25МРНТИ 07.00.03
А.Б.Байгапанова, А.С. Адильбаева
Казац инновациялыц гуманитарлыц -зац университетг, Семей, Казацстан
(E-mail: aigul_bol@mail.ru)
CoFbicraH кешнп жылдарда^ы Семей облысыныц ауыл шаруашыль^ын калпына кел^ру жэне дамыту жолдары
Ацдатпа: Кецес дэуiрi кезещндеп ягни, согыстан кейiнгi жылдардагы Семей облы-сындагы eнеркэсiптердщ дамуы мен экономикалык керсетюштер^ ауыл шаруашылыгы eшмдердщ eндiрiлуiн жэне ондагы кол жеткiзген жетiстiктер мен жiберiлген кемшiлiктерi кeрсетiлген.
ТYЙiн сездер: Облыс, экономика, eнеркэсiп, ауыл шаруашылыгы, колхоз, ешм.
DOI: https://doi.org/10.32523/2616-7255-2019-129-4-23-32
«Экономика бiздщ дамуымыздыц басты басымдылыгы» -деп кeрсетедi Елбасы Н.Э.Назарбаев. Экономикалык eсiмшц барынша жогары каркынына кол жетюзу-непзп мiндетiмiз болып кала бередi. Семейдщ элеуметтiк-экономикалык жагдайы туралы жа-зылган ецбектердi кайта зерделеп, талдаудыц кажеттшш, елiмiзде жYргiзiлiп жаткан элеу-метпк-экономикалык eзгерiстерге байланысты. Бунда экономиканы бейбгг жагдайга бешм-деу жэне тыщ игеру мен ауылшаруашылык реформаларын камтиды.
Семей облысыныц элеуметтiк-экономикалык жагдайы мен оныц дамуын бYгiнгi кYн талабына сай жаца методологиялык тарихи ^зкараспен талдау жасай отырып, мэселенi жан-жакты зерделеп, оныц зерттелу децгейiн аныктау.Семей облысыныц элеуметпк-эко-номикалык даму багыттарын саралау. Кецес дэуiрi кезецiндегi ягни, согыстан кешнп жылдардагы eнеркэсiптердiц дамуы мен экономикалык кeрсеткiштерiн,ауыл шаруашылыгы eнiмдердiц eндiрiлуiн жэне ондагы кол жетюзген жетiстiктер мен жiберiлген кемшшк-тердi ашып кeрсету.
Экономикалык эдебиетте ецбек нарыгыныц мэселелерi, оныц калыптасуымен да-муындагы ерекшелiктерi кецiнен карастырылган. ^азакстандагы ел экономикасын ад-теру максатында алга койылган максат шаралардыц бiрi- екiншi дYниежYзiлiк согыстан кешнп ауыл шаруашылыгыныц мiндеттерiн шешу болып табылады. Республиканыц экономикалык жэне элеуметпк даму жагдайы халык шаруашылыгыныц басты саласы - ауыл шаруашылыгыныц даму дэрежесше байланысты едi.
1950 жылдары халыкты азык-тYлiкпен камтамасыз ету максатында астык eндiрудi арттыру, епспк жерлердi улгайту мiндеттерiн алга койды. 1950 жылы 1955 жылмен салы-стырганда ауыл ецбеккерлерi мемлекетке 69,4 млн. тонна астыктыц орнына 70,4 млн. тонна астык тапсырды. Аталган мэлiметтер бойынша тапсырылган астык согыска дейiнгi ^рсет-кiштен асып тYCкен. Алайда ауыл шаруашылыгыныц дамуы карама-кайшылыктарга толы болды, республика колхоздары 72 млн. астык тапсыру жоспарын орындай алмады, 1,6 млн. пут астык мемлекетке кем eткiзiлдi[1,383 бет].
Мал шаруашылыгын кeтеру Yшiн 1950-1955 жылдары бесiншi бесжылдыкта мал ба-сын кeбейту оныц eнiмдiлiгiн арттыру кажеттшп кYн тэртiбiнде турды. Yш жыл iшiндегi мал басыныц саны 1950 жылы 19 миллион болса, ал соныц шшде колхоздардагы мал басы 13300 мыц болды. Бул мал басы eсiмiнiц Yш жыл шшде 4700 мыц баска жеткенiн, немесе 33 пайызга кeбейгенiн кeрсетедi. ^рш отырганымыздай, бул кeрсеткiштер оншалыкты Yлкен емес, бiракта кецестiк жYЙенiц кабылдаган жоспарынан тeмен болды. Егерде осын-дай жэйттарды мурагат кужаттарынан нактырак толыктыратын болсак, онда 1951 жылгы
кацтардагы санак бойынша мал басыньщ азаюын темендеп мэлiметтерден керуге болады. Барлык мал басынан шыккан шыгыны 1950 жылы 209221 басты кураса, ал 1951 жылы 286848 мал басын курады[2,248бет]. Согыстан кейiнгi жылдары егiншiлiк пен мал шаруашылыгы алга басканмен, айтарлыктай табыстарга жетпедi.
1950-1960 жылдар аралыгы Семей облысыныц согыстан кешнп элсiреген ауыл ша-руашылыгын калыпына келтiру мен табиги ресурстарды одан эрi мецгеру кезещ болды. Семей облысыныц жалпы енiм керсетюштершщ даму динамикасы темендегi кестеде кер-сетшген.
1950-1955 жж. аралыгындагы Семей облысыныц жалпы ешм керсетк1штершщ
даму динамикасы
1950 Семей 1951 Семей 1955 Семей
Кецестж республикалык министрлжтеп жалпы ешмнщ кетерме сауда багалары, ведомства республика лык министрлжгер жэне ведомствалар 475717 364223 111491 554456 421167 133289 745675 574341 171334
Келтсршген мэлiмметтерге карап, Семей облысы ендiрiстiк курылымында кецеспк министрлiктер мен ведомставаларга тэуелдi кэсшорындардыц басым екендшн керуге бо-лады.
Шыгыс ^азакстан облысы эркашан Республиканыц баска аймактарын ауыл шаруашылыгы енiмдерiмен каматамасыз етш отырган егiн жэне мал шаруашылыгы дамыган облыстардыц бiрi болды. Сонымен катар, аймак балык пен жемю-жидек енiмдерiне де бай болды. Облыста аграрлык секторды дамытуга барлык жагдай болды. Алайда бул процесс ете баяу тYрде жYзеге асырылды.
Республиканыц барлык облыс пен аудандарда колхоздардыц жер келемi бiрдей бол-мады. Экономикалык жагынан элдi колхоздар элаз, усак колхоздарга бiрiктiруде iрi колхоздардыц дамуына керi эсерiн типзд^ осыган байланысты шаруашылык жагынан элдi колхоздар карсылыктар бiлдiрдi. Кейбiр жагдайларда бiрiктiру кезiнде колхоздардыц экономикалык мYДделерi ескерiлмедi.[3,208бет] 1951-1952 жылдары жергiлiктi жагдайды жеткiлiктi зерттеп жатпай-ак кiшiгiрiм колхоздар асыгыс iрiлендiрiлдi. Кейбiр колхоздар бiрiктiрiлуi ешкандай экономикалык кажеттiлiктен туындамаган едь Осындай жYргiзiлген шараларга карамастан дагдарыс айкын керiне бастады. Ауыл шаруашылыгында белец ала бастаган дагдарыстыц бастамасын бiркатар себептермен тYсiндiруге болады:
Бiрiншiден, екiншi дYниежYзiлiк согыска дейiнгi бесжылдыктарда Кецес екiметi ха-лыктыц бар ^ш-ж1герш ауыр енеркэсiптi дамытуга жумылдырды. Ауыл шаруашылыгын дамытуга арналган каржы мардымсыз болды.
Екiншiден, согыстыц алдындагы жылдары кYшпен жаппай ужымдастыруды жYзеге асыру, отырыкшылдыкка кешiру ауыл шаруашылык ендiрiсiн одан эрi бурмалауга, ондагы колхоздардыц езiн-езi баскаруыныц карапайым демократиялык нормаларыныц сакталма-уына алып келдь
Yшiншiден, ауыл шаруашылыгын жоспарлауда накты жагдайга негiзделген езгерь стер енпзу кажеттiлiгi ескерiлмедi. Колхоздарды iрiлендiру саясаты асыгыс тYPде жYр-гiзiлдi, iрiлендiру саясатыныц табыстары мен кемшiлiктерiне дер кезшде шынайы бага берiлмедi. Кецес еюмепшц алдында халыктыц азык-тYлiкке деген, ал енеркэсштщ ауыл шаруашылыгы шиюзаты женiндегi ескелец тiлектерiн канагаттандыру Yшiн ауыл шару-
ашылыгын ^рт ерге бастыру проблемасын ец кыска мерзiм шшде шешу женшде мацы-зды мэселе турды. 1950 жылдардыц басында елдегi астыктыц тапшылыгы айкын сезiлдi. Республиканыц кептеген облыстарында епспк жерлердiц келемi кыскарды. 1940-1953 жылы егiстiк жер 13%-ке кыскартылды[4,31бет]. 1954-55 жылдары тыц жерлердi игеру есебшен дэндi-дакылдар егiсiнiц аумагын кемiнде 13 млн. гектар арттыру жэне 1955 жылы осы жерлерден 1100-1200 млн. пут астык, оныц iшiнде 800-900 млн. товарлы астык алу кез-делдi [5,17бет]. Семейде ауыл шаруашылыгын еркендетiп, оныц ендiргiш кYштерiн дамыту жолында козгалыс кецiнен ерiстедi. Семейдщ тауарлы астык ендiруде елеулi жетютштерге жетп оны атап керсету кажет, ендiрiстiк бидай езiнiц курамындагы белоктыц жэне клей-ковинаныц жогарылыгы жагынан баска аймактармен салыстырганда ете жогары сапалы болып келдi. Семей облысында астык ендiрудi бес есе арттыру мшдетш койды. СолтYCтiк ^азакстан келемiмен салыстырганда Семей облысында астык шаруашылыгы аса Yлкен жэне жылдамдыкпен есп. Мэселен, 1953 жылы астык 32 миллион пут болса, 1958 жылы 143 миллион путка тец келген, ягни 4 еседен артык келемде еаруге тырыскан[6,21бет].
Осыншама жердi жыртып, астык есiру науканы кезiнде кектемде себетiн тукым тапшылыгы орын алды, тукымга астык калдырмай мемлекетке етюзш ж1берген жагдай-лар жиi кездест! Оны темендегi мурагат кужаттарыныц мэлiметтерiнен байкауга болады. Мэселен, Семей облысыныц Шар ауданында 1954 жылы жYгерiнiц тукымы - 685 центнер, тары - 1025 ц., картоп - 667 ц. тукымы жетпедь Yржар ауданында тукым жетпегендiктен 841 центнер бидай салынбаган[7,58бет]. Алайда колхоздар тапсырмаларын орындаганы женiнде рапорттар бере бастады. Мiне осындай орталыктыц шешiмiмен асыра сiлтеулер баска облыстардагы колхоздарда да орын алды. Жоспарын орындай алмаган колхоздар партия комитеттерiнiц бюроларында талкыланып, катац ескертулер алды. Кецес еюмет 1950-60-шы жылдары дэндьдакылдарды кеп есiру багытында бидай епс солтYCтiк аймактан оцтYCтiк аймакка карай, тшт Семейдiц шелейт белiгiне тарады, тары егiсi шыгыска карай, сол сиякты бидай дакылы Шар Абай, Аксуат карай, жYгерi Yржар, Бескарагай аудандары-ныц алкабына есiрiлдi.
^ыска мерзiмде миллиондаган гектар жердi игерш, оны ауыл шаруашылык айналы-мына енгiзу, соныц негiзiнде астык ендiрудi кYрт арттыру максаты табиги бiрлiгi бузыл-маган даланыц экологиясына эсер етп. Еалымдары зерттеп шыккан 30 млн.гектар жердщ Yштен бiр белшнде астык есiруге колайлы жердiц ец шурайлы кабаты «гомус» екi пайыз-ак болса, ал осы аймактыц тек терт пайызында гана «гомус» жаксы сакталган болып шыкты. Еалымдардыц накты мэлiметi бойынша керсетiлген мерзiм шшде ол Семей облысында 4,3 тен 3,6 пайызга, жеке аудандарда 3,7 ден 2,7 пайызга темендеп кетп[8,61бет]. Бул жалпы егiнге жарамды жердщ тец жартысы едi. Табигаттыц бергенш езiне кайтармай, одан тек ала беруд^ оны «багындыруды» кездеген кезкарас бiздi мiне, осыган алып келдь
Тыц игеру жылдарындагы мал шаруашылыгыныц жагдайына келетiн болсак, мал шаруашылыгы ешмш арттыру багытында iс шаралар жYргiзiлiп, екiмет тарапынан бiр-неше рет каулы -каралар кабылданып, буйрыктар да берiлдi. Мэселен, осындай бершген буйрыктардыц бiреуiнде темендегiдей тапсырмалар бершдЦ9,41бет]Республиканыц Ауыл шаруашылык министрлiгi 1957 жылы 23 шшдеде №109 арнаулы буйрыгында колхоздар мен совхоздарда ет жэне CYт енiмдерiн дайындау женiнде тапсырмалар бершдЦ10,148бет]. Мемлекетке ет еткiзудi улгайту максатында мал азыгын дайындау Yшiн мемлекет тарапынан кабылданган ю-шаралар толык iске аспаса да нэтижелерi болды. Темендегi мурагат деректерiнен ацгаруга болады. Тыц жерлердi игергеннен кешнп 1958 жылы мемлекетке еткiзiлген мал басы мен ет тапсыру жоспарынан ацгаруга болады. Семей облысында осы жылдыц тогыз айында гана 22863 мыц бас мал, 73572 мыц тонна ет еткiзiлген[11,62бет].
Ауыл шаруашылыгыныц материалдык-техникалык жагынан жабдыктау Yшiн ец ал-дымен согыстан кейiн ауыл шаруашылыгын калпына келтiру мiндетi турды. 1950 жыл-
дары машина-трактор станцияларыньщ орнына Сельхозтехника бiрлестiri курылды. Бул бiрлестiк жендеу-техникалык станцияларына айналдырылды да ауыл шаруашылык тех-никасы колхоздарга сатылды. Машина-трактор станцияларын кайта куру жэне техниканы колхоздарга сату ^азакстанда 1958 жылы наурызда, ягни бiр жылдыц iшiнде орындалды. Бурынгы МТС-тер орнына 213 РТС (жендеу-техникалык станция) белiмшелерi курыл-ды[12,12бет]. МТС-тердщ бiр белiгi совхоздар мен ауыл шаруашылыгы механикаландыру училищесiне берiлдi, ендi бiр белiгi колхоздарга сатылды. Алайда МТС-тердi кайта куру-ды жYзеге асыруда кемшiлiктерге жол берiлдi. Кептеген жерлерде оны жYргiзуде асыгы-стык жасалынып, элсiз колхоздарды каржы жагынан киындыктарга экелдi.
Сонымен катар ауыл шаруашылыгыныц материалдык-техникалык жагынан жаб-дыктаудыц негiзгi салаларыныц бiрi-мелиорациялау жэне химияландыру iс-шаралары. 1950-1960 жылдары республиканыц 27,437 мыц гектар жерi суландырылды. Шел жэне шелейт жерлердi суландыру Yшiн бул жерлердщ 90 пайызына шахталык кудыктар пайда-ланды[13,133бет].
Минералды тыцайткыштарды облыстар эр тYрлi мелшерде алып, пайдаланып келдi. Мэселен, 1959 жылдары барлык негiзгi тыцайткыштардыц 92,3 пайызын ощуспктеп терт облыс пайдаланды, ал непзшен астыкты солтYCтiк облыстарда тек 3,6 пайыздан аспады. Семей облысында ауыл шаруашылыгын тыцайткыштармен камтамасыз ету кершi облы-старга караганда кеп артта калып келдi.
Бiз зерттеп отырган кезецдеп ауыл шаруашылыгыныц материалдык-техникалык жаб-дыкталуын ныгайту максатында ендiрiс курал-жабдыктарын ендiрудiц курамы мен каркы-ны жагынан алга басулар болганмен ауыл шаруашылыгы ендiрiсiндегi ауыр жумыстарды механикаландыру, электрлендiру жэне мелиорациялау, химияландыру ю-шаралары элi канагаттандыра алмады. Ауыл шаруашылык жумыстары ауыр кол жумысы ретiнде кала бердi. Сондыктан согыстан кейiнгi жылдары ауыл шаруашылыгына кажетп мамандарга деген сураныс кYннен-кYнге есп. Жалпы республика бойынша алатын болсак, 12 колхоз терагасында гана жогары бiлiмдi /10,2%/, 309 орта бiлiмдi /4,6%/[14,16бет]. Согыстан кей-iнгi жылдары мал шаруашылыгы мамандары жетiспедi. Егер 1946 жылы 1659 зоотехник жэне мал дэрiгерлерi кажет болса, онда 774 адам гана жумыс ютеген, ягни кажеттiлiктен екi есе аз ютеген, 1950 жылдардыц басында бiлiмдi мамандар тапшылыгы осындай жагдай-да болды [15,41бет]. Оны 1947 жылы 9 сэуiр айындагы Совхоз министрлшнщ темендегi буйрыгында былай деп керсетiлдi «Семей облысында да совхоз директорлары жиi ауы-стырылады. Кейбiр аудандарда мал шаруашылыгы мамандары жетюпейд^ мал дэр^ерлер^ зоотехниктер, механиктер ете аз даярланды», оныц iшiнде казак ултыныц екiлдерiнiц Yлес салмагы тiптен мардымсыз болды. Мэселен, 66 совхоз директорыныц, 16 трест директоры-ныц 6-ы гана казак улт екiлдерiнен болды. Совхоздарда бас мамандардыц 10,6 пайызы гана казак болды[16,63бет]. Келтiрiлген мэлiметтерден ауыл шаруашылык мамандарын даярлау iсiндегi табыстармен катар, жогары жэне орта арнаулы бiлiмi бар мамандардыц ауыл шаруашылык ендiрiсiнде жетiспегендiгi айкын бiлiндi.
Жогарыдан шамадан тыс бершген буйрыктар, нускаулар, жиналыс, есеп беру, ауыл шаруашылык мамандарыныц шаруашылыкпен толык араласуына мYмкiндiк бермедi. Мэселен, Семей облысында 1963 жылы облыстык комитетте механизатор кадрлар даярлау женiнде 12 рет, 19 рет кектемп епс науканы женiнде каулы, 13 рет мал шаруашылыгыныц жагдайы женiнде каулылар кабылданган. 1963-1964 жылдар аралыгында облыстык аткару комитетi 572 шешiм, 2324 нускау ж1берсе, сол шешiм, нускаулардыц барлыгына эр бiр шаруашылык есеп берш отырган [17,1бет].
Муныц салдары: бiрiншiден, жогары жэне орта арнаулы оку орындарын бiтiргендер колхоздар мен совхоздарга жолдамамен келмедi, екшшщен, жас мамандардыц тургын YЙ-мен, камтамасыз етшмеу^ Yшiншiден, кейбiр шалгай ауылдарда бала бакша мен дэр^ер-
лш белiмдердiц жэне мэдени ошактардыц болмауы, тертшшщен, алыс шалгай ауылдарда келiк катынастарыныц киындыгы, тагы баска элеуметтiк-экономикалык жагдайларга бай-ланысты болатын. 1960 жылдардыц басында халык шаруашылыгын баскаруда езгерютер енгiзiлiп, реформа жасалынды 1962 жылы халык шаруашылыгына партиялык басшылыкты ныгайту» женiнде арнаулы каулы кабылдады[18,48бет]. Аталган каулыныц шешiмi бой-ынша партия органдары ендiрiстiк принцип бойынша кайта курылды. Партия уйымы екi салага белшд^ бiр саласы енеркэсiптi баскарса, екiншi саласы ауыл шаруашылыгын баскарды. Партия курылымы сиякты кецестер мен аткару органдары да екiге белшдь Алай-да халык шаруашылыгын дамыту женiндегi аталган реформа iс жYзiнде шаруашылыктыц алга басуына Yлкен езгерютер экеле алмады. 1964 жылдыц аягында еткен КОКП Орталык комитетiнiц пленумы 1962 жылы жYзеге асырылган шаруашылыкты ендiрiстiк принцип бойынша белудi ойластырылмаган iс деп багалап, баскарудыц территориялык-ендiрiстiк принцип бойынша курылуын калпына келтсру женiнде шешiм кабылданды. Сонымен бiрге жоспарлау мен экономикалык ынталандыру эдютершдеп кателер де ашылып, тYзетiлдi.
Ал мал шаруашылыгыныц жагдайы да уакытша табыстарга жеткенiмен даму дэреже-с темен болды, 1960 жылдары мал шаруашылыгыныц дамуында дагдарыстык сипат белец ала бастады.
Осыган байланысты екiншi тыц, ягни орталыкты мал енiмдерiмен камтамасыз ету Yшiн республика Министрлер Кецесi 1959 жылы 23 маусымда «Ауыл шаруашылык мини-стрлiгiнiц iрi кара мал совхоздарын еттi мал есiру багытына косымша кешiру туралы» арнаулы каулы шыгарды. ^аулыда республиканыц жайлымдары мен шабындыктары бар да-лалык шелейт, жартылай шел аудандарда каржы мен ецбектi аз жумсай отырып, ет ендiрудi жаксарту мiндетiн койды[19,20бет]. Ауыл шаруашылык ендiрiсiне шамадан тыс мшдеттер койылды. Одак жэне республика басшылары 1965 жылдыц аягына дешн республикада 75 млн. iрi кара мал, 2,6 млн. шошка, 1,8 млн. жылкы, 30 млн. кус болады деп сендiрдi. Ал шындыгында бул керсеткiштер 30,1 млн. кой мен ешкщен, 6,8 млн. мYЙiздi iрi кара малдан, 1,7 млн. шошкадан, 1 млн. жылкыдан, 19,9 млн. кустан аса алмады [20,9бет].
Одак келемiнде жYргiзiлген жоспаршылдык саясаттыц негiзiнде жендi жэне женсiз бершген буйрыктар мен усыныстардыц зардаптары кеп болды. Ет ендiру жэне мемлекетке ет тапсыру науканы кезiнде CYттi сауынды мал етке еткiзiлдi, ет беретш мYЙiздi iрi кара мал сауынга пайдаланылды. Осылайша ет етюзу науканы кезiнде сауын сиырларда, арык мал-дарда етке еткiзiлдi. Жеке меншшке карсы жYргiзiлген саясаттыц нэтижесшде 1958-1964 жылдары Семейде жеке менш^еп мал басыныц шектен тыс кыскартылуы жYPдi. МYЙ-iздi iрi кара 2,6 есеге, кой мен ешю 2 есеге, шошка 2,2 есеге, жылкы 4,6 есеге кыскарган [21,202 бет].
Министрлер Кецес 1988 жылдыц 4-казанында ''^азак КСР-i Семей облысыныц экономикалык жэне элеуметпк дамуын жеделдету женiндегi шаралар туралы '' каулы кабыл-дады [22,1бет]. ^аулыда Семей облысы ^азакстанныц аса iрi мал шаруашылыгы базасы екенi, кой еару жагынан республикада жетекшi орындардыц бiрiн алатындыгы атап кер-сетшедь Облыста жецiл жэне тамак енеркэсiбi тауарларын, курылыс материалдарын ен-дiру кец дамыган. Пайдалы кен байлыктарыныц iрi-iрi кездерi барланган. Оларды игеру облыс индустриясын одан эрi еркендетуге колайлы жагдайлар тугызады. Сонымен катар, каулыда атап керсетiлгендей, Семей облысы езшщ экономикалык жэне элеуметтiк дамуы жагынан ^азакстанныц бiркатар облыстарына караганда едэуiр артта калып келедi. Энер-кэсiп ендiрiсiнiц есу каркыны баяулай бастаганы байкалады. Ауыл шаруашылыгы ешм-дерiн, халык тутынатын тауарлар ендiрiсiн улгайту мен журтшылыкка акылы кызмет кер-сету келемiн есiрудiц колда бар резервтерi нашар пайдаланылды.
ЖYн ецдеу фабрикасы ауылшаруашылык енiмдерiн ецдеу кэсшорындарыныц бiрi. ^ой мен ешкщен, туйеден, кыркылып алынган биязы, жартылай биязы, кылшыкты, жар-
тылай кылшыкты жуылган жYн ецдейдь Фабрика кейлекпк, костюмдiк, пальто, керпе, орамал, кшем т.б. эр тYрлi материалдар, трикотаж токитын иiрiлген жш, киiзден тYрлi буй-ымдар жасап шыгарады. Фабриканыц 3 ендiрiстiк корпусында 9 жуу-кеш!ру агрегаты бар. 1950 жылдары кэсшорын 15 мыц тонна енiм бердь Кэсiпорын жылына 200 млн. сомныц енiмiн шыгарды. Сол кездерi енiмдерi арыкарай Кецес Одагыныц 130- дан астам кэсшо-рынына женелттi. ЖYндi сорттау процесi конвейрлiк эдiспен жYргiзiледi. 1970-80 жылдары кэсiпорын орта есеппен 300 мыц тонна ешм бердь Кэсiпорын жылына 400 млн. сомныц ешмш шыгарды. ЖYндi алгашкы ецдеуден етюзу фабрикасы (ПОШ) кезiнде кYллi Одакка белгiлi болып, дYрiлдеп турган едi. ^азiр аталмыш фабрика ыкшамдалып, «жYннiц шикь зат ретiнде сапасын реттеудi максат етiп отыр. Толык каркында жумыс iстесе, шамамен жылына 60 мыц тонна жYн ецдей алады. ^азiр елiмiзде кой саны 10 миллионнан астам десек, жYн ецдейтш ете озык функциялык технологиямен жумыс ютейтш кондыргы орна-тылган. Фирма елiмiздегi токыма ендiрiсiне дайын шикiзатты жеткiзуге кол жетюздЦ23,-20бет].Шыгарылатын енiм саныныц есуiне септiгiн типзген кэсiпорындардыц iшiнде, ец алдымен Семей каласындагы жоспарды артыгымен орындап, ^ызыл Ту орденiмен мара-патталган. 1953 жылы 1900 тонна- шужык ешмдер^ 1400 тонна- консервiленген банкалар, 220 тонна-тYшпараFа, 84 тонна- альбуминага, 1,7 млн. сом дэршк енiм шыгарады. 1965 жылы жоспардагы жалпы ешмдь 115,9%, оныц iшiнде ет -120,2% , шужык-103,5% кон-сервi-111,8% орындаган. 1976 жылы жоспарланган тапсырма сэтп орындалган. Айналымга шыгарылган енiмдер -100,1%, консервь113,2% орындаган. Осы жылдар кэсшорын ет-кон-сервi комбинаты енiм тYрлерiн кебейттi. Семей ецiрiнен жыл сайын сондай-ак аяк-киiм фабрикасы да елеулi орын аткарды. Аяк кшм жэне киiм тiгетiн комбинаттыц жумысшылары езара социалистiк жарысты кец ерютетш, ендiрiстiк ерлеу тугызады. Бiрайда шшде 1300 сомныц ауылшаруашылык материалын Yнемдедi. 1950 жылы былгары комбинатыныц 23 бригадасы Yздiк сапа атагын алды[24,22бет]. Былгары комбинаты 1961 жылдыц терт айлык жоспары тутас алганда асыра орындап, жоспардан тыс 3 млн. 642 мыц сомныц енiмi шыга-рылды. Терт айда жоспардан тыс 22 тонна катты былгары, 24 мыц кой терiсi ецделдi. 20 мыцнан астам терi буйымдары жасалды[25,12бет]. Комбинаттыц енiм сапасы бурынгыга караганда жаксарып, жумысты уйымдастыру мен енiмдi шыгару бiршама естi. Нэтиже-сшде былгары комбинаты 16 тонна шиюзат пен 1 миллион сом Yнемдедi. 1950 жылдыц кацтарында кала бойынша Yздiк 343 бригада жумыс ютесе, 1954 жылы бригада да 4556 жумысшы болды[26,43бет]. 1958 жылы Семей обылысында жылдык жоспар 102,2%-га орындалып, жоспардан тыс 43,4 млн.руб артык енiм ендiрдi. Осылайша Семей облысыныц жалпы енiм келемi 1957 жылга караганда 14,7%-га естi[27,19бет].1960 жылдардыц аягына карай, Семей облысы республикадагы жещл жэне азык-тYлiк енеркэсiбiнiц аймактык гана емес бYкiл республикалык мацызы бар орталыктарыныц бiрiне айналды. Атап еткендей, Семей облысы жещл жэне азык-тушк, энергетикалык, агащ ецдеу, курылыс материалдары енеркэсiбi мен тYрлi-тYCтi металлургияныц бiрнеше салаларыныц даму каркынымен ерек-шелендь 1959 жылы республика бойынша барлыгы екi жYЗге жуык ет комбинаты жумыс ютедь Солардыц iшiнде ец куттысы Семей каласында болды. Комбинат бурынгы КСРО-дагы ец iрi жаца технологиялык жабдыктармен жаракталган ет комбинаттарыныц бiрi болды. Комбинат 100-ден астам (тагамдык, мед., тех. ешмдер, CYЙектен, мYЙiзден жасалынган буйымдар) енiм тYрлерiн шыгарды. курылыс уйымдарыныц куаттарын арттырудагы артта калушылык ендiргiш кYштерiн дамуын тежеуде. «Элеуметпк мэдени саланыц материал-дык-техникалык базасын дамыту, эсiресе тургын YЙ курылысы журтшылык кажетiнен артта калып отыр. Бiркатар аудандарда жэне облыс орталыгында экологиялык жагдай нашар-лап барады.
Осы аса мацызды кужат кабылдануы», - деп облыс басшысы К.Б.Бозтаев, республика басшылыгыныц облыс экономикасын, мэдениетiн, ендiргiш кYштерiн дамытуга деген
камкорлыгыныц тагы 6ip айгагы. Бул облыс ецбекшшершщ талап-TmeKTepi мен муктажда-рына кулак аскандык.
Ол жиналгандарды осы жылдыц тогыз айыныц корытындыларымен таныстырып, осы кезецдеп экономикалык жэне элеуметтiк дамудыц есу каркыны будан бурынгы жыл-дармен салыстырганда жаман болмагандыгын атап керсетп. Мэселен, енеркэсiпте енiм ендiру келемi -103,7 ецбек енiмдiлiгiн арттыру жоспары 104,4 пайыз, пайда алу женшдеп жоспар 106,9 пайыз болды. Ет ендiру 100,8 пайыз, CYт-105 пайыз болып отыр[28,2бет].
1990 ж.облыстык аткару комитетi хатшысы А.С.Еременко жасаган баяндамада да 6iраз жайлардыц басы ашылды: 6iздiц экономикамыздыц казiргi жагдайыныц да кYPделi екендiгiн мойындауга тиiспiз-дедi баяндамашы, тутыну рыногы тургындар суранысын канагаттандыра алмай проблемалар ете баяу шешшп отыр. Жумыс жаксы да,тиiмдiрек iстелуде. Бiрак тутыну рыногында тауар жетiспейдi.Адамдардыц турмыс дэрежесi темен. Мше, муныц басты се6е6i, ец алдымен шаруашылыкты жYргiзудiц ескi эдiстерi мен тэсш-дерi жэне интенсификацияны, гылыми-техникалык прогрестi кабылдамау экономиканыц даму каркынына тежеп,ендiргiш кYштердiц жалпы токыраушылыгын тугызды. 1950-1990 жылдары аграрлык саланыц артта калуыныц басты се6ептерi, ол кецеспк жYЙе кезiнде жYргiзiлген реформалардыц жасампаздык емес, орасан зор каржыны талап ететш мазмун-да iс-жYзiне асырылуы. Реформа кредиттiк-финанстык жYЙемен, материалдык-техникалык жабдыктаумен байланыстырылмады.
Дорыта келгенде, 1950 жылдардыц аягы мен 1990 жылдардыц ортасындагы ауыл шаруашылыгыныц дамуы 6iз жогарыда атап керсеткендей, кол жеткен табыстары мен жетютштерше карамастан, оныц даму каркыны элще жеткiлiксiз едi. Сондыктан кейiнгi жылдар ауыл шаруашылыгы енiмдерiн ендiру жэне халыктыц ескелец талаптарын канагат-тандыру кажеттiлiгi кYн тэртi6iндегi негiзгi мэселе ретшде кала 6ердi.
Эдебиеттер т1з1м1
1 Народное хозяйство Казахстана // Статистический сборник. -Алма-Ата: Казахстан, 1968. -383 бет.
2 Народное хозяйство СССР (1922-1972 г.г.) Наука, 1972. -248 бет.
3 Байсарина, ^Д. Кецес еюметшщ ^азакстандагы аграрлык саясаты: тарихы мен тагылымы /1946-1965жж/. Семей.-2005. -2086ет.
4 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы (П) 103-к., 85-т., 1-iс., 31-пар.
5 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы 410 кор., 2-т., 273-iс, 17-пар.
6 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы 410 кор., 2-т., 273-ю, 21-пар.
7 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы 410 кор., 1-т., 281-iс, 58-пар.
8 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы 410 кор., 1-т., 281-ю, 61-пар.
9 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы. 410 к., 1 т., 22 ю, 41 пар.
10 Народное хозяйство Казахстана: Стат. сборник. -Алма-Ата. -1968. 148бет.
11 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы. 410 к., 2а т., 534 ю, 62 п.
12 Шыгыс ^азакстан облысы казiрri заман тарихи кужаттандыру орталыгы. 410 к,2а
т., 601 ю, 12 п.
13 За новый мощный подъем сельского хозяйства Казахстана / Материалы республиканского совещания директоров совхозов/. -Алма-Ата. -1958.-133 бет.
14 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы. 410 к., 1 т., 19 ю, 16 п.
15 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы. 410 к., 1 т., 22 ю, 41 п.
16 ^азакстан Республикасыныц орталык мемлекетпк мурагаты. 1481 к., 16 т., 2743 ю, 63 п.
17 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы. 410 к., 2а т., 1170 ю, 1 п.
18 ^азакстан Республикасыныц орталык мемлекеттiк мурагаты. 1481 к., 30 т., 890 ю, 48 п.
19 ^азакстан Республикасыныц орталык мемлекетпк мурагаты. 1481 к., 29 т., 15 ю, 20 п.
20 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы 410 к., 7 т., 107 ю, 9 п.
21 Басенов,Т. Города Казахстана // Газета «Дружба народов», 1958. №1. -202 бет.
22 ^азак КСР4 Семей облысыныц экономикалык жэне элеуметтiк дамуын жеделдету женшдеп шаралар //Социалистiк ^азакстан,1988, 10 казан.Б.1.
23 Шыгыс ^азакстан облысы казiргi заман тарихи кужаттандыру орталыгы 1399-к, 1-т, 127-iс, 20-п.
24 Промышленность Казахстана и его регионов 1950 - 2003 гг.: статистический сборник. - Алматы : Агентство Республики Казахстан по статистике, 2005. - 22 бет.
25 Жоспардан тыс енiм//Екпiндi 1951 ж. 2 караша. № 128. 12бет
26 Народное движение за освоение целинных земель в Казахстане: Сборник материалов и документов. -М. -1959.-43бет.
27 Народное хозяйство Казахстана: Стат. сборник. -Алма-Ата. -1968. -С.19.
28 Бозтаев, ^.Б. Практикалык ютерге бетбурыс // Семей тацы, 15 тамыз 1988 ж. 2 бет
А.Б. Байгапанова, А.С. Адильбаева
Казахский гуманитарно юридический инновационный университет,
Семей, Казахстан
Пути восстановления и развития сельского хозяйства Семипалатинской
области в послевоенные годы
Аннотация. В статье расматривается социально-экономическое положение Семипалатинской области в послевоенные годы. Отражены экономические и производственные показатели промышленного развития Семипалатинска в советский период 1950-х и 1990-х годов, производства сельскохозяйственной продукции, их достижения и недостатки.
Ключевые слова: область, экономика, промышленность, сельское хозяйство, колхоз, продукты.
A.B. Baigapanova, A.S. Adilbaeva
Kazakh humanitarian and legal innovation University, Semey, Kazakhstan
Ways to restore and develop agriculture in Semipalatinsk region in the postwar years
Abstract: In addition to being a social-economical location in the Semipalatinsk region in the post-war age. Drawing on the economic and proactive production of semipalatins in the Soviet period of the 1950's and 1990's, the production of poorly self-sufficient products.
Key words: region, economy, industry, agriculture, collective farm, production.
References
1 Narodnoe hozjajstvo Kazahstana [People's economy of Kazakhstan], Statisticheskij sbornik [Statisti-cal collection] (Kazakhstan, Alma-ata, 1968, 383 p)
2 Narodnoe hozjajstvo SSSR (1922-1972 g.g.) [People's Economy of the USSR (19221972)] (Nauka, 1972, 248 p)
3 Bajsarina, K.K. Kenes okimetinin Kazakhstandagy agrarlyk sajasaty: tarihy men tagylymy (1946-1965zhzh). [Agrarian policy of the Soviet government in Kazakhstan: history and lessons (1946-1965)]
4 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi rçuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] (P) 103-q., 85-t., 1-is., 31-par.
5 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi rçuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] 410 qor., 2-t., 273-is, 17-par.
6 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi rçuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] 410 qor., 2-t., 273-is, 21-par.
7 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi rçuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] 410 qor., 1-t., 281-is, 58-par.
8 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi rçuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] 410 qor., 1-t., 281-is, 61-par.
9 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi rçuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] . 410 q., 1 t., 22 is, 41 par.
10 Narodnoe hozâistvo Kazahstana: Stat. sbornik [National economy of Kazakhstan: Stat. collection.] (Alma-Ata, 1968, 148 p).
11 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi ^uzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] . 410 q., 2a t., 534 is, 62 p.
12 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi rçuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation]. 410 q.,2a t., 601 is, 12 p.
13 Za novyi moshnyi podem selskogo hozâistva Kazahstana [For a new powerful upsurge of agriculture in Kazakhstan], Materialy respyblikanskogo soveshania direktorov sovhozov [Materials of the republican meeting of directors of state farms] (Alma-Ata,1958, 133 p).
14 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi ^uzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] . 410 q., 1 t., 19 is, 16 p.
15 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi ^uzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] . 410 q., 1 t., 22 is, 41 p.
16 Kazakstan Respublikasynyn ortalyk memlekettik muragaty. [Central State Archive of the Republic of Kazakhstan.] . 1481 q., 16 t., 2743 is, 63 p.
17 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi ^uzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] . 410 q., 2a t., 1170 is, 1 p.
18 Kazakstan Respublikasynyn ortalyk memlekettik muragaty. [Central State Archive of the Republic of Kazakhstan.] . 1481 q., 30 t., 890 is, 48 p.
19 Kazakstan Respublikasynyn ortalyk memlekettik muragaty. [Central State Archive of the Republic of Kazakhstan.] . 1481 q., 29 t., 15 is, 20 p.
20 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi Kuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation]. 410 q., 7 t., 107 is, 9 p.
21 Basenov,T. Goroda Kazahstana [Cities of Kazakhstan], Dryjba narodov [Friendship of Peoples] 1, 202 (1958).
22 Qazaq KSR-i Semei oblysynyn ekonomikalyq jane aleymettik damyyn jedeldety jonindegi sharalar [Measures to accelerate the economic and social development of the Semipalatinsk region of the Kazakh SSR], Socialist Kazakhstan, B.1.,10 october, 1988.
23 Shygys Kazakstan oblysy kazirgi zaman tarihi Kuzhattandyru ortalygy [East Kazakhstan region is a center of modern historical documentation] 1399-q, 1-t, 127-is, 20-p.
24 Promyshlennos Kazahstana i ego regionov 1950 - 2003 gg.: statisicheskii sbornik [The industry ofKazakhstan and its regions 1950 - 2003 .: statistical compilation] ( Agentstvo Respybliki Kazahstan po statisike, Almaty, 2005, 220 p).
25 Jospardan tys onim [Unscheduled production], Ekpindi. 128, 1951, 2 November, pp.12
26 Narodnoe dvijenie za osvoenie selinnyh zemel v Kazahstane: Sbornik materialov i dokymentov [People's Movement for the Development of Virgin Lands in Kazakhstan: Collection of materials and documents] (Moscow, 1959, pp. 43).
27 Narodnoe hozaistvo Kazahstana: Stat. sbornik [National Economy of Kazakhstan: Stat. compilation] (Alma-Ata, 1968, pp. 19).
28 Boztaev, Q.B. Praktikalyq isterge betburys [Turning to practical work], Semei tany, 15 august, 1988, pp. 2.
Авторлар туралы мэл1мет:
Байгапанова А. Б. - докторант, ^азак инновациялы; гуманитарлы; зац университет^ Мэцгшк ел к-ci, 11, Семей каласы, ^азакстан.
Адильбаева А.С. тарих гылымдарыныц докторы, ^азак иннОвациялы; гуманитарльщ зац университетi, Мэцгшк ел к-ci, 11, Семей, ^азакстан.
Baigapanova A. B. - Doctoral student, Kazakh Humanitarian Law Innovation University, Mangilik el str., 11, Semey, Kazakhstan.
Adilbaeva A.S. - Doctor of Historical Science, Kazakh Humanitarian Law Innovation University, Mangilik el str., 11, Semey, Kazakhstan.
«Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дштану» сериясы журналында макала жариялау ережес1
1. Журнал максаты. Мукият тексеруден еткен, гылыми кундылыктары бар тарих, археология, антропология, философия жэне дштану салаларыньщ барлык багыттары бой-ынша материалдар жариялау.
2. Журналда макала жариялаушы автор макаланыц кол койылган бiр дана кагаз нускасын Гылыми басылымдар белiмiне (редакцияга, мекенжайы: 010008, ^азакстан Ре-спубликасы, Нур-Султан каласы, Сэтпаев кешесi, 2, Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университет^ Бас гимарат, 402 кабинет) жэне vest_hist@enu.kz электрондык по-штасына Word форматындагы нускасын жiберу кажет. Макала мэтшшщ кагаз нускасы мен электронды нускалары бiрдей болулары кажет.
3. Макалалар казак, орыс, агылшын тшдершде кабылданады. Сонымен катар, ав-тор(лар) шеспе хат усынуы керек.
Автордыц колжазбаны редакцияга жiберуi макаланыц Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ хабаршысында басуга келiсiмiн, шетел тiлiне аударылып кайта басылуына келiсiмiн бiлдiредi. Автор макаланы редакцияга ж1беру аркылы автор туралы мэлiметтiц дурыстыгына, макала кешiрiлмегендiгiне (плагиаттыц жоктыгына) жэне баска да зацсыз кешiрмелердiц жоктыгына кетлдеме бередi.
4. Макаланыц келемi 18 беттен аспауга тиiс (10 беттен бастап).
Макаланыц курылымы
5. ХГТАР http://grnti.ru/ - бiрiншi жолдыц сол жактауында;
Автор(лар)дыц аты-женi - жолдыц ортасында;
Мекеменiц толык атауы, каласы, мемлекет (егер авторлар эртYрлi мекемеде жумыс жасайтын болса, онда эр автор мен оныц жумыс мекемесi касында бiрдей белгi койылу керек) - жолдыц ортасында;
Автор(лар)дыц E-mail-ы - жакша iшiнде, курсивпен, жолдыц ортасында;
Макала атауы - жолдыц ортасында;
Аннотация (100-200 сез; макаланыц атауын мейлшше кайталамауы кажет; эдебиет-терге сiлтемелер болмауы кажет; макаланыц курылысын (кiрiспе, макаланыц максаты, мш-деттерi, карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдiстерi, нэтижелер/талкылау, корытынды) сактай отырып, макаланыц кыскаша мазмуны берiлуi кажет).
ТYЙiн сездер (6-8 сез не сез тсркеа). ТYЙiн сездер макала мазмунын керсетiп, мейлшше макала атауы мен аннотациядагы сездердi кайталамай, макала мазмунындагы сез-дердi колдану кажет. Сонымен катар, акпараттык^здеспру жYЙелерiнде макаланы жецiл табуга мYмкiндiк беретiн гылым салаларыныц терминдерiн колдану кажет.
Непзп мэтiн макаланыц максаты, мшдеттер^ карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдютер^ нэтижелер/талкылау, корытынды белiмдерiн камтуы кажет - жола-ралык интервал - 1, азат жол «кызыл жолдан» - 1,25см, беттеу жолагы - енiне сай жасалады.
Таблица, суреттер - аталганнан кейiн орналастырылады. Эр таблица, сурет касында оныц аталуы болу кажет. Сурет айкын, сканерден етпеген болуы керек.
Жалпы колданыста бар аббревиатуралар мен кыскартулардан баскалары мiндеттi турде алгаш колданганда тYсiндiрiлуi берiлуi кажет.
^аржылай кемек туралы акпарат бiрiншi бетте керсетiледi.
Эдебиеттер тiзiмi. Мэтшде эдiбиеттерге сiлтемелер тiкжакшаFа алынады. Мэтшдеп эдебиеттер тiзiмiне сiлтемелердiц номерленуi мэтшде колданылуына катысты жYргiзiлiде: мэтiнде кездескен эдебиетке алFашкы сiлтеме [1] аркылы, екiншi сiлтеме [2] аркылы т.с.с. жYргiзiледi. Кiтапка жасалатын сiлтемелерде колданы!етан бетттерi де керсетiлуi керек (мысалы, [1, 45 бет]). ЖарияланбаFан ецбектерге сiлтемелер жасалмайды. Сонымен катар,
рецензиядан етпейтш басылымдарга да сiлтемелер жасалмайды (эдебиеттер Ti3iMiH, эдеби-еттер пз1мшщ агылшынша эзiрлеу Yлгiлерiн журнал http: // bulhistphaa.enu.kz сайтындагы макаланы рэамдеу Yлгiсiнен карацыз).
6. Макала соцындагы эдебиеттер тiзiмiнен кейiн библиографиялык мэлiметтер орыс жэне агылшын тiлiнде (егер макала казак тшнде жазылса), казак жэне агылшын тiлiнде (егер макала орыс тшнде жазылса), орыс жэне казак тшнде (егер макала агылшын тшнде жазылган болса).
Авторлар туралы мэлiмет: автордьщ аты-женi, гылыми атагы, кызметi, жумыс орны, жумыс орныныц мекен-жайы, телефон, e-mail - казак, орыс жэне агылшын тшдерш-де толтырылады.
7. ^олжазба мукият тексерiлген болуы кажет. Техникалык талаптарга сай келмеген колжазбалар кайта ецдеуге кайтарылады. ^олжазбаныц кайтарылуы оныц журналда ба-сылуына жiберiлуiн бiлдiрмейдi.
Редакцияга тYCкен макала жабык (анонимдi) тексеруге жiберiледi. Барлык рецензи-ялар авторларга жiберiледi. Автор (рецензент макаланы тYзетуге усыныс берген жагдайда) ецдеп кайта, колжазбаныц тYзетiлген нускасын редакцияга кайта жiберуi кажет. Рецензент жарамсыз деп таныган макала кайтара карастырылмайды. Макаланыц тYзетiлген нускасы мен автордыц рецензентке жауабы редакцияга жiберiледi.
Пiкiрi макулданган макалаларды редколлегия алкасына талкылап, басуга келiседi.
8. Телемакы. Басылымга руксат етiлген макала авторларына телем жасау туралы ескертiледi. Телем келемi 4500 тенге - Л.Н. Гумилев атындагы Е¥У кызметкерлерi Yшiн жэне 5500 тенге баска уйым кызметкерлерiне.
Реквизиттер:
1)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»
БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кнп 859
2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»
Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16
Кнп 859 - за статьи
3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»
БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859
4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»
БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.
Provision on articles submitted to the journal "Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Historical Sciences. Philosophy. Religion Series"
1. Purpose of the journal. Publication of carefully selected original scientific works in the direction of history, anthropology, archeology, philosophy, religious studies.
2. An author who wishes to publish an article in a journal must submit the article in hard copy (printed version) in one copy, signed by the author to the scientific publication office (at the address: 010008, Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan, Satpayev St., 2. L.N. Gumilyov Eurasian National University, Main Building, room 402) and by e-mail vest_hist@enu.kz in Word format. At the same time, the correspondence between Word-version and the hard copy must be strictly maintained. And you also need to provide the cover letter of the author(s).
3. Language of publications: Kazakh, Russian, English.
Submission of articles to the scientific publication office means the authors' consent to the right of the Publisher, L.N. Gumilyov Eurasian National University, to publish articles in the journal and the re-publication of it in any foreign language. Submitting the text of the work for publication in the journal, the author guarantees the correctness of all information about himself, the lack of plagiarism and other forms of improper borrowing in the article, the proper formulation of all borrowings of text, tables, diagrams, illustrations.
4. The volume of the article should not exceed 18 pages (from 10 pages).
Structure of the article (page - A4 format, portrait orientation, page margins on all sides - 20 mm. Font: type - Times New Roman, font size - 14)
5. GRNTI http://grnti.ru/ - first line, left
Initials and Surname of the author (s) - center alignment, italics Full name of the organization, city, country (if the authors work in different organizations, you need to put the same icon next to the name of the author and the corresponding organization) -center alignment, italics
Author's e-mail (s)- in brackets, italics
Article title - center alignment,bold Abstract (100-200 words, the article title should not repeat in the content, it should not contain bibliographic references, it should reflect the summary of the article, preserving the structure of the article - introduction, problem statement, goals, history, research methods, results /discussion, conclusion).
Key words (6-8 words/word combination. Keywords should reflect the main content of the article, use terms from the article, as well as terms that define the subject area and include other important concepts that make it easier and more convenient to find the article using the information retrieval system).
The main text of the article should contain an introduction, problem statement, goals, history, research methods, methodology, results / discussion, conclusion - line spacing - 1, indent of the "red line" -1.25 cm, alignment in width.
Tables, figures should be placed after the mention. Each illustration should be followed by an inscription. Figures should be clear, clean, not scanned.
All abbreviations, with the exception of those known to be generally known, must be deciphered when first used in the text.
Information on the financial support of the article is indicated on the first page in the form of a footnote.
References. In the text references are indicated in square brackets. References should be numbered strictly in the order of the mention in the text. The first reference in the text to the literature should have the number [1], the second - [2], etc. The reference to the book in the main text of the article should be accompanied by an indication of the pages used (for example, [1, 45
p.]). References to unpublished works are not allowed. Unreasonable references to unreviewed publications (examples of the description of the list of literature, descriptions of the list of literature in English, see below in the sample of article design).
6. At the end of the article, after the list of references, it is necessary to indicate bibliographic data in Russian and English (if the article is in Kazakh), in Kazakh and English (if the article is in Russian) and in Russian and Kazakh languages (if the article is English language).
Information about authors: surname, name, patronymic, scientific degree, position, place of work, full work address, telephone, e-mail - in Kazakh, Russian and English.
7. The article must be carefully verified. Articles that do not meet technical requirements will be returned for revision. Returning for revision does not mean that the article has been accepted for publication.
Work with electronic proofreading. Articles received by the Department of Scientific Publications (editorial office) are sent to anonymous review. All reviews of the article are sent to the author. The authors must send the proof of the article within three days. Articles that receive a negative review for a second review are not accepted. Corrected versions of articles and the author's response to the reviewer are sent to the editorial office. Articles that have positive reviews are submitted to the editorial boards of the journal for discussion and approval for publication. Periodicity of the journal: 4 times a year.
8. Payment. Authors who have received a positive conclusion for publication should make payment (for ENU employees - 4,500 tenge, for outside organizations - 5,500 tenge). Requisites are posted on the journal's website.
Requisites:
1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»
БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859
2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»
Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859
3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»
БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859
4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»
БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.
Положение о рукописях, представляемых в журнал «Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия: Исторические науки.
Философия. Религиоведение»
1. Цель журнала. Публикация тщательно отобранных оригинальных научных работ и обзоров книг по направлениям: история, антропология, археология, философия, религиоведение.
2. Автору, желающему опубликовать статью в журнале необходимо представить рукопись в твердой копии (распечатанном варианте) в одном экземпляре, подписанном автором в Отдел научных изданий (по адресу: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Сатпаева, 2, Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, Учебно-административный корпус, каб. 402) и по e-mail vest_hist@enu.kz. При этом должно быть строго выдержано соответствие между Word-файлом и твердой копией. Также авторам необходимо предоставить сопроводительное письмо.
Язык публикаций: казахский, русский, английский.
3. Отправление статей в редакцию означает согласие авторов на право Издателя, Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, издания статей в журнале и переиздания их на любом иностранном языке. Представляя текст работы для публикации в журнале, автор гарантирует правильность всех сведений о себе, отсутствие плагиата и других форм неправомерного заимствования в рукописи, надлежащее оформление всех заимствований текста, таблиц, схем, иллюстраций, а также дает согласие на проверку уникальности текста статьи.
4. Объем статьи не должен превышать 18 страниц (от 6 страниц).
5. Схема построения статьи (страница - А4, книжная ориентация, поля со всех сторон - 20 мм. Шрифт: тип - Times New Roman, размер (кегль) - 14):
МРНТИ http://grnti.ru/ - первая строка, слева.
Инициалы и Фамилию автора(ов)- выравнивание по центру, курсив
Полное наименование организации, город, страна (если авторы работают в разных организациях, необходимо поставить одинаковый значок около фамилии автора и соответствующей организации). Е-mail автора(ов) - в скобках, курсив.
Название статьи - выравнивание по центру полужирным шрифтом
Аннотация (100-200 слов; не должна содержать формулы, по содержанию повторять название статьи; не должна содержать библиографические ссылки; должна отражать краткое содержание статьи, сохраняя структуру статьи - введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы).
Ключевые слова (6-8 слов/словосочетаний). Ключевые слова должны отражать основное содержание статьи, использовать термины из текста статьи, а также термины, определяющие предметную область и включающие другие важные понятия, позволяющие облегчить и расширить возможности нахождения статьи средствами информационно-поисковой системы).
Основной текст статьи должен содержать введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы - межстрочный интервал - 1, отступ «красной строки» -1,25 см, выравнивание по ширине.
Таблицы, рисунки необходимо располагать после упоминания. С каждой иллюстрацией должна следовать надпись. Рисунки должны быть четкими, чистыми, несканированными.
Все аббревиатуры и сокращения, за исключением заведомо общеизвестных, должны быть расшифрованы при первом употреблении в тексте.
Сведения о финансовой поддержке работы указываются на первой странице в виде сноски.
Список литературы. В тексте ссылки обозначаются в квадратных скобках. Ссылки должны быть пронумерованы строго по порядку упоминания в тексте. Первая ссылка в тексте на литературу должна иметь номер [1], вторая - [2] и т.д. Ссылка на книгу в основном тексте статьи должна сопровождаться указанием использованных страниц (например, [1, 45 стр.]). Ссылки на неопубликованные работы не допускаются. Нежелательны ссылки на нерецензируемые издания (примеры описания списка литературы, описания списка литературы на английском языке см. на сайте журнала http: bulhistphaa.enu.kz в образце оформления статьи).
В конце статьи, после списка литературы, необходимо указать библиографические данные на русском и английском языках (если статья оформлена на казахском языке), на казахском и английском языках (если статья оформлена на русском языке), на русском и казахском языках (если статья оформлена на английском языке).
Сведения об авторах: фамилия, имя, отчество, научная степен, должность, место работы, полный служебный адрес, телефон, e-mail - на казахском, русском и английском языках.
6. Рукопись должна быть тщательно выверена. Рукописи, не соответствующие техническим требованиям, будут возвращены на доработку. Возвращение на доработку не означает, что рукопись принята к опубликованию.
7. Работа с электронной корректурой. Статьи, поступившие в Отдел научных изданий (редакция), отправляются на анонимное рецензирование. Все рецензии по статье отправляются автору. Статьи, получившие отрицательную рецензию к повторному рассмотрению не принимаются. Исправленные варианты статей и ответ автора рецензенту присылаются в редакцию. Статьи, имеющие положительные рецензии, представляются редколлегии журнала для обсуждения и утверждения для публикации.
Периодичность журнала: 4 раза в год.
8. Оплата. Авторам, получившим положительное заключение к опубликованию необходимо произвести оплату по следующим реквизитам (для сотрудников ЕНУ им. Л.Н. Гумилева -4500 тенге, для сторонних организаций - 5500 тенге):
Реквизиты:
1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»
БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859
2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»
Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859
3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»
БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16, Кнп 859
4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»
БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16 Кнп 859.
Редактор:
Шыгарушы редактор: Дизайн:
Е.Б. Сыдыков Ж. Жумабекова Ж. Жумабекова
Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дiнтану сериясы. -2019. - 4(129). - Нур-Султан: Е¥У 126 б. Шартты б.т. - 7 Таралымы - 20 дана
Мазмунына типография жауап бермейЫ.
Редакция мекенжайы: 010008, Нур-Султан к., Сатпаев кешеа, 2. Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетi Тел.: +7(7172) 709-500 (шю 31-457) Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ баспасында басылды
