Научная статья на тему '"СПОРТ" ЭРКИН ИКТИСОДИЙ ЗОНАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ - ДАВР ТАЛАБИ'

"СПОРТ" ЭРКИН ИКТИСОДИЙ ЗОНАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ - ДАВР ТАЛАБИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
41
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ГЛОБАЛИЗАЦИЯ / СВОБОДНАЯ ЭКОНИМИЧЕСКАЯ ЗОНА / ЭКОНИМИЧЕСКИЕ ЗОНЫ / ЛЬГОТЫ / СПОРТИВНЫЕ ИНВЕНТАРИ / СТРАТЕГИЧЕСКАЯ КОНЦЕПЦИЯ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Болтабоев М.Р., Бобожонов Б.Р., Жуманиѐзов Ж.Ж., Турсунова З.

Ушбу мақолада жисмоний тарбия ва спорт соҳасида эркин иқтисодий зоналарни ташкил этишнинг долзарблиги, асослари ва уларни ривожлантиришнинг асосий йўналишлари кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «"СПОРТ" ЭРКИН ИКТИСОДИЙ ЗОНАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ - ДАВР ТАЛАБИ»

ТАЪЛИМ ЩТИСОДИЁТИ ВА МЕНЕЖМЕНТ/ЭКОНОМИКА И МЕНЕЖМЕНТ ОБРАЗОВАНИЯ

М.Р.БОЛТАБОЕВ, И.Ф.Д., ПРОФЕССОР, УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ

Б.Р.БОБОЖОНОВ, УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ Ж.Ж.ЖУМАНИЁЗОВ, УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ З. ТУРСУНОВА,УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ

"СПОРТ" ЭРКИН ЩТИСОДИЙ ЗОНАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ - ДАВР ТАЛАБИ

Аннотация. В данной статье рассматривается актуальность и обосновывается организация свободно-экономических зон в сфере спорта и физической культуры и основные направления их развития.

Ключевые слова: глобализация, свободная эконимическая зона, эконимические зоны, льготы, спортивные инвентари, стратегическая концепция

Долзарблиги. Жах,он иктисодиёти глобаллашуви жараёнида миллий хужаликларнинг х,еч кандай тусикларсиз, эркин х,олда иктисодий хдмкорликни йулга куйиш масалалари бугунги куннинг энг долзарб ахдмият касб этувчи жараёни сифатида эътироф этилмокда. Чунки халкаро мех,нат таксимоти асосида давлатларнинг узаро боглик иктисодиётга эга булиши ва ривожланиш жараёнида бир-бирини такозо этиши уларни узаро манфаатли шартлар асосида

муносабатларини йулга куйишга ундайди.

Ушбу х,олат нафакат ривожланаётган давлатларга, балки жах,он хужалиги тизимида иштирок этувчи ривожланган давлатларга х,ам хосдир.

Х,еч бир мамлакат, хдттоки у бой хом ашё ва ишлаб чикариш ресурсларига ёки юкори ишлаб чикариш салох,иятига эга булса х,ам, уз имкониятлари доирасида мустакил ривожга эриша олмайди. Шуни х,исобга олиб, х,озирда куплаб ривожланган ва ривожланаётган мамлакатлар уз х,удудларида катор эркин иктисодий зоналарни ташкил этиш борасида кенг чора-тадбирларни амалга оширмокдалар.

Эркин иктисодий зоналарнинг мамлакат иктисодиётида мух,им роль уйнашини х,исобга олган х,олда, 1996 йил 25 апрелда Узбекистон Республикасида "Эркин иктисодий зоналар фаолияти" тугрисида конун кабул килинган. Биринчи Президентимизнинг 2016 йил 26

октябрдаги "Эркин иктисодий зоналар фаолиятини фаоллаштириш ва

кенгайтиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Фармонига мувофик эркин иктисодий зоналар учун янада кулай шарт-шароитлар яратилди.

Бугунги кунда Узбекистон х,удудида х,ам эркин иктисодий зоналар фаолият курсатмокда. Маьлумки, мамлакатимиз Евро-Осиё Иктисодий хдмкорлик ташкилотига аьзо булган. Ушбу ташкилотнинг максади нуктаи назаридан ёндашадиган булсак, тез орада бизнинг юртимизда х,ам эркин иктисодий зоналар ривожланишини башорат килиш мумкин.

Чунки ташкилот аъзо мамлакатлар уртасида эркин савдо-иктисодий алокаларни, тусиклар ва чекловларсиз экспорт-импорт операцияларининг амалга оширилишини, божхона иттифоки ва эркин иктисодий зоналар ташкил этилишини, колаверса, икки томонлама ёки барча аьзо мамлакатлар орасида имтиёзли савдо шартномалари тузилиши ва амалга оширилишини кузда тутади. Шу х,исобдан олиб караганда, Узбекистоннинг х,ам аъзо мамлакат сифатида ушбу максадларга хдмохднг тарзда хдракат килиши, илгари сурилаётган имтиёзли шартлар асосида тузилаётган истикболли шартномаларда иштирок этиши, иштирокчи мамлакатлар билан алокаларни ривожлантириши талаб этилади. Бизда эркин иктисодий зоналарни ташкил этиш

ва ривожлантириш осон кечиши табиий. Чунки улар билан боглик хар кандай жараён конуний жихатдан мустахкамланиб куйилган.

Амалга оширилиши зарур булган ишлардан бири, факат мавжуд конунларнинг амалдаги татбигини таъминлаш, эркин иктисодий зоналарни ташкил этиш, кулай инвестицион мухитни яратиш, хорижий инвесторларни жалб этиш, чет эл капитали ва илгор замонавий технологияларнинг юртимизга олиб келиниши хамда ишлаб чикариш жараёнида кулланилишидан иборат. Бу борада Узбекистоннинг кулай стратегик географик жойлашуви, Марказий Осиё мамлакатларига хар томонлама кулай ва якин жойлашганлиги унинг инвестицион имкониятларини янада ошириши табиийдир.

Узбекистон Республикаси

Президенти 2017 йил 7 августда "Эркин иктисодий зоналар самарали фаолият курсатиши учун вазирликлар, идоралар ва жойлардаги давлат хокимияти

органларини мувофиклаштиришни

кучайтириш ва уларнинг масъулиятини ошириш чора-тадбирлари тугрисида" ги карорни кабул килди. Бугунги кунда республикамизнинг 10 та минтакасида 14 та эркин иктисодий зона фаолият юритмокда. "Навоий", "Ангрен", "Жиззах", "Ургут", "Еиждувон", "Кукон" ва "Х,азорасп" эркин иктисодий зоналарида умумий киймати 486 миллион долларга тенг 62 лойиха амалга оширилган, 4,6 мингдан ортик иш урни яратилган.

Президентимиз топширигига асосан, эркин иктисодий зоналарда инвестиция лойихаларини амалга оширишни жадаллаштириш, хориждан юкори технологик ускуналар харид килиш учун Узбекистон тикланиш ва тараккиёт жамгармаси маблаги хисобидан 100 миллион доллар микдорида чет эл валютасидаги кредит линияси очилган.

Бунда иктисодий зоналар турли шаклларда таъсис этилиши мумкин:

- божхона эркин иктисодий зоналари;

- эркин ишлаб чикариш зоналари;

- эркин тадбиркорлик худудлари;

- янги ва замонавий технологиялар худуди;

- эркин банк хизмати зоналари;

- туризм марказлари ва бошкалар.

Шу максадда Узбекистон

Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармонида жисмоний тарбия ва спортни ташкил этишда катор тизимли муаммолар ва

камчиликларнинг мавжудлиги, ......

туккизичидан, халкаро стандартларга жавоб берадиган сифатли махаллий спорт асбоб-ускуналари ва инвентарларини ишлаб чикариш йулга куйилмаган, шунингдек, бундай ишлаб чикаришни куллаб-кувватлашнинг таъсирчан

механизми назарда тутилмаганлиги таъкидланган.

Ушбу Фармонга асосан жахоннинг етакчи ишлаб чикарувчиларини жалб килган холда спорт кийими, анжомлари ва жихозларини ишлаб чикарувчи замонавий корхоналар фаолиятини ташкил этиш учун пойтахт минтакасида "Спорт" эркин иктисодий зонасини ташкил килиш белгиланди.

Бугунги кунда эркин иктисодий зоналарни ташкил этишда асосан:

- эркин иктисодий зоналарда, шунингдек, улардан ташкари худудларда иш кучи бандлигини тула таъминлаш;

- инвестицияларни жалб этиш (асосан эркин конвертация килинадиган валютада);

- ишлаб чикариш махсулотлари ички бозорда мавжуд булган махаллий корхоналар фаолиятига тускинлик килмаган холда (уларни "кисиб куймаган холда) экспорт килишга кодир булган йирик компанияларни узида мужассам этган иктисодий зоналар ташкил этишга эришиш каби максадлар кузда тутилади.

Эркин иктисодий зоналарига хос ва уларда мавжуд булган имтиёзлар сифатида куйидагиларни санаб утиш мумкин:

1. Эркин иктисодий зоналар барча турдаги соликлардан, шунингдек корпоратив ва даромад соликларидан бутунлай озод булган худудлардир.

2. Бундан ташкари, эркин иктисодий зоналарда фаолият курсатаётган тадбиркорлар турли хилдаги йигимлар ва божлардан хам озод хисобланади.

3. Бошка давлатлардагидан фаркли уларок, давлат ички бозорларида эркин иктисодий зоналарда ишлаб чикарилган ёки улар оркали импорт килинган товарларнинг савдосига рухсат берилган ва бу борада уларга нисбатан оддий куринишдаги ташки савдо бошкаруви кулланилади.

4. Эркин иктисодий зоналарда тулов воситаси сифатида эркин конвертация килинувчи ихтиёрий валюта кулланилиши мумкин.

5. Инвестицияларнинг кириб келиши, шунингдек, уларни ишлаб чикариш жараёнига йуналтириш ва ишлаб чикарилган махсулотларни сотиш боскичларида хам бюрократик расмиятчиликларга йул куйилмайди.

6. Мамлакатнинг бошка худудларида товар ва хизматлар нархи ва сифати хамда улар устидан назоратни урнатиш борасидаги конунчилик нормалари эркин иктисодий зоналарда амал килмайди.

Замонавий спорт бутун бир индустрия булиб, илмий асосланган замонавий инновацион стратегиядан фойдаланган холда уни комплекс урганиш талаб этилади.

2016 йилда спорт иншоотлари сони, бирлик

Коракалпогистон Республикаси 3109

Андижон Бухоро Жиззах Кашкадарё Навоий Наманган Самарканд сурхандарё Сирдарё Тошкент Фаргона Хоразм Тошкент ш.

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 Спорт иншоотларининг Узбекистон худудлари буйича таксимланиши

Мамлакатимизда спорт таълим муассасалари фаолияти т^рисида маълумотлар

(2016 йил буйича"

№ Таълим муассасалари Сони Шугулланувчилари

1 Умумий урта таълим мактаблари 9728 6 миллион 211 мин 835 нафар, улардан 2 миллион 989 минг 778 нафари кизлар ташкил килади

2 Болалар ва усмирлар спорт имактаби 500 2 миллион 355 минг 392 нафар, улардан 868 минг 294 нафари кизларни ташкил килади

3 ИОЗБУСМ 67

4 ОСМ мактаблари 13

5 Спорт мажмуалари 14

Жами: 10322

Манба: Республика статистика маълумотлари

Мамлакатимиздаги спорт махсулотлари ишлаб чикариш корхоналари т^рисида

маълумот

№ Спорт корхоналари номи Махсулотлари

1. Тошкент шахридаги "Азия спорт С" хусусий фирмаси Спор анжомлари ва спорт сумкалари

2. "Телеметрик" масъулияти чекланган жамият Турли шакл ва форматдаги ёруглик диодли таблолар

3. Самарканд "Стеклопластик", "Отабек" 90 турдаги спорт махсулотлари чикарилмокда. Спорт иншоотлари учун кулай уриндиклар, шохсупа, теннис столи, баскетбол халкаларми, баландликка сакраш, бадминтон, волейбол, катта теннис устунлари, енгил атлетика, спорт гимнастикаси машгулотлари учун зарур жихозлар ва бошка турдаги спорт инвентарлари шулар жумласидан

4. Намангандаги "Машхим" масъулияти чекланган жамият Спорт иншоотлари, турли хил спорт ускуна ва анжомлари

5. Андижондаги "Уз-Тонг-Хонг Ко" кушма корхонаси Баскетбол, футбол, волейбол, гандбол ва теннис тупларини ишлаб чикариш

6. Хоразмдаги "Хоразм спорт импекс трейд" кушма корхонаси Спорт иншоотлари, турли хил спорт ускуна ва анжомлари

7. Андижон шахридаги "Хужабод" МЧЖда Кураш, бокс, волейбол, футбол, гандбол, гимнастика сингари спорт турлари учун зарур 35 хил спорт анжомлари ва спорт сумкаларини ишлаб чикариш йулга куйилган

8. Пойтахтимизнинг Шайхонтохур туманидаги "Юлдуз спорт" дукони Махаллий спорт иншоотлари, турли хил спорт ускуна ва анжомлари, бокс кулкоплари, панжалари, химоя калпоги, кураш, дзюдо, каратэ формалари, гимнастика аркони, турник ва брусни узида мужассамлаштирган тренажерлар каби куплаб спорт иншоотлари сотилиши йулга куйилган

Бугунги кунга цадар мамлакатимиз корхоналарида 120 турдаги спорт анжомлари ва 73 турдаги ускуналар, 116 турдаги спорт кийим ва пойабзаллари ишлаб чицарилмоцда

Хулоса. Узбекистон

Республикасида эркин индустриал -иктисодий зоналарнинг шаклланиши, жисмоний тарбия ва спорт сохаси тизимидаги инкилобий узгаришлар, жахон микёсидаги иктисодий интеграция асосида либераллашув ва глобаллашув

жараёнларининг кучайиши мухим ахдмият касб этади. Энг илгор технологиялардан фойдаланган холда, реал сектор тармокларини модернизация килиш ва бунинг учун илм-фан хамда ишлаб чикариш уртасидаги халкаро интеграция алокаларини кенгайтириш, янгидан ташкил этилаётган эркин индустриал-иктисодий зоналарида белгиланган вазифаларга эришиш мухим ахамиятга эга.

Узбекистонда янгидан ташкил этилаётган "Спорт" эркин иктисодий зонаси доирасида жисмоний тарбия ва спорт сохаси тизимининг яратилиши спорт инфратузилмасини кенгайтириб,

инновацион фаолият бошкарувини такомиллаштириш ва уларнинг янги йуналишлари очилишини таъминлаш, спорт хизматининг жадал суръатлар билан ривожланишини такозо этади.

Шунинг учун жахоннинг етакчи ишлаб чикарувчиларини жалб килган холда спорт кийими, анжомлари ва жихозларини ишлаб чикарувчи замонавий корхоналар фаолиятини ташкил этиш учун мамлакатимизда "Спорт" эркин иктисодий зонасининг ташкил этилиши мухим ахамиятга эга.

Адабиётлар:

1.Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги П^-3031-сонли "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида" ги ^арори.

2.Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 августдаги "Эркин иктисодий зоналар самарали фаолият курсатиши учун вазирликлар, идоралар ва жойлардаги давлат хокимияти органларини мувофиклаштиришни кучайтириш ва уларнинг масъулиятини ошириш чора-тадбирлари тугрисида" ги ^арори.

М.Р. Болтабоев, Б.Р.Бобожонов, Ж.Ж.Жуманиёзов, З. Турсунова

Ушбу маколада жисмоний тарбия ва спорт сохасида эркин иктисодий зоналарни ташкил этишнинг долзарблиги, асослари ва уларни ривожлантиришнинг асосий йуналишлари куриб чикилган.

In this article the relevance and justification of the organization of free-economic zones in the field of physical culture and sports and the main directions of their development.

Р.Х. НАБИУЛЛИН, К.Э.Н., и.о.ПРОФЕССОР, УзГУФКС

ВСТУПЛЕНИЕ УЗБЕКИСТАНА В ВСЕМИРНУЮ ТОРГОВУЮ ОРГАНИЗАЦИЮ

(ВТО) И РАЗВИТИЕ ПРОИЗВОДСТВА СПОРТИВНЫХ ТОВАРОВ И УСЛУГ

Аннотация. Узбекистоннинг ЖСТга аъзо булиши ташки сиёсатимизнинг мухим масалаларидан бири сифатида давлат рахбари томонидан курилмокда.

Узбекистон учун таркибида дунёнинг 165 давлати булган хамда бутун дунё савдосининг 94% ни уз ичига олган Жахон савдо ташкилотига аъзо булишнинг ахамияти ва фойдали томонлари бир неча омиллар билан белгиланади. Режимни янада купрок куллаб-кувватлаганлиги сабабли, спорт махсулотлари ва хизматларини ишлаб чикарувчи ва истеъмолчиларга арзон импорт килинадиган товарлар ва хизматлардан фойдаланиш имконини берувчи узбек корхоналарига киришни йулга куйиш, спорт махсулотлари ва хизматларини ишлаб чикарувчилар уртасида ракобат мухитини кучайтиради, спорт махсулотларини ишлаб чикариш сохасини модернизатсия килиш, техник ва технологик кайта жихозлаш, жисмоний тарбия ва спорт сохасига хорижий окимларнинг окишини рагбатлантириш.

Калит сузлар. Жахон савдо ташкилоти (WTO), спорт махсулотларини ишлаб чикариш ва хизматлар, энг куп кулайлик яратиш тартиби, бозорга кириш, хизматларни эркинлаштириш, тарифлар, квоталар, инвеститсиялар, давлат мухофазаси.

Всемирная торговая организация (ВТО) - это международная организация, отвечающая за то, чтобы товары и услуги свободно продавались из одной страны в другую, тем самым удовлетворяя запросы потребителей. ВТО следит, чтобы правительство государств - членов этой организации не устраивали барьеров, преград импорту в виде высоких пошлин, квот, процедурных дискриминаций.

Заявка по вступлению Узбекистана в ВТО была подана в 1994 году. До 2005 года было проведено 3 заседания, созданы

рабочие группы. И с тех пор процесс вступления Узбекистана в ВТО был пассивным. Новую страницу в этом процессе открыл визит Президента Узбекистана Мирзиёева Ш.М. в Южную Корею в 2017 году, где руководство Южной Кореи выразило готовность оказать помощь и поддержку Узбекистану в вопросах вступления в ВТО. Во время визита Президента Мирзиёева Ш.М. в США в мае 2018 года в процессе переговоров с Президентом США Дональдом Трампом о намерении

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.