CC BY
38<<ШУШетиМ~^©У©Ма1>#Щ63)),2©2© / PHILOLOGICAL sciences
PHILOLOGICAL SCIENCES
УДК: 81.255:347.961.4
УДК: 81.276.6:34
Kurchinskaya-Grasso Natalia,
Mifdzynarodowa kancelaria prawna Grasso (Wiochy - Rosja),
Mifdzynarodowy prawnik DOI: 10.24411/2520-6990-2020-11747 SPECYFIKA TLUMACZENIA UMOW HANDLU ZAGRANICZNEGO
Kurchinskaya-Grasso Natalia,
Grasso International Law Firm (Italy - Russia), International Law Scholar,
SPECIFIC FEATURES OF FOREGN ECONOMIC AGREEMENTS TRANSLATION
Adnotacja.
Artykui omawia cechy jfzykowe mifdzynarodowych dokumentow prawnych z zakresu prawa i biznesu na przykiadzie analizy tekstow prawnych w jfzyku angielskim w porownaniu z innymi systemami jfzykowymi prawa -rosyjskim i polskim. Jfzyk prawniczy jako jfzyk do zadan specjalnych (LSP) w kazdym kraju zawiera funkcje, ktore nalezy wziqc pod uwagf podczas tiumaczenia. W systemach prawnych i jfzykach zawierajqcych terminy prawnicze istniejq precyzyjne pojfcia prawne charakterystyczne dla kazdego jfzyka. Kazdy dokument prawny opiera sif na ustalonych szczegoiowych zasadach, ktore rozniq sif od zasad jfzyka tekstu zrodiowego i jfzyka zwykiego.
Podstawowe wiasciwosci tekstow prawnych rozpatrywane sq z punktu widzenia stosowanego prawa porownawczego. Stosowane sq metody porownawcze, opisowe i inne.
Podjfto probf okreslenia roli tiumacza pracujqcego z umowami mifdzynarodowymi oraz z umowami handlu zagranicznego. Autor dochodzi do wniosku, ze tiumacz musi byc nie tylko dobrym lingwistq, ale takze kompetentnym w dziedzinie prawa, biegle wiadajqcym jfzykiem prawniczym, na ktory tiumaczy. Tiumacz ustny z wyksztaiceniem prawniczym moze zapewnic zrozumienie ustalonych odpowiednikow.
Abstract.
The article discusses the linguistic features of international legal documents in the field of law and business on the example of the English language legal texts analysis in comparison with other language systems in law, namely Russian and Polish. In each country legal language, a language for special purposes (LSP), contains features that need to be taken into account when translating. Legal systems and languages that contain legal terms have strict legal concepts that are unique to each language. Any legal document is based on fixed specific rules that differ from the rules of the source language and the normal language.
The main legal texts properties are address through the lens of applied comparative law. There are used comparative, descriptive, and other methods.
The author makes an attempt to identify the role of the translator working with international and foreign economic agreements. The researcher comes to the conclusion that the translator must be not only a good linguist, but also competent in the field of law, who knows the legal language into which he translates. A lawyer-linguist can ensure that the set equivalents are understood.
Slowa kluczowe: jfzyk prawniczy, tiumaczenie prawnicze, terminy prawne, tiumaczenie, umowa mifdzynarodowa, zagraniczna umowa gospodarcza, siownictwo prawnicze, terminologia prawna, angielski, tiumacz
Keywords: legal language, legal translation, legal terms, translation, international agreement, foreign economic agreement, legal vocabulary, legal terminology, English, translator
Umowy s^ srodkiem dobrowolnego przyjfcia przez strony wzajemnych zobowi^zan. Zarowno w umowach, jak i kontraktach, strona, ktora nie wypelnia swoich zobowi^zan, moze zostac poci^gnifta do odpowiedzialnosci zgodnie z prawem mifdzynarodowym. Podstawow^ zasadf prawa umow wyraza zasada „pacta sunt servanda" [5, s. 54].
Interpretacja umowy jest rowniez wazn^ kwesti^ prawa mifdzynarodowego. Sformulowanie umow, a takze brzmienie jakiejkolwiek ustawy lub umowy, nalezy interpretowac w przypadkach, w ktorych
sformulowanie jest niejasne lub nie jest od razu wiadomo, jak nalezy je stosowac w przypadku nieprzewidzianych okolicznosci. Konwencja Wiedenska o Prawie Traktatow stanowi, ze traktat nalezy interpretowac „w dobrej wierze" zgodnie ze „zwyklym znaczeniem, jakie nalezy przypisywac uzytym w nim wyrazom w ich kontekscie, oraz w swietle jego przedmiotu i celu" [9, str. 177]. Dlatego wazne jest tiumaczenie umow mifdzynarodowych wysokiej jakosci.
PHILOLOGICAL SCIENCES / «еОУШШШМ-^ШГШЬ^ЩбадШЭ
J^zyki i systemy prawne s^ ze sob^ scisle powi^zane i wplywaj^ na siebie nawzajem. System prawny zawiera zestaw poj^c j^zykowych i semantycznych, powstalych w wyniku ewolucji historycznej, zwi^zanych z kultur^ i wyrazonych poprzez j^zyk. W systemach prawnych i j^zykach zawieraj^cych terminy prawne istniej^ precyzyjne poj^cia prawne charakterystyczne dla kazdego j^zyka. Globalny problem dla tlumaczy tekstow prawnych polega na tym, ze zwi^zek mi^dzy znaczeniami poj^ciowymi nie jest taki sam we wszystkich j^zykach, nie ma to znaczenia w sytuacji, gdy systemy poszczegolnych krajow nie wchodz^ w interakcje, natomiast w przypadku mi^dzynarodowych sporow prawnych trudno jest dokonac odpowiedniego i zarazem precyzyjnego tlumaczenia [10, str. 115].
Aby wykonac wysokiej jakosci tlumaczenie umowy mi^dzynarodowej, nalezy wzi^c pod uwag§ jej struktur^, funkcje i oczywiscie wlasciwosci j^zykowe.
Glown^ funkcje umowy mi^dzynarodowej jest regulowanie stosunkow mi^dzy panstwami, spoleczenstwem i jego czlonkami, mi^dzy rz^dami, partiami, przedsi^biorstwami itp. [1, s. 59].
Styl bezosobowy jest osi^gany za pomoc^ wskazywania trzeciej osoby, bezosobowych konstrukcji, pasywnych form czasownikow.
Przejrzyst^ struktur^ maj^ wszystkie gatunki tekstow biurokratycznych. Na przyklad umowy handlu zagranicznego z reguly maj^ nast^puj^ce cz^sci: Subject matter of the contract - Предмет контракта - Przedmiot umowy, Terms of payment - Условия платежа - Warunki piatnosci, Dates of delivery -Сроки поставки - Terminy dostawy, Liabilities -Ответственность сторон - Odpowiedzialnosc stron, itp. [6, s. 67]
W dokumentach w j^zyku angielskim do numerowania cz^sto uzywa si§ liter lacinskich. W tlumaczeniu na rosyjski niewlasciwe jest zast^powanie liter lacinskich literami cyrylicy, poniewaz moze to zaklocac cytowanie i interpretaj w negocjacjach.
Cechami wyrozniaj^cymi teksty tego stylu s^ dokiadnosc, standaryzacja, dyrektywnosc,
bezosobowosc, przejrzysta struktura [1, s. 60].
Dokladnosc jest podstawowym wymogiem stylu urz^dowo-kancelaryjnego, poniewaz
niejednoznacznosc dokumentow moze prowadzic do katastrofalnych konsekwencji w biznesie i spoleczenstwie. Tlumacz jest odpowiedzialny za to, aby tlumaczenie bylo jak najdokladniejsze w stosunku do tekstu zrodlowego. Nie moze zaniedbac nawet drobnych szczegolow [4, str. 56].
Na przyklad nazwy krajow. Jesli dokument w j^zyku zrodlowym zawiera peln^ nazw§ panstwa, musi zostac w pelni przetlumaczony; jesli nazwa jest skrocona, w tlumaczeniu nalezy to uwzgl^dnic:
• United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland - Соединенное Королевство Великобритании и Северной Ирландии -Zjednoczone Krolestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Poinocnej;
• United Kingdom - Соединенное Королевство (не Великобритания) - Zjednoczone Krolestwo (nie Wielka Brytania);
• Great Britain - Великобритания (не Англия)
- Wielka Brytania (nie Anglia).
Jedynym wyj^tkiem od tego przykladu jest Britain, tlumaczona jako Англия (Anglia), poniewaz wyraz Brytania w j^zyku rosyjskim jest nacechowany stylistycznie [2, s. 84].
W prawie mi^dzynarodowym cz^sto pojawia si§ potrzeba wst^pnego redagowania tlumaczenia. Autor oryginalu moze jasno wyobrazic sobie, co probuje powiedziec, ale tlumacz moze miec jednak duze trudnosci ze zrozumieniem tego, co mial na mysli autor.
Aby wykonac tlumaczenie dobrej jakosci, trzeba uzyc standardowe terminy. W prawoznawstwie i biznesie mozna napotkac poj^cia istniej^ce w jednym kraju, ale nieobecne w innym. W tym przypadku tlumacz znajduj^c najblizszy rozpowszechniony odpowiednik w j^zyku docelowym tworzy przypisy, ktore bezposrednio odsylaj^ do danego tematu i zwracaj^ uwag§ czytelnika na ten fakt.
Standardowy charakter ,j§zyka urz^dowego" sklada si§ z szeregu zwrotow, o ktorych tlumacz musi pami^tac. Na przyklad, on behalf and instruction of......
- от имени и по поручени.....- w imieniu i na rzecz....
[7, s. 296]
Wyrazy uzyte w oficjalnych tekstach nie maj^ ekspresyjnej konotacji. Sposrod ekwiwalentow tlumacz wybiera ten, ktory ma najbardziej neutralne znaczenie. Na przyklad to grant w j^zyku rosyjskim jest rownoznaczne czasownikom даровать, жаловать, дарить - darowac, darowywac, ofiarowac, ale wyrazenie to grant a credit odpowiada wyrazeniu предоставлять кредит - przyznawac kredyt [1, s. 60].
Rosyjski j^zyk biurokratyczny rozni si§ od angielskiego duz^ liczb^ konstrukcji nominalnych zamiast czasownikow. Zwroty nominalne, takie jak производить осмотр площадки (dokonac oglfdzin placu budowy) - to examine a site, наносить повреждение собственности (dokonac uszkodzenia mienia) - to damage property, осуществлять обслуживание техники (przeprowadzac konserwacjf sprzftu) - to maintain the equipment nadaj^ stylowi charakter formalny [ibid.].
Z punktu widzenia slownictwa w mi^dzynarodowych umowach prawnych zachowalo si§ obecnie wiele archaicznych slow charakterystycznych tylko dla tego stylu, na przyklad:
• aforesaid - вышеуказанный (wyzej wymieniony),
• henceforth - впредь (odtqd),
• hereby - настоящим (niniejszym),
• hereinafter - в дальнейшем (dalej),
• therewith - с ним (z tym),
• thereat - по этой причине (z tego powodu).
Chociaz rosyjskie odpowiedniki mog^ nie miec
stylu ksi^zkowego, konieczne jest utrzymanie tonu oficjalnego dyskursu, cz^sto uzywaj^c zamiennikow pasuj^cych do kontekstu.
Standardowe slownictwo angielskie urz^dowo-kancelaryjnego stylu obejmuje wiele obcych (glownie lacinskich i francuskich) slow i zwrotow. Te zwroty s^ mniej powszechne w rosyjskich tekstach biznesowych
<<ШУШетиМ~^©У©Ма1>#Щ&3)),2©2© / PHILOLOGICAL sciences
i urzfdowych. Dlatego te zwroty s^ zwykle tlumaczone na rosyjski, jesli nie s^ dobrze znanymi wyrazeniami.
Na przyklad:
• condition sine qua non - непременное условие (warunek konieczny),
• ad hoc - специально для этого (dorazny),
• pro rata - пропорционально (proporcjonalnie),
• fait accompli - совершившийся факт (fakt dokonany) [8, с. 164].
Powszechnie znane wyrazenia lacinskie w jfzyku rosyjskim mog^ bye transliterowane cyrylic^ (persona nongrata - персона нонграта, status quo - статус-кво), czasami ze zmienion^ ortografié (a priori -априори) lub podane w oryginalnej pisowni literami lacinskimi (terra incognita, Homo sapiens).
Pomimo wskazanych jasnych zasad które rz^dz^ jfzykiem prawnym, kazdy system prawny jest zywym jfzykiem. Jfzyk prawny podlega wplywowi tradycji i nowoczesnosci. Z tego punktu widzenia mozemy powiedziee, ze jeden system prawny zawsze zawiera wifcej niz jeden jfzyk w stosunku do kilku systemów prawnych, które odpowiadaj^ innym jfzykom. Kanadyjski profesor nauk spolecznych i prawa mifdzynarodowego na Uniwersytecie McGilla, J. Gemar, nazywa takie zjawisko bilingwizmu w jednym systemie jfzykowym „prost^ transpozyj jfzykow^" i „zlozon^ transpozyj jfzykow^" [8, str. 165], podkreslaj^c w ten sposób bezposredni zwi^zek mifdzy zlozonosci^ tlumaczenia a zwi^zkiem mifdzy jfzykiem a systemem prawnym. Pozostaj^c nawet w ramach jednego jfzyku, niekompetentna osoba napotka trudnosci ze zrozumieniem. Dlatego zlozone tlumaczenie opiera sif na prawoznawstwie porównawczym, poniewaz problemy z tlumaczeniem bfd^ glównie zwi^zane z tresci^ prawny i trudnosciami w tlumaczeniu mifdzy róznymi kulturami (prawnymi) [3, s. 57].
Znamiennym przykladem jest wyrazenie zakazu, obowi^zku i pozwolenia. Dyrektywny charakter stylu urzfdowego przejawia sif w przypadku uzycia czasownika modalnego shall w jfzyku angielskim (nawet amerykanskim angielskim), na przyklad: The right of ownership for the goods and all risks of loss and damage to the goods shall pass from the Sellers to the Buyers ... - Право владения товаром и все риски, связанные с потерей или повреждением товара, переходят от Продавца к Покупателю... - Prawo wlasnosci towarów oraz wszelkie ryzyko utraty i uszkodzenia towarów przechodzq od Sprzedajqcych na Kupujqcego...
Czasowniki implicytne modalne, a mianowicie shall, may i may not odpowiednio musz^ wyrazae zobowi^zanie, zgodf i zakaz. Dlatego tlumacz tekstów prawnych powinien uwazae, aby nie tlumaczye na przyklad shall z czasem przyszlym, poniewaz jfzyk prawny wymaga okreslonego celu.
W jfzyku rosyjskim istniej^ odpowiedniki angielskich czasowników modalnych, na przyklad czasowniki performatywne, takie jak быть обязанным - bye zobowiqzanym. Czasowniki takie wskazuj^ wymaganie lub prosbf (potrzebf). Na przyklad legal obligation (юридическое
обязательство - obowiqzek prawny) w jfzyku angielskim nie jest wyrazony poprzez czasownik modalny must, chociaz w systemie jfzyka angielskiego jest to najsilniejsze okreslenie obowi^zku i koniecznosci. Francuski badacz Florence Terral konkluduje, ze zobowi^zanie w angielskich dokumentach prawnych najlepiej wyraza czasownik have to [11, s. 876], podczas gdy w jfzyku francuskim uzywane s^ takie wyrazenia jak obligé, respectées.
Na podstawie powyzszego mozemy stwierdzic, ze tiumacz prawniczy musi byc nie tylko kompetentnym lingwist^, ale takze przekazicielem kultury innych krajów. Co wifcej, uwazany przez nas za podstawowy jfzyk angielski nie jest uniwersalny i mog^ pojawic sif trudnosci przy tiumaczeniu z innych jfzyków na angielski.
Wezmy na przykiad polski termin akcje uprzywilejowane. Tiumacz szuka odpowiednika, który najlepiej pasuje do brytyjskiego klienta, nalezy jednak pamiftac, ze brytyjska wersja jfzyka angielskiego nie jest jedyn^ w kulturze jfzyka angielskiego. Artykui hasiowy dla tego terminu obejmuje nastfpuj^ce odpowiedniki:
• Preference shares (Brytania)
• Preferred shares (Kanada)
• Preferential shares (USA)
• Priority shares (USA)
• Privileged shares (Australia)
W tym przypadku mog^ sif róznic okreslone jfzyki lub odmiany krajowe. Z tego przykiadu wynika, ze najlepszym i najbardziej ugruntowanym odpowiednikiem dla Brytyjczyków bfdzie zwrot Preference shares, podczas gdy dla Amerykanów bfdzie to Preferential shares. Pozostaie ekwiwalenty wystfpuj^ bardzo rzadko [6, s. 625].
Na tej podstawie mozemy powiedziec, ze tiumacz prawniczy dziaia jako narzfdzie do kontekstualizacji pozbawionych kontekstu jednostek leksykalnych znajduj^cych sif w dwujfzycznych siownikach i tylko on moze zapewnic zrozumienie ustalonych odpowiedników i stopien utrwalenia. Ogólny wynik to zaawansowane kwalifikacje tiumacza, funkcjonalnosc i naturalnosc tiumaczenia.
A wifc kazdy jfzyk ma swój wiasny sposób wyrazania wymogów prawnych, które z kolei oparte s^ na ustalonych szczegóiowych zasadach, które rózni^ sif od regui jfzyka zródiowego i zwykiego jfzyka. Dlatego tiumacz prawniczy musi byc nie tylko kompetentny jfzykowo, ale takze dobrze znac styl urzfdowo-prawny jfzyka, na który tiumaczy.
Bibliografia
1. Proshina Z. G. Teoriya perevoda s anglijskogo na russkij i s russkogo na anglijskij: Uchebnik. -Vladivostok: Izd-vo Dal'nevost. un-ta, 2002. - 240 s.
2. Proshina Z. G. Praktikum po teorii perevoda: Anglijskij i russkij yazyki: Uchebnoe posobie. -Vladivostok: Izd-vo Dal'nevost. un-ta, 2000. - 115 s.
3.Boquet C., La Traduction Juridique, Fondement Et Méthode, De Boek, Bruxelles, 2008, pp. 56-75.
4.Cassese A., Diritto Internazionale, Il Mulino, Bologna, 2006, Parte III, capitolo 6, Parte V.
5.EUROPEAN COMMISSION, Directorate-General for Translation, Lawmaking in the EU multilingual
PHILOLOGICAL SCIENCES / <<€©LL©MUM~J0U®MaL>>#]№&l)),2©2©
environment, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2010, p. 187.
6.De Groot G-R, Van Laer C. J-P., The Dubious Quality of Legal Dictionaries, International Journal Of Legal Information, 2006, Vol. 34:1, pp. 65-86.
7.Focsaneanu L., Les langues comme moyen d'expression du droit international, Annuaire français de droit international, volume 16, 1970. pp. 256-274.
8. Gemar J-C., Le plus et le moins-disant culturel du texte juridique. Langue, culture et équivalence, Journal des traducteurs / Translators' Journal, vol. 47, No. 2, 2002, pp. 163-176.
9.Harvey M., What's so Special about Legal Translation?, Journal des traducteurs / Translators' Journal, vol. 47, No. 2, 2002, pp. 177-185.
10.Sacco R.,Translation in Law - Zaccaria G, Lit Verlag, Munster-Hamburg-London, Language and Law, 2000, pp. 113-130.
ll.Terral F., L'empreinte culturelle des termes juridiques, Journal des traducteurs / Translators' Journal, vol. 49, No. 4, 2004, pp. 876-890.
