CC BY
0Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ MEDICAL SCIENCES
ШЫМКЕНТ ЖYРЕК ОРТАЛЫГЫНДА ЖYРЕК-^АНТАМЫР ЖYИЕСШЩ АУРУЛАРЫ БАР НАУЦАСТАРДА KYTIM САПАСЫН ЖЕТ1ЛД1РУДЕ МЕШРГЕРДЩ Р0Л1Н БАГАЛАУ
КУАНЫШБЕКОВА НУРЖАМАЛ НУРЖИГИТОВНА
КеА^ Шымкент журек орталыгыныц бас мешргер^ Шымкент, ^азакстан
МАНСУРОВА КУНДЫЗ ГАНИЕВНА
КеА^ Шымкент журек орталыгыныц мешргер^ Шымкент, ^азакстан
ЗИЯТХАН М¥ХТАРХАН БАТЫРХАН¥ЛЫ
КеА^ Шымкент журек орталыгыныц мешргер^ Шымкент, ^азакстан
Аннотация. Казацстанда цан айналымы жуйестщ аурулары б1ртш1 орынды иелент, КР Кардиология жэне ШК аурулар depeKmepi бойынша, елiмiзде цан айналымы ЖYйесi ауруларынан болатын влiм - жiтiм кврсеткш баягыдан - ац 100 мыц адамга шаццанда 500600 жагдайга жеткен. Казiргi элемге цатысты эртYрлi ауыр ауруларга царамастан, журек-цан тамырлары аурулары элi де элeмдeгi влiмнiц нeгiзгi сeбeбi болып табылады. Журек ауруы журек-цан тамырлары жуйеЫне эсер ететт кез-келген аурулармен бiргe ЖYрeдi. Бул нeгiзiнeн журек аурулары, ми мен буйректщ цан тамырлары аурулары жэне перифериялыц артерия аурулары. Журек ауруыныц сeбeптeрi эртурлi, бiрац ец квп тарагандары — атеросклероз жэне гипертония. Сонымен цатар, жас улгайган сайын журек пен цан тамырларыныц жумысын бузатын бiрцатар физиологиялыц жэне морфологиялыц взгер^тер орын алады, содан кешн журек ауруы цаутнщ жогарылауына экeлeдi, тiптi бeлгiлeрi жоц сау адамдарда. Журек-цан тамырлары ауруларыныц цаут факторлары. Тэуекел факторлары дурысталатын жэне дурысталмайтын болып еюге бвлiнeдi. Жойылатын факторлар-бул цандай да бiр жолмен жоюга болатын жэне жойылмайтын цаут факторлары-бул (вкШшке орай) жою мумкт емес цаут факторлары.
Клт свздер: мешргерлт кYтiм, науцас, журек аурулары, цаут факторлар, эмоционалды кYйзeлiс.
Зерттеу максаты Шымкент журек орталыгындагы наукастардыц eMÍp сапасын арттырудагы мешргердщ релш багалау. ^азакстанда 2022 жылгы керсетюштер бойынша артериялык гипертензияныц жишп 35,8 пайыз, журектщ ишемиялык ауруы (стенокардия) -10,7 пайыз, миокард инфаркта - 2,9 пайыз, инсульт - 2,5 пайыз, журекшелер фибрилляциясы - 2,1 пайыз курады. Зерттеу Шымкент журек орталыгыныц базасында 01.09.2023-01.12.2023 аралыгында журпзшдь Зерттеуге кырык наукас пен он мешргер катысты. Наукастарды iрiктеу косу критерийлерше сэйкес жаппай iрiктеу эдiсiмен журпзшдг
* кырык жастан елу бес жаска дешн;
* наукастарда калыпты жогары кан кысымыныц болуы
* акпараттандырылган келiсiмнiц болуы.
Алып тастау критерийлерг
* зерттеуге катысудан бас тарту;
* нашар кан айналымы, гипертониялык дагдарыс;
* журек ритагыныц Елеулi бузылыстары
* жедел аурулар;
* агзалар мен жуйелер жеткiлiксiздiгi бар созылмалы аурулары бар наукастар;
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ MEDICAL SCIENCES
Зерттеуге жиырма терт эйелдер, он алты ер адамдар катысты. Эйелдердщ орта жасы 50,5 ±1,5 жасты, ал еркектердщ жасы 47,6 ±1,9 жасты курады. Зерттелушшердщ 54 % дене салмагы 50-ден 70 кг-га дейiн, 33 % 70-тен 90 кг-га дейiн, зерттелушшердщ 13 % салмагы 90 кг немесе одан да кеп болды. "Эмоционалды кYЙзелiстi (стресстi) сезiнесiз бе" деген сауалнамага зерттелушiлер белiндi, осылайша сауалнамага катыскандардыц 20 % теракты кYЙзелiсте емiр сYредi, 63 % кейде гана кYЙзелiстi сезiнедi, ал 17 % демалуга кабiлеттi деп санайды жэне стресс оларга айтарлыктай эсер етпейдi. Зерттелушшердщ тамактану тэсiлдерi келесi деректердi сипаттайды - 44 % дурыс тамактануга жэне майлы, еттi жэне унды тамактарды дурыс тутынуга тырысады. 33 пайыз калаганыныц бэрiн тутына бередi. 13 % тэттi, унды, куырма жэне ащы унатады. 10 % арнайы диетада отырады. Зерттелушшердщ физикалык активтiлiк керсеткiшi едэуiр эр турль 50 % узак жаяу жYредi, 23 % аптасына 2-3 рет спорт залга барады, 10 % тацгы жаттыгулар жасайды, ал 17 % отырыкшы емiр салтын устанады. ЖYрек ауруларыныц ьщтимал себептершщ iшiнде сауалнамага катыскандардыц 26 % жаман эдеттерд^ 18 % стрессп атады. 13 % жYрек пен семiздiкке Yлкен жYктеме себеп деп санайды, 10 % атеросклероз деп атады, 5 % отырыкшы емiр салтын кшэлайды. 15 % жауап беру киынга сокты.
Бiз жYрек-кан тамырлары аурулары бойынша мешргерлердщ кандай iс-шаралармен айналысатынын бiлдiк, мен пациенттерге ауруханадан шыкканнан кейiн оцалтуды калай жалгастыру керектiгiн 100% тYсiндiремiн, пациенттерге 80% мотор белсендiлiгi режимшщ техникасын Yйретемiн, ауруханадан шыкканнан кешн туыстарына кYтiм жасау бойынша косымша усыныстар беремiн 100% деп жауап бердь Мейiргерлер профилактика тэсiлдерiн бшетЫ аныкталды, бiрак эркашан дэр^ердщ усыныстарыныц орындалуын багалау, тэуекел факторлары туралы эцпмелер жэне психологтыц кецестерi сиякты iс шараларды колдана бермейтiнi аныкталды.
Мешргерлердщ 45 % езшщ бшмдерш жаксы деп, 15 % орташа, 30 % бiлiмiн жаксарту керек деп, ал 10 пайыз жауап беруге киналамын деп жауап бердь Осылайша, жYргiзiлген тергеу бiзге накты жагдайды багалауга мYмкiндiк бердi.
ЖYрек-кан тамырлары каупi бар наукастарда ауруханага тYCкен кезде жYрек-кан тамырлары ауруларыныц непзп кауiп факторлары туралы хабардарлыктыц темендiгi аныкталды.
ЖYрек-кан тамырлары аурулары бар наукастарда емдеуге бешмдшк ете темен болды. ^ркемеге ауруга байланысты факторлар эсер етп, атап айтканда стресс пен мазасыздыктыц пайда болуы. Ол сондай-ак езiнiц ауруы туралы аз хабардар болу, емдеудщ артыкшылыктары жэне аурудыц агымына эсер ету кабшет сиякты факторлар туралы бiлмегенi аныкталды. Зерттеу материалдары узак мерзiмдi емдеу нэтижелерш жаксарту Yшiн тагайындалган емдеуге сезiмталдыкты арттырудыц накты жолдарын аныктауга мYмкiндiк бередi.
ЖYрек-кан тамырлары ауруларыныц даму каут факторларын бакылау жэне жYрек-кан тамырлары аурулары бар пациенттерде кайталама профилактиканыц тиiмдiлiгiн арттыру максатында стационарлык жэне амбулаториялык кезецде пациенттердщ жYрек-кан тамырлары аурулары туралы хабардар болу децгешн арттыру бойынша косымша шаралар кажет.
Тэуекел тобына жататын пациенттердi аныктауда, санитарлык-бiлiм беру ендiрiсiнде алгашкы медициналык-санитарлык кемек мамандарыныц релш асыра багалау жэне созылмалы аурулар болган кезде халыкты салауатты емiр салтын устануга жэне емдеуге ынталандыру мYмкiн емес. Денсаулык сактауды баскару багдарламасы аясында алгашкы медициналык кемек мамандары пациенттермен жиi байланысады, олардыц физикалык жагдайы туралы гана емес, сонымен катар олардыц отбасылык жагдайы, емiр CYPУ жагдайлары туралы бiледi жэне пациенттiц емiрiндегi жагымсыз езгерiстердi бiрiншi болып аныктай алады, бул кешннен жYрек-кан тамырлары патологиясыныц дамуына экелуi мYмкiн. Медицина гылымы тез дамып келедi, бiрак галымдар мен дэр^ерлер алдын-алуга баса назар
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ
2022 - 5.94 MEDICAL SCIENCES
аудару керек деп санайды. Наукдстыц денсаулыгы мен оньщ мазмунына белсендi катысуы Yшiн жеке жауапкершшш проблемаларды шешудщ кепiлi болып табылады.
