Научная статья на тему 'Соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштиришмоделларининг жаҳон амалиётида қўлланиши'

Соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштиришмоделларининг жаҳон амалиётида қўлланиши Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
342
76
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соғлиқни сақлаш тизими / соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштириш моделлари / молиялаштириш манбалари / молиялаштириш моделларини таҳлил қилиш / бюджет модели / ижтимоий­ суғурта модели / хусусий модель / тиббий хизматлар / мажбурий ва ихтиёрий тиббий суғурта. / health care system / health care financing models / sources of financing / analysis of financing models / budget model / social insurance model / private model / medical services / compulsory and voluntary medical insurance.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Буриева Нигора Хасановна

Мақолада хорижий давлатлар соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштириш моделларининг хусу­ сиятлари ҳамда уларни қўллаш амалиёти таҳлил қилинган бўлиб, улар орқали Ўзбекистон соғлиқни сақлаш тизимини такомиллаштиришга доир йўналишлар ифода этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLICATION OF MODELS OF FINANCING HEALTHCARE SYSTEMS IN THE WORLD PRACTICE

There is provided in the article analyzes the features of health care systems financing models of in different countries and the procedures for their application, which set out directions for improving the health care system in the Republic of Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «Соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштиришмоделларининг жаҳон амалиётида қўлланиши»

Буриева Нигора Хасановна,

Тошкент молия институти докторанти (DSc), иктисод фанлари номзоди

СОГЛИКНИ САКЛАШ ТИЗИМИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ МОДЕЛЛАРИНИНГ ЖАДОН АМАЛИЁТИДА КУЛЛАНИШИ

УДК: 336

БУРИЕВА Н.Х. СО¥ЛИЦНИ САЦЛАШ ТИЗИМИНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ МОДЕЛЛАРИНИНГ ЖАЦОН АМАЛИЁТИДА ЦУЛЛАНИШИ

Маколада хорижий давлатлар соFлик1ни саклаш тизимини молиялаштириш моделларининг хусу-сиятлари х,амда уларни куллаш амалиёти тах,лил килинган булиб, улар оркали Узбекистон сорликни саклаш тизимини такомиллаштиришга доир йуналишлар ифода этилган.

Таянч иборалар: кликни саклаш тизими, кликни саклаш тизимини молиялаштириш моделлари, молиялаштириш манбалари, молиялаштириш моделларини тах,лил килиш, бюджет модели, ижтимоий-сугурта модели, хусусий модель, тиббий хизматлар, мажбурий ва ихтиёрий тиббий сугурта.

БУРИЕВА Н.Х. ПРИМЕНЕНИЕ МОДЕЛЕЙ ФИНАНСИРОВАНИЯ СИСТЕМ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ В МИРОВОЙ ПРАКТИКЕ

В статье приводится анализ особенностей моделей финансирования систем здравоохранения в зарубежных странах и процедуры их применения, в которых изложены направления совершенствования системы здравоохранения в Республике Узбекистан.

Ключевые слова: система здравоохранения, модели финансирования здравоохранения, источники финансирования, анализ моделей финансирования, бюджетный модель, модель социального страхования, частный модель, медицинские услуги, обязательное и добровольное медицинское страхование.

BURIEVA N.KH. APPLICATION OF MODELS OF FINANCING HEALTHCARE SYSTEMS IN THE WORLD PRACTICE

There is provided in the article analyzes the features of health care systems financing models of in different countries and the procedures for their application, which set out directions for improving the health care system in the Republic of Uzbekistan.

Keywords: health care system, health care financing models, sources of financing, analysis of financing models, budget model, social insurance model, private model, medical services, compulsory and voluntary medical insurance.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 4(124)

Кириш.

Мамлакат соFлик1ни саклаш тизимини юритиш-нинг энг универсал моделини танлаш, моддий ресурслардан самарали фойдаланиш, тиббий ёрдам сифатини ошириш ва унинг кулайлигини таъминлаш ута мухим ахамиятга эга. Жахонда кликни саклаш тизими манбаларини тутри таш-киллаштириш ва таксимлаш, молиялаштириш моделларини яратиш ва оптималлаштириш борас-сида катта тажриба тупланган. СоFликни саклаш тизимини бошкаришда унинг самарадорлигини ошириш ва харажатларнинг такрорланишини бар-тараф этиш максадида етакчи мамлакатлар ахолига бепул тиббий ёрдам курсатишни камраб олишни кенгайтириш, маблаFлар манбаларини рационализация килиш, уларни таксимлаш усул-ларини такомиллаштиришга интилмокда. Шунга карамай жахон соFликни саклаш тизимининг хозирги замон моделларидан хеч бири универсал булишга даъвогарлик кила олмаса хам, ушбу моделларнинг параметрлари, уларнинг кучли ва заиф томонларини тахлил килиш, шунингдек муайян давлатлар тажрибасини умумлаштириш Узбекистан Республикасида мавжуд соFликни саклаш моделини ислох килиш ва оптималлаш-тиришда мухим ахамият касб этади.

Умумий тиббий сугурта фондларидан молия-лаштириладиган соFликни саклаш тизимларини комплекс тахлил килиш Узбекистон Республикасида согликни саклашни сугурталаш тамойилла-рига узгартириш механизмларини ишлаб чикиш, суFурта компанияларининг тиббий муассасалар устидан молиявий назоратини кучайтириш, беморнинг сугурта ва тиббий муассасани танлаш эркинлигини амалда кафолатлайдиган ва сомикни саклашни бошк,ариш самарадорлигини оширишда яхши асос булиб хизмат килади.

Тадк,ик,от мавзусининг долзарблиги.

Узбекистонда соFликни саклашнинг давлат, хусусий ва бошк,а тизимлари йигиндисидан ибо-рат ягона соFликни саклаш тизими амал килади. Давлат согликни саклаш тизимини маблаг билан таъминлаш манбалари куйидагилардан иборат: давлат бюджети маблаFлари; тиббий сугурта маблаглари; фукароларнинг соглигини сак,лашга мулжалланган максадли жамFармаларнинг маб-лаFлари; даволаш-профилактика муассасалари-нинг давлат томонидан кафолатланган хажмидан ортикча тиббий ёрдам ва пуллик хизматлар

курсатганлик учун олинган маблаглари; корхона-лар, муассасалар, ташкилотлар, жамоат бирлаш-малари хамда жисмоний шахсларнинг соFликни саклаш муассасаларига ихтиёрий ва хайрия бадал-лари; банкларнинг кредитлари; конун хужжат-ларида такикланмаган бошка манбалардир.

СоFликни саклаш тизими харажатларининг давлат бюджетидаги улуши 2009 йилда 11,7%, 2018 йилда эса 15,3%ни ташкил килди ва ижти-моий соха харажатларидаги улуши 2009 йилда 21,4%, 2018 йилга келиб 27,2%га етганлиги алохида эътиборга лойик,. Агар 2009-2018 йиллардаги тен-денцияларни кузатсак, согликни саклаш харажатларининг давлат бюджетидаги улуши 5,9 баро-барга ва ижтимоий сохадаги улуши 3,6 баробарга ортган. Кейинги йилларда соFликни саклаш тизими бюджет харажатларининг ЯИМдаги улуши узига хос тенденция билан ривожланди. Ушбу курсаткич 2009 йилда 2,7 %ни ташкил килган, 2018 йилда 2,9%ни ташкил этаётганини кайд этиш лозим1. Аммо согликни саклаш сохасидаги амалга оширилган тадбирларга карамай, ханузгача бир к,атор муаммолар хал этилмай колмокда. Жумла-дан, мажбурий тиббий суFурта тизимини жорий этиш учун шарт-шароитлар яратилмаганлиги, бунинг натижасида соFликни саклашни молиялаштириш асосан бюджет маблаглари хисобидан амалга оширилаётганлиги, согликни саклаш тизи-мида динамик ривожланаётган хусусий ва давлат тиббиёт муассасаларининг хамкорликда фаолият олиб боришига айрим тусиклар мавжудлиги ва бу уз навбатида кушимча молиявий ресурслардан самарали фойдаланишга имкон бермаслиги, тиббиёт ходимларининг ижтимоий ва моддий химоя-ланиш даражаси пастлиги, согликни саклаш тизи-мида ахборот-коммуникация технологияларининг ёмон жорий этилганлиги ва бошкалар шулар жум-ласидандир. Шу муносабат билан 2019-2025 йилларда Узбекистон Республикаси кликни саклаш тизимини ривожлантириш концепциясини муваф-факиятли амалга ошириш оркали соFликни саклашнинг концептуал жихатдан янги моделини шакллантириш зарурияти вужудга келди. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 7 декабрдаги «Узбекистон Республикаси соFликни саклаш тизимини тубдан такомиллаш-тириш буйича комплекс чора-тадбирлар туFри-

1 www.mf.uz. Узбекистон Республикаси Молия вазир-лиги сайти.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 4(124)

сида»ги ПФ-5590-сон карори билан 2019-2025 йилларда тизимни ривожлантириш концепция-сини тасдикланди. Ушбу меъёрий хужжатга айнан сох,ани тубдан такомиллаштиришга ва жах,он таж-рибаларини куллаган холда соFликни саклаш тизимининг энг макбул моделини ишлаб чикиб уни амалиётга боскичма-боскич татбик килиш масалаларига кенг урFу берилган. Шу сабабли сохддаги муаммоларни бартараф этишга доир олиб борилаётган чора-тадбирлар яна бир бор тадкикот мавзусининг долзарблигидан далолат беради.

Тадк,ик,от мацсади.

Ушбу илмий ишимизда жах,он сомикни саклаш тизимининг моделларини урганиш ва тах,лил килиш натижасида, мамлакатимиз иктисодий салох,иятларини х,исобга олиб, оптимал даражада тутри келадиган модель йуналишларига уз таклиф ва илмий мулох,азаларимизни беришни максад килиб куйдик.

Тадк,ик,от методлари.

Тадк,ик,от мавзуси сорликни саклаш тизимини молиялаштиришда жах,онда мавжуд моделлар-нинг узига хос хусусиятларини очиб беришга баришланган булиб, шу мавзу юзасидан тадк,ик,от олиб борган иктисодчи олимларнинг илмий ишлари урганилган, тах,лил килинган х,амда мам-лакатимизда тиббий сох,ани молиялаштириш механизмининг муаммолари, уларни бартараф к,илиш йуллари х,амда сох,ани такомиллаштиришга доир масалаларни киёслаш, умумлаштириш, эмпе-рик тах,лил методларини куллаш оркали ифода этилган.

Асосий натижалар.

Куйида амалда мавжуд булган учта асосий соFликни саклаш моделлари хусусиятларини куриб чикамиз. Семашко-Бельгия бюджет модели сифатида танилган биринчи моделнинг харак-терли хусусияти шундаки, унда давлатнинг роли мух,им х,исобланади. Молиялаштиришнинг асосий манбаи солик тушумлари булиб, ах,олига бепул тиббий хизмат курсатилади. Давлат манбаларидан молиялаштиришда умумий харажатларнинг ЯИМ-даги улуши, одатда, 8-11%ни ташкил этади. Бу ерда хусусий сурурта ва ижтимоий туловларнинг урни кушимча тарзда булади. Молиялаштиришнинг асосий манбаси давлат бюджети х,исоб-ланади. Тиббий хизматларни курсатувчи провай-дерлар хусусий бошкарув компаниялари назорати

остида бюджет маблаFларини оладилар. Давлат бир вактнинг узида сорликни саклаш харажатла-рининг энг купини (70% ва ундан ортик) коплашни таъминловчи харидор ва хизмат курсатувчи вази-фасини бажаради. Сорликни саклаш тизимининг бошкаруви юкори даражадаги марказлашувга эгалиги билан ажралиб туради. Тиббий хизмат-ларнинг аксарияти давлат шифохоналари (даво-лаш-профилактика муассасалари) ва хусусий ама-лиёт шифокорлари томонидан курсатилади, аммо бозорнинг (тижорат муассасалари) урни иккинчи даражали х,исобланади. Давлат тиббий товарлар ва хизматлар бозорининг купгина жих,атларини каттик назорат килади, яъни бозорга кириш коидаларини белгилайди, тариф сиёсати ва нарх-лаш ёрдамида туловлар руйхатини тузади х,амда такдим этилаётган тиббий хизматлар х,ажмини назорат килади. Тиббий хизматлар сифатини назорат килиш малакали тиббий муассасалар томонидан тиббий муассасаларни аккредитация килиш ва шифокорларга лицензияларни бериш шакл-лари оркали амалга оширилади. Бундай тизимда ижтимоий туловлар харажатларни кисман коп-лайди1.

Бисмарк модели сифатида танилган иккинчи модель купинча тартибга солинадиган сорликни саклашни сугурталаш тизими сифатида тавсиф-ланади. Бу модель аралаш ва иктисодиётнинг мураккаб тамойилларига асосланган булиб, давлат томонидан тартибга солинган ва ижтимоий кафолатланган ривожланган тизим билан тиббий хизмат курсатиш бозорини бирлаштиради. Маж-бурий тиббий сутурта дастурлари сутурта жамтар-маларини молиялаштиришда давлат иштирокида деярли ах,олининг барча кисмини камраб олади. Бюджет моделида булгани каби, давлат тиббий хизматлар нархининг 70 фоизидан купроFини коплайди, аммо сорликни саклашга сарфланади-ган жами харажатлар одатда бюджет моделига нисбатан бироз юкоридир, бу ЯИМнинг 10-13 фоизини ташкил этади. Мабла^арни таксимлашда хусусий нотижорат ва тижорат сугурта жамFар-малари ёки компаниялари х,ал килувчи ролни уйнайди. Ах,олини тиббий хизматга булган эх,тиёжини кондиришда бозорнинг урни юкори

1 Thomson S., Osborn R., Squires D., Jun M. «International Profiles of Health Care Systems: Australia, Canada, Denmark, England, France, Germany, Iceland, Italy, Japan, the Netherlands, New Zealand, Norway, Sweden, Switzerland, and the United States.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 4(124)

булганлиги туфайли беморлар сугурта компания-лари ва хизмат курсатишда етказиб берувчиларни (провайдерларни) танлашда катта эркинликларка эга х,исобланади. Сугурта бозоридаги куплаб катнашчилар туфайли ижтимоий сугурта моде-лида соFликни саклашни бошкариш шаклини марказлашмаган тарзда тавсифлаш мумкин. Тиб-бий хизматларнинг асосий кисми мажбурий тар-тибга кура туланади. Хамкорликдаги тулов тизими фаол кулланилмокда. Тиббий хизматлар турли мулкчилик шаклидаги муассасалар томонидан такдим этилади, лекин хусусий нотижорат шаклидаги муаассасалар устунлик килади. Бирламчи тиббий ёрдам махсус хусусий оилавий амалиётчи врачлар томонидан таъминланади. Тиббий хизматлар бозори юкори даражада ривожланган булганлиги туфайли, хусусий сугурта кушимча роль уйнайди. Давлатнинг тиббий хизматлар курсатиш бозорини тартибга солишдаги урни бюджет тизимидагига караганда камрок, ах,амиятга эга. Давлат сугурта фондлари фаолиятини тартибга солади, бунда уз навбатида тиббий хизмат курсатувчилар билан биргаликда уларнинг х,аж-мини ва сифатини белгилайди1.

Согликни саклаш тизимининг учинчи модели бу хусусий модель булиб, бунда тиббий хизматлар курсатиш хусусий сугурта ва фукароларнинг шах-сий маблаFлари х,исобидан х,ак тулаш асосида амалга оширилади. Бунда давлатнинг ягона тиббий сугурта тизими йук,. Тиббий хизматлар бозори тиббий хизматга булган эх,тиёжни кондиришда мух,им роль уйнайди. Давлат факат тиббий хизматлар бозори томонидан к,оник,тирилмаган маж-буриятларни уз зиммасига олади, яъни ижтимоий х,имояга мухтож тоифадаги фукаролар - ишсиз, камбаFал ва нафакахурлар учун тиббий хизмат-ларни коплаб беради.

Хусусий моделда молиялаштиришнинг 50% дан ортиги хусусий маблаглар хисобидан амалга оширилади. Пул маблаглари хусусий тижорат сугурта фондларида (сугурта компаниялари) тупланади, ундан кейин улар даволаш профилактика муас-сасаларига келиб тушади. Тиббий хизматларни курсатишни бошкариш марказлашмаган тарзда, мулкчиликнинг турли шакллари ва даражасидаги

1 Thomson S., Osborn R., Squires D., Jun M. «International Profiles of Health Care Systems: Australia, Canada, Denmark, England, France, Germany, Iceland, Italy, Japan, the Netherlands, New Zealand, Norway, Sweden, Switzerland, and the United States.

куплаб ташкилотлар томонидан амалга оширилади. Аксарият сугурта компаниялари учун тиббий хизмат ва технологияларнинг копланиши хусусий сугурта режалари доирасида такдим этилади. Давлат копланадиган тулов руйхатларини факат чекланган микдордаги давлат дастурлари доира-сида аниклайди.

Соглик,ни саклаш тизимида тиббий хизматлар курсатиш ва хусусий тиббий сугурта асосий ролни уйнайди, давлатнинг урни эса чекланган булади. Тиббий хизматларнинг аксарияти хусусий даволаш профилактика муассасалари ва хусусий амалиёт юритувчи оила шифокорлари томонидан курса-тилади. Хусусий сугурта компаниялари хисобига тиббий хизматлар курсатиш бозоридаги рак,обат даражаси жуда юкори булади ва бу уларнинг сифатига ижобий таъсир курсатмокда. Таъкидлаш жоизки, бундан факатгина ахолининг молиявий жихатдан яхши таъминланган кисми фойдала-нади.

Бундай холатда ресурслардан ок,илона фойда-ланишга эришилмайди. СоFликни саклаш тизи-мига ажратилган умумий харажатларнинг ЯИМ-даги улуши бюджет ва сугурта моделларига караганда анча юкори, аммо ах,оли саломатли-гининг асосий курсаткичлари етарли даражада копланмай к,олади. Давлатнинг тиббий товарлар ва хизматлар бозорини тартибга солишдаги урни, бюджет ва ижтимоий сугурта тизимига караганда анча паст х,исобланади.

Давлат тиббиёт технологияларининг бозорга киришини, сугурта компаниялари фаолиятини назорат килади ва ракобатни х,имоя килиш билан шугулланади. Тиббий хизматлар сифатини таъ-минлаш масалаларини тиббиёт муассасалари ва шифокорларга лицензия бериш ва аккредитация килиш йули билан хал килинади [3]. К,уйида уЧта асосий моделга - бюджет, сугурта ва хусусий моделларга мувофик етакчи мамлакатлар tof-ликни саклаш тизимларини таснифланиши курсатилган (1-расм).

Хорижий олимлардан С.Томсон, Р.Осборн, Д.Сквайрс, М.Джун «СоFликни саклаш тизимини халкаро куринишлари: Австралия, Канада, Дания, Англия, Франция, Германия, Исландия, Италия, Япония, Нидерландия, Янги Зеландия, Норвегия, Швеция, Швейцария ва АКШ» деб номланган илмий ишларида ушбу давлатлар соFликни саклаш тизими моделларини чукур тах,лил килдилар ва

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 4(124)

' МЕХНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИй ХИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

V_/

1-расм. Етакчи давлатларнинг соглицни сацлаш тизимини учта асосий моделларга мувофик,

таснифланиши1.

Швейцария

уларнинг афзал хамда салбий томонларини курсата билдилар (1-жадвал).

Хулоса ва таклифлар.

Хулоса к,илиб айтиш мумкинки, жахон тажри-баларига суянган х,олда хозирги даврда амалга оширалаётган ва келгусига режалаштирилган чора-тадбирлар, лойихалар Узбекистонда соF-ликни саклаш тизимининг юкори даражаларга кутарилишида мухим ахамият касб этади. Юкорида куриб чикилган учта модель асосида фаолият юритадиган давлатлар асосий курсаткичлари тахлили уларнинг афзалликлари ва камчиликлари туFрисида куйидаги хулосалар чикаришга имкон берди:

• х,еч бир мамлакатда соф шаклда муайян модель мавжуд эмас;

• х,еч бир модель универсал эмас;

• х,ар кандай моделда маблаFларнинг факат битта устун манбаи мавжуд;

1 Манба: муаллиф томонидан тузилган.

• бюджет ва суFурта моделларида давлат барча харажатларнинг 70 фоизидан купини таъ-минлайди;

• тизимларнинг баркарорлигини таъминлаш-нинг энг мухим омили ахолини бепул тиббий хиз-мат билан камраб олиш, харажатларнинг такрор-ланмаслиги, ресурслардан фойдаланиш самара-дорлиги ва тиббий хизматлардан фойдаланиш имкониятларининг мавжудлиги хисобланади;

• х,еч бир давлат шахсий суFурта ва ёки кушимча туловларсиз барча соFликни саклашга булган эхтиёжларни давлат маблаFлари хисобидан таъминлай олмайди.

Бу борада олиб борилган изланишларимиз ва хорижий давлатлар соFликни саклаш тизими моделлари тахлили натижасида Узбекистан соFликни саклаш тизимини янада такомиллашти-ришга доир уз таклифларимизни киритмок-чимиз:

- янги молиялаштириш механизмлари оркали клиник харажатлар гурухлари ва жон бошига

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 4(124)

1-жадвал. Турли сотликни саклаш тизими моделларининг ижобий ва салбий томонлари1.

Модель тури Афзалликлари Камчиликлари

Бюджет модели Ахолининг бепул тиббий хизматлар билан камраб олиниш даражаси юкори. Бошка моделларга нисбатан кам харажат булиши. Асосий стратегик сотликни саклаш муаммоларини хал килишда самарадорликнинг юкори булиши. Жамоатчилик манбаларидан харажатларнинг копланиш даражаси юкори булиши натижасида сотликни саклаш тизимининг янада мустахкамлигига эришилади. Сотликни саклаш тизимини молиялаштириш сезиларли даражада иктисодий коньюнюктурага ботлик булиши. Тиббий хизматларни ягона манба бюджетдан ажратилган маблатларни молиялаштириш натижасида тиббий хизматлар учун навбатда туриш. Давлат даволаш-профилактика муассасаларини монополияси ва истеъмолчиларни юкори булмаган тиббий хизматлардан етарли даражада химояланмаганлиги.

Ижтимоий-сутурта модели Ах,олининг бепул тиббий хизматлар билан камраб олиниш даражаси юкори. Молиявий ресурслар билан таъминланганлик даражаси бюджет моделига нисбатан камрок ботликлик булиши. Молиялаштиришнинг вазифалари ва тиббий хизматлар курсатишнинг катъий ажратилиши. Хусусий шифокорлар ва турли мулкчилик шаклидаги муассасалар томонидан курсатилаётган тиббий хизматлар сифатини оширишда ракобатбардош механизмларнинг урни бюджет моделига нисбатан янада юкорирок булиши тамойилига амал килиш. Бюджет моделига нисбатан маблатларнинг таксимланиши яна хам батафсил тузилган. Сотликни саклаш харажатларининг ЯИМдаги улуши бюджет моделига караганда юкорирок булиши. Тиббий хизматларнинг ягона манба - тиббий сутуртанинг давлат жамтармалари оркали молиялаштирилиши натижасида тиббий хизматлар учун навбатда турилиши.

Хусусий модель Тиббий муассасалар турларининг куп булиши. Тиббий хизматлар учун навбатнинг мавжуд булмаслиги. Тиббий ёрдам курсатишнинг сифатига ва истеъмолчиларнинг хукуклари химоясига ахамият берилиши. Шифокорлар ва тиббиёт ходимлари даромадларининг юкори булиши. Сотликни саклаш ягона миллий тизимининг мавжуд эмаслиги. Тиббий хизматларнинг булиниб кетиши. Хусусий тиббиётнинг илгари уринда булиши. Ахоли катта кисмининг тиббий хизматлардан фойдаланишга имконияти йуклиги, ахолининг сезиларли кисми тиббий сутурта тури билан камраб олинмаганлиги. Тиббий курсаткичлар етарли даражада булмаган холларда хам киммат тиббий хизматлар курсатилиши.

1 Манба: тахлиллар асосида муаллиф томонидан кайта шакллантирилди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 4(124)

«даволанган холат учун» тулов тизимини боскичма-боскич жорий этиш;

- ахоли жон бошига туFри келадиган молия-лаштиришнинг ягона меъёрини жорий килиш йули билан мувофиклаштириш;

- давлат ташкилотлари ва хусусий тадбиркор-ларнинг давлат томонидан кафолатланган бепул тиббий ёрдам дастурлари оркали шартнома тизи-мига утилишини таъминлаш;

- харажатлар хисобини юритиш ва маълумот-ларнинг тахлилий базасини ташкил килиш учун хисоб-китоблар тизимини яратиш;

- мажбурий тиббий сугурта жамFармасини ташкил этиш ва мажбурий тиббий сурурта билан камраб олишни боскичма-боскич таъминлаш.

СоFликни саклаш сохасидаги ислохотларни янада такомиллаштириш ва ривожлантириш, соFликни саклашни суFурталаш сохасида алока-ларни тартибга солиш, ихтиёрий ва мажбурий тиббий сурурталашнинг хукукий асосларини бел-гилаб олиш, сугурта полислари буйича юкори сифатли тиббий хизматларни курсатиш, жумладан, имтиёзлар беришни ратбатлантириш ахоли сало-матлигининг яхшиланишига каратилган мухим кадам хисобланади.

Afla6weT^ap pyuxaTM:

1. Y36eKMcTOH Pecny6.nMKacMHMHr «OyKapo.nap cof-nufUHM ca^am Tyipucufla»™ K,OHyHU.

2. Y36eKMCTOH Pecny6^UKacu npe3UfleHTUHUHr 2018 Mum 7 AeKa6p,gam «Y36eKucTOH Pecny-6-nuKacu cof^UK,HU ca^am tuBUMUHU Ty6gaH TaKOMU-onawTupuw 6yMi/ma KOMn^eKc ^opa-Tag6up^ap TyFpucufla»ru nO-5590-coH Kapopu.

3. Thomson S., Osborn R., Squires D., Jun M. «International Profiles of Health Care Systems: Australia, Canada, Denmark, England, France, Germany, Iceland, Italy, Japan, the Netherlands, New Zealand, Norway, Sweden, Switzerland, and the United States. // http://www. commonwealthfund.org/~/media/files/publications/fund- report/2014/nov/

4. www.mf.uz. y36eKucroH Pecny6^UKacu Mo-aua Ba3up^uru caMTU.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 4(124)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.