марта (сония) 27,02 2,95 10,92 26,78 3,39 12,66 0,256 p>0,05

4 Ракибнинг кули тирсагида унг оёгИ билан ракибнинг чап оёк тупигига чап оёги билан эса унг оёк тупигининг орка кисмига тираш 10 марта (сония) 16,69 1,99 11,92 17,05 2,02 11,85 -0,609 p>0,05

5 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг ва чап оёги билан ракибнинг чап оёги тупигининг ичкари ва ташкари томонига тираш 10 марта (сония) 12,01 1,73 14,40 11,88 1,92 16,16 0,241 p>0,05

6 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош булмаган оёкларни орка томондан илиб олиш 10 марта (сония) 12,22 1,61 13,18 11,65 1,94 16,65 1,084 p>0,05

7 Ракибнинг кулини елка кисмини ички томонидан ушлаб ичкаридаги оёкларини орка томонга кутариш 10 марта (сония) 14,52 1,81 12,47 14,37 1,88 13,08 0,276 p>0,05

8 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош оёкларни навбат билан бир бирига теккизиш 10 марта (сония) 12,01 2,13 17,74 11,73 1,57 13,38 0,507 p>0,05

9 Ракибнинг белгиланган чизикдан узига тортиб олиш 10 марта (сония) 6,01 0,83 13,81 5,99 1,01 16,86 0,073 p>0,05

10 Ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатлантириб сакраш 10 марта (сония) 18,01 2,13 11,83 17,26 2,31 13,38 1,145 p>0,05

Малакали спортчиларнинг жисмоний тайёргарли-гини аниклаш максадида тажриба ва назорат гурухи курашчиларининг жисмоний тайёргарлик курсат-кичлари тахлил килинди ва куйидагича булди:

10 марта (сония) ракибнинг чап кули енгидан ушлаб унг оёгини ракибнинг унг оёгига илиб чап оёкга таяниб олдинга оркага сакраш машки тажриба гурухида 8,31±1,15 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида бу курсаткич 7,92±1,21 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг оёги билан олдин чап оёгига кейин унг оёгига тираш машки тажриба гурухида 9,98±1,31 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 9,87±1,12 со-нияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг чап елкасидан ушлаб чап кули билан кул тирсагидан ушлаб оёги билан илиб олиш машки тажриба гурухида 27,02±2,95 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 26,78±3,39 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг кули тирсагида унг оёги билан ракибнинг чап оёк тупигига чап оёги билан эса унг оёк тупигининг орка кисмига тираш машки тажриба гурухида 16,69±1,99 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 17,05±2,02 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг ва чап оёги билан ракибнинг чап оёги тупигининг

ичкари ва ташкари томонига тираш машки тажриба гурухида 12,01±1,73 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 11,88±1,92 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг унг кул билак кисми-дан ушлаган холда номдош булмаган оёкларни орка томондан илиб олиш машки тажриба гурухида 12,22±1,61 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 11,65±1,94 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг кулини елка кисмини ички томонидан ушлаб ичкаридаги оёкларини орка томонга кутариш машки тажриба гурухида 14,52±1,81 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 14,37±1,88 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош оёкларни навбат билан бир бирига теккизиш машки тажриба гурухида 12,01±2,13 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 11,73±1,57 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг белгиланган чизикдан узига тортиб олиш машки тажриба гурухида 6,01±0,83 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 5,99±1,01 сонияни ташкил килди.

10 марта (сония) ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатланти-риб сакраш машки тажриба гурухида 18,01±2,13 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 17,26±2,31 сонияни ташкил килди.

3-жадвал

Тадкикот якунида тажриба ва назорат гурухи курашчиларининг курсатган натижалари (п=48)

№ Курсаткичлар мазмуни Тажриба гурухи охирида Назорат гурухи охирида т-кр Р

Х1 о V0/» Х2 о V0/»

1 Ракибнинг чап кули енгидан ушлаб унг оёгини ракибнинг унг оёгига илиб чап оёкга таяниб олдинга оркага сакраш 10 марта (сония) 7,06 1,01 14,31 7,88 1,11 14,09 -2,620 р<0,05

2 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг оёги билан олдин чап оёгига кейин унг оёгига тираш 10 марта (сония) 8,61 1,11 12,89 9,51 1,22 12,83 -2,617 р<0,05

3 Ракибнинг чап елкасидан ушлаб чап кули билан кул тирсагидан ушлаб оёги билан илиб олиш 10 марта (сония) 23,63 2,91 12,31 25,95 2,97 11,45 -2,676 р<0,05

4 Ракибнинг кули тирсагида унг оёги билан ракибнинг чап оёк тупигига чап оёги билан эса унг оёк тупигининг орка кисмига тираш 10 марта (сония) 15,13 1,83 12,10 16,65 1,92 11,53 -2,748 р<0,05

5 Ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг ва чап оёги билан ракибнинг чап оёги тупигининг ичкари ва ташкари томонига тираш 10 марта (сония) 10,81 1,21 11,19 11,14 1,42 12,75 -0,848 р>0,05

6 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош булмаган оёкларни орка томондан илиб олиш 10 марта (сония) 10,69 1,29 12,07 11,22 1,31 11,68 -1,383 р>0,05

7 Ракибнинг кулини елка кисмини ички томонидан ушлаб ичкаридаги оёкларини орка томонга кутариш 10 марта (сония) 12,75 1,37 10,75 13,97 1,77 12,67 -2,614 р<0,05

8 Ракибнинг унг кул билак кисмидан ушлаган холда номдош оёкларни навбат билан бир бирига теккизиш 10 марта (сония) 10,09 1,11 11,00 11,21 1,61 14,36 -2,747 р<0,05

9 Ракибнинг белгиланган чизикдан узига тортиб олиш 10 марта (сония) 5,15 0,71 13,79 5,84 0,91 15,58 -2,867 р<0,05

10 Ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатлантириб сакраш 10 марта (сония) 15,69 2,11 13,45 17,54 2,21 12,60 -2,904 р<0,05

со

см

го

0 а ю

1

10 марта (сония) ракибнинг чап кули енгидан ушлаб унг оёгини ракибнинг унг оёгига илиб чап оёкга таяниб олдинга оркага сакраш машки тажриба гурухида 7,06±1,01 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида бу курсаткич 7,88±1,11 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишонч-лидир (р<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг оёги билан олдин чап оёгига кейин унг оёгига тираш машки тажриба гурухида 8,61±1,11 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 9,51±1,22 сонияни ташкил килди. Фарк статистик

жихатдан ишончлидир (р<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг чап елкасидан ушлаб чап кули билан кул тирсагидан ушлаб оёги билан илиб олиш машки тажриба гурухида 23,63±2,91 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 25,95±2,97 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (р<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг кули тирсагида унг оёги билан ракибнинг чап оёк тупигига чап оёги билан эса унг оёк тупигининг орка кисмига тираш машки тажриба гурухида 15,13±1,83 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 16,65±1,92

сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (p<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг кул тирсагидан ушлаб унг ва чап оёги билан ракибнинг чап оёги тупигининг ичкари ва ташкари томонига тираш машки тажриба гурухида 10,81± 1,21 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 11,14±1,42 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончсиз (p>0,05).

10 марта (сония) ракибнинг унг кул билак кисми-дан ушлаган холда номдош булмаган оёкларни орка томондан илиб олиш машки тажриба гурухида 10,69±1,29 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 11,22±1,31 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончсиз (p>0,05).

10 марта (сония) ракибнинг кулини елка кисми-ни ички томонидан ушлаб ичкаридаги оёкларини орка томонга кутариш машки тажриба гурухида 12,75±1,37 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 13,97±1,77 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (p<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг унг кул билак кисми-дан ушлаган холда номдош оёкларни навбат билан бир бирига теккизиш машки тажриба гурухида 10,09± 1,11 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 11,21±1,61 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (p<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг белгиланган чизик-дан узига тортиб олиш машки тажриба гурухида 5,15±0,71 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 5,84±0,91 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (p<0,05).

10 марта (сония) ракибнинг кулларини ушлаган холда оёкларини ичкаридан ташкарига харакатлан-тириб сакраш машки тажриба гурухида 15,69±2,11 сонияни ташкил этган булса, назорат гурухида 17,54±2,21 сонияни ташкил килди. Фарк статистик жихатдан ишончлидир (p<0,05).

Тадкикот якунида тажриба гурухлари кураш-чиларининг жисмоний тайёргарлик курсаткичлар динамикасининг тахлили шуни курсатадики, тажриба гурухи курашчиларининг курсаткичлари назорат гурухидаги курашчиларнинг курсаткичла-рига нисбатан анча устун эканлиги маълум булди ва ишончлилик даражаси юкори эканлиги аникланди .

Укув-машгулот жараёнида мавжуд дастурда белгиланган юкламаларнинг урнига координацион кобилият ва техник-тактик харакатларни оширишга йуналтирилган юкламалар кулланилди. Маълум бир йуналишдаги юкламаларни жисмоний тайёргарлик курсаткичларига таъсирини максадга мувофик булган давомийлигини аниклаш максадида биз хар икки мезоцикллардан кейин, тайёргарлик курсат-кичлари динамикасини олиб бордик.

Тажриба ва назорат гурухи курашчиларининг жисмоний тайёргарлик курсаткичлари динамикаси-ни киёсий тахлил килиш шуни курсатадики, жисмо-

ний тайёргарлик нисбатини оптималлаштириш ва окилона юкламаларни меъёрлаш юкори малакали курашчилар тайёргарлиги учун мухим булган катта узгаришларга эришишга имкон яратади.

Кураш турларида малакали спортчиларни тай-ёрлаш жараёнида курашчиларнинг УЖТ ва МЖТ даражасини оширишнинг мавжуд булган омилла-ридан бири сифатида малакали курашчиларнинг тайёргарлик боскичларида кулланиладиган хар хил юкламалар тизимлаштирилди. Шу жумладан, кураш буйича малакали спортчиларни тайёрлашда юкламаларнинг катталиги ва тажриба давомида йуналиши буйича машгулотларни рационал навбат-да алмаштириб ташкил килиш натижасида олинган курсаткичлар асосида амалиётда, танланган йуна-лиш дастурига асосан тузилган микроциклларда спортчиларнинг жисмоний кобилиятлари ва спорт натижаларини жиддий усишини таъминлаб берувчи имкониятларнинг ахамияти курсатиб берилди.

Натижада тажриба ва назорат гурухларидаги ку-рашчиларда махсус машкларни бажариш жараёнида координацион кобилиятларини усиши натижалари-ни киёсий тахлили тажрибадаги синалувчиларда, координацион кобилят ва техник-тактик харакатлар курсатгичлари назорат гурухидан кескин фарк ки-лади. Тадкикот якунида тажриба гурухи ва назорат гурухи координацион кобилиятлари курсаткичлари-да ишончлик даражасини курсатди.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, спорт курашида координацион кобилиятлар ва техник-тактик харакатларни ривожлантиришда биз томонимиздан амалиётга жорий килинаётган махсус машклар мажмуасини асосий мусобака машклари-дан сунг кушимича махсус ёрдамчи машк сифа-тида фойдаланиш мумкин. Бу машклар мажмуаси курашчиларнинг координацион кобилятлари ва техник-тактик харакатлар самарадорлиги хамда мусобака фаолияти курсаткичларини оширишига ижобий таъсир курсатади.

Адабиётлар:

1. Абдиев А.Н. Научно-педагогические основы формирования профессиональных умений тренера у студентов, спесиализирующихся в видах спортивных единоборств: Автореф. дис. д-ра. пед. наук. - Т., 2004.

2. Бакиев З.А. Индивидуализасия технико-тактической подготовки борсов на основе автоматизированного анализа соревновательной деятельности/ дис. канд. пед. наук. / 2009.

3. Бакиев З.А. Эркин кураш назарияси ва услубиёти/ Укув куллан-ма. - Тошкент: "Лидер Пресс" нашриёти 2011.

4. Карелин А.А. Спортивная подготовка борсов высокой квалификасии. - Новосибирск, 2002.

5. Керимов Н.А., Недорезов А.И., Рузиев М.А., Рузиев А.А., Система планирования и контроля учебно тренировочных нагрузок в вольной борьбе //Олимпия харакатини ривожлантириш, олимпия таълимотини жорий этиш ва Сиднейда утказиладиган ХХВИ Олимпия уйинларига тайёргарлик масалаларига баFишланган: ИИИ Республика илмий-амалий анжумани муаммолар туплами. 27 апрель 1999.

6. Керимов Ф.А. Спорт кураши назарияси ва усулияти/ - Тошкент: УзДЖТИ. Нашриёт булими, 2005.

7. Лях В. Координасионные способности: диагностика и развитие. - Москва: ТВТ Дивизион, 2006.

8. Шахмурадов Ю.А. Научно-методические основы многолетней технико-тактической подготовки борсов (на примере вольной борьбы): Автореф. дис. д-ра пед. наук. - М., 1999.

со см о см

го га t

0 Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.