Научная статья на тему 'СОВЕТ ҲОКИМИЯТИНИНГ ҚУЛОҚЛАШТИРИШ СИЁСАТИГА ОИД АРХИВ МАНБАЛАРИ'

СОВЕТ ҲОКИМИЯТИНИНГ ҚУЛОҚЛАШТИРИШ СИЁСАТИГА ОИД АРХИВ МАНБАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
528
52
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
архив манбалари / совет ҳокимияти / деҳқон / коллективлаштириш / қулоқлаштириш / колхоз қурилиши / ширкат / артель / хўжалик коммунаси / ишлаб чиқариш. / archival sources / Soviet power / peasant / collectivization / dispossession of kulaks / collective farm construction / company / artel / economic commune / production.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Машҳура Адилжон Қизи Дармонова

Мазкур мақолада совет ҳокимиятининг 1920-йиллар охири 30-йиллардаги коллективлаштириш, қулоқ қилиш сиёсати натижасида Тошкент шаҳридаги қулоқ қилинган хўжаликлар ва уларни қулоққа тортилиш сабаблари Тошкент шаҳар марказий давлат архиви ҳужжатлари асосида батафсил ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ARCHIVAL SOURCES ABOUT THE POLICY OF KULACHIVANIJE OF THE SOVIET GOVERNMENT

This article describes in detail the kulachivan farms in Tashkent as a result of the collectivization and kulaks policy pursued by the Soviet government in the late 1920s and 1930s, as well as the reasons for their kulaks based on documents from the Central State Archives of the city. Tashkent.

Текст научной работы на тему «СОВЕТ ҲОКИМИЯТИНИНГ ҚУЛОҚЛАШТИРИШ СИЁСАТИГА ОИД АРХИВ МАНБАЛАРИ»

СОВЕТ ХОКИМИЯТИНИНГ КУЛОЦЛАШТИРИШ СИЁСАТИГА ОИД

АРХИВ МАНБАЛАРИ

Маш^ура Адилжон кизи Дармонова

УзР ФА Тарих институти катта илмий ходими, тарих фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) mashxura. darmono va@mail. ru

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада совет хокимиятининг 1920-йиллар охири 30-йиллардаги коллективлаштириш, кулок килиш сиёсати натижасида Тошкент шахридаги кулок килинган хужаликлар ва уларни кулокка тортилиш сабаблари Тошкент шахар марказий давлат архиви хужжатлари асосида батафсил ёритилган.

Калит сузлар: архив манбалари, совет хокимияти, дехкон, коллективлаштириш, кулоклаштириш, колхоз курилиши, ширкат, артель, хужалик коммунаси, ишлаб чикариш.

ARCHIVAL SOURCES ABOUT THE POLICY OF KULACHIVANIJE OF THE

SOVIET GOVERNMENT

Mashkhura Adilzhanovna Darmonova

Senior Researcher at the Institute of History of the Academy Sciences of the

Republic of Uzbekistan, Doctor of Philosophy in Historical Sciences mashxura. darmono va@mail. ru

ABSTRACT

This article describes in detail the kulachivan farms in Tashkent as a result of the collectivization and kulaks policy pursued by the Soviet government in the late 1920s and 1930s, as well as the reasons for their kulaks based on documents from the Central State Archives of the city. Tashkent.

Key words: archival sources, Soviet power, peasant, collectivization, dispossession of kulaks, collective farm construction, company, artel, economic commune, production.

КИРИШ

Совет даврида узбек кишлокларида руй берган 20-30 йиллардаги коллективлаштириш, кулок килиб сургун этиш сиёсати натижасида Узбекистон

кишлок ахолиси ва дехконларининг бошига тушган ижтимоий-иктисодий, маънавий мусибатлар тарихнинг аччик ва энг огир фожеали даври хисобланади.

1929 йилнинг ноябрь ойидан бошланган коллективлаштириш, дехконларни мажбурлаш оркали колхоз курилиши жараёнига тортганлар. ВКП(б) Марказий Комитетининг 1930 йил 5 январда "Коллективлаштириш суръати ва колхоз курилишига давлат ёрдами бериш тадбирлари тугрисида"ги карорига мувофик [1], мамалакат худуди уч гурух районларга булинган ва кайси худуд качон коллективлаштиришни тугаллаши белгилаб берилган. Узбекистон учинчи гурухга киритилган ва коллективлаштириш 1933 йил бахорида тугалланиши керак булган. Аммо ВКП(б) Марказий Комитетининг Сиёсий бюроси томонидан Узбекистонда коллективлаштириш жуда секин ривожланаётгани танкид остига олинган ва шу сабаб коллективлаштириш ва бу билан ёндош равишда кулокка тортиш кампанияси авж олдириб юборилган.

Карорга мувофик, колхозлар тузилиши уч шаклда олиб борилиши таъкидланган. Биринчиси, кишлок хужалик ишлаб чикариш ширкати булиб, унда бутун кишлок хужалиги инвентарлари, от-улов, тортув кучлари ва ерни биргалашиб ишловчилар умумлаштирилган. Иккинчиси кишлок хужалиги артели булиб, бунда барча ишлаб чикариш воситалари, ер ва бутун ишлаб чикариш жараёни умумлаштирилган. Учинчиси кишлок хужалик коммунаси булиб, у ижтимоий ишлаб чикариш ва таксимотдан иборат булган.

Коллективлаштириш сиёсати окибатида дехконлар олдида кундаланг икки йул турарди: бири - колхозга кириш, иккинчиси - кулоклар руйхатига тушиб колиш. Дехконларга нисбатан кулланилган жазонинг энг енгил тури сайлов хукукидан махрум килиш булган. Уша руйхатга тушганлар келгусида кулок килиш учун бирдан-бир асос эди.

Кулокка тортиш - одамларни барча фукаролик, конституциявий, биринчи навбатда сайлов хукукларидан махрум килиш булиб, кулокка тортиш хеч кандай судсиз, терговсиз хал килинган. Бу ишлар райком котиби, раижрокум раиси ва ГПУнинг махаллий рахбарларидан ташкил топган кенгашлар, ^'учлик"лар ва "иккилик"лар томонидан бажарилган. Уларнинг вазифаси экспрприация ва депортация килиниши мумкин булганларнинг руйхатини тузишдан иборат булган.

Руйхатларни тузишга собик "Кушчи союзлари" аъзолари жалб этилган. Улар хамма жойдан "кулоклар"ни излаш, кидириб топиш каби изкуварлик, айгокчилик ишлари билан маугул булган. ^аттоки, берилган топширикни, юкоридан туширилган разнарядкани ким олдин бажариш, ким купрок кулокни кидириб топиш буйича хам мусобакалар уюштирган [2].

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Кулок килинадиганларнинг тоифалари ва микдорий нормалари совет органлари томонидан белгилаб берилган. Биринчи тоифага "аксилинкилобий фаоллар" - террор ва "советларга карши фаолият" ташкилотчилари кирган. Улар сиёсий жиноятчилар сифатида камокка олиниши, катагон килиниши ёки хатто отилиши керак булган. Уларнинг оилалари мамлакатнинг узок районларига сургун килинган. Коллективлаштиришга карши фаол курашганлар, йирик кулоклар ва собик ярим помешчиклар, яъни иккинчи тоифа вакиллари хам уша узок жойларга сургун килинганлар. Кулок килинганларнинг колган кисми учинчи тоифага мансуб булиб, улар аввал узлари яшаб турган улка ва вилоятлар худудига, аммо узларининг хужаликлар, турар жойларидан ташкари жойларга сургун килинганлар. Бундан ташкари, кулокларни 1932-1935 ва 1937-1938 йилларда катагон гирдобига тортилган ва Иккинчи жахон уруши мехнат фронти хамда жанггохларида иштирок этганлар.

1929 йил ноябрда Тошкент шахарни районлаштириш ишлари бошланган. Дастлаб, шахар 4 районга (Ленин, Октябрь, Пролетар ва Сталин) булинган. Тошкент шахар давлат архивида сакланаётган С-4-жамгарма [3] (Сталин район) хужжатлари тахлилига кура, ушбу жамгармада 1934 йилда Сталин районида олиб борилган кулокларни аниклаш, хужаликларни кулоклаштириш ишлари тугрисида кимматли материаллар мавжуд.

Архив хужжатларида Сталин район совети Призидиумининг 16 майдаги II-сон мажлис карори булиб, ушбу мажлисда Призидиум аъзоларидан Илясов, Мирзахмедов, Муслимов, Заиров, Корабоев, Аратиский, Алпен, Дилавар Хужаев, Киразулин ва бошка сиёсий вакиллар, шуъбалардан Косимов (молиядан), Хужаева (маорифдан) Мухамедова (район шуросидан) иштирок этганлар.

Йигилишда 1933 йилда кулок хужалигига тортилган хужаликларни кайтадан текшириш натижасини куриш (Алпен, Косимов), Марказий ижрокумининг район советлари олдида мехнаткашларни аризаларини текширадиган шикоят бюросига маъсул киши тайинлаш тугрисида (Муслимов) ва бошка масалалар куриб чикилган.

1933 йилда кулокка тортилган хужаликларни кайтадан текшириш натижасида 27 та хужалик ишлари куриб чикилган. Жумладан: Сузукота махалласи истикомат килган Аскар Саид Ахмедов - ижтимоий келиб чикиши аввал савдогар, шу билан бирга кассобчилик билан шугулланган. Узининг карамогида бир ярим таноб ери булиб, 1933 йилда кишлок хужалик ишлари билан машгул булганлиги сабабли район солик комиссияси карорига мувофик кулокка тортилган. Иккинчи маротаба текширишганда хам ана шу айблар билан кулокликда колдирилган [4].

Закаота махалласида яшаган Исабой Мусакариев - ижтимоий келиб чикиши савдогар булиб, унинг уз жувози [5] булиб, 1932 йилга кадар ундан фойдаланиб келган. Унинг 8 таноб ери булиб, ана шу ерида ва жувозида тожик миллатига мансуб ишчилар мехнатидан фойдалангани боис, иккинчи маротаба кулокликда айбланган.

Большевик махалласидан Аскархон Камбархон угли - аввал имом булиб, доимий равишда уз богидаги меваларни сотган. Шунингдек, пахта савдоси билан хам шугулланиб юргани учун сиёсий идора томонидан камокка олинган. Унинг карамогида 3 таноб ери булиб, 1933 йилда кишлок хужалиги иши билан машгул булган. Бу холатлар уни иккинчи маротаба кулокка тортилишига бахона булган.

Хонако махаллалик Алиф Махсум Исамухаммедов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши савдогар булиб, узи домий савдо иши билан шугулланиб келган. Тилла буюмлар билан савдо килиб келган. Карамогидаги 6 таноб ерида ёрдамчи ишчи кучидан фойдаланганлиги ва юкоридаги сабаблар билан кулокка тортилган. Иккинчи текширишда хам шу холатларда вйбланиб кулокликда колдирилган [6].

Гулистон махаллалик Раимхужа Расулхужаев - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши аввал савдогар булиб, доимий суратда мева ва сут-катик сотиб юрган. Уйини ижарага берган ва карамогида 2 таноб ери булиб, 1933 йили кишлок хужалиги билан машгул булганлиги учун кулокка тортилган. Иккинчи текширишда хам шу айблари учун кулокликда колдирилган [7].

Большевик махалласида яшаган Фармон Хожи Мухамедов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши бой хужаликлардан булиб, узи 1932 йилга кадар бозордан бугдой сотиб олиб, уни тегирмонда ун килиб чикарган ва бозорда ун сотиб савдогарчилик килган. Карамогида 8 таноб ери булиб, 1933 йилда кишлок хужалик иши билан машгул булганлиги боис кулокка тортилган. Иккинчи текширишда хам шу айблар билан кулокликда колдирилган.

Гулистон махалласида истикомат килган Насирилла Искандархонов -ижтимоий келиб чикиши бойлардан булган. Узи мурид булиб, доимий равишда шу иш билан шугулланган. 1933 йилда карамогидаги 3 таноб ерида кишлок хужалик иши билан машгул булган. Уй-жойларни ижарага бериб, фойдаланиб келганлиги учун кулокка тортилган. Бу холатлар иккинчи марта кулокликда колдирилишида бахона булган.

Хонако махалласидан Шариф Мухиддинов - ижтимоий келиб чикиши ва ахволи савдогар булиб, доимо савдо иши билан шугулланган. Уз карамогидаги 4 таноб ерида ва 2 дона от аравасида ёрдамчи ишчи кучидан фойдаланган. Шунингдек, арзон нархда кумир олиб, уни фойдасига сотганликда айбланиб,

кулокка тортилган. Иккинчи текширишда хам шу айблар билан кулокдикда колдирилган [8].

Хонако махалласида яшаган Йулдош Шодимухамедов - ижтимоий келиб чикиши савдогар булиб, савдо иши учун патенти [9] хам булган. Тилла савдоси билан шугулланиб, тилла билан кулга тушган. ^арамогида 2 таноб ери булиб, 1933 йилда кишлок хужалик ишлари билан машгул булганлиги учун кулокликка тортилган. Иккинчи маротаба текшириш ишлари олиб борилиб, санаб утилган айблар билан яна кулокликда колдирилган.

Ворошилов махалласидан Нумон Турабов - ижтимоий келиб чикиши ва ахволи савдогар булиб, 1931 йилдан то кулок булгунга кадар, тилла, ун ва ёг билан савдогарчилик килган. ^орасув кишлогидаги 8 таноб ерида 1930 йилга кадар уз акаси шу ерда мехнат килганлиги учун кулокка тортилиб, хужалик битирилган кулокликда колдирилган [10].

Октябрь махалласида яшаган Абдували Аскаров - ижтимоий келиб чикиши савдогарлардан булган. 1933 йилда уйидан пахта чикканлиги учун сиёсий идора ходимлари томонидан камокка олинган [11]. Иккинчи маротаба текширишда хам шу холатлар билан айбланиб, кулокликда колдирилган.

Гулистон махаллалик Латиф Пайзиев, Пайзи Мирзаевлар - мазкур хужаликларнинг ижтимоий ахволи савдогарлардан булиб, 1930 йилда кулокка тортилган. 1933 йилга кадар кулоклик аломатлар ва мехнатсиз даромадли кун кечирганлиги учун яна кулокликка тортилиб, кейинги текширишда хам кулокликда колдирилган.

Индаонай махаллалик Аюб Назаркориев - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши богбон булган. Узининг карамогида ери булиб, ёз мавсумида хул мева ва кумир сотиб даромад килганлиги учун 1933 йилда кулокликка тортилган. Шу холатлар билан иккинчи текширишда хам айбланиб, кулокликда колдирилган.

Ворошийлов махаллалик Миржалил Мирхамидов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши савдогарлардан булиб, карамогидаги 8 таноб ерида ёрдамчи ишчи кучидан фойдаланган. 1928 йилдан ховлисини ижарага берганлиги боис, кулокликка тортилган. Иккинчи текширишда хам шу холатлар билан кулокликда колдирилган [12].

3-Арпапоя махаллалик Тожибой Мирмухамедов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши савдогар булиб, доимий суратда савдогарлик иши билан машгул булганлиги учун камокка олиниб, кулокка тортилган. Иккинчи текширишда хам шу сабабларга мувофик кулокликда колдирилган.

Социализм махалласида турувчи Тулаган Рахимжон угли - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши катта ер эгаларидан булиб, отаси доимий ёрдамчи ишчи кучидан фойдаланиб келган. Узининг 13-15 та от аравалари булиб,

мазкур от араваларида хам ёрдамчи ишчи мехнатидан [13], фойдаланиб келган. Урта Чирчик районида 20 ботмон ери, Пролетар районида ёлланган ижарачилар учун 20 таноб ери, Социализм районининг 2-кисмида 6 таноб ерлари булиб, мазкур ерларда доимий ёрдамчи ишчи кучларидан фойдаланиб келганлиги учун, 1933 йилда кулокликка тортилган. Мазкур хужалик 2-маротаба текширилиб, юкорида санаб утилган сабаблар билан кулокликда колдирилган [14].

Социализм махаллада Олим, Обид, Ашир Толифовлар - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши савдогарлардан булиб, 1931 йилга кадар узининг магазинларида савдо иши билан шугулланган. 1933 йилга кадар уйини ижарага бериб, хар ойда 70 сумдан ижара хаки олган. Шунингдек, тилла буюмлар савдоси билан машгул булиб, сиёсий идора томонидан тилласи билан ушланган. Карамогида 2 таноб ери булиб, 1933 йилда кишлок хужалик иши билан машгул булиб келганлиги учун кулокликка тортилган. Шу холатлар 2-маротаба текширишда хам кулокликда колдирилишида бахона булган [15].

Девонбоши махаллалик Мирали Мирфайзиев - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши савдогарлардан булиб, 1931 йилга кадар атторлик килиб келганлиги сабаб, мазкур хужалик 1931 йилда кулокликка тортилган. 1933 йилга кадар мехнатсиз даромад билан кун кечириб келиб, карамогидаги 1,5 таноб еридан фойдаланиб келгани учун 1933 йилда кулокликка тортилган ва шунинг учун кулокликда колдирилган [16].

Кутарма арик махаллалик Набижон Косимов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши савдогарлардан булиб, 1927 йилга кадар доимий суратда кассобчилик иши билан машгул булган. 1932 йилга кадар Тошкент район бозорларида хайвон савдоси (сигир олиб-сотиб турган) билан шуггулангани учун молия шубаси томонидан ушланган. Карамогида 2,5 таноб ери булиб, ушбу ерида ёрдамчи ишчи кучларидан фойдаланиб келганлиги учун, кулокликка тортилган ва шунинг учун кулокликда колдирилган [17].

Корасув махаллалик Нортожи Махмудов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши катта ер эгаларидан булиб, ер ислохотида ери киркилган. Узи 1932 йилга кадар савдогарлик иши билан машгул булиб келган. Узининг 2 та от араваси ва карамогидаги 4 таноб богида укаси ва ёрдамчи ишчи кучидан фойдаланганлиги сабаб кулокликка тортилган ва шунинг учун кулокликда колдирилган [18].

2-беш йиллик махаллалик Тошхужа Боймухаммедов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши пайкопчи булган. Мазкур хужаликнинг Хотин куприк махалласида 2 таноб боги булиб, мазкур богда ва бир от аравасида ёрдамчи ишчи кучидан фойдаланганлиги боис, кулокликка тортилган. Шу холатлар билан иккинчи текширишда хам кулокликда колдирилган [19].

Охунбобой махаллалик Одилбой Обидов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши савдогарлардан булиб, 1931 йилга кадар атторлик килганлиги учун кулокликка торитилган. Карамогидаги 2 таноб боги булиб, уша ерда кишлок хужалик иши билан машгул булган. 1933 йилга кадар мехнатсиз даромад билан кун кечириб келганлиги учун 1933 йилда кулокликка тортилган ва шунинг учун кулокликда колдирилган.

Коратош махаллалик Илёскори Махсуров - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши ва узи савдогарлардан булиб, Тошкент атрофларида Ковунчи районидан ун, гуруч олиб келиб, савдогарчилик килган. Карамогида 3-4 таноб ери булиб, 1933 йилда кишлок хужалик ишлари билан шугулланганлиги сабабли, 1933 йилда кулокликка тортилган ва шу сабаблар билан кулокликда колдирилган [20].

Коратош махаллалик Рахимбой Юсупов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши катта савдогарлардан булиб, узи 1926 йилга кадар шакар савдоси билан машгул булган. Шахардаги ховлисини ижарага бериб, даромад килган. Карамогида 3 таноб боги булиб, 1933 йилда богидан фойдаланиб келганлиги учун, кулокликка тортилган ва шунинг учун кулокликда колдирилган.

Кумарик махаллалик Жалил Мирхамидов - мазкур хужаликнинг ижтимоий келиб чикиши катта савдогарлардан булиб, савдо иши билан шугулланган. Кумарик махалласида 8 таноб боги булиб, мазкур богда доимий суратда ёрдамчи ишчи кучидан фойдаланиб келганлиги учун 1933 йилда кулокка тортилган. Шунинг учун кулокликда колдирилган [21].

Район молия булимлари уз худуди буйича кулок хужаликларининг руйхатини олиб борган. Руйхатга олинган кулок хужаликларининг уйларига комиссия аъзолари ва махалла вакиллари иштирокида уларнинг мол-мулки, буюмларини руйхатга олиб, бу хакда акт тузганлар. Тошкент шахридаги кулокка тортилган, мол-мулки мусодара этилган, хужалик рахбарлари камокка олинган, оилалари сургун этилган ва натижада уй-жойи каровсиз колган бир канча руйхатга олинган уйлар мавжуд. Масалан, Тусиев Абзал Кассобга тегишли булган Дубицкий кучасидаги 115-уй, мазкур уй утиришга ярокли булган 5 та хонадан иборат ва 145 кв. метр ер майдони мавжуд. Бахоси - 782 сум 97 тийин килиб белгиланган. Уй 1932 йилда ГПУ томонидан 10 йилга хукм килиниб, сургунга юборилган. Уй-жой Сталин район комхоз ихтиёрига берилган [22].

МУХ,ОКАМА

Шунингдек, Алиев Абдуллага карашли Милиция кучасидаги утиришга ярокли булган 9 хонадан иборат 17-уй. Мазкур уйнинг 118 кв. метр ер майдони мавжуд. Бахоси-11910 сум килиб белгиланган. Уй хужаси мазкур жойда

истикомат килмаган ва уни ижарага бериб, фойдаланганлиги (уйнинг йиллик даромади 1272 сум) [23] уй-жойни тортиб олинишига сабаб булган.

Хдмма хужаликлар хайвонларни, асбоб-анжомларни, кимматли буюмларни пулга сотишга ва бошка кариндошлариникига яшириб куйишга харакат килишган. ^айвонларни суйиб юбориш ва уларни тогли жойларга хайдаб олиб бориш холлари юз берган. Эски шахар бозорида ишчи-улов хайвонларининг нархи жуда пасайиб кетган. Бир ой мукаддам 150-160 сум турган хукиз эндиликда 50-55 сумга сотилган. Сигирлар нархи 25-30 сумга тушиб кетган (серсут сигирнинг бахоси 60 сумга тушиб колган). Куйлар 30-50 сум урнига 12-15 сумга сотилган. Сотувчилар "коммунага бекорга топширгандан кура, арзон гаровга сотиб юборган яхши" деб, хайвонларини паст бахода сотиб юборганлар [24].

Архив хужжатларига кура, биринчи марта хайвонларни хисобга олиш ишлари жойлардаги вакиллар томонидан бу ишга яхши диккат килмаганликлари натижасида жуда ёмон холда эканликлари кайд этилган. Шунинг учун иккинчи маротаба текшириш утказилиб, ушбу текширишда куп мавзе ва махаллаларда яшириниб колган хайвонлар топилган ва 100 фоиз тамом булмаганлиги учун 3 кун мухлат ичида текширишни тулик тамом килишни таъминлаш айтиб утилган. Шунингдек, хайвонларни яшириб колган хужаликларга 100 сумгача жарима солиш ва жаримадан бош тортганларни тегишли судга бериш ишини район молия шуъбаси зиммасига юклатилган [25].

НАТИЖА

Бундан ташкари, колхоз хужаликлари, якка хужаликлар ва кулок хужаликлар учун гушт ва сут мажбуриятларининг плани белгилаб куйилган. Масалан, Сталин район буйича утказилган кайта текширувдан сунг берилган материаллар билан якка хужаликлар сектори буйича 1933 йилда гушт мажбуриятининг плани куйидагича тасдик килинган. 1934 йил 18 майдаги 29-сон карори асосида куйидагича узгартиришлар киритилган:

1. Колхоз хужалиги учун 808, бир йиллик норма - 75,75 центнер (узгартирилмаган);

2. Якка хужаликлар учун 972, бир йиллик норма - 388,8 центнер (аввал 472,8 центнердан 388,8 центнерга 84,0 центнер камайтирилган;

3. Кулок хужаликлар учун 18, бир йиллик норма - 14,4 центнер (узгартирилмаган) [26].

ХУЛОСА

1934 йилда Муслимов бошчилигидаги текшириш комиссияси сут мажбуриятининг планини куриб чикиш максадида, катъий текшириш утказган.

Текширув натижасида колхоз хужаликлари буйича 67 сигир ва якка хужаликлари буйича 78 сигир топилиб колгани учун 1934 йилги сут мажбуриятининг плани куйидагича белгиланган:

1. Колхоз хужаликлари буйича - 5015 литр;

2. Якка хужаликлар буйича - 9360 литр, жами: 14385 литр [27].

Хдттоки, аввалги колхозларга хам, янги тузилган колхозларга хам кандай экинлар (пахта, беда, бугдой ва бошка экинлар) экиш олдиндан юкоридан белгилаб берилган. Масалан, 1934 йил 20 майдаги 31-сон баённома карорига кура, Тошкент шахридаги колхозларга беда экини экиш майдонлари куйидагича белгиланган:

Т/р Колхоз номлари Экин майдон (га) Изох

1. Байнал-Минал колхози 7,06 га 12 уч.

2. Иттифок колхози 1,49 га 7 уч.

3. Сталин колхози 1,85 га 7 уч.

4. Кизил-юлдуз колхози 2,03 га 11 уч.

5. Кизил-Иркен колхози 2,6 га 8 уч.

6. Шарк-Иркент колхози 2,03 га 5 уч.

7. Га-рад колхози 3,67 га 16 уч.

Жами Х,амма колхозлар буйича 20.73 га [28]

Хулоса килиб айтганда, коллективлаштириш ва у билан боглик кулок килиш, сургун килиш Узбекистон шахар хамда кишлокларини фожеали холатга олиб келган. Бу сиёсат ишлаб чикаришга, шахардаги ижтимоий-иктисодий хаётга, турмушга кучли зарба берган. Унинг захри ханузгача айрим жойларда маълум куринишда сакланиб колмокда.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Узбекистон тарихи (1917-1991 йиллар) [Матн] К. 1. Узбекистон 1917-1939 йилларда / масъул мухаррирлар Р. Абдуллаев, М. Рахимов, К. Ражабов; Узбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти. Узбекистоннинг энг янги тарихи масалалари буйича мувофиклаштирувчи-методик марказ -Тошкент «O'zbekiston» НМИУ, 2019. 512-бет.

2. Шамсутдинов Р., Мамажонов А. Шимолий Кавказ сургунидаги юртдошлар кисмати. - Т.: "Шарк", 2005. 76-бет.

3. ТШДА. С-4-жамгарма. Доимо сакланадиган йигмажилдлар 2-сон руйхати. 1930-1956 йиллар учун. В. 88.

4. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 120-варак.

5. Жувоз - ёг ишлаб чикарадиган ускуна.

6. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 121-варак.

7. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 121-122 варакдар.

8. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 122-варак.

9. Савдо-сотик ёки хунар билан шугудданиши учун беридадиган хужжат.

10. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 123-варак.

11. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 124-варак.

12. ТШДА. С-4- жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 124-варак.

13. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 125-варак.

14. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 126-варак.

15. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 126-127 вараклар.

16. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 127-варак.

17. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 127-варак.

18. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 127-варак.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

19. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 128-варак.

20. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 128-варак.

21. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 129-варак.

22. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 189-варак.

23. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 190-варак.

24. Шамсутдинов Р. Кишлок фожеаси: жамолаштириш, кулоклаштириш, сургун (Урта Осиё республикалари мисолида). - Т.: "Шарк", 2003. 98-99 бетлар.

25. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 189-варак.

26. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 194-варак.

27. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 194-варак.

28. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 125-варак.

REFERENCES

1. Узбекистон тарихи (1917-1991 йиллар) [Матн] К. 1. Узбекистон 1917-1939 йилларда / масъул мухаррирлар Р. Абдуллаев, М. Рахимов, К. Ражабов; Узбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти. Узбекистоннинг энг янги тарихи масалалари буйича мувофиклаштирувчи-методик марказ -Тошкент «O'zbekiston» НМИУ, 2019. 512-бет.

2. Шамсутдинов Р., Мамажонов А. Шимолий Кавказ сургунидаги юртдошлар кисмати. - Т.: "Шарк", 2005. 76-бет.

3. ТШДА. С-4-жамгарма. Доимо сакланадиган йигмажилдлар 2-сон руйхати. 1930-1956 йиллар учун. В. 88.

4. ТШДА. С-4 - жамгарма, 2-руйхат, 83-йигмажилд, 120-варак.

5. Жувоз - ёг ишлаб чикарадиган ускуна.

6. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 121-вaрaк;.

7. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 121-122 вaрaкдaр.

8. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 122-вaрaк;.

9. Сaвдо-сотик ёки хутар билж шyFyллaниши учун берилaдигaн ^у^^жт1.

10. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йтмвжилд, 123-вaрaк;.

11. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 124-вaрaк;.

12. ТШДA. С-4- жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йтмвжилд, 124-вaрaк;.

13. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 125-вaрaк;.

14. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 126-вaрaк;.

15. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 126-127 вaрaкдaр.

16. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 127-вaрaк;.

17. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 127-вaрaк;.

18. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 127-вaрaк;.

19. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 128-вaрaк;.

20. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йтмвжилд, 128-вaрaк;.

21. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 129-вaрaк;.

22. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 189-вaрaк;.

23. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 190-вaрaк;.

24. Шaмсyтдинов Р. Кишлок фожеaси: жaмолaштириш, кулокташтириш, сургун (Урта Осиё респyбликaлaри мисолидa). - Т.: 'TO^r;", 2003. 98-99 бетлaр.

25. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йтмвжилд, 189-вaрaк;.

26. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 194-вaрaк.

27. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 194-вaрaк.

28. ТШДA. С-4 - жaмFaрмa, 2-рyйxaт, 83-йиFмaжилд, 125-вaрaк;.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.