Научная статья на тему 'СОТРУДНИЧЕСТВО ТАДЖИКИСТАН И ПАКИСТАН В ЭНЕРГЕТИЧЕСКОМ НАПРАВЛЕНИИ (2007-2011 ГГ.)'

СОТРУДНИЧЕСТВО ТАДЖИКИСТАН И ПАКИСТАН В ЭНЕРГЕТИЧЕСКОМ НАПРАВЛЕНИИ (2007-2011 ГГ.) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
78
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАДЖИКИСТАН / ПАКИСТАН / ОТНОШЕНИЯ / ЭНЕРГЕТИКА / ГИДРОЭНЕРГЕТИКА / ВСТРЕЧА / ИНТЕРЕС

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Турсунов Турсунмурод Худоймуродович, Кудратов Комрон Абдунабиевич

В этой статье подчеркивается важность отношений между Таджикистаном и Исламской Республикой Пакистан по энергетике, переговорам высокого уровня между Таджикистаном и Пакистаном, согласованным усилиям Президента Таджикистана Эмомали Рахмона и инвесторов в связи с развитием энергетические взаимоотношения между Таджикистаном и Пакистаном после независимости Таджикистана. Энергетический сектор играет ключевую роль в экономическом развитии каждой страны. Поэтому сотрудничество Таджикистана в области энергетики с Пакистаном позволит стране расти, и процветание двух народов будет увеличиваться. В то же время Пакистан может устранить годовой дефицит электроэнергии и решить большинство проблем.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

COOPERATION OF TAJIKISTAN AND PAKISTAN IN THE ENERGY DIRECTION (2007-2011)

This article has highlighted the importance of the relations between Tajikistan and the Islamic Republic of Pakistan on energy, high-level negotiations between Tajikistan and Pakistan, the concerted efforts of the President of Tajikistan, Emomalii Rahmon, and of investors in connection with the development of energy relations between Tajikistan and Pakistan after the independence of Tajikistan.The energy sector has a key role in the economic development of each country. Therefore, Tajikistan's cooperation in the field of energy with Pakistan will allow the country to grow and the prosperity of the two peoples will increase. At the same time, Pakistan can eliminate the annual electricity deficit and eliminate most of the problems.

Текст научной работы на тему «СОТРУДНИЧЕСТВО ТАДЖИКИСТАН И ПАКИСТАН В ЭНЕРГЕТИЧЕСКОМ НАПРАВЛЕНИИ (2007-2011 ГГ.)»

Сведения об авторах:

Валиев Абдусалом - кандидат исторических наук, доцент кафедры всеобщей истории Российско-Таджикского (Славянского) университета,тел.: (+992 37) 227-55-08; Нажмуддинов Т. А. - Старщий преподаватель кафедры всеобщей истории Таджикский государственный педагогический университет имени С.Айни Тел: (+992) 985624423 электронная почта: tolib.t@mail.ru

About the autors:

Valiev Abdusalom - candidate if historical sciences, associate professor of the chair of the general history of the Russian - Tajik (Slavonic) university, tel.: (office) (+992 37) 227-55-08; Najmuddinov T. A. - Senior teacher in the Department of General History of the Tajik State Pedagogical University named after S.Ayni Phone: (+992) 985624423 E - mail tolib.t@mail.ru

. ХДМКОРИХРИ ТОЧИКИСТОН ВА ПОКИСТОН

ДАР САМТИ ЭНЕРГЕТИКА (с.2007-2011)

Турсунов Т.Х.

Донишгоуи миллии Тоцикистон Кудратов К.А.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи САйнй

Хамкорихои мутакобилаи Чумхурии Точикистон ва Чумхурии Покистон пас аз баркарор гардидани муносибатхои дипломатй ба мархилаи сифатан нави рушди худ ворид гардид. Хануз соли 1992 Чумхурии Истомин Покистон ва Чумхурии Точикистон Ёддошти тафохум оид ба хамкорй дар бахши энергетика ба имзо расониданд, ки мувофики он интиколи 1000 мегаватт ба Покистон ва бунёди хати баландшиддати интиколи барк тавассути Афганистан ба накша гирифта шуда буд [1]. Дар мархилаи солхои 1992-2007 дар рушди хамкорихои гидроэнергетикй мулокотхо ва гуфтушнидхои рохбарияти олии ду кишвар накши назаррас гузоштааст. Дар ин мархила метавон вохурихои бевоситаи сарвари давлат Эмомалй Рахмон бо Сарвазири Покистон Мухаммад Навоз Шариф (4 июли соли 1993, дар мехмонхонаи «Конрад»-и Истамбул), бо Президенти Покистон (23 марти соли 1997, дар шахри Ислолмобод), бо Вазири корхои хоричии Чумхурии Исломии Покистон Гавхар Аюбхон (20 июни соли 1997), бо вазири корхои хоричии Чумхурии Покистон Абдул Саттор (12 апрели соли 2002), вазири молияи Покистон Шавкат Азиз (13 майи соли 2004, дар Исломообод, 6 июли соли 2005, дар Остона), бо Президенти Покистон Парвиз Мушарраф (22 апрели соли 2005 дар Индонезия, 7 декабри соли 2005 дар шахри Маккаи Арабистони Саудй), бо вазири хочагии обу энергетикаи Чумхурии Исломии Покистон Лиёкат Алй Чатой (30 марти соли 2005), бо Раиси сенати Чумхурии Покистон Мухаммад Миан Сумро (26 июни соли 2006)-ро ёдовар шуд. Дар вохурихои зикршуда бо рохбарият ва намояндагони хукумати Покистон дар катори дигар масъалхо хамкорихо дар самти энергетика мавриди баррасии тарафхо карор гирифтанд.

Дар Чумхурии исломии Покистон як катор неруггоххо аз кабили неругохи Дамбаи Мангла, ки дар Чамму ва Кашмир соли 1967 сохта шудааст, [18]. неругохи Дамбаи Тербало дар дарёи Хинд, дар 50 километрии Исломобод соли 1977 ба истифода дода шуда, мухдати истифодаи он то соли 2060 муайян карда шудааст, фаъолият мекунад. Хачми истехсоли неруи барк дар Покистон дар соли 2003 ба 76,92 миллиард кВ баробар буд. Талаботи кишвар бошад 71,54 миллиард кВт-ро ташкил медихад. [15]. Аммо мутахассисон бар он назаранд, ки дар Покистон норасоии кувваи барк (тахминан 8000 мВатт) хамасола вучуд дорад. [3].

16 январи соли 2007 Президенти Точикистон Эмомалй Рахмон хангоми суханронй дар маросими ифтитохи анчумани тичоратию иктисодй дар шахри Пекин аз чумла кайд карданд, ки мувофики пешгуии мутахассисон, иктисодиёти муттасил тараккиёбандаи бисёр мамлакатхо, пеш аз хама, Хиндустону Покистон ва дигар кишвархо ба хачми хеле калони захирахои энергетикй, хусусан кувваи барк эхтиёчи зиёд дорад. Точикистон дорои захирахои хеле бузурги гидроэнергетикй мебошад ва аз руи захирахои умумии гидроэнергетикй дар микёси чахон яке аз чойхои аввалинро ишгол мекунад. Имкони истехсоли 527 миллиард кВт-соат кувваи барк дар давоми сол мавчуд аст. Аммо, айни хол танхо шаш фоизи захирахои мавчуда истифода карда мешавад. Кдйд гардид, ки то соли 2020 хачми истехсоли кувваи барк то 80 миллиард кВт-соат расонида мешавад. Дар ин робита масъалаи ба кишвархои дигар, аз чумла Покистон фурухтани кувваи барк мавриди баррасй карор гирифтааст ва айни замон бо баъзе сармоягузорони эхтимолй масоили сохтмони неругоххои нави барки обй матрах карда мешавад.

Ба маврид аст, кайд намоем, ки ин накшахо аз нигохи иктисодй манфиатовар буда, масрафоти онхо дар кутохтарин фурсат бароварда шуда, пасон дар давоми солхо суди зиёд меоранд. Хамзамон,

бо бунёди сарбанду обанборхои ин неругоххо бо об таъмин намудани кариб 2 миллион гектар замин дар Осиёи Марказй ва Афгонистон имкон дорад.[13].

7 майи соли 2007 Президент Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон дар Техрон дар суханронии худ кайд карданд, ки бунёди хатти 500 киловолтаи интиколи неруи барк аз Точикистон ба Эрону Покистон аз тарики Афгонистон тезонида мешавад.

Дар мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Сафири фавкулодда ва мухтори Чумхурии Исломии Покистон дар Точикистон Икромулло Максуд дар таърихи 8 январи соли 2008 холат ва дурнамои муносибатхои Точикистону Покистон баррасй гардида, дурнамои робитахои хамкории гуногунчанбаи Точикистону Покистон, пеш аз хама бахри бунёди хатхои минтакавии интиколи неруи барк умедбахш маънидод карданд. [8].

24 марти соли 2008 дар мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Вазири корхои хоричии Афгонистон Рангин Додфар Спанто масоили вобаста ба омода кардани мулокоти сечонибаи сарони давлатхои Точикистону Афгонистон ва Эрон ва масъалахои густариши хамкорихои дучониба ва ба хам пайвастани шабакахои баркии се кишвари мазкур ва Покистон, бунёди роххои охан ва мошингарди минтакавй, ташкили минтакахои озоди иктисодй ва савдою сармоягузорй аз чумлаи лоихахои афзалиятноки хамкории дучониба ва сечониба маънидод гардид.

28 апрели соли 2008 дар мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва сафири фавкулодда ва мухтори Чумхурии Исломии Покистон дар Точикистон Холид Усмон Кайсар доири масоили густариши минбаъдаи муносибатхои судманди Точикистону Покистон, махсусан иштироки Покистон дар бунёди неругохи обии Рогун ва хатхои минтакавии баландшиддати интиколи неруи барк гуфтугуи судманд сурат гирифт.

29 ноябри соли 2008 дар суханронй дар Конфронси байналмилалй оид ба фаъолияти минбаъда дар сохаи маблаггузории рушд барои шархи чараёни татбики Консенсуси Монтеррей Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон кайд намуданд, ки мо барои содироти зиёда аз 30 миллиард киловатт/соат кувваи барк ба як катор кишвархо аз чумла, Покистон, Хиндустон ва дигар минтакахо имкон пайдо хохем кард, ки ин сахми арзанда дар рушди ин кишвархо хохад буд. [12].

30 ноябри соли 2008 Президенти Точикистон Эмомалй Рахмон дар Саммити гайрирасмии Созмони Миилали Муттахид оид ба баррасии масъалахои вобаста ба бухрони чахонии молиявй ва Конфронси байналмилалй оид ба маблаггузории рушд, ки дар Катар доир шуд, сохтмони неругохи обии Рогун ва як катор неругоххои дигари обию хароратии баркиро аз самтхои асосии фаъолияти давлати Точикистон бахри таъмини рушди бонизоми иктисодиёти кишвар маънидод карда, таъкид доштанд, ки дар сурати дастгирии кишвархою созмонхои мадарасон аз татбики босамари ин накшахо содироти зиёда аз 30 миллиард киловатт/соат кувваи барк ба Покистон ва дигар кишвархои минтака дар ояндаи наздик имконпазир мегардад ва ин сахми намоёни Точикистон дар амалй намудани Хадафхои Рушди Хазорсола хохад буд.

30 январи соли 2009 дар мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон бо Директори Бонки умумичахонй оид ба кишвархои Осиёи Марказй Моту Кониши дастгирй аз рушди гидроэнергетика бо назардошти ахамияти минтакавии он, аз чумла таъмини ниёзхои энергетикии Покистон самти афзалиятноки хамкории Точикистону Бонки умумичахонй маънидод гардид. [4].

Хамин тарик, дар вохуриии Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Вазири неру ва захирахои оби Чумхурии Исломии Афгонистон Мухаммад Исмоилхон рузи 15 феврали соли 2010 ба масъалаи татбики лоихахои минтакавй оид бунёди хатти 220 киловолтаи Точикистон-Афгонистон, хатти 500 киловолтаи миёни Киргизистон-Точикистон-Афгонистон-Покистон СА$А-1000 ва сохтмони неругоххои нави баркй таваччух зохир карда шуд. Мухаммад Исмоилхон ба Сарвари давлат Эмомалй Рахмон иттилоъ дод, ки сохтмони хатти 220 киловолтаи Точикистон-Афгонистон дар худуди Афгонистон низ 14 феврал огоз ёфт ва баъд аз 10 мох мавриди истифода карор хохад гирифт.

10 марти соли 2010 дар мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Директори Бонки умумичахонй оид ба кишвархои Осиёи Марказй Мото Кониши таваччухи зиёд хамчунин ба татбики лоихаи бунёди хатти 500 киловолтаи СА5А-1000, ки бояд аз Киргизистону Точикистон ба Афгонистону Покистон кашида шавад, сурат гирифт. Ба иттилои Мото Кониши асоснокии техникй-иктисодии лоихаи бунёди ин хатти интиколи барки баландшиддат моххои август-октябри соли 2010 бояд омода шавад. Таъкид шуд, ки омодасозии асоснокии техникй-иктисодй ва баходихии таъсири ичтимой-экологии лоихаи сохтмони неругохи Рогун ва хам лоихаи САА-1000 аз чониби Бонки Умумичахонй маблаггузорй карда мешавад.

15 марти соли 2010 Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Директори генералии Департамента Осиёи Марказй ва Еарбии Бонки осиёии рушд Хуан Миранда вохурй намуданд. Хуан Миранда иттилоъ дод, ки Бонки осиёии рушд дар тахияи асоснокии иктисодй-техникии лоихаи сохтмони як катор неругоххои дигари Точикистон, хатхои интиколи неруи барк аз Точикистон ба кишвархои минтака хеле назаррас аст. Татбики мархилаи якуми сохтмони хатти интиколи барки 500

киловолтаи CASA-1000, ки бояд шабакадои баркии Точикистону Киргизистонро бо Афгонистону Покистон пайванд намояд, аз Точикистон то мавзеи Пули Хумрии Афгонистон аллакай огоз ёфгаасг ва асосноккунии иктисодй-техникии мардиладои дигари он идома дорад.

Дар мулоки Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон ва Вазири кордои дохилии Чумдурии Исломии Покистон Абдуррадмон Малик дар таърихи 29 апрели соли 2010 дар баробари дигар самтдои хамкорй масъалаи энергетика мавриди таваччуд карор гирифт. [11]. Абдурадмон Малик аз сиёсати энергетикии Точикистон пуштибонй карда, аз манфиат холй набудани сохтмони неругоддои барки обй дар мисоли Рогун барои дамаи кишвардои минтакаро кайд намуд. Аз чумла, аз татбики босамари хати CASA-1000, ки интиколи баркро ба Покистон низ таъмин мекунад, ёдовар шуд.

Татбики лоидаи CASA-1000 оид ба бунёди хатти 500 киловолтаи интиколи неруи барк аз Точикистон ба Покистон дорои адамияти даётан мудим барои дарду давлат ва дигар кишвардои минтака маънидод гардид.

15 июни соли 2009 дар Россия Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон ва Президенти Чумдурии Исломии Покистон Осиф Алй Зардорй мулокот намудандва омодагву давасмандии худро бадри тадким ва густариши дамкорй дар содадои энергетика ва наклиёту коммуникатсия, аз чумла бадри татбики дарчи зудтари лоидаи КАСАРЕМ таъкид намуданд.

29 июли соли 2009 дангоми сафари расмии Президенти Чумдурии Исломии Покистон Осиф Алй Зардорй ба Точикистон дар баробари дигар содадо содаи гидроэнергетика ва аз самтдои ояндадори дамкории иктисодии ду кишвар маънидод гардид. [10]. Сарони ду давлат дар ин мулокот низ давасмандии худро ба татбики лоидаи минтакавии КАСАРЕМ, ки кашидани хатти 500 киловолтаи интиколи неруи баркро аз Киргизистону Точикистон ба Афгонистону Покистон дар назар дорад, таъкид доштанд. Хамзамон, тибки мувофикадои дигари бадастомада бояд сармоягузоридои чониби Покистон ба лоидадои гидроэнергетики Точикистон афзоиш ёбад.

30 июли соли 2009 дар нодияи Варзоб вохурии сарони Точикистон, Покистон ва Афгонистон доир гардида, вусъати амалинамоии лоидадои муштараки сохтмони роддои заминиву одан барои интиколи бору мусофирон, интиколи неруи барк аз Точикистон ба Афгонистон ва Покистон аз тарики каламрави Афгонистон, ки дорои адамияти минтакавй мебошад, яке аз мавзуъдои марказии мулокот буд.

Тарафдо тасмим гирифтанд, ки дар нахуст барои бунёди роддои одану мошингарди Панчи Поён-Шерхон Бандар-Кобул-Пешовар-Исломобод, амалй намудани лоидадои гидроэнергетики дар Точикистон ва татбики лоидаи сохтмони хатти баландшиддати «КАСАРЕМ» кушиш намоянд.

Дар вохурии дар Чумдурии Исломии Эрон дар таърихи 11 марти соли 2009 доирнамудаи Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон ва Президенти Чумдурии Исломии Покистон Осиф Алй Зардорйниз истифода аз имкону захирадои фаровони дамкорй бахусус бадри бунёди неругоддои обй ва хатдои баландшиддати интиколи неруи барк миёни ду кишвар таъкид гардид. [5].

Барои дар амал татбики амалии интиколи неруи барк моди январи соли 2010 Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумдурии Точикистон созишномаи байни чумдуридои Точикистон, Афгонистон, Покистон ва КирТизистон дар бораи тадияи лоидаи бунёди хати интиколи барки «САА-1000»-ро ба тасвиб расонд. Лоидаи мазкур такрибан маблаги 700 миллион доллари ИМА-ро фаро шрифта, хати интиколи неруи барк бо иктидори 1000 мегаватт ва дарозии 750 километр, тарики каламрави Точикистон ва Киргизистон бунёд шуда, барои фуруши барк ба Афгонистон ва Покистон имкон мудайё месозад. Дар асоси лоидаи мазкур Чумдурии Исломии Покистон аз Точикистон 1000 мегаватт неруи барк мехарад.

Дар таърихи 19 июли соли 2010 дар вохурии Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон ва Вазири давлатй-раиси Кумитаи сармоягузории Чумдурии Исломии Покистон Салим Мандвивалла дар баробари дигар масъаладо густариши дамкоридо дар содадои энергетика босамар арзёбй гардид.

Дар мулокоти Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон ва Президенти Чумдурии Исломии Покистон Осиф Алй Зардорй дар шадри Сочии Федератсияи Россия дар таърихи 18 августи соли 2010 [7] хамзамон дар вохурии чорчонибаи сарони кишвардои Точикистон, Русия, Афгонистон ва Покистон татбики лоидадои инфрасохтории минтакавй, аз кабили сохтмони роддои пайвандкунандаи Точикистону Покистон аз тарики каламрави Афгонистон ва кашидани хатти 500 -киловолтаи интиколи неруи баркро аз Точикистон ба Афгонистону Покистон, ки бо номи лоидаи CASA-1000 маъруф аст ва иштироки Федератсияи Русия дар ин лоида баррасй гардид. [2].

1 октябри соли 2010 дар вохурии Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон ва Вазири нафт ва захирадои табиии Чумдурии Исломии Покистон Сайид Навид Камар, ки барои иштирок дар мулокоти вазирони энергетикаи кишвардои аъзои Созмони дамкоридои иктисодй ба шадри Душанбе ташриф оварда буд, накшадои муштараки минтакавй оид ба бунёди хатти баландшиддати интиколи

^pyR бapки CASA-1000 мaxaки aoocии xaмкopии бундии миибaъдaи Тoчикиcюи вa no^cura мaъиидoд щуд.

Дap вoxypии Пpeзидeиги Чyмxypии Тoчикиoгoи Эмoмaдй Рaxмoи вa Сapвaзиpи Чyмxypии Иcдoмии Пoкиcюи Юcyф Ризo Гeдoии pyзи 24 нoябpи ooJIи 2010 низ as oi^nai™ yoгyвopи Пoкиoгoи дap тaтбики 6mosp дoиxaxoи ooxaи эиepгeтикa, caиoaт вa иaкдиëгy кoммyиикaгoия кaиoaтмaидй roxop щуд. [б]. Тapaфxo бa aмaлииaмoии лoиxaи CASA-1000 oид бa кaшидaии xann 500 кидoвoдтaи иигикoJIи rap^ бapк a8 Тoчикиcюи бa Пoкиcюи тapики кaдaмpaви AфFOииoгoи тaъкид щуд.

Xaмчyнин, aфзaдият дoдaи бa xaмкopй дap тaтбики дoиxaxoи ooxaxoи эиepгe;гикa 6o фapoгиpии AфFOииoгoи вa Пoкиcюи дap муто^ти Пpeзидeити Чyмxypии Тoчикиcюи Эмoмaлй Рaxмoи вa Hoиби Пpeзидeити Бoнки ocиëии pyщд Сяoy Жao pyзи 3 дeкaбpи ooди 2010 т^Бки, гapдид.

23 дeкaбpи ooли 2010 дap cyxaиpoиии xy, дap xaмoиши ëздaxyми Сoзмoии Xдмкopиxoи ^^co^ Пpeзидeити Чyмxypии ^чик^гон ЭMoмaдй Рaxмoи Эъюмияи Дyщaибe вa иaкщaи иaви aмaдиëт oид бa xaмкopй дap бaxшxoи эиepгeтикa вa иaфг бapoи ooлxoи 2011-2015-po, ки дap чaлacaи вaзиpoии эиepгeтикa вa иaфги кишвapxoи Сoзмoи дap мoxи oктябpи шли 2010 дap пoйтaxти Тoчикиcюи адбул шуданд, тaxкимбaxши xaмкopиxoи мyтaкoбидaи cyдмaид дap мaoъaдaи пaивacги мyтaкoбидaи шaбaкaxoи эиepгe;гикй дoииcIaид.

Xдмзaмoи миигaкaи Сoзмoни xaмкopиxoи иктиooдиpo дopoи зaxиpaxoи бузу^и oбy эиepгeтикй вa мaвoди кapбoги,дpидй г^фта, мaвкeи oиpo oмиди иaзappacи мyaйяикyиaидa ,ap иктиooди чaxoий xo^a^,. Кдйд rap^n, ки иcгифoдaи oaмapaиoки имкoииятxoи вyчyддoштa мaвкeи кищвapxoи миигaкapo ,ap мyaйяиcoзии кoиъюиктypaи бoзopи чaxoиии зaxиpaxoи эиepгeтикй вa кaм кapдaии тaъcиpи мaифии тaFЙиpëбии иapxxoи ^axoïïï вa иктиcoди гдoбaдй пypзyp мeиaмoяд.

Дap ooгoиaи caфapи pacмии npe^^™ Чyмxypии ^чик^гон Эмoмaдй Рaxмoи 16-17 фeвpaди ooли 2011 бa Пoкиcюи ,ap Дyщaибe чaдacaи чopyми кoмиocияи иктиooдии мyштapaки ду кищвap бapгyзop щуд вa ,ap oи ,ap xycycи xaмкopй ,ap бaxши энepгe;гикa гуфтущунид aичoм дoдaид. [19].

Дap муто^ти Пpeзидeити Чyмxypии ^чик^гон ЭMoмaлй Рaxмoи 6o Baзиpи xycycигapдoиии Чyмxypии Иcдoмии Пoкиcюи Сaйид HaßM, Ka!ap низ ,ap тaъpиxи 28 фeвpaли ooли 2011 мaooиди xaмкopии ^чик^гон вa Пoкиcгoи ,ap ooxaи эиepгeтикa бappacй щуд.

1 мapти шли 2011 вaзиpи иaфг вa зaxиpaxoи тaбиии Чyмxypии Иcдoмии Пoкиoгoи Cam, №вид Kaмap ^доз дoшт, ки no^ctm oмoдa aoг, чи a8 ^Hxain мaшвapaтй вa чи aз ^Hxain тexиикй ,ap ooxтмoии нepyгoxи oбии РoFyи кyмaк мeкyиaд. [9].

Гycгapиши xaмкopй ,ap coxaxoи гидpoэиepгeтикa миëии ^чик^гон вa Пoкиoгoи, aз чyмдa бyиëди иepyгoxxoи бapкй вa иигикoли иepyи бapк зимни caфapи Пpeзидeити Чyмxypии Toчикиcгoи Эмoмaдй Рaxмoн a8 7 тo 10 мapти ooли 2011 бa Чyмxypии ^гомии Пoкиoгoи ,ap гуфгтущуниди oaтxи ouï мaтpax гapдидa, дopoи мaифиaти зид бapoи ду кищвap мaъиидoд гapдид. Xaмзaмoи xaмкopиxoи Toчикиcюи вa Пoкиcюи ,ap ooxaи эиepгeтикa xaигoми нишacш мaтбyoтии oapoии ду кишвap дopoи ,дypиaмoи иeк yивoи щуд.

Taфcилoти xaмкopии гидpoэиepгe;гикии Toчикиcгoи вa no^cira ,ap муто^ти Пpeзидeити Чyмxypии ^чик^гон Эмoмaдй Рaxмoи вa Capвaзиpи Чyмxypии Иcдoмии Пoкиoгoи Юcyф Ризo Г^нй низ бappacй щуд. Юcyф Рию Гeдoий xaвacмaндии xocи Пoкиoгoиpo бa гycгapиши xaмкopии гyиoгyичaибa, xycycaи ,ap coxaи эиepгe;гикa вa иmикoли нфуи бapки apзoи aз ^чик^гон т^вки, иaмyд. [14].

Дap Mxypm npe^^™ Чyмxypии ^чик^гон Эмoмaдй Рaxмoи вa Рaиcи Ceиaти Чyмxypии Иетомии Пoкиcroн Фappyx ^мид Horn; низ мaooили pyrniM paвoбит ,ap coxaи эиepгe;гикa мaвpиди мyxoкимa кapop гиpифт.

Чун xaмeщaгй мaoъaдaи тaъмиии axoJIии Toчикиcгoи 6o rap^ бapк 7 aope^ coJIи 2011 ,ap мaшвapaти npe^^™ Чyмxypии Toчикиcгoи Эмoмaдй Рaxмoи ra мaoъyдoии xyкyмaти мaмдaкaт бappacй гapдидa, oaбaби aoocии иopaooии иepyи бapк пoëи paфтaии xapopaти xaвo ,ap мoxxoи мapтy aпpeд, кaм шудани xaчми oби дapëи Baxщ ra oaтxи o6 ,ap oбaибopи нepyгoxи Hopaк гyфтa шуд. Taъкид гapдид, ки вaзъи бapктaъмиикyий ,ap мaмлaкaт тaщo ,ap xoдaти aз 25-30 ,apa^a 6oio paфгaии гapмии xaвo бexтap мeгapдaд.

Xaмзaмoи oвoзaxoи ,ap миëии мap,д;yм пaxнщyдa, ки xyë бa Пoкиoгoи бapк фypyxтa мeщaвaд öeaooc вa ,ap aйии зaмoн мaвчyд иaбyдaии xaти иитикoли бapк миëии ^чик^гон вa Пoкиcгoи кaйд гapдид.

2 июни ooJIи 2011 дoиp бa гyoгapиши xaмкopй ,ap бaxши гидpoэиepгeтикa ,ap муто^ти npe^^™ Чyмxypии ^чик^гон Эмoмaдй Рaxмoи вa гypyxи кaдoии ooxибкopoии Чyмxypии И^мии Пoкиoгoи 6o poxбapии paиcи идopaи pyщди иктиooд вa oaвдoи Пoкиcгoн Taprn; ИKбoд Пypи низ тaвoфyки зиëд xocид шуд. [16]. Tapaфxo xaвacмaидй вa oмoдaгии xynpo дoиp бa инкищoфи xaмкopиxoи эиepгeтикй, бa pox мoидaии иигикoди иepyи бapк a8 Toчикиcгoи бa Пoкиoгoи тaъкид кapдaид.

Дар мулокоти Эмомалй Рахмон бо Осиф Алй Зардорй дар таърихи 14 июни соли 2011 дар шахри Остонаи Казокистон бори дигар омодагии устувор барои ба хам пайвастани шабакахои интиколи неруи барки ду кишвар, аз чумла тавассути хатти баландшиддати CASA-1000 таъкид гардид. _

22 июни соли 2011 дар мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон бо Сафири фавкулодда ва мухтори Чумхурии Исломии Покистон дар Точикистон Холид Усмон Кайсар масоили кунунй ва дурнамои муносиботи Точикистону Покистон, бахусус сохаи энергетика баррасй карда шуд.

Хавасмандии чониби Точикистон ва Покистон барои ба хам пайвастани шабакахои баркй дар вохурии Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Президенти Чумхурии Исломии Покистон Осиф Алй Зардорй дар таърхи 1 сентябри соли 2011 низ таъкид шуд.

2 сентябри соли 2011 дар мулокоти сеюми сарони давлатхои «Чоргонаи Душанбе» масоили хамкории минтакавии Точикистон, Покистон, Афганистан, Русия дар Осиёи Марказй ва Осиёи чанубй, бахусус ширкат дар амалинамоии лоихаи бунёди неругоххои баркй ва хатхои интиколи неруи барк баррасй шуд. Президенти Федератсияи Русия Дмитрий Медведев низ дар татбики амалии лоихахои зербиноии минтакавй, аз чумла лоихаи бунёди хатти баландшиддати баркии CASA-1000, ки барои интиколи неруи барк аз Точикистону Киргизистон ба Афгонистону Покистон пешбинй шудааст, хавасмандй зохир кард.

16 сентябри соли 2011 мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Директори Бонки Чахонй оид ба стратегия ва амалиёт дар минтакаи Аврупо ва Осиёи Марказй Теодор Алерс сурат гирифт ва бо каноатмандй зикр гардид, ки холо барои дастгирии рушди босуботи Точикистон татбики 16 лоихаи гуногун бо маблаги умумии 220 миллион доллари амрикой аз чониби Бонки чахонй сармоягузорй мешавад. Дар зарфи 12 мох ба Точикистон дар хачми 38 миллион доллари амрикой грантхои Бонки чахонй чудо гардидааст. Минбаъд хачми солонаи грантхои ин бонк то 58 миллион доллари амрикой афзун мегардад. Маблагхо асосан ба татбики як катор лоихахо, аз чумла, обу энергетика равона мегарданд ва доир ба накшаи бунёди хатти баландшиддати интиколи неруи барки CASA-1000 гуфтугуйи судманд сурат гирифт. Иттилоъ дода шуд, ки масоили вобаста ба ин лоиха бо намояндагони чор давлати манфиатдор - Точикистону Киршзистон ва Афгонистону Покистон дар шахри Бишкек баррасй хохад шуд.

Ба гуфти Теодор Алерс, дар сурати розигии чор давлати мазкур, Бонки чахонй омода аст, ки ин лоихаро дастгирй намуда, барои татбики он маблаг хам чудо намояд. У хамчунин изхор дошт, ки Точикистону Киргизистон бе бунёди неругоххои нав, холо хам имкон доранд, ки дар фасли тобистон ба воситаи ин хат ба Афгонистону Покистон неруи барк интикол диханд, аз ин хотир бунёди он бояд огоз ёбад.

Татбики лоихахои бунёди неругоххои баркй ва хатхои интиколи неруи барк аз Киргизистону Точикистон ба Афгонистону Покистон, аз чумла хатти баркии CASA-1000 дар таърихи 2 сентябри соли 2011 дар мулокоти Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ва Президенти Чумхурии Киргизистон Роза Отунбоева низ баррасй шуд.[17].

Густариши минбаъдаи хамкорй ва мусоидат ба инкишофи сохаи энергетика 3 декабри соли 2011 дар мулокоти Президенти Точикистон Эмомалй Рахмон ва Ёвари котиби давлатии Иёлоти Муттахидаи Амрико оид ба масоили Осиёи Чанубй ва Марказй Роберт Блейк матрах гардида, зиёд намудани истехсоли неруи барк дар Точикистон ва бунёди хатти баландшиддати интиколи неруи барки CASA-1000 ба Афгонистону Покистон ва ба хам пайвастани шабакахои энергетикии кишвархои Осиёи Марказй ва Осиёи Чанубй зарур дониста шуд.

Дар мачмуъ, бе энеркетика хеч кишваре наметавонад ба рушди комили иктисодиву ичтимой ноил шавад. Аз ин ру, хамкорй дар самти энергетика ба манфиати кишвархо, пеш аз хама кишвархое, ки норасоии «энергияи сабз» дорад ба хисоб меравад. Дар ин росто кишвархое, ки шумори ахолии онхо зиёданд, хамаруза ба мушкилоти барк ру ба ру мешаванд. Покистон яке аз он кишвархост. Хамкорй бо Точикистон ва бунёди хатти барк, алалхусус хати барки CASA-1000 аз Точикистон ба Покистон имкон медихад, ки масъалаи энергетика дар ин кишвар ба андозае халли худро пайдо кунад. Итимон дорем, ки хамкорихои Точикистон ва Покистон дар самти энергетика ба манфиати ду кишвар, хамзамон кишвархои минтака ва халкхои минтака назаррас рушд хохад кард.

АДАБИЁТ

1. Зубайдов З. Эхёи дустии кухан / З.Зубайдов //Садои мардум.-2012.-8 июн.-№° 70-71 (2897-2898).

2. Иштирок дар мулокоти чорчонибаи сарони давлатхои Точикистону Русия ва Афгонистону Покистон. [манбаи электронй]. URLht^://www.preadent.tj. (санам истифодабарй: 17.09.2018).

3. Казанин М.В. Сотрудничество КНР и Пакистана в гидроэнергетике. [электронный ресурс]. URL: http://www.iimes.ru 16 мая, 2017. (дата обращения: 13.03.2018 г.)

4. Мулокот бо Директори нави Бонки умумичахонй оид ба кишвархои Осиёи Марказй Моту Кониши. [манбаи электронй]. URLht^://www.preadent.tj. (санаи истифодабарй: 16.11.2018).

5. Мулокот бо Президенти Чумхурии Исломии Покистон Осиф Алй Зардорй [манбаи электронй]. URL:http://www.prezident.tj. (санаи истифодабарй: 7.10.2018).

6. Мулокот бо Сарвазири Чумхурии Исломии Покистон Юсуф Ризо Гелонй

7. Мулокоти чоргона дар шахри Сочии Федератсияи Россия.// Садои мардум.-2010.-21 август.-№94 (2619).

8. Мулокоти Эмомалй Рахмон бо Сафири Покистон. //Садои мардум.-2008.-10 январ.-№4 (2235).

9. Пакистан готов оказать помощь Таджикистану в строительстве Рогунской ГЭС. [электронный ресурс]. URL:http://news.tj/ru (дата обращения 13.03.2019 г.)

10. Президенти Покистон Осиф Алии Зардорй дар Точикистон. // Чумхурият. -2009.-30 июл. -№95 (21602).

11. Р^зиев Д. Аз хамкории сечонибаю чорчониба изхори каноатмандй шуд.//Чумхурият-2010.-1 май.-.№54 (21 715).

12. Суханронй дар Конфронси байналмилалй оид ба фаъолияти минбаъда дар сохаи маблаттузории рушд барои шархи чараёни татбики Консенсуси Монтеррей [манбаи электронй]. URL:http://www.prezident.tj. (санаи истифодабарй: 4.04.2019).

13. Суханронй дар маросими ифтитохи анчумани тичоратию иктисодй дар шахри Пекин. [манбаи электронй]. URL:http://www.prezident.tj. (санаи истифодабарй: 5.05.2019).

14. Точикистону Покистон: тавсеаи хамкорихо.//Минбари халк.-2011.-10 март. -№»10 (782).

15. Экономика Пакистана. [электронный ресурс]. URL:https://ru.wikipedia.org/wilk/ .(дата обращения: 13.032018 т.)

16. Эмомалй Рахмон Тарик Икбол Пуриро ба хузур пазируфт. //Чумхурият. -2011. -4 июл. №9 79 (21 895).

17. Мулокот бо Президенти Чумхурии Киртизистон Роза Отунбоева [манбаи электронй]. URL:http://www.pгezident.t¡.(санаи истифодабарй: 2.02.2019).

18. https://ru.wikipedia.org/wiki [электронный ресурс]. (дата обращения: 3.02.2019 т).

19. http://www.iransharghi.com [электронный ресурс]. (дата обращения: 13.03.2018 т.)

СОТРУДНИЧЕСТВО ТАДЖИКИСТАН И ПАКИСТАН В ЭНЕРГЕТИЧЕСКОМ НАПРАВЛЕНИИ (2007-2011 гг.)

В этой статье подчеркивается важность отношений между Таджикистаном и Исламской Республикой Пакистан по энергетике, переговорам высокого уровня между Таджикистаном и Пакистаном, согласованным усилиям Президента Таджикистана Эмомали Рахмона и инвесторов в связи с развитием энергетические взаимоотношения между Таджикистаном и Пакистаном после независимости Таджикистана.

Энергетический сектор играет ключевую роль в экономическом развитии каждой страны. Поэтому сотрудничество Таджикистана в области энергетики с Пакистаном позволит стране расти, и процветание двух народов будет увеличиваться. В то же время Пакистан может устранить годовой дефицит электроэнергии и решить большинство проблем.

Ключевые слова: Таджикистан, Пакистан, отношения, энергетика, гидроэнергетика, встреча, интерес.

COOPERATION OF TAJIKISTAN AND PAKISTAN IN THE ENERGY DIRECTION (2007-2011)

This article has highlighted the importance of the relations between Tajikistan and the Islamic Republic of Pakistan on energy, high-level negotiations between Tajikistan and Pakistan, the concerted efforts of the President of Tajikistan, Emomalii Rahmon, and of investors in connection with the development of energy relations between Tajikistan and Pakistan after the independence of Tajikistan.

The energy sector has a key role in the economic development of each country. Therefore, Tajikistan's cooperation in thefield ofenergy with Pakistan will allow the country to grow and the prosperity of the two peoples will increase. At the same time, Pakistan can eliminate the annual electricity deficit and eliminate most of the problems.

Keywords: Tajikistan, Pakistan, relations, energy, hydropower, meeting, interest.

Сведение об авторе:

Турсунов Турсунмурод Худоймуродович - доцент кафедры новая и новейшая история зарубежных стран исторического факультета Таджикского национального университета, E-mail: tursunov-murod@mail.ruMobil: (+992) 934665581

Кудратов Комрон Абдунабиевич - доцент, учёный секретарь Учённого совета Таджикского госудаственного педагогического университета, E-mail: komron.kudratov@mail.ru Mobil: (+992) 935282862

About the autor:

Tursunov Tursunmurod Khudoimurodovich - associate professor of modern and contemporary history of the faculty of history of foreign countries Tajik National University, E-mail: tursunov-murod@mail.ru Mobil: (+992) 934665581

Kudratov Komron Abdunabievich - associate professor, scientific secretary of the Academic Council of Tajik State Pedagogical University named after S. Aini E-mail: komron.kudratov@mail.ru Mobil: (+992) 935282862

К.К. ПАЛЕН ОБ АДМИНИСТРАТИВНОМ УСТРОЙСТВЕ (НА ПРИМЕРЕ ХОДЖЕНТСКОГО УЕЗДА)

Каримова К.О.

Таджикский государственный университет права, бизнеса и политики

Известный востоковед Н.И. Конрад по поводу исторических корней взаимоотношений народов писал следующее: «История каждого народа всегда связана с историей его соседей.. .Поэтому в истории народов действуют факторы, создаваемые именно общностью исторической жизни» [3, с. 17].

Выдвигаемая в работе проблема относится к вопросам градостроительства и городской системы управления. Изначально проблема урбанизации, градостроительства и административного устройства понимается Западом и Востоком по-разному и вызвала давнюю длительную дискуссию. Эта проблема стала особенно актуальной в колониальный период, ибо города и градостроительство, независимо от исторического периода и географического пространства, имели природные различия. В связи с этим хотелось бы с использованием данных из архивных источников конца XIX - начала XX вв. обратить внимание на суждения и видение проблемы российского сенатора графа К.К. Палена, главным образом через описание им древнего Ходжента и в целом Ходжентского уезда, какими они предстают в начале ХХ в., и по-новому рассмотреть выдвигаемый вопрос.

Вот что пишет К.К. Пален о градостроительстве в Средней Азии: «До присоединения к Российской империи в Средней Азии не существовало городов в том смысле, как они понимаются русскими законами, так как туземные города, не отличаясь от селений ни в отношении прав жителей, ни в управлении, выделялись лишь своею обширностью, количеством мечетей, школ и базаров» [5, с.4].

На наш взгляд, здесь К.К. Пален упускает некоторые особенности урбанизационного процесса в Средней Азии. Как известно, Россия многое копировала у Европы, соответственно, и Саманиды многое копировали у Сасанидов, то есть при них в административных центрах, как и прежде, вокруг центрального регистана располагались и резиденция эмира, и здания десяти диванов (министерств). Хотелось бы отметить и другой момент: ко времени образования городов у азиатов не было возможности, да и желания копировать европейскую цивилизацию, ибо они были приверженцами собственной цивилизации.

Но, в то же время, как пишет российский сенатор, русским в процессе колонизации Средней Азии нельзя было ломать местные устоявшиеся обычаи (на наш взгляд, эти слова выглядят немного иронично, ибо история показала обратное - К.К.), поскольку, как отмечается в одном из архивных материалов: «.у них (то есть у среднеазиатов - К. К.) исторически развившаяся форма общественного управления», имея в виду, что местное население, с одной стороны, воспринималось русскими как полудикий народ, а с другой, - как народ иноверческий, иноплеменный. Поэтому русским следовало бы быть в отношении к местным жителям чрезвычайно осторожными и осмотрительными, чтобы не подорвать, не поколебать того доверия, которым они (русские) пользовались в начале ХХ в. «Несмотря на то, что местное население верит в наше превосходство пред ними и что мы пришли к ним с благими целями, желаем им лучшего - хорошего, желаем упрочить у них тишину и спокойствие и ввести порядок, своими репрессивными мерами по устройству управления мы поколебали бы их доверие к нам. А также заставили бы усомниться в наших благих целях, заставили бы предполагать секретные замыслы относительно их национальности, веры и обычаев» [7, л.3].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Развивая свою мысль, основанную на российском опыте, К.К. Пален писал, что по мере занятия края русскими войсками, рядом с туземными поселениями, которые имели черты административных

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.