Running of the public administration agencies during natural calamities in chosen countries Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

st. bryg. dr inz. Witold SKOMRA

Komendant Glôwny Panstwowej Strazy Pozarnej Zastçpca Szefa OCK

FUNKCJONOWANIE ORGANOW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W CZASIE KLÇSK ZYWIOLOWYCH W WYBRANYCH KRAJACH1

Streszczenie

Artykul przedstawia funkcjonowanie organôw administracji publicznej w czasie klçsk zywiolowych w wybranych krajach : Polska (II RP), Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Kanada, USA. Okresla zadania poszczegôlnych sluzb, organôw terytorialnych i centralnych oraz sposoby finansowania. We wnioskach omawia podobienstwa i rôznice przedstawionych systemôw narodowych.

Summary

The article describes running of public administration in state of nature calamity in such states as : Republic of Poland (II Republic), Great Britain, France, Germany, Canada, USA. It qualifies tasks of different services, territory & central organs and the way of financing. In conclusions it describes in what are the systems similar and different.

Rozwôj ludzkosci od najdawniejszych czasôw wi^ze siç z koniecznosci^ walki z silami natury. Wraz z postçpem organizacyjnym i technicznym zmienialy siç rôwniez metody przeciwdzialania tym zagrozeniom. Poszczegôlne spoleczenstwa, na bazie wlasnych doswiadczen historycznych oraz uwarunkowan prawnych, tworzyly rôzne modele organizacyjne struktur przeciwdzialaj^cych klçskom zywiolowym. Struktury te z czasem

1 Niniejsza publikacja jest rozdzialem pierwszym rozprawy doktorskiej st. bryg. dr inz. Witolda SKOMRY pod tytulem „Model funkcjonowania organôw administracji publicznej w czasie klçsk zywiolowych na obszarze wojewôdztwa". Rozprawa doktorska zostala napisana pod kierownictwem naukowym nadbryg. dr hab. Jerzego Wolanina, prof. nadzw. SGSP, na Wydziale Strategiczno - Obronnym w Akademii Obrony Narodowej w 2005 roku. W nastçpnych wydaniach niniejszego kwartalnika bçd^ publikowane kolejne rozdzialy rozprawy doktorskiej pt: „Model funkcjonowania organôw administracji publicznej w czasie klçsk zywiolowych na obszarze wojewôdztwa".

podlegaly róznym modyfikacjom. Zmiany te wynikaly zarówno ze zmiany zródel zagrozen dla spoleczenstw, jak i z ujawnianych bl?dów i niedoci^gni?c organizacyjnych. Dla procesu badawczego w niniejszej pracy istotnymi s^. informacje na temat cech róznych modeli funkcjonowania administracji publicznej w czasie kl?sk zywiolowych, czynników jakie warunkowaly b^dz warunkuj^. ich stosowanie oraz wad i zalet poszczególnych rozwi^zañ. Wiedza ta, na etapie budowania modelu postulatywnego, pozwoli na unikni?cie tych bl?dów, których mozliwosc wyst^pienia juz zostala opisana w literaturze przedmiotu.

1.1. Model II RP

Podczas I wojny swiatowej jednym z najpowazniejszych zagrozen tak dla ludnosci cywilnej, jak i dla wojska, byly epidemie chorób zakaznych. W efekcie, poszczególne armie tworzyly sluzby medyczne nastawione na zwalczanie tych zagrozen. Z czasem te wojskowe rozwi^zania byly kopiowane przez organizacje cywilne, w tym równiez te dzialaj^ce na ziemiach polskich. Dzialo si? to jeszcze przed formalnym odrodzeniem panstwa polskiego po okresie zaborów. W sumie, w chwili tworzenia administracji polskiej, istniala juz struktura i trwaly dzialania zmierzaj^ce do minimalizowania skutków epidemii. Fakty te zdecydowaly o tym, ze w okresie II Rzeczypospolitej ugruntowaly si? dwa rózne modele zwalczania kl?sk zywiolowych. Scisle scentralizowany model zwalczania chorób zakaznych oraz zdecentralizowany model zwalczania pozostalych rodzajów kl?sk zywiolowych. Oba te modele zostan^ omówione kolejno.

1.1.1. Zwalczanie epidemii chorób zakaznych

Celem koordynacji dzialan zwi^zanych ze zwalczaniem epidemii juz w 1919 r. utworzono specjalny urz^d o nazwie Centralny Komitet do spraw Walki z Durem Plamistym. Poniewaz urz^d nie dysponowal wlasnymi kompetencjami, jego skutecznosc byla bardzo ograniczona . Z tego powodu w roku 1920 w miejsce komitetu utworzono urz^d Naczelnego Nadzwyczajnego Komisarza do walki z epidemjami groz^cemi3 Panstwu kl?sk^ powszechn^4.

2 W. Jaszczynski, Refleksje Glównego Inspektora Sanitarnego na tle Wielkiej Powodzi w 1997 r., Przegl^d OC nr 1/99, s. 8.

3 Okreslenia w brzmieniu oryginalnym.

4 Ustawa z dnia 14 lipca 1920 roku utworzenie urzqdu Naczelnego Nadzwyczajnego Komisarza do walki z epidemjami groz^cemi Panstwu kl?sk^ powszechn^ (DzU 1920, nr 61, poz. 388).

Komisarz odpowiadal za swoje dzialania bezposrednio przez Rad^. Ministrów i mial pozyj uprzywilejowan^. w stosunku do innych rodzajów administracji, zas potrzeby przez niego zglaszane uznawano za „równowazne potrzebom armii w polu". Do uprawnien Komisarza nalezalo mi^dzy innymi:

- mozliwosc rekwizycji pomieszczen;

- mobilizowanie zródel wytwórczosci dla produkcji materialów potrzebnych do zwalczania epidemii;

- wydawanie powszechnie obowi^zuj^cych rozporz^dzeñ;

- mianowanie ze swej strony nadzwyczajnych komisarzy dla poszczególnych obszarów panstwa;

- powolywanie do osobistych swiadczen niezb^dnych osób (sil lekarskich, pomocniczych, technicznych i innych fachowych);

- korzystania z sil wojskowych, lekarskich i pomocniczych.

Struktura organizacyjna tworzona przez Komisarza na potrzeby ewentualnych dzialan, byla wzorowana na rozwi^zaniach wojskowych i ze wzgl^du na scisle hierarchiczne podporz^dkowanie pod szczebel centralny calkowicie odbiegala od rozwi^zañ stosowanych przez administracji ogóln^. na wypadek wyst^pienia innych zagrozen.

1.1.2. Zwalczanie pozostalych rodzajów kl^sk zywiolowych

Zasadniczym aktem prawnym reguluj^cym funkcjonowanie organów administracji publicznej w sytuacjach nadzwyczajnych byla ustawa „o ochronie przed pozarami i innemi kl^skami"5. Zgodnie z jej postanowieniami, zasadniczym szczeblem organizacyjnym byla gmina, a podstawowymi silami ratowniczymi ochotnicze, przymusowe, zawodowe lub prywatne straze pozarne. W przypadku gdyby gmina uchylala si? od obowi^zku utworzenia strazy pozarnej lub pogotowia pozarowego, wlasciwy wojewoda mial prawo zarz^dzic przymusowe jej powolanie. Zakres dzialania strazy i pogotowi wykraczal dalece poza gaszenie pozarów. Do ich podstawowych obowi^zków nalezalo udzielanie ratunku w razie pozaru i innych kl?sk oraz w akcji obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej. Na polecenie wladzy lub gdy zachodzila potrzeba zorganizowania pomocy przy uzyciu sprz^tu

5 Ustawa z dnia 13 marca 1934 roku o ochronie przed pozarami i innemi kl^skami (DzU 1934, nr 41, poz. 365).

ratowniczego, a na miejscu nie bylo odpowiedniej organizacji, straze mialy obowi^zek podejmowania dzialañ równiez w kazdym innym przypadku6.

Koszty prowadzenia dzialañ ratowniczych podlegaly refundacji z firm ubezpieczaj^cych ratowane mienie. Gminy mialy równiez prawo dochodzenia zwrotu kosztów prowadzonych dzialañ:

- od innych gmin, jesli dzialania byly prowadzone poza terenem gminy macierzystej, a umowa lub plan wspóldzialania nie przewidywaly innego rozwi^zania;

- od przedsiçbiorstwa, o ile udzielana pomoc wynikala z braku strazy, do której powolania przedsiçbiorstwo bylo zobowi^zane, oraz w przypadku gdy przedsiçbiorstwo uchylalo siç od oplat na rzecz gminy (do wnoszenia oplat zobowi^zane byly te przedsiçbiorstwa, które byly zwolnione z obowi^zku posiadania wlasnej strazy pozarnej);

- od osób które spowodowaly interwencjç strazy pozarnej, o ile zakres interwencji wykraczal poza ustawowe obowi^zki strazy lub interwencja byla bezpodstawna .

Dodatkowe srodki na utrzymanie strazy i prowadzenie dzialañ ratowniczych pochodzily z obowi^zkowego funduszu wynosz^cego do 7% skladek brutto, zebranych przez firmy ubezpieczeniowe z tytulu ubezpieczeñ od ognia nieruchomosci i ruchomosci. Wysokosc skladki i zasady podzialu zebranych funduszy okreslali corocznie Minister Spraw Wewnçtrznych wspólnie z Ministrem Skarbu .

1.1.3. Organizacja i kierowanie dzialaniami

Zgodnie z cytowan^. wczesniej ustaw^, wprowadzono dwa rodzaje kierowania, tj. techniczne kierownictwo akj ratunkow^. oraz ogólne kierownictwo akj ratunkow^9. Techniczne kierownictwo akj ratunkow^. „w jej caloksztalcie" zarówno przy pozarach, jak i innych klçskach nalezalo do naczelnika tej strazy pozarnej, która przybyla pierwsza na

6 Ibidem, art. 19.

7 Ibidem, art. 31, 37 i 38.

8 Ostatnim przedwojennym rozporz^dzeniem reguluj^cym zasady rozdzialu srodkow na pokrycie kosztow akcji przeciwpozarowej bylo rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych z dnia 6 kwietnia 1939 roku wydane w porozumieniu z Ministrem Skarbu o zawiadywaniu sumami na koszty akcji przeciwpozarowej, sposobie ich pobierania oraz dysponowania nimi i kontroli ich zuzycia (DzU 1939, nr 37, poz. 243).

9 Ustawa o ochronie przed pozarami..., op. cit., art. 24 ust. 1 i 2.

miejsce zdarzenia. Dowodzenie to przejmowal automatycznie naczelnik strazy zawodowej, o ile przybyla ona na miejsce zdarzenia. Utrzymanie porz^dku i zabezpieczenie zycia i mienia mieszkancow w miejscowosci nawiedzonej przez pozar lub inn^. kl^sk^ nalezalo do panstwowych organow bezpieczenstwa publicznego lub przelozonego gminy. Rz^dowa wladza administracji ogolnej miala prawo obj^c ogolne kierownictwo akj ratunkow^.. W takim przypadku podlegali jej wszyscy naczelnicy strazy pozarnej, organa bezpieczenstwa publicznego i przelozeni gmin w miejscowosci lub miejscowosciach obj^tych akj ratunkow^.10.

1.1.4. Wsparcie dzialan przez inne sluzby i podmioty

W przypadku gdy sily i srodki wladzy cywilnej byly niewystarczaj^ce, wlasciwy organ administracji publicznej mial prawo wezwac na pomoc jednostki wojskowe. Zgodnie

z dekretem o uzywaniu wojska do zabezpieczenia porz^dku publicznego11 oraz

12

rozporz^dzeniem wydanym na jego podstawie , wezwanie takie moglo nast^pic:

- w przypadku kl^sk zywiolowych;

- w przypadku zbiorowych aktow gwaltu publicznego i zbrojnych wyst^pien przeciwko panstwu;

- we wszystkich innych przypadkach przewidzianych w ustawach administracyjnych lub s^dowych.

Udzial wojska w takich przypadkach nazywany byl sluzby asystencyjn^.. Sluzba taka mogla byc uruchomiona w przypadku ruszenia lodow, powodzi, zamieci snieznych, pozarow lasow itp. Polegala ona na udziale w tlumieniu pozarow, usuwaniu zasp snieznych lub uwalnianiu torow kolejowych od zapor, spowodowanych oberwaniem sie skal lub usuni^ciem nasypow. W zadnym wypadku wojska nie mozna bylo uzyc do wykonywania czynnosci nie nalez^cych bezposrednio do akcji podczas kl?sk zywiolowych, np. do regulacji rzek, sypania

10 Ibidem, art. 24, ust. 3.

11 Dekret z dnia 2 stycznia 1919 roku o uzywaniu wojska w wypadkach wjtkowych, (Dz. P.P.P. Rok 1919 nr 1, poz. 80).

12 Rozporz^dzenie Rady Ministrow z dnia 18 kwietnia 1919 roku o sposobie uzycia wojska dla zabezpieczenia porz^dku publicznego, (Dz. P.P.P. Rok 1919 nr 35, poz. 276, z pozn. zmianami).

walów ochronnych itp. Udzial wojska byl odplatny i obci^zal t? wladz^, która pomocy zaz^dala13.

Poza omówionymi juz przypadkami, cytowany dekret przewidywal uzycie wojska do ochrony infrastruktury niezb^dnej do funkcjonowania panstwa. Dzialania takie nazywano akj przeciwstrajkow^.. Polegala ona na zapewnieniu przez wojsko dzialania l^cznosci (pocztowej, telegraficznej i telefonicznej) oraz transportu kolejowego. Natomiast w zadnym przypadku dzialania wojska nie mogly byc wykorzystane przeciw strajkuj^cym.

Innym sposobem uzyskania dodatkowych sil i srodków w sytuacjach nadzwyczajnych byl obowi^zek udzielania pomocy i wspóldzialania przy akcji ratowniczej, nalozony na kazd^ osob? przebywaj^c^. w gminie14. Obowi^zki te zostaly znacznie rozszerzone i doprecyzowane w rozporz^dzeniu Ministra Spraw Wewn^trznych15. W sumie, kazda osoba na wezwanie kierownika akcji ratunkowej lub upowaznion^ wladz?, miala obowi^zki zarówno w zakresie udzielania pomocy poszkodowanym, czynnego uczestnictwa w prowadzonych dzialaniach, jak i w zakresie pelnienia wart dla ochrony przed powstaniem pozaru lub innej kl?ski.

1.2. Model brytyjski

1.2.1. Podstawy prawne i podzial zadaá pomi^dzy organy administracji publicznej

Zasady planowania dzialan oraz podzial kompetencji pomi^dzy organami administracji i sluzbami reguluj^:

- Ustawa o obronie cywilnej z 1949 r.;

- Ustawa o ochronie ludnosci w okresie pokoju z 1986 r.;

- Rozporz^dzenie w sprawie obrony cywilnej z roku 1987 i 1993;

- Przepisy w sprawie kontroli zagrozen powodowanych powaznymi awariami przemyslowymi (CIMAH) z 1990 r.16

13 Szerzej na ten temat zob. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych z dnia 23 listopada 1925 roku, Przepisy o udzielaniu pomocy wojskowej wladzom cywilnym (Regulamin sluzby wewnçtrznej cz. VIII).

14 Ustawa o ochronie przed pozarami..., op. cit., art. 28.

15 Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych z dnia 6 kwietnia 1939 roku o obowi^zkach ludnosci w wypadkach pozarow lub innych klçsk (DzU 1939, nr 37, poz. 242).

16 W. R. Tucker, Disasters and Emergencies: Managing the response, The Institution of Fire Engineers 1999, s. 9.

Zasadniczo dzialania na wypadek katastrofy na obszarze Zjednoczonego Królestwa podejmowane s^. na szczeblu lokalnym. W przypadku, gdy skala katastrofy przekracza mozliwosci operacyjno-techniczne sluzb lokalnych, uruchamiana jest pomoc z terenów s^siednich. Szczebel centralny wl^cza si? do dzialan wówczas, gdy sluzby lokalne poszukuj^. doradztwa specjalistycznego lub pomocy od ministerstw oraz w przypadku zdarzen

0 charakterze transgranicznym (katastrofy nuklearne za granice lub wypadki satelitów). Istnieje jednak mozliwosc, ze dzialania b?d^ koordynowane przez szczebel centralny. W takim przypadku Rada Ministrów powoluje wiod^ce ministerstwo (Lead Government

17

Department - w skrócie LGD) . Ministerstwa maj^. wst?pnie przyporz^dkowane wlasciwe

sobie rodzaje zdarzen. W efekcie powstala siatka bezpieczeñstwa, która obejmuje 18

18

rodzajów zdarzen i ma charakter zamkni?ty . Dodatkowym elementem, mog^cym miec wplyw na struktur? koordynacji dzialan przez szczebel centralny, jest fakt, ze poszczególne terytoria wchodz^ce, poza Angli^, w sklad Wielkiej Brytanii (Szkocja, Walia, Irlandia Pólnocna) maj^. wlasne urz?dy terytorialne. Urz?dy te mog^. podj^c si? funkcji kierowania lub koordynacji19. Jednak nawet powolanie wiod^cego ministerstwa nie zmienia procedur

1 powi^zañ obowi^zuj^cych w normalnym trybie. Te procedury i powi^zania s^. opracowywane w postaci planów i wdrazane przez wladze lokalne.

Tworzenie planów oparte jest o kilka zasad:

1. Plan musi byc elastyczny, tj. uwzgl?dniac zarówno zdarzenia srednie, jak i duze oraz przewidywalne i nieprzewidywalne;

2. Przygotowanie do zarz^dzania kryzysowego musi byc zintegrowane tj.:

- nacisk musi byc polozony na samo prowadzenie dzialan niezaleznie od przyczyny zdarzenia;

- struktura zarz^dzania kryzysem powinna byc oparta o normaln^ struktur? organizacyjn^. (Bill Tucker wyjasnia t? zasad? jako rozszerzanie tego, co ludzie robi^ normalnie20);

- dzialania róznych komórek wewn^trz organizacji musz^ byc ze sob^ zintegrowane;

- niezb?dne jest koordynowanie dzialan z innymi wladzami i organizacjami;

17 Dealing with Disasters, Third edition, Home Office 1997, s. 34.

18 Ibidem, s. 47, zal^cznik C.

19 Ibidem, s. 19.

20 Disaster and emergencies. .., op. cit., s. 11.

3. Plan musi zawierac ponadto nast?puj^ce elementy:

- ocen? zagrozenia;

- zapobieganie;

- przygotowanie do ewentualnych dzialan,

- dzialania ratownicze;

- dzialania w fazie odbudowy.

Przygotowaniem, wdrozeniem i wzajemn^. koordynaj planow w poszczegolnych

wladzach lokalnych zajmuj^. si? wyspecjalizowane komorki zatrudniaj^ce oficerow

21

planowania kryzysowego (w skrocie EPO ). Szkolenie kadr dla tych komorek prowadzi

22

szkola o nazwie Emergency Planning College .

Poza samym tworzeniem planow, na terenie Wielkiej Brytanii duz^ rol? przywi^zuje si? do aktywnego uczestnictwa poszczegolnych sluzb i osob funkcyjnych na kazdym etapie procesu planowania. Poszczegolne sluzby nie tylko uczestnicz^ w przygotowaniu materialow wst?pnych, ale rowniez zatwierdzaj^. poszczegolne fragmenty planu i prowadz^ szkolenia osob wykorzystuj^cych plany. Jednym z istotnych elementow wdrazania planow jest poznanie osob z innych sluzb, z ktorymi przyjdzie wspoldzialac podczas dzialac. Celem osobistego poznania osob z roznych sluzb i agencji oraz dla zapewnienia szybkiego przeplywu informacji pomi?dzy administraj i sluzbami ratowniczymi, wladze lokalne tworz^. rozne zespoly ekspertow. Dla miasta Londyn takim forum wymiany informacji i spotkan przedstawicieli roznych sluzb jest Zespol Wspoldzialania Sluzb Ratowniczych Miasta Londyn23, w skrocie LESLP24.

1.2.2. Organizacja i kierowanie dzialaniami

Tworzenie niezb?dnej struktury organizacyjnej oraz prowadzenie dzialan opiera si? na dwoch procedurach zaleznych od skali zdarzenia. Podczas zdarzen o skali awarii (wypadku), sluzby ratownicze dzialaj^. w oparciu o wczesniej ustalone procedury, bez potrzeby angazowania wladz lokalnych czy dodatkowych sil wspomagaj^cych. Jednak nawet przy niewielkich zdarzeniach istnieje staly schemat organizacyjny obowi^zuj^cy wszystkie sluzby.

21 W oryginale: Emergency Planning Officer.

22 Wi?cej na ten temat: http://www.epcollege.gov.uk/.

23 W oryginale: London Emergency Services Liaison Panel.

24 Wi?cej na ten temat: http://www.leslp.gov.uk/frames. htm.

Schemat ten to trzy poziomy dowodzenia (operacyjny, taktyczny i strategiczny), staly przydzial zadan dla poszczegolnych sluzb oraz oparcie kierowania dzialaniami o sluzb? wiod^c^25.

W niektorych przypadkach dowodz^cy dzialaniami mog^. zwrocic si? o wdrozenie procedury Powaznego Zdarzenia26. Powazne Zdarzenie, to kazde zdarzenie wymagaj^ce zastosowania specjalnych procedur, ktore obejmuj^:

- udzielanie pomocy medycznej, ratowanie i transportowanie duzej liczby poszkodowanych;

- zaangazowanie bezposrednio, lub posrednio, duzej liczby osob;

- zorganizowanie obslugi informacyjnej dla znacznej ilosci ludzi i mediow;

- uzycie na duz^ skal? sil i srodkow dwoch lub wi?cej sluzb ratowniczych (w ramach zespolonego dzialania);

- mobilizowanie i organizowanie sluzb ratowniczych i wspomagaj ^cych, np. wladz lokalnych, w celu zaspokojenia potrzeb w zakresie obslugi posmiertnej, pomocy medycznej lub mieszkaniowej dla duzej liczby ludzi.

Brytyjska sluzba zdrowia okresla, ze Powazne Zdarzenie to kazde zdarzenie stanowi^ce powazne zagrozenie dla zdrowia danej spolecznosci, zaklocaj^ce normalny tok pracy sluzby zdrowia lub powoduj^ce wyst^pienie (grozb? wyst^pienia) duzej liczby poszkodowanych, wymagaj^ce wprowadzenia specjalnych procedur przez szpitale, pogotowie ratunkowe lub

27

wladze medyczne .

Zgloszenie potrzeby wdrozenia procedur zwi^zanych z duzym zdarzeniem skutkuje

28

uruchomieniem Grupy Koordynacji Strategicznej , w skrocie SCG. Grupa ta zapewnia koordynacj? dzialan prowadzonych przez wiele roznych agencji na znacznym obszarze, analizuje ekspertyzy wykonywane przez rozne sluzby, posredniczy w przeplywie informacji pomi?dzy miejscem zdarzenia a wladzami centralnymi, zapewnia obslug? medialn^, organizuje punkt informacji o poszkodowanych i realizuje wiele innych zadan. Powolywanie SCG jest zazwyczaj obowi^zkiem policji, natomiast to, kto przewodniczy jej pracom, wynika z przypisania poszczegolnym sluzbom roli wiod^cej przy danym rodzaju zdarzenia.

25 Disaster and emergencies. .., op. cit., s. 34- 38.

26 W oryginale: Major Incident.

27 Dealing with Disaster..., op. cit., s. 43, zal^cznik A.

28 W oryginale: The Strategic Coordinating Group.

Powolanie SCG nie zdejmuje odpowiedzialnosci z dowodcow nizszego szczebla (taktycznego i operacyjnego). Struktur? organizacyjn^. dzialan po powolaniu grupy przedstawia zal^cznik nr 2.

1.2.3. Wsparcie dzialan przez inne sluzby i podmiot

W przypadku, gdy sily i srodki b?d^ce w posiadaniu wladzy lokalnej okaz^ si? niewystarczaj3.ce, podstawowym sposobem ich zwi?kszenia jest wsparcie prowadzonych dzialan silami wladz s^siednich. Pomoc wzajemna jest jednym z elementow planowania dzialan i opiera si? na porozumieniach zawieranych pomi?dzy poszczegolnymi wladzami

29

lokalnymi . Dodatkowo do dzialan mozna skierowac organizacje wolontariuszy, a w szczegolnym przypadku wojsko. Ministerstwo obrony W. Brytanii przewiduje trzy kategorie pomocy wojska dla ludnosci cywilnej. S3. to:

- Kategoria A - pomoc dla wladz cywilnych w zwalczaniu skutkow naturalnych katastrof lub wypadkow;

- Kategoria B - krotkoterminowa, rutynowa pomoc przy specjalnych projektach o znacznej wartosci spolecznej dla cywilnej spolecznosci;

- Kategoria C - wzmocnienie sluzb komunalnych (lub podobnych) przez wolontariuszy woskowych na okreslony czas.

Sily zbrojne utrzymuj^. tez pozarniczy odwod operacyjny, obejmuj^cy ponad 200 samochodow pozarniczych obslugiwanych przez zolnierzy. Odwod ten jest przygotowywany na wypadek wojny (zabezpieczenie lotnisk) i na wypadek strajku strazakow (strazacy w Wielkiej Brytanii mog^. legalnie strajkowac, o ile wyczerpi^. drog? negocjacyjn^ i uprzedz^. rz^d z miesi?cznym wyprzedzeniem o zamiarze strajku). Mozliwosc uzycia tych samochodow jest ograniczona ze wzgl?du na koniecznosc ich rozkonserwowania oraz zmobilizowania

30

obslugi, co w warunkach pokojowych zajmuje 2 tygodnie . Niewielk^. przydatnosc tego odwodu potwierdzily dzialania w trakcie strajku strazakow angielskich w listopadzie 2002 r. Zmobilizowani na ich miejsce zolnierze dysponowali przestarzalymi samochodami z lat pi?cdziesi^tych, bez sprz?tu ratownictwa technicznego i medycznego. Nie posiadali tez niezb?dnych umiej?tnosci. W efekcie strazacy wielokrotnie przerywali strajk, by podj^c

29 Dealing with Disaster...op. cit., s. 38.

30 Szkolenie dla starszych oficerow PSP, Fire Service College Moreton in Marsh, maj 1998, notatki wlasne.

dzialania ratownicze. Mimo to doszlo do co najmniej 4 zgonów spowodowanych zbyt póznym udzieleniem pomocy31.

Niezaleznie od mozliwosci udzielania pomocy wladzom lokalnym, wojsko moze brac udzial przy utrzymaniu porz^dku publicznego i przestrzegania prawa oraz zapewniac istotne uslugi dla cywilnych ministerstw. Koszty udzialu wojska w dzialaniach cz?sciowo lub

32

calkowicie pokrywa wladza lokalna, która zaz^dala pomocy .

Duz^ wag? przy planowaniu dzialan ratowniczych przywi^zuje si? do udzialu sluzb i stowarzyszen grupuj^cych wolontariuszy. Generalnie w Wielkiej Brytanii funkcjonuj^ cztery rodzaje organizacji ochotniczych:

- organizacje funkcjonuj3.ce samodzielnie (Brytyjski Czerwony Krzyz, Armia Zbawienia, Królewska Sluzba Kobiet);

- grupy wykonuj^ce specjalistyczne uslugi (np. Brytyjska Rada ds. Ratownictwa Jaskiniowego, Rada ds. Ratownictwa Górskiego itp.);

- osoby indywidualne posiadaj^ce szczególne umiej?tnosci i wiedz? (np. reprezentanci grup religijnych);

- organizacje specjalizuj^ce si? we wspomaganiu socjalno-psychologicznym (np. Organizacja Samarytanska).

Zasadniczo zaklada si?, ze wolontariusze nie prowadz^ dzialan samodzielnie, lecz wspieraj^ profesjonaln^ sluzb?. Zakres tej pomocy jest okreslony w planach, zas sluzba odpowiedzialna za dany obszar dzialan jest zobowi^zana do rozpoznania czy i jakim

33

zakresem wiedzy i umiej?tnosci dysponuj^ wolontariusze . Wladze centralne nie posiadaj^ natomiast innych odwodów operacyjnych ani mozliwosci przerzucenia cywilnych sil ratowniczych z jednego rejonu do drugiego, natomiast mog3 wspomagac finansowo wladz? prowadz^c^. dzialania na swoim terenie.

Zasada, ze wladza lokalna pokrywa koszty dzialan, nie oznacza, ze w sytuacjach nadzwyczajnych nie otrzyma pomocy od wladz centralnych. Zasady refundowania wladzom lokalnym kosztów dzialan reguluje Plan (Przepis) Bellwina, nazywany tak od nazwiska Lorda Bellwina, który zaproponowal to rozwi^zanie w 1989 r. (plan ten obejmuje obszar Walii i Anglii, natomiast Szkocja ma odr?bne rozwi^zania w tym zakresie). Przyznanie pomocy finansowej nie jest automatyczne. Obejmuje ono potwierdzone rachunkami wydatki

31 Na podstawie wiadomosci TVP 14, 15 i 25.11.2002, http://wiadomosci.tvp.pl/wiadomosci.

32 Dealing with Disaster...op. cit., s. 12-14.

33 Ibidem, s. 23.

wynikaj^ce z niezb?dnych i natychmiastowych dzialan. Dodatkowo refundowac mozna koszty nadgodzin i prac zleconych, w tym rowniez koszty udzialu organizacji zrzeszaj ^cych woluntariuszy, ktore wspomagaly wladze lokalne. Refundacji podlegaj^ tylko koszty powyzej pewnego progu, do ktorego wladze musz^ finansowac dzialania samodzielnie (dla obszaru Walii w 1990 r. poziom ten wynosil 2 funty w przeliczeniu na doroslego mieszkanca). Schemat Bellwina wyklucza natomiast refundowanie:

- kosztow, ktore normalnie powinny byc pokryte przez ubezpieczenie;

- wydatkow inwestycyjnych;

- wynagrodzen pracownikow zatrudnionych na stale (mozna natomiast refundowac koszty nadgodzin);

- stalych kosztow energii i maszyn;

- nakladow zwi^zanych z unowoczesnieniem, a wl^czonych do kosztow napraw. Wyj^tkowo, podczas dzialan zwi^zanych z katastrof^ lotnicz^ nad Lockerbie (Szkocja)

w 1988 r., wladze lokalne otrzymaly 100% zwrot wydatkow. Przyznaj3.ce t? pomoc wladze Szkocji stosowaly jednak nieco odmienn^ metodyk? naliczania kosztow, niz stosowany obecnie Plan Bellwina34.

1.3. Model francuski

1.3.1. Podstawy prawne i podzial zadan pomi^dzy organy administracji publicznej

Podzial kompetencji i zadania poszczegolnych organow administracji publicznej we Francji reguluj3 nast?puj^ce akty prawne:

- Ustawa nr 55-385 w sprawie ustanowienia stanu wyj^tkowego oraz wprowadzaj^ca stan wyj^tkowy w Algierii;

- Dekret nr 83-321 z 20 kwietnia 1983 r. o uprawnieniach komisarzy Republiki w zakresie obrony o charakterze niemilitarnym;

- Dekret nr 86-1231 z 2 grudnia 1986 r. w sprawie operacyjnych osrodkow obrony;

- Ustawa nr 87-565 z 22 lipca 1987 r. w sprawie organizacji bezpieczenstwa cywilnego, ochrony lasow przed pozarami i przeciwdzialania nadzwyczajnym zagrozeniom;

34 Disaster and Emergencies ..., op. cit., s. 72-73.

- Dekret nr 88-622 z 6 maja 1988 r. w sprawie planow doraznych, wydany w zastosowaniu ustawy nr 87-565 z 22 lipca 1987 r. o organizacji bezpieczenstwa cywilnego, ochronie lasow przed pozarami oraz o zapobieganiu

35

nadzwyczajnym zagrozeniom. Organizacja i kierowanie dzialaniami .

Wynikaj^ce z ww. aktow prawnych kompetencje samorz^du terytorialnego w zakresie przeciwdzialania skutkom wypadkow, katastrof i klçsk zywiolowych s^. mocno ograniczone. Formalnie za zapobieganie zagrozeniom, rozdzial pomocy i ratownictwo odpowiada burmistrz jako zwierzchnik administracji samorz^dowej w gminie. Do dyspozycji burmistrzow pozostaj^ strazacy zawodowi (l^cznie na terenie Francji pracuje ich ponad 35 tysiçcy) oraz ochotnicy (ponad 195 tys. ). Wyj^tkiem s^. miasta Paryz i Marsylia, gdzie funkcjonuj^ odpowiednio Paryska Brygada Strazy Pozarnej (BSPP) skupiaj^ca ponad 7000 zolnierzy - strazakow oraz Marsylski Batalion Strazy Pozarnej (BMPM) skupiaj^cy 1900 marynarzy - strazakow. Oba te bataliony podlegaj^. bezposrednio ministerstwu spraw wewnçtrznych36.

Strazacy skupieni s^. w brygady gminne, miçdzygminne i departamentalne. Brygady te s^.

37

finansowane z budzetu samorz^du lokalnego i podlegaj^. prezydentowi rady generalnej . Bezposrednimi dzialaniami ratowniczymi kieruje z pewnymi wyj^tkami wlasciwy organ

38

policji , zas calosci^. dzialan burmistrz. W momencie, gdy sily i srodki w jego dyspozycji siç wyczerpi^. lub zdarzenie obejmie obszar wiçcej niz jednej gminy, dzialaniami kieruje wlasciwy prefekt (przedstawiciel wladzy rz^dowej), ktoremu automatycznie podlegaj^. sily

39

jakie do tej pory byly w dyspozycji burmistrza . Od tego momentu organizacja i prowadzenie dzialan spoczywa na administracji rz^dowej.

35 Stany wjtkowe, [w:] Przeklady aktow prawnych, Biuletyn Biura Studiow i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, Kancelaria Sejmu Warszawa 2002 r.

36Wiçcej na ten temat zob. http://www.interieur.gouv.fr/rubriques/divers/anglais/ oraz http: //www.interieur.gouv.fr/rubriques/a/a3_statistiques/a38_securite_civile/Services_d_incendie_et_de_secours. 0.

37 E. W. Roguski, Narodowe systemy zarz^dzania kryzysowego oraz planowania cywilnego w wybranych panstwach Europy, [w:] Zarz^dzanie bezpieczenstwem na poziomie lokalnym, Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej oraz Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa Czçstochowa 2001, s. 31-34.

38 Ustawa nr 87-565 z 22 lipca 1987 roku w sprawie organizacji bezpieczenstwa cywilnego, ochrony lasow przed pozarami przeciwdzialania nadzwyczajnym zagrozeniom, Journal officiel de la République française z 23 lipca 1987 roku, [w:] Stany wyjqtkowe ..., op. cit., art. 5.

39 Directorate of Civil Defence and Safety, http://www.icdo.org/National%20structures/France.pdf, s. 4.

Za przygotowanie, planowanie i koordynacj? dzialan administracji na wypadek wyst^pienia zagrozen o charakterze niemilitarnym, odpowiada Dyrektoriat Bezpieczenstwa Publicznego (w skrocie DDSC) podlegly ministrowi spraw wewn?trznych. W sklad dyrektoriatu wchodzi mi?dzyministerialne centrum zarz^dzania kryzysowego40 w skrocie COGIC41. Centrum to zapewnia biez^c^ koordynacj? dzialan na obszarze calego kraju oraz zapewnia prowadzenie operacji tak w kraju, jak i poza jego granicami.

Obszar kraju zostal podzielony na 9 ponaddepartamentalnych stref bezpieczenstwa. W szesciu z tych stref dzialaj^ mi?dzyregionalne osrodki operacyjnej koordynacji bezpieczenstwa publicznego (w skrocie CIRCOSC). Osrodki te mieszcz^. si? w Marsylii, Lionie, Rennes, Bordeaux, Metz i w Paryzu (niektore z nich obsluguj^. kilka stref) . W trakcie organizacji jest osrodek w Lille. Ich zadaniem jest zapewnienie koordynacji i pomocy oraz prowadzenie operacji ratowniczych podleglych wladzy prefekta, wlasciwego dla danej strefy bezpieczenstwa. Relacje pomi?dzy CIRCOSC, a innymi centrali i sluzbami przedstawia zal^cznik nr 3. Prefekt ten odpowiada rowniez za przygotowanie srodkow ochronnych dla kilku departamentow wchodz^cych w sklad strefy bezpieczenstwa. Schemat obiegu informacji i koordynacji dzialan przedstawia zal^cznik nr 4.

1.3.2. Dowodzenie i kierowanie dzialaniami

Podzial kompetencji oraz odpowiedzialnosc za zadania wykonywane podczas dzialan reguluj^. odpowiednie plany. Cytowana ustawa o organizacji bezpieczenstwa cywilnego, w art. 1 wymienia 2 rodzaje planow - plany organizacji pomocy zwane planem ORSEC oraz dorazne plany ratownicze, ktore zawieraj^.:

- plany interwencyjne;

- plany niesienia pomocy duzej liczbie ofiar;

42

- specjalistyczne plany dorazne zwi^zane z okreslonym zagrozeniem .

Prefekt daje pocz^tek departamentalnemu planowi ORSEC. Plany te zawieraj^. list? srodkow publicznych i prywatnych dost?pnych w razie wyst^pienia katastrofy oraz okreslaj^.

warunki ich uzycia przez organy wlasciwe ds. kierowania pomocy. Dodatkowo prefekt

40 W oryginale: Le centre opérationnel de gestion interministérielle des crises.

41 http://www.interieur.gouv.fr/rubriques/c/c5_defense_secu_civil/c55_autres_acteurs/cogic.

42 Ustawa nr 87-565 z 22 lipca 1987 roku w sprawie organizacji bezpieczenstwa cywilnego..., op. cit., art. 1,3 i 4.

przygotowuje dorazne plany ratownicze dotyczqce specyficznych rodzajów zagrozen lub metod post^powania (np. Plan Czerwony, obejmujqcy tancuch pomocy medycznej na wypadek wystqpienia masowych ofiar)43. Niezaleznie od planów departamentalnych, wykonywany jest plan ORSEC dla kazdego z obszarów

chronionych oraz dla catego kraju.

W przypadku uruchomienia planu ORSEC, kierowanie calosci^. dzialañ obejmuje wlasciwy terytorialnie prefekt. W przypadku prowadzenia dzialañ na obszarze kilku departamentów, premier wyznacza jednego z prefektów do kierowania calosci^. dzialañ44.

1.3.3. Wsparcie dzialañ przez inne sluzby i podmioty

Niezaleznie od sil ratowniczych i zandarmerii, prefekci maj^ do dyspozycji mi^dzydepartamentaln^. sluzb? ekonomiczn^, obron? cywiln^. i ochron? cywiln^.. Plany mog^. równiez obejmowac zarówno udzial wojska, jak i mozliwosc uzycia materialów b?d^cych w posiadaniu osób prywatnych oraz organizacji i przedsi?biorstw. Ponadto do dzialañ moze byc wl^czonych szereg jednostek podporz^dkowania centralnego. Przykladowo trzy jednostki szkolenia bezpieczeñstwa cywilnego i interwencji (UIISC) wzmocnione zolnierzami i innym personelem tworz^. DICA. Jest to oddzial interwencyjny, przystosowany do transportu drog^. lotnicz^. W jego sklad wchodzi w pierwszym rzucie 50 osób i 6 psów, a w razie potrzeby mozna uruchomic kolejnych 150 osób wyposazonych w ci?zki sprz?t techniczny45. Do jednostek podporz^dkowania centralnego zalicza si? równiez 20 baz lotniczych wyposazonych w 33 smiglowce i 24 bombowce wodne, sluz^ce do gaszenia pozarów lasów. Niszczeniem niewypalów zajmuje si? 18 osrodków rozminowania (wliczaj^c 2 zlokalizowane poza terytorium Francji) zatrudniaj^ce 120 osób. Dodatkowo w dzialaniach mozna wykorzystac cztery bazy logistyczne (ESOL) zatrudniaj^ce 126 osób i odpowiedzialne za wspieranie sil i srodków Dyrektoriatu Bezpieczeñstwa Publicznego46. Struktur? organizacyjn^.

43 Przykladowy spis rodzajów planów jakimi posluguj^ si? centra koordynacyjne, mozna znalezc na stronie: http://www.oieau.fr/inondations/ang/chap2/plansec.htm.

44 Ustawa nr 87-565 z 22 lipca 1987 roku w sprawie organizacji bezpieczeñstwa cywilnego..., op. cit., art. 5.

45 http://www.strategicsinternational.com/4entebib.htm.

46 http://www.interieur.gouv.fr/rubriques/divers/anglais/ddsc.

prowadzenia i wspomagania dzialan, z podzialem na poszczegolne szczeble administracji, przedstawia zal^cznik nr 5.

W sytuacjach szczegolnych, w celu wykonania powierzonych im zadan, wlasciwe organy panstwa mog^. rowniez przyst^pic do rekwirowania srodkow prywatnych niezb?dnych do udzielania pomocy. Gmina, na rzecz ktorej dokonano rekwizycji, zobowi^zana jest zwrocic

1 • 47

koszty z tym zwi^zane .

1.4. Model niemiecki

1.4.1. Podstawy prawne i podzial zadan pomi^dzy organy administracji publicznej

Specyfika ochrony ludnosci w Republice Federalnej Niemiec wynika z faktu, ze zadania z tym zwi^zane podzielone s^. na cztery poziomy: samorz^dowy, miejsko-okr?gowy

48

(powiatowy), poziom kraju zwi^zkowego (landu) i federalny . Najwazniejszym w ww. jest szczebel kraju zwi^zkowego, gdyz poszczegolne kraje posiadaj^. wlasny rz^d i parlament, i to wlasnie one s^. zrodlem prawa w zakresie ochrony przed katastrofami, bezpieczenstwa i porz^dku publicznego, ochrony przeciwpozarowej, a takze ratownictwa publicznego. Natomiast zadaniem rz^du federalnego jest rozszerzona ochrona ludnosci w okresie wojny. Taki podzial kompetencji skutkuje nie tylko odr?bnosci^ stanu prawnego, ale i dublowaniem struktur organizacyjnych (odr?bny stan prawny i struktura organizacyjna na czas pokoju i wojny)49.

Podstawowym ogniwem realizuj^cym zadania w zakresie ochrony ludnosci czasu pokoju jest powiat, zas personalnie za realizacj? zadan ochronnych w przypadku kl?sk zywiolowych, awarii, pozarow i innych zdarzen zagrazaj^cych zyciu i zdrowiu ludzi odpowiada starosta (burmistrz miasta na prawach powiatu). Gminy maj^. dosc ograniczone zadanie w tym zakresie, gdyz do ich kompetencji nalezy ochrona przeciwpozarowa, realizowana glownie przy wykorzystaniu jednostek ochotniczych strazy pozarnych. Ostatnim (najwyzszym) szczeblem administracji terenowej odpowiedzialnym za realizacj? zadan w zakresie ochrony

47 Ustawa nr 87-565 z 22 lipca 1987 roku w sprawie organizacji bezpieczenstwa cywilnego..., op. cit., art. 10 i 11.

48 Obrona Cywilna niektorych panstw europejskich, Urz^d SOCK, Warszawa 1995 r.

49 Administracja wobec sytuacji kryzysowych..., op. cit., materialy dodatkowe s. 41.

ludnosci w przypadku kl?sk zywiolowych, awarii i katastrof czasu pokoju jest, zgodnie z konstytucjy RFN, kraj zwiyzkowy50. W efekcie takiego podzialu zadan, stan prawny na obszarze RFN jest silnie zróznicowany nie tylko w zakresie okreslania struktur, ale nawet w zakresie poj?c podstawowych. I tak np. w Meklemburgii Pomorze Przednie ustanowiono nast^puj^c^. definicj? katastrofy:

„Katastrofy w znaczeniu ustawy jest zdarzenie, które zagraza lub szkodzi zyciu, zdrowiu lub zaopatrzeniu w niezb?dne artykuly znacznej ilosci ludzi, srodowisku lub znacznym dobrom materialnym w tak nadzwyczajnej ilosci, ze skuteczna pomoc i ochrona mogy byc zapewnione, jezeli odpowiednie organy, urz?dy i wykorzystane sily wspóldzialajy pod jednolitym kierownictwem organu systemu ochrony przed katastrofami"51.

To samo poj?cie w Pólnocnej Nadrenii - Westfalii zdefiniowane jest nast?pujyco: „Z katastrofy mamy do czynienia, gdy zdarzenie naturalne, nieszcz?sliwy wypadek, eksplozja lub tym podobne zdarzenie zagraza bezposrednio lub istotnie zdrowiu i zyciu znacznej liczby ludzi, znacznym dobrom materialnym lub niezb?dnemu do zycia zaopatrzeniu

52

lub zakwaterowaniu spoleczenstwa" .

Duza samodzielnosc poszczególnych powiatów i krajów zwiyzkowych w odniesieniu do metod realizacji powierzonych im obowiyzków ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Samodzielnosc wymusza na wladzach lokalnych podejmowanie dzialan i inwestycji na rzecz zapewnienia bezpieczenstwa obywatelom oraz zapobiega marnowaniu srodków na inwestycje malo przydatne dla danej spolecznosci. Z drugiej jednak strony, w momencie wyczerpania si? wlasnych sil i srodków, powiaty majy bardzo ograniczony mozliwosc ich uzupelnienia. Mozna bowiem skorzystac z pomocy jedynie tych powiatów, z którymi podpisalo si? umow? o pomocy wzajemnej. Bez takiej umowy sluzby ratownicze nie podejmy dzialan poza swoim terenem. W efekcie, nawet podczas powodzi w 1997 r. nie mozna bylo przesunyc sil ratowniczych z obszarów niezagrozonych do tych, które byly obj?te kl?sky zywiolowy53.

50 T. Berlinski, Ochrona ludnosci i obrona cywilna w innych pañstwach i NATO, [w:] W. Kitler (kier. nauk.) Wspólczesny wymiar obrony cywilnej RP w swietle integracji ze strukturami zachodnioeuropejskimi, czçsc I, AON, Warszawa 2000, s. 159.

51 S. Lenard, Transgraniczny system obrony przed skutkami wypadków i katastrof na granicy polsko-niemieckiej, rozprawa doktorska, AON, Warszawa 2000, s. 18.

52 Ibidem., s. 19.

53 Materialy z podsumowania cwiczen pod nazw^ „EURO-98 Ochrona przed skutkami katastrof " prowadzonych w dniach 20-21 sierpnia 1998 roku na Nysie tuzyckiej w Gubinie, notatki wlasne autora.

1.4.2. Dowodzenie i kierowanie dzialaniami

Podstawow^. sluzb^ podejmuj^c^. dzialania w przypadku katastrof i klçsk zywiolowych jest straz pozarna, do której zadan nalezy m.in. wspóludzial w dzialaniach zwi^zanych z obron^ cywiln^. i systemem ochrony przed katastrofami. Pozostaly potencjal ratowniczy, znajduj^cy siç w powiatach i duzych miastach, kierowany jest do dzialan przez odpowiednie instytucje. W krajach zwi^zkowych organami odpowiedzialnymi za prowadzenie systemu ochrony przed wypadkami i katastrofami zarówno w czasie pokoju, jak i wojny, s^. osoby kieruj^ce urzçdami powiatowymi oraz miastami wydzielonymi z powiatów. Poniewaz osoby te mog^. pelnic róznie nazywane funkcje, wprowadzono pojçcie osoby odpowiedzialnej w skrócie HVB (Hauptverwaltungsbeamte). Osoby te powoluj^ sztab dzialan o strukturze przedstawionej na schemacie nr 1. W sumie sztab HVB sklada siç z:

1. Ki eruj ^cego sztab em ;

2. Szefów nastçpuj^cych grup:

a) sprawy osobowe i sluzba wewnçtrzna (oznaczona na schemacie jako S1);

b) sytuacja, rozpoznanie i analiza (S2);

c) planowanie operacyjne (S3);

d) zaopatrzenie (S4);

3. Przedstawicieli organizacji wspóldzialaj^cych w systemie jako doradców fachowych, z funkcjami kierowniczymi okreslonymi przez HVB;

4. Przedstawicieli wlasnego urzçdu oraz pracowników innych urz^dów stanowi^cych personel l^cznikowy;

5. Innych specjalistów;

6. Wspólpracowników sztabu oraz innego personelu pomocniczego54.

54 S. Lenart, Transgraniczny system obrony ... op. cit., s. 95.

Ryc. 1. Struktura organizacyjna sztabu HVB

Zrodlo: Katastrophenschutz, Fürung und Einsatz (Kats-DV 100), cytuj? za: S. Lenard, Transgraniczny system obrony przed skutkami wypadkow i katastrof na granicy polsko--niemieckiej, rozprawa doktorska, AON, Warszawa 2000 r., rys. 14, s. 95.

Na szczeblu dowodzenia pododdzialami na poszczegolnych odcinkach prowadzone jest Techniczne Kierownictwo Dzialan (TEL). Kierjcy dzialaniami powoluje wlasny sztab o strukturze organizacyjnej analogicznej do sztabu HVB. Rozwijanie systemu dowodzenia w zaleznosci od skali zagrozenia oraz podstawy prawne jakie wowczas obowiyzujy, przedstawiono na schemacie nr 2.

Ryc. 2. Rozwini?cie systemu dowodzenia w zaleznosci od skali zdarzenia

Zrodlo: D. Hesel, Erfahrungen aus Abwehrmassnahmen bei chemischen Unfällen, Zivilschutz - Forschung Band 29, Bonn 1997, s. 29, cytuj? za: S. Lenard, Transgraniczny system obrony przed skutkami... op. cit., rysunek nr 16, s. 98.

Struktur? organizacyjny prowadzenia i wspomagania dzialan ratowniczych na terenie Niemiec przedstawia zalycznik nr 6.

1.4.3. Wsparcie dzialan lokalnych przez szczebel federalny oraz stowarzyszenia wyzszej uzytecznosci publicznej

Podstawowy metody wspierania dzialan administracji na terenie Niemiec w czasie kl?sk zywiolowych, jest szeroko rozbudowany system stowarzyszen majycych w swoich zadaniach statutowych ochron? ludnosci, pomoc socjalny, ratownictwo medyczne czy ratownictwo techniczne. Pierwszoplanowy rol? odgrywa Ochotnicza Straz Pozarna. Jest ona finansowana przez jednostki powolujyce, ale korzysta z dotacji z budzetu kraju zwiyzkowego w zakresie:

- budowania straznic;

- zakupu samochodow pozarniczych;

- zakupu specjalistycznego zaopatrzenia.

Innym stowarzyszeniem jest Zwi^zek Pracuj^cych Samarytan (Arbeiter Samariten Bund), zrzeszaj^cy ponad 7 tys. czlonkôw. Jego celem jest m.in.:

- szkolenie w ramach pierwszej pomocy;

- ratownictwo medyczne i transport;

- humanitarna pomoc za granic^

- utrzymywanie domôw opieki i pomocy socjalnej;

- sluzba socjalna;

- transport osôb kalekich;

- dozywianie osôb bezdomnych i ubogich.

Podobne zadania wykonuj^. rôwniez: Niemieckie Stowarzyszenie Ratowania Zycia (145 tys. czlonkôw), Niemiecki Czerwony Krzyz (305 tys. czynnych czlonkôw), Joannicka Pomoc w Wypadkach (24 tys. czynnych czlonkôw) i Maltanska Sluzba Pomocy (ok. 2,5 tys. czlonkôw).

Stowarzyszeniem wyspecjalizowanym w realizacji zadan przypisanych rz^dowi federalnemu w zakresie ochrony ludnosci, i co za tym idzie szeroko korzystaj^cym z pomocy finansowej rz^du federalnego jest Sluzba Ratownictwa Technicznego (Technisches Hilswerk - w skrôcie THW). Do zadan tego stowarzyszenia nalezy:

- pomoc ratownictwa technicznego w ramach OC;

- pomoc ratownictwa technicznego za granic^. na zlecenie rz^du federalnego;

- pomoc ratownictwa technicznego podczas katastrof, stanôw nadzwyczajnych, przy nieszczçsliwych wypadkach duzych rozmiarôw, na wezwanie organôw wlasciwych do zwalczania zagrozen.

L^cznie stowarzyszenie obejmuje ok. 60 tys. wyszkolonych ratownikôw, w tym czçsc odbywaj^cych zastçpcz^ sluzbç wojskow^55.

W przeszlosci znaczn^. rolç zarôwno w okreslaniu struktur ochrony przed katastrofami, jak i w finansowaniu niezbçdnego sprzçtu odgrywal rz^d federalny. Obowi^zywalo przy tym zalozenie, ze sily i srodki maj^. jednolicie pokrywac obszar calego kraju. Obecnie rz^d federalny bçdzie finansowal wyl^cznie zadania „podwôjnego przeznaczenia", tj. takie, ktôre s^. realizowane w czasie pokoju, ale s^. niezbçdne rôwniez na czas wojny. S^ to nastçpuj^ce komponenty:

- ochrona przeciwpozarowa;

- ratownictwo medyczne;

55 Ibidem, s. 45, s. 55- 56 oraz E. W. Roguski, Narodowe systemy zarz^dzania kryzysowego...op. cit., s. 27-29.

- opieka nad poszkodowanymi;

- plutony techniczne i grupy specjalistyczne w ramach THW56.

Wedlug T. Berlinskiego, poza nowy doktryny NATO, podstawowy przyczyny zmian sy

57

trudnosci finansowe jakie przezywa panstwo niemieckie . W rzeczywistosci, zmiany w zakresie zadan realizowanych przez rzyd federalny nie ograniczajy si? do likwidacji struktur dublujycych zadania realizowane przez kraje zwiyzkowe. Juz po zmianie ustawy

0 obronie cywilnej, wydano ustaw? o Federalnym Urz?dzie Ochrony Ludnosci i Pomocy Podczas Katastrof (Bundesamt fur Bevoelkerungsschutz und Katastophenhilfe). Urzyd ten „przyjmuje zadania federacji w zakresie ochrony ludnosci (bevoelkerungsschutz) i pomocy podczas katastrof, ktore sy mu przekazane ustawy o ochronie cywilnej, innymi ustawami federalnymi lub na mocy innych ustaw wydanych na podstawie tych ustaw, lub przy ich wdrazaniu przez federalne ministerstwo spraw wewn?trznych lub za jego zgody zlecone przez inne fachowe i kompetentne wyzsze urz?dy federalne, jezeli w ustawach lub ustawach

58

wydanych na ich podstawie nie sy okreslone inne kompetencje ".

Ulegly doprecyzowaniu zadania armii w ramach CIMIC. Powstal batalion 100 ZMZ (CIMIC). Nastypily rowniez zmiany strukturalne w calej armii. Wojska medyczne ulegly przeorientowaniu i rozbudowaniu. Na ich wyposazeniu znajduje si? mi?dzy innymi szpital polowy, ktorego wyposazenie jest porownywalne do duzego szpitala powiatowego z wyposazeniem klinicznym (m.in. polowy tomograf komputerowy). Zadania dla armii w ramach CIMIC to wsparcie dla misji zaprowadzania, utrzymania i podtrzymania pokoju w obszarach kryzysowych oraz podczas kl?sk i katastrof (w Niemczech roznicuje si? poj?cia kryzys i katastrofa). Wprowadza si? w zycie nowe zasady wspolnych szkolen specjalistycznych dla przedstawicieli administracji cywilnej roznych szczebli i specjalnosci wspolnie z przedstawicielami wojska, w zakresie obrony cywilnej, ochrony cywilnej

1 ochrony przed katastrofami.

Waznie miejsce zajmuje takze ustawa o rozwini?tym systemie ochrony przed katastrofami (KatSG-Bund), ktora reguluje zakres zwiyzany z udzialem federacji we wspieraniu dzialan krajow zwiyzkowych w zakresie systemu ochrony przed katastrofami jako bazy do rozwini?cia Zivillschutz. Przykladem zaangazowania federacji w pomoc krajom

56 Ibidem., s. 99.

57T. Berlinski, Ochrona ludnosci w panstwach NATO ... op. cit., s. 68.

58 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2004 roku o powoianiu Federalnego Urzçdu Ochrony Ludnosci i Pomocy Podczas Katastrof, art. 1, § 2, ust. 2, zob. za www.skudo.de.

zwi^zkowym, w zakresie realizacji przez nie kompetencji wlasnych, moze bye finansowanie zakupow przez rz^d federalny nowoczesnych i zunifikowanych samochodow rozpoznania zagrozen chemicznych (minimum 1 sztuka na powiat, przy zalozeniu, ze stan normalny powinien wynosie 2 sztuki, a w zaleznosci od specyfiki zagrozenia moze bye podwyzszony)59.

Proces przeksztalcania obrony cywilnej z czasow zimnej wojny w nowoczesne struktury reagowania na wspolczesne zagrozenia nie zostal jeszcze zakonczony i trudno okreslie jakie ostatecznie przyjmie formy.

1.5. Model kanadyjski

1.5.1. Podstawy prawne i podzial zadan pomi^dzy organy administracji publicznej

Specyfika funkcjonowania organow administracji publicznej w Kanadzie wynika z faktu, ze z jednej strony jest to jednolite panstwo, a z drugiej konfederacja prowincji o bardzo duzej autonomii. St^d rz^d w Kanadzie funkcjonuje na 3 poziomach: federalnym, prowincjonalnym i lokalnym. Za tworzenie i utrzymywanie sil porz^dkowych i ratowniczych (straz, policja) zazwyczaj odpowiedzialne s^. wladze lokalne (samorz^dowe). Wladze te s^. powolywane na bazie przepisow prawnych obowi^zuj^cych w danej prowincji i nie s^. przewidziane w konstytucji.

Relacje pomi?dzy poszczegolnymi administracjami, zwi^zane z mozliwosci^. powstania zagrozen nadzwyczajnych, reguluj^. dwie ustawy, tj. ustawa o gotowosci nadzwyczajnej oraz ustawa o zagrozeniach, obie z 1988 r. Zgodnie z nimi gotowose nadzwyczajna i reagowanie w stanach zagrozen s^. oparte na czterech podstawowych zasadach:

- na sytuacj ? reaguj e naj nizszy kompetentny poziom wladzy;

- planuje si? reagowanie na wszystkie mozliwe zagrozenia (skoncentrowanie na skutkach katastrof, a nie na przyczynach, dzi?ki czemu plany staj^. si? ogolne i mozna je stosowae w wielu okolicznosciach);

- plany i porozumienia dotycz^ce gotowosci nadzwyczajnej oparte s^. na istniej^cych strukturach organizacyjnych i procedurach;

59 Dane na podstawie: www.skukdo.de.

- scentralizowany jest kierunek dzialania i koordynacja, zas zdecentralizowane wprowadzanie w zycie i reagowanie60.

Ustawa o gotowosci nadzwyczajnej, w zaleznosci od skali zagrozenia, ustala organ wiodycy oraz umozliwia przyznanie wyjytkowych uprawnien. Zagrozenia klasyfikuje si? ze wzgl?du na ich skutki spoleczne (od malo istotnych do powaznych), ze wzgl?du na straty jakie powodujy (od zdarzen o skutkach nieistotnych do katastroficznych) oraz ze wzgl?du na obszar, jaki zostal dotkni?ty skutkami zdarzenia. Zgodnie z tym podzialem, zagrozenie prowincjonalne, to zagrozenie wyst?pujyce w granicach prowincji pod warunkiem, ze wladze prowincji lub wladze lokalne zostaly wskazane jako wiodyce przy danym zagrozeniu. Jednak nawet przy zagrozeniu prowincjonalnym, wladze prowincji mogy poprosic o pomoc federalny, gdy okolicznosci usprawiedliwiajy taky prosb?. Natomiast rzyd federalny musi byc gotowy do reagowania w stanach zagrozen nalezycych do kompetencji prowincji/ terytorium kiedy:

- prowincja lub terytorium zglasza zapotrzebowanie na pomoc federalny w stanie zagrozenia, który przekracza wszystkie lub cz?sc ich mozliwosci reagowania;

- zagrozone sy bezposrednio majytek federalny, pracownicy, regulaminowe wladze lub obowiyzki;

- zagrozone sy pewne interesy narodowe.

Do zagrozen federalnych (mimo ze ustawa tak ich nie definiuje) nalezy równiez zagrozenia dotykajyce co najmniej dwóch prowincji jednoczesnie.

Powyzej zagrozen prowincjonalnych i federalnych sklasyfikowano zagrozenia narodowe. W przypadku ich wystypienia, rzyd federalny po konsultacjach z wladzami prowincji i za zgody parlamentu czasowo przejmuje i realizuje odpowiednie uprawnienia wyjytkowe.

1.5.2. Zarz^dzanie w przypadku zagrozeñ obj^tych federalnym planem reagowania

Zgodnie z federalnym planem reagowania, w przypadku rzeczywistego lub spodziewanego zagrozenia, które wymagaloby centralnej koordynacji, rzyd federalny pod

60 Materialy z konferencji polsko-kanadyjskiej nt. „Administracja wobec sytuacji kryzysowych", Krajowa Szkola Administracji Publicznej Warszawa 6-8 maja 1998, s. 10 i kolejne.

przewodnictwem desygnowanego ministra dziala w oparciu o Rz^dowe Centrum Reagowania Kryzysowego61. Jednoczesnie mog^. byc uruchomione wszystkie lub niektóre sposród nast?puj^cych zespolów:

- grupa wykonawcza;

- grupa ds. koordynacji i dzialañ (oparta o departament wiod^cy);

- techniczna grupa doradcza;

- grupa do spraw publicznych;

- grupa wparcia finansowego i administracyjnego;

- zespól prawny;

- urz?dnicy l^cznosciowi;

- zespól telekomunikacji;

- komórka zarz^dzania logistyk^. operacji.

Generalnie reagowanie odbywa si? w oparciu o stale, rutynowe procedury post?powania. Gdyby jednak w dzialaniach bylo zaangazowanych kilka agencji federalnych i prowincjonalnych, uprawnienia koordynacyjne moze przej^c desygnowany departament wiod^cy62.

Do momentu wskazania departamentu wiod^cego, rol? koordynatora pelnila wyspecjalizowana agenda rz^dowa o nazwie Kanadyjska Gotowosc Nadzwyczajna63, w skrócie EPC. EPC zajmowala si? równiez opracowaniem i wdrazaniem federalnego planu reagowania oraz wspomaganiem dzialañ prowadzonych na szczeblu regionalnym, Ta niewielka komórka (ok. 80 osób) byla podporz^dkowana Ministerstwu Obrony Narodowej64. W roku 2003 powolano do zycia nowe ministerstwo o nazwie Publiczne Bezpieczeñstwo i Gotowosc Nadzwyczajna65, w skrócie PSEPC. Od chwili jego utworzenia na czele ministerstwa stoi wicepremier i zarazem minister PSEPC Pani Anne McLellan. Nowe ministerstwo skupia 6 agencji federalnych, zajmuj^cych si? bezpieczeñstwem i ochron^

61 Stale Rz^dowe Centrum Reagowania Kryzysowego (Government Emergency Operations Coordination Centre) powolano w miejsce wczesniej istniej^cego doraznego Narodowego Centrum Wsparcia (National Support Centre) - wiçcej na ten temat zob. http://www.ocipep.gc.ca/critical/index_e.asp.

62 Administracja wobec sytuacji kryzysowych... op. cit., s. 24 - 26.

63 W oryginale: Emergency Preparedness Canada.

64 Ibidem., s. 21.

65 W oryginale: Public Safety and Emergency Preparedness Canada.

ludnosci, zas dawne EPC to obecnie Biuro Ochrony Infrastruktury Krytycznej i Gotowosci Nadzwyczajnej66, w skrocie OCIPEP67.

1.5.3. Planowanie i reagowanie na szczeblu regionalnym

Zasady reagowania w sytuacjach nadzwyczajnych poszczegolne prowincje regulujy wewn?trznymi aktami prawnymi. W przypadkach, gdy dzialania te wymagajy wspolpracy lub wspomagania ze strony agencji federalnych, biura regionalne OCIPEP przygotowujy porozumienia dotyczyce zasad tej wspolpracy. Najcz?sciej w takiej sytuacji powolywane sy mi?dzydepartamentalne lub federalno-prowincjonalne grupy wspomagajyce dzialania agencji wiodycej. Reguly jest, ze agencje federalne wlyczajy si? do dzialan w ramach prowincjonalnego centrum operacyjnego. Przykladowy struktur? organizacyjny prowadzenia i wspomagania dzialan ratowniczych, na przykladzie prowincji Manitoba, przedstawia zalycznik nr 7.

1.5.4. Finansowanie fazy przygotowan oraz prowadzenia dzialan

Wspomaganie przez rzyd federalny wysilkow poszczegolnych prowincji w celu uzyskania niezb?dnego poziomu gotowosci, opiera si? na mechanizmie finansowym pod nazwy Program Gotowosci Nadzwyczajnej68, w skrocie JEPP69. Jest to wspolny program federalno--prowincjonalny. Zgodnie z nim rzyd federalny dzieli si? kosztami w celu m.in. przeprowadzenia planowania i szkolenia oraz zakupu wyposazenia niezb?dnego do reagowania w stanie zagrozenia.

Drugim obszarem wsparcia finansowego jest Porozumienie Dotyczyce Finansowej

70 71

Pomocy dla Poszkodowanych w Czasie Katastrof , w skrocie DFAA . Porozumienie to

66 W oryginale: The Office of Critical Infrastructure Protection and Emergency Preparedness.

67 Wi?cej na ten temat zob. http://www.ocipep.gc.ca/home/index_e.asp.

68 W oryginale: Joint Emergency Preparedness Program.

69 Wi?cej na ten temat zob. http://www.ocipep.gc.ca/fap/joint_emerg/en_jeppa_e.asp.

70 W oryginale: Disaster Financial Assistance Arrangements. Tlumaczenie nazwy zgodnie z opracowaniem Administracja wobec sytuacji kryzysowych... op. cit. Natomiast T. Berlinski t? samy nazw? tlumaczy jako „Porozumienie o funduszu pomocy finansowej w sytuacjach kryzysowych", por. T. Berlinski, Ochrona ludnosci i obrona cywilna w innych panstwach i NATO, op. cit., s. 158.

71 Wi?cej na ten temat zob. http://www.ocipep.gc.ca/info_pro/fact_sheets/general/FA_df_assist_e.asp.

zapewnia finansow^ pomoc za strony panstwa dla prowincji szczególnie ci?zko dotkni?tych przez katastrofy. Pomoc ta jest uzalezniona od liczby mieszkanców i przyznawana pod warunkiem, ze poniesione koszty przekroczyly, w przeliczeniu na glow? mieszkanca, próg w wysokosci 1 CAD (dolara kanadyjskiego). Pomoc przyznawana jest w formie refundacji faktycznie poniesionych kosztów zwi^zanych bezposrednio z prowadzonymi dzialaniami i odbudow^. zasobów, po wczesniejszym przeprowadzeniu audytu (kontroli prawidlowosci ich naliczenia). Zasady naliczania wysokosci refundacji przedstawiono w tabeli nr 1.

Wydatki prowincji/terytorium Udzial rz^du federalnego

Naklady do 1 CAD na glow? mieszkanca 0%

Powyzej 1 CAD do 2 CAD na glow? mieszkanca 50%

Powyzej 2 CAD do 4 CAD na glow? mieszkanca 75%

Pozostale wydatki 90%

Tabela 1. Formula podzialu kosztów akcji pomi?dzy rz^dem federalnym a prowincjonalnym, wedlug zasad DFAA

Zródlo: Tlumaczenie wlasne na podstawie danych Biura Ochrony Infrastruktury Krytycznej i Gotowosci Nadzwyczajnej Kanady:

http://www.ocipep.gc.ca/info_pro/fact_sheets/general/FA_df_assist_e.asp#appb -zal^cznik A.

Zgodnie z powyzsz^. formula, w przypadku obszaru zamieszkalego przez 1 mln osób, o ile wladze prowincjonalne poniosly uznane audytem wydatki na koszty akcji i odtworzenia zasobów w wysokosci 10 mln dolarów, rz^d federalny przekaze prowincji pomoc w wysokosci 7 mln. Zasady naliczania pomocy przy powyzszych zalozeniach przedstawiono w tabeli nr 2.

Poniesione wydatki Rzyd prowincji lub terytorium Rzyd federalny

Naklady do 1 CAD na glowç mieszkanca (1GG% wydatków ponosi prowincja/ terytorium) 1 GGG GGG CAD G CAD

Naklady powyzej 1 do 2 CAD na glowç mieszkanca (5G% zwraca rzyd federalny) 1 GGG GGG CAD 1 GGG GGG CAD

Naklady powyzej 2 do 4 CAD na glowç mieszkanca (75% zwraca rzyd federalny) 5GG GGG CAD 1 5GG GGG CAD

Pozostale koszty (9G% zwraca rzyd federalny) 5GG GGG CAD 4 5GG GGG CAD

Suma 3 GGG GGG CAD 7 GGG GGG CAD

Tabela 2. Przykladowe wysokosci nakladów ponoszonych przez rzyd federalny i prowincjonalny na prowadzenie dzialan i odbudowç

Zródlo: Tlumaczenie wlasne, na podstawie danych Biura Ochrony Infrastruktury Krytycznej i Gotowosci Nadzwyczajnej Kanady:

http://www.ocipep.gc.ca/info_pro/fact_sheets/general/FA_df_assist_e.asp#appb -zalycznik B. 1.5.5. Wsparcie dzialan

Rzyd federalny dysponuje jedynie niewielkimi zasobami wlasnymi, które mogy byc wykorzystane w sytuacjach nadzwyczajnych. Jest to ok. 2GG szpitali, zapas materialów medycznych, zasoby transportowe, inzynierskie i remontowe agencji federalnych. Rzyd federalny ma równiez mozliwosc skorzystania z pomocy miçdzynarodowej. Zatem glównym elementem wsparcia dzialan prowadzonych przez poszczególne prowincje pozostajy sily zbrojne. Okolicznosci udzielenia takiego wsparcia zostaly precyzyjnie okreslone w przepisach prawa. Obowiyzuje jednak naczelna zasada, ze sily zbrojne pelniy rolç wspomagajycy (z wyjytkiem poszukiwania i ratownictwa), a ponadto koszty udzialu wojska podlegajy czçsciowemu zwrotowi na zasadach wynikajycych z porozumienia pomiçdzy

72

rzydem federalnym a prowincj y .

72 Administracja wobec sytuacji kryzysowych... op. cit., s. 37-4G.

1.6. Model amerykanski

1.6.1. Podstawy prawne i podzial kompetencji

Zasadnicze regulacje prawne dotycz^ce zagrozen nadzwyczajnych to:

- Ustawa o pomocy w razie wyst^pienia klçsk zywiolowych i nadzwyczajnych zagrozen Roberta T. Strafforda, zmieniona ustawa o lagodzeniu skutkow katastrof i klçsk zywiolowych z 2000 r.;

- Ustawa o energii atomowej z 1954 r.;

- Ustawa o nadzwyczajnych zagrozeniach srodowiska naturalnego z 1980 r.;

- Ustawa o wspolpracy i pomocy przy zabezpieczaniu lasow z 1978 r.;

- Ustawa o redukcji zagrozen spowodowanych trzçsieniami ziemi z 1977 r.;

- Ustawa o transporcie substancji niebezpiecznych z 1990 r.;

- Ustawa o ochronie przed powodziami z 1973 r.

Przygotowanie i reagowanie na klçski zywiolowe jest na obszarze Stanow Zjednoczonych podzielone pomiçdzy wladze lokalne, stanowe i federalne. W zakresie zapobiegania zagrozeniom, przygotowania ludnosci i tworzenia struktur reagowania, podstawow^. rolç

73

odgrywaj^. wladze lokalne. W roku 1986, w reakcji na tragediç w Bhopalu , Kongres Stanow Zjednoczonych wydal ustawç o tworzeniu planow przeciwdzialania awariom

74

i o prawie spolecznosci lokalnych do informacji . Ustawa powoluje Panstwow^. Komisjç

75

Przeciwdzialania Awariom , a na obszarze wszystkich amerykanskich stanow i terytoriow -lokalne komitety przeciwdzialania awariom.

73 W dniu 1984 w zakladach zlokalizowanych na terenie Indii, a nalez^cych do amerykanskiej firmy Union Carbide, doszlo do wycieku izocyjanku metylu. Toksyczna chmura objçla swoim zasiçgiem miast Bhopal. W wyniku zatrucia zmarlo bezposrednio po zdarzeniu, 4-6 tysiçcy osob (dane literaturowe na ten temat znacznie rôzni^ siç miçdzy sob^), natomiast straty dlugofalowe niektore zrodla szacuj^. na 15 tysiçcy zgonow. Wiçcej na ten temat zob. portal internetowy www.tworzywa.com.pl/zagadnienia/zagadnienia.asp?ID=1161 oraz M. Barnier, Atlas Wielkich Zagrozen, WNT, Warszawa 1995 r., s. 46-47.

74 W oryginale funkcjonuj^ dwie nazwy tego aktu: Emergency Planning and Community Right-to-Know Act oraz Title III Superfund Amendments and Reautorization Act.

75 W oryginale: State Emergency Response Commissions.

W powiatach utworzono lokalne komitety planowania awaryjnego76, w skrocie LEPS, zlozone z planistow, przedstawicieli przemyslu, wladz lokalnych i specjalistycznych sluzb,

77

ktore identyfikuj 3 lokalne zagrozenia i informuj 3 spolecznosc o potencj alnych zagrozeniach . Wprawdzie dzialania LEPS koncentruj^ siç na zagrozeniach o charakterze przemyslowym, jednak ich prace stanowi^ podstawç do opracowania szerszego dokumentu pod nazw3

78

Podstawowy Plan Dzialania w Naglych Wypadkach w skrocie EOP. Jego zakres wynika

79

z ustawy o wsparciu i pomocy w sytuacjach naglych . Plany te rozdzielaj^ kompetencje i odpowiedzialnosc pomiçdzy poszczegolne sluzby i obejmuj^ cztery fazy zarz^dzania:

- lagodzenie potencjalnych skutkow katastrof (mitigation);

- przygotowanie siç do reagowania na katastrofç (preparedness);

- reakcj ç na katastrofç (response);

80

- przywracanie stanu sprzed katastrofy (recovery) .

81 82 Poza wladzami lokalnymi, sporz^dzaj^ je rowniez miasta , wladze uniwersytetow

83

i poszczegolne stany . Plany s3 sporz^dzane przez wyspecjalizowane komorki planowania (komorki te maj3 rozne nazwy w poszczegolnych stanach np. Emergency Management Division, w skrocie EMD, lub Governor's Office of Emergency Services, w skrocie OES). Na najwyzszym szczeblu, plany postçpowania sporz^dza Federalna Agencja Zarz^dzania

84 85

Kryzysowego84, w skrocie FEMA85.

76 W oryginale: Local Emergency Planning Committee.

77 Organizacja przeciwdzialania zagrozeniom w Stanach Zjednoczonych, [w:] APELL - swiadomosc zagrozen i mozliwosci przygotowania si? na wypadek wyst^pienia awarii na szczeblu lokalnym. Procedura reagowania na awarie technologiczne, Regionalny Osrodek Koordynacyjny EKG ONZ ds. szkolenia i cwiczen w zakresie awarii przemyslowych, Warszawa 1999, zeszyt 2.

78 W oryginale: Basic Emergency Operations Plan.

79 W oryginale: Disaster Relief and Emergency Assistance Act.

80 Ochrona ludnosci w panstwach NATO, op. cit., s. 81.

81 Przykladowy plan dla miasta Waszyngton zob. http://www.emd.wa.gov/6-rr/rr-forms-pubs/e-ops/eop/eop-idx.htm.

82 EOP Uniwersytetu Stanowego Kolorado zob. http://admin.colostate.edu/beop/.

83 EOP stanu Kalifornia: http://www.oes. ca.gov/OEShomeP.nsf/All/CA+Emergency+Plan/$file/CEP.pdf.

84 W oryginale: Federal Emergency Management Agency.

85 Wi?cej szczególów na ten temat zob. http://www.fema.gov/rrr/.

1.6.2. Dowodzenie, kierowanie oraz zarz^dzanie w czasie katastrof i klçsk zywiolowych

Po pozarach jakie spustoszyly poludniowy Kaliforniç w roku 1970, rozpoczçto prace nad opracowaniem nowych zasad dowodzenia i kierowania dzialaniami z udzialem wielu agencji jednoczesnie. W efekcie zostal opracowany i wdrozony System Dowodzenia Podczas Zdarzen (Incident Command System - w skrócie ICS). System ten, po dostosowaniu do lokalnych potrzeb, zostal wprowadzony do stosowania w poszczególnych stanach. Przykladowo, w stanie Kalifornia zostal wdrozony pod nazwy Ujednolicony System Zarzydzania Zdarzeniami (Standardized Emergency Management System - w skrócie SEMS).

Cechy systemu ICS to:

- wspólna technologia;

- modulowa organizacja;

- zintegrowana komunikacja;

- zunifikowana struktura dowodzenia;

- skonsolidowane plany reagowania;

- wykonywanie polyczone z kontroly;

- oparcie o wczesniej przygotowane pomieszczenia i urzydzenia;

- pelne wykorzystanie zasobów.

System realizuje piçc funkcji:

- dowodzenie;

- obsluga86;

- planowanie;

- logistyka;

- finansowanie.

Funkcja dowodzenia jest realizowana dwoma metodami:

- dowodzenie pojedyncze (Single Command);

- dowodzenie zintegrowane (Unified Command).

86 Polskim odpowiednikiem jest funkcja sztabowa.

Przykladowe rozwini^cie systemu dowodzenia (ICS) podczas zdarzen dla jednego obszaru dzialan przedstawia zal^cznik nr 8.

Dowodzenie pojedyncze jest stosowane jedynie wowczas, gdy przedstawiciel (dowodca) sluzby wiod^cej jest zgodnie z planami jedynym odpowiedzialnym za osi^gni^cie zakladanych celow strategicznych. W kazdym innym przypadku, zwlaszcza gdy obszar dzialan wykracza poza jeden obszar jurysdykcji lub charakter zdarzenia wymaga dzialan pol^czonych (wielopodmiotowych), dowodzenie prowadzone jest w oparciu o zasady dowodzenia zintegrowanego.

System jest bardzo elastyczny i wyroznia 5 typow zdarzenia w zaleznosci od ich skali pocz^wszy od typu 5 (maly pozar, pojedyncze zdarzenie) az do typu 1 (huragan, katastrofy naturalne, pozary wielkoobszarowe). Jednoczesnie wyroznia si?:

- dowodzenie na jednym obszarze;

- koordynacja dzialan na kilku odr^bnych obszarach (Unified Area Command);

- wielopodmiotowy system koordynacji (Multiagency Coordination System). Wielopodmiotowy system koordynacji jest uruchamiany wowczas, gdy zdarzenie ma

skal? regionaln^ i sluzy do koordynacji dzialan poszczegolnych agencji, natomiast nie ma

87

wplywu na dowodzenie na miej scu zdarzenia .

W zaleznosci od potrzeb lokalnych, ICS w poszczegolnych stanach moze si? nieco roznic ilosciq, poziomow i zakresem planowanych zadan. W stanie Kalifornia obowi^zuje pi?c poziomow dowodzenia, koordynacji i kierowania. S3 to:

- poziom stanowy (koordynacja zasobami na poziomie stanu zintegrowana z dzialaniami agencji federalnych);

- poziom regionalny (zarz^dzanie i koordynacja zasobami i informacjami pomi?dzy poszczegolnymi obszarami dzialan);

- poziom operacyjny (zarz^dzanie i/lub koordynacja informacjami, zasobami i priorytetami pomi?dzy wszystkimi samorz^dami w granicach hrabstwa);

- poziom lokalny,

- poziom zdarzenia (reagowanie na miej scu zdarzenia)88.

87National Park Service U.S. Department of Interior, http://www.nps.

gov/fire/public/pub_und_incidentcommand.html.

88 EOP stanu Kalifornia, op. cit., s. 5.

Generalnie kierowanie dzialaniami na miejscu zdarzenia jest zadaniem sluzby wiodycej. Zadania poszczegolnych sluzb, w zaleznosci od rodzaju zdarzenia, wynikajy z siatki bezpieczenstwa zawartej w planach EOP. Niezaleznie od kierujycego dzialaniami, wladze lokalne realizujy swoje zadania wynikajyce z planu. W przypadku wi?kszych zdarzen, kompetencje zwiyzane z prowadzeniem calosci dzialan przejmuje gubernator, ktory ma do swojej dyspozycji gwardi? narodowy (jest jej naczelnym dowodcy), a w niektorych wypadkach rowniez sily zbrojne. Jednak nawet w tym przypadku bezposrednimi dzialaniami na miejscu zdarzenia kieruje sluzba wiodyca. Schemat wspoldzialania sluzb przeciwdzialajycych zagrozeniom na szczeblu stanowym i lokalnym z wykorzystaniem sil zbrojnych przedstawia zalycznik nr 9.

1.6.3. Wsparcie dzialan przez sluzby federalne

Jezeli skala zagrozenia przekracza mozliwosci wladz lokalnych i stanowych, gubernator w oparciu o ustaw? Strafforda moze wnioskowac do prezydenta o ogloszenie „stanu powaznej kl?ski zywiolowej" lub „stanu zagrozenia". Oba stany rozniy si? ze wzgl?du na czas trwania, rozmiary zniszczen i zakres pomocy udzielanej przez wladze federalne. W przypadku podj?cia przez prezydenta decyzji o wprowadzeniu ktoregos ze stanow, wladze stanowe i lokalne otrzymujy pomoc finansowy na pokrycie kosztow akcji i odbudowy. Cytowana ustawa reguluje nie tylko zakres tej pomocy, ale rowniez rodzaje wydatkow na jakie moze byc przeznaczona.

Agencjy odpowiedzialny za pomoc wladzom lokalnym jest Federalna Agencja Zarzydzania Kryzysowego FEMA. Jej powstanie lyczy si? z wnioskami jakie wyciygni?to po

89

katastrofie zapory Teton w 1976 r. Agencja ta dziala jako niezalezna organizacja rzydowa, ukierunkowana na raportowanie zagrozen, planowanie i zarzydzanie dzialaniami zwiyzanymi z zapobieganiem katastrofom i kl?skom zywiolowym oraz lagodzeniem ich skutkow. FEMA

89 5 czerwca 1976 r. doszlo do p?kni?cia zapory wodnej zlokalizowanej na rzece Teton w poludniowej cz?sci

stanu Idaho. Fala powodziowa zalala kilka miejscowosci, zas smierc ponioslo 5 osob. Do wypadku doszlo w

trakcie pierwszego napelniania zbiornika. Wi?cej na ten temat zob.

http://www.rexcc.com/thingstodo/attractions/tetonflood.html,

http://www.geol.ucsb.edu/faculty/sylvester/Teton%20Dam/narrative.html,

oraz strona internetowa Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej,

http://www.otkz.pol.pl/gw_i/gw_05_03/gw_05_03.htm.

pol^czyla pod jednym kierownictwem rozproszone obowi^zki innych organizacji w zakresie dzialan w przypadku katastrof lub kl?sk zywiolowych. Wchlon?la kilka agencji federalnych, mi?dzy innymi Agencj? Obrony Cywilnej z Departamentu Obrony. Po utworzeniu z dniem 1 marca 2003 r. Departamentu Bezpieczenstwa Kraju, FEMA weszla w jego sklad.

Glówne zadania agencji, to mi?dzy innymi opracowywanie narodowych programów reagowania w sytuacjach kryzysowych (np. Narodowy System Zarz^dzania Podczas Katastrof - National Incident Management System, czy Federalny Plan Reagowania - Federal Response Plan), programów monitorowania zagrozen (np. Narodowy Program Bezpieczenstwa Zapór - National Dam Safety Program90) oraz dzialalnosc edukacyjna i szkoleniowa w zakresie przygotowania spoleczenstwa do wlasciwego post?powania w przypadku wyst^pienia katastrof i kl?sk zywiolowych. Jednym z elementów tego szkolenia jest uzmyslowienie mieszkancom, ze w pewnych wypadkach mog^ liczyc wyl^cznie na siebie i pomoc s^siedzk^.. W ramach tak rozumianej samoobrony mieszkanców, FEMA przekonuje obywateli do posiadania zywnosci, wody i leków minimum na 3 dni.

Szczególn^. rol? odgrywa agencja po podj?ciu przez prezydenta, na wniosek wlasciwego gubernatora, decyzji o wprowadzeniu stanu zagrozenia lub stanu powaznej kl?ski zywiolowej. W tym momencie FEMA rozpoczyna dzialania w zakresie wsparcia wladz lokalnych i stanowych. Mimo ze agencja nie kieruje i nie dowodzi dzialaniami, ma ogromne mozliwosci wspomagania wladz na obszarach dotkni?tych katastrof^.. Pomoc ta dotyczy dostarczania informacji, specjalistycznego personelu, sprz?tu oraz materialów. Agencja moze si? wl^czyc do dzialan praktycznie na kazdym poziomie reagowania. Przykladowo, w przypadku unieruchomienia srodków l^cznosci naziemnej, mozna na potrzeby dowodz^cego dzialaniami zadysponowac mobilne centrum dowodzenia wraz z obslug^. Centra te (agencja posiada ich 5) dysponuj^ systemami l^cznosci bezprzewodowej opartej o telefoni? satelitarn^91. Agencja moze ponadto dostarczyc niezb?dnych specjalistów (wprawdzie wlasnych pracowników zatrudnia 2,5 tysi^ca, ale wspólpracuje z 5 tysi^cami specjalistów, których mozna uruchomic w kazdej chwili). Dodatkowo agencja wspólpracuje z organizacjami zrzeszaj^cymi wolontariuszy, glównie z Amerykanskim Czerwonym Krzyzem, co pozwala zwi?kszyc liczb? personelu niezb?dnego na miejscu dzialania. Waznym obszarem pomocy dla wladz lokalnych jest wsparcie finansowe. FEMA zarz^dza srodkami uruchamianymi na polecenie prezydenta, a przeznaczonymi na refundacj? niektórych kosztów

90 http://www.fema.gov/fima/damsafe/.

91 http://www.fema.gov/rrr/mers01.shtm.

dzialan ratowniczych i odbudowy infrastruktury (FEMA's Public Assistance Grant Program). W przypadku duzych katastrof, wladze federalne pokrywajy 90% kosztow dzialan i odbudowy ziszczonej infrastruktury. Np. po ataku huraganu Charley w sierpniu 2004 r.,

92

wladze lokalne otrzymaly pomoc w wysokosci 16,5 mln dolarow . Poniewaz rozliczanie kosztow nast^puje z opoznieniem, wladze lokalne i stanowe mogy otrzymac cz^sc srodkow w formie zaliczki. Dzi^ki temu mechanizmowi, uruchamianie programow odbudowy infrastruktury moze nast^powac blyskawicznie, nawet jeszcze przed zakonczeniem dzialan ratowniczych.

1.7. Wnioski

Przeprowadzona powyzej analiza roznych modeli funkcjonowania administracji publicznej w czasie kl^sk zywiolowych wskazuje, ze poszczegolne rozwiyzania sy znacznie zroznicowane. Podstawowymi czynnikami wplywajycymi na ksztalt danego modelu jest charakter panstwa (jednolity lub federacyjny) oraz stopien scentralizowania zadan i odpowiedzialnosci w zakresie zapewnienia bezpieczenstwa obywatelom. Istotnym elementem jest rowniez umiej^tnosc dostosowania struktur reagowania do wspolczesnych wyzwan. Mimo to mozna wskazac kilka elementow natury ogolnej, ktore mozna zastosowac w kazdym panstwie i ktore powinny byc wzi^te pod uwag? zarowno na etapie oceny systemu funkcjonujycego obecnie w Polsce, jak i przy opracowywania modelu postulatywnego. Elementy te zostany wymienione kolejno.

1. Wszystkie rozwiyzania prawne, wlycznie z obowiyzujycymi w okresie II Rzeczypospolitej, wyodr^bniajy zadania organu, jakim jest kierujycy dzialaniami ratowniczymi (dowodca na miejscu zdarzenia) od zadan organow administracji ogolnej (kierujycy calosciy dzialan). Jednoczesnie prawo definiuje relacje pomi^dzy tymi organami.

2. Na wyodr^bnionym obszarze prowadzenia dzialan wszystkie sluzby podporzydkowane sy kierujycemu dzialaniami (wielopodmiotowosc systemu dowodzenia). Jednoczesnie kompetencje kierujycego ograniczone sy wylycznie do tego obszaru.

3. Organ administracji ogolnej ma wplyw na wskazanie dowodzycego poprzez odpowiedni zapis w planie ratowniczym i jest wynikiem szczegolowej analizy

92 http://www.fema.gov/news/newsrelease.fema?id=14923.

mozliwych zagrozen (siatka bezpieczenstwa). Dotyczy to jednak tych przypadkow, gdy kierjcego nie wskazuj^ akty prawne.

4. Podczas dzialan organ administracji ogolnej wspomaga kierjcego dzialaniami (logistyka), a jednoczesnie korzysta z danych uzyskanych na miejscu dzialania do opracowania wlasnej strategii dzialania.

5. Nawet w przypadku modeli zdecentralizowanych, wyzsze szczeble wladzy zachowuj^. zadania z zakresu wspomagania wladz lokalnych. Zakres tej pomocy moze bye ograniczony do wsparcia finansowego i wykorzystania sil zbrojnych (przyklad Anglii lub Kanady) lub bardzo szeroki (np. USA).

6. Zakres wsparcia w modelach zdecentralizowanych wi^ze si? z koniecznosci^ ramowego okreslenia standardow oraz precyzyjnego okreslenia zasad finansowania dzialan. Brak przejrzystych regul wsparcia zach?ca wladze lokalne do minimalizowania wlasnego zaangazowania, w oczekiwaniu na pomoc, lub do zawyzania kosztow dzialan.

7. Cz?sciowa decentralizacja zadan, przy pozostawieniu niektorych zadan wykonawczych na szczeblu centralnym doprowadza do dublowania struktur i zb?dnego zwielokrotnienia kosztow (system niemiecki przed reform^).

8. Pozostawienie w r?ku wladzy centralnej mozliwosci przej?cia kompetencji, sil i srodkow b?d^cych na co dzien w gestii wladz lokalnych, powoduje dublowanie komorek planistycznych oraz stwarza mozliwose powstania sporow kompetencyjnych (model francuski).

Bibliografia

1. Rozporzydzenie Rady Ministrow z dnia 18 kwietnia 1919 roku o sposobie uzycia wojska dla zabezpieczenia porzqdku publicznego, (Dz. P.P.P. Rok 1919 nr 35, poz. 276, z pozn. zmianami).

2. Rozporzydzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych z dnia 6 kwietnia 1939 roku o obowiqzkach ludnosci w wypadkach pozarôw lub innych klçsk (DzU 1939, nr 37, poz. 242).

3. Ustawa z dnia 14 lipca 1920 roku utworzenie urzçdu Naczelnego Nadzwyczajnego Komisarza do walki z epidemjami grozycemi Panstwu klçsky powszechny (DzU 1920, nr 61, poz. 388).

4. Ustawa z dnia 13 marca 1934 roku o ochronie przed pozarami i innemi kl^skami (DzU 1934, nr 41, poz. 365).

5. Ustawa nr 87-565 z 22 lipca 1987 roku w sprawie organizacji bezpieczenstwa cywilnego, ochrony lasôw przed pozarami przeciwdziatania nadzwyczajnym zagrozeniom, Journal officiel de la République française z 23 lipca 1987 roku,

6. Ustawa nr 87-565 z 22 lipca 1987 roku w sprawie organizacji bezpieczenstwa cywilnego.

7. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2004 roku o powolaniu Federalnego Urz^du Ochrony Ludnosci i Pomocy Podczas Katastrof, art. 1, § 2, ust. 2, zob. za www.skudo.de.

8. Dekret z dnia 2 stycznia 1919 roku o uzywaniu wojska w wypadkach wyjqtkowych, (Dz. P.P.P. Rok 1919 nr 1, poz. 80).

9. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych z dnia 23 listopada 1925 roku, Przepisy

0 udzielaniu pomocy wojskowej wladzom cywilnym (Regulamin stuzby wewnçtrznej cz. VIII).

10. W. Jaszczynski, Refleksje Gtôwnego Inspektora Sanitarnego na tle Wielkiej Powodzi w 1997r., Przeglyd OC nr 1/99

11. W. R. Tucker, Disasters and Emergencies: Managing the response, The Institution of Fire Engineers 1999

12. Dealing with Disasters, Third edition, Home Office 1997

13. Stany wyjytkowe, [w:] Przektady aktôw prawnych, Biuletyn Biura Studiow

1 Ekspertyz Kancelarii Sejmu, Kancelaria Sejmu Warszawa 2002 r.

14. E. W. Roguski, Narodowe systemy zarzqdzania kryzysowego oraz planowania cywilnego w wybranych panstwach Europy, [w:] Zarzqdzanie bezpieczenstwem na poziomie lokalnym, Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej oraz Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa Cz?stochowa 2001

15. T. Berlinski, Ochrona ludnosci i obrona cywilna w innych panstwach i NATO, [w:] W. Kitler (kier. nauk.) Wspötczesny wymiar obrony cywilnej RP w swietle integracji ze strukturami zachodnioeuropejskimi, czqsc I, AON, Warszawa 2000

16. S. Lenard, Transgraniczny system obrony przed skutkami wypadköw i katastrof na granicy polsko-niemieckiej, rozprawa doktorska, AON, Warszawa 2000

17. Materialy z konferencji polsko-kanadyjskiej nt. „Administracja wobec sytuacji kryzysowych", Krajowa Szkola Administracji Publicznej Warszawa 6-8 maja 1998

Zrodlowe strony internetowe :

- 1. http://www.epcollege.gov.uk/

- 2. http://www.leslp.gov.uk/frames. htm.

- 3. http://wiadomosci.tvp.pl/wiadomosci.

- 4. http://www.interieur.gouv.fr/rubriques/divers/anglais/

- 5.http://www.interieur.gouv.fr/rubriques/a/a3_statistiques/a38_securite_civile/ Services_d_incendie_et_de_secours. 0

- 6. http://www.icdo.org/National%20structures/France.pdf,

- 7.http://www.interieur.gouv.fr/rubriques/c/c5_defense_secu_civil/c55_autres_a cteurs/cogic.

- 8. http://www.oieau.fr/inondations/ang/chap2/plansec.htm.

- 9. http://www.strategicsinternational.com/4entebib.htm.

- 10. http://www.interieur.gouv.fr/rubriques/divers/anglais/ddsc.

- 11. www.skudo.de.

- 12. http://www.ocipep.gc.ca/critical/index_e.asp.

- 13. http://www.ocipep.gc.ca/home/index_e.asp.

- 14. http://www.ocipep.gc.ca/fap/joint_emerg/en_jeppa_e.asp.

- 15. http://www.ocipep.gc.ca/info_pro/fact_sheets/general/FA_df_assist_e.asp.

- 16. www.tworzywa.com.pl/zagadnienia/zagadnienia.asp?ID=1161

- 17. http://www.emd.wa.gov/6-rr/rr-forms-pubs/e-ops/eop/eop-idx.htm.

- 18. http://admin.colostate.edu/beop/.

- 19.http://www.oes. ca.gov/OEShomeP.nsf/All/CA+Emergency+Plan/$file/CEP.pdf.

- 2G. http://www.fema.gov/rrr/.

- 21. http://www.nps. gov/fire/public/pub_und_incidentcommand.html.

- 22. http://www.rexcc.com/thingstodo/attractions/tetonflood.html,

- 23. http://www.geol.ucsb.edu/faculty/sylvester/Teton%02GDam/narrative.html,

- 24. http://www.otkz.pol.pl/gw_i/gw_G5_G3/gw_G5_G3.htm.

- 25. http://www.fema.gov/fima/damsafe/.

- 2б. http://www.fema.gov/rrr/mersG1.shtm

- 27. http://www.fema.gov/news/newsrelease.fema?id=14923.

Struktura organizacyjna dzialan na obszarze Wielkiej Brytanii, prowadzonych w oparciu o procedury powaznego zdarzenia (Major Incident)

Zrodlo: Dealing with disaster. Third edition, Home Office1997, s. 10.

Relacje pomigdzy Migdzyregionalnym Osrodkiem Operacyjnej Koordynacji Bezpieczenstwa Publicznego a innymi centrami i sluzbami

Planowanie Dowodzenie Informowanie Prosba o pomoc Dotowanie pomocowe

Zrodlo: E.W. Roguski, Narodowe systemy zarz^dzania kryzysowego oraz planowania cywilnego w wybranych panstwach Europy [w:] Zarz^dzanie bezpieczenstwem na poziomie lokalnym, Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej oraz Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Cz^stochowa 2001, s. 34.

Schemat obiegu informacji i koordynacji dzialañ na obszarze Francji

Zródlo: Witryna internetowa Miçdzydepartamentalnego Centrum Koordynacyjnego Bezpieczenstwa Ludnosci Bordeaux, http://www.scot.fr/siren/circosc-tableau1.htm

Struktura organizacyjna prowadzenia i wspomagania dzialañ ratowniczych na terenie

Francji

Ochrona Cywilna

(CIRCOSC) - Miçdzydepartamentalne Centrum

Koordynacyjne Bezpieczeñstwa Ludnosci

(CODIS) - Stanowisko Koordynacji Ratownictwa

Zródlo: Witryna internetowa Miçdzydepartamentalnego Centrum Koordynacyjnego Bezpieczeñstwa Ludnosci Bordeaux, http://www.scot.fr/siren/circosc-tableau2.htm

Struktura organizacyjna prowadzenia i wspomagania dzialan ratowniczych na terenie

Niemiec

Zrodlo: E.W. Roguski, Narodowe systemy zarz^dzania kryzysowego oraz planowania cywilnego w wybranych panstwach Europy [w:] Zarz^dzanie bezpieczenstwem na poziomie lokalnym, Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej oraz Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Cz^stochowa 2001, s. 30.

Struktura organizacyjna prowadzenia i wspomagania dzialañ ratowniczych na terenie

prowincji Manitoba

Zrodlo: Plan ratowniczy prowincji Manitoba, Organizacja Przygotowania Kryzysowego Prowincji Manitoba, marzec 1998 r., s. 4.

Przykladowe rozwiniçcie systemu dowodzenia podczas zdarzeй (ICS) dla jednego obszaru dzialaii

Zespót koordynacji z innymi poziomami Club obszarami) dzial-a

Zródlo: Wltryna internetowa Federalnej Agencjl Zarz^dzanla Kryzysowego, http://www.fema.gov/pdf/rrr/conplan/conplan.pdf

Schemat wspótdziatania stuzb przeciwdzialajqcych zagrozeniom na szczeblu stanowym i lokalnym

Departa ment Obrony/ Gtównodowodzacy

(DOD/CINC)

Konsultacje M.-►

Stanowisko

Dowodzenia

Sit

Potgczoriych / Wojska terytorialne (JFT CDR/CONUSA)

Oficer ds. wspótdziatania z Departamentem Obrony

(DCO)

Konsultacje

Stuzby i organizacje federal ne oraz

prywatne stuzby opa rte o wolontariat

Dowodzenie Konsultacje

Relacje tworzone w razie potrzeby Podleg+y Gtównodowodz^cemu

Zródlo: Witryna internetowa Stowarzyszenia Naukowców Amerykañskich, http://www.fas.org/irp/doddir/army/fm1GG-19/1GG1GGG8.gif