Научная статья на тему 'ҚЎШИЛГАН ҚИЙМАТ СОЛИҒИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ҚЎШИЛГАН ҚИЙМАТ СОЛИҒИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
10
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АУДИТ / ҚҚС / СОЛИқ / АУДИТ РЕЖАСИ / АУДИТ ДАСТУРИ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хусанов М.Ҳ., Мирзаев Б.А.

Мақолада қўшилган қиймат солиғи аудитини ташкил этиш асослари, аудит ўтказиш босқичлари ҳамда қўшилган қиймат солиғи аудитини кетма-кетлиги баён қилингин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROVING THE AUDIT OF VALUE ADDED TAX

The article describes the basics of the organization of the value added tax audit, the stages of the audit and the sequence of the value added tax audit.

Текст научной работы на тему «ҚЎШИЛГАН ҚИЙМАТ СОЛИҒИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Хусанов М.Х,. ассистенти СамИСИ Мирзаев Б.А. магистранти СамИСИ

КУШИЛГАН КИЙМАТ СОЛИГИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аннотация: Мацолада цушилган циймат солизи аудитини ташкил этиш асослари, аудит утказиш босцичлари уамда цушилган циймат солизи аудитини кетма-кетлиги баён цилингин.

Калит сузлар: аудит, КДС, солиц, аудит режаси, аудит дастури.

Khusanov M.H. assistant SamIES Mirzaev B.A. graduate student SamIES

PROVING THE AUDIT OF VALUE ADDED TAX

Abstract: The article describes the basics of the organization of the value added tax audit, the stages of the audit and the sequence of the value added tax audit.

Keywords: audit, VAT, tax, audit plan, audit program.

Соликлар давлат бозор иктисодиётига таъсир курсатадиган иктисодий воситалар каторида мухим урин тутади. Хдр кандай давлат узининг бозор иктисодиётида салбий халотларнинг олдини олиш ва тартибга солиш максадида солик сиёсатидан кенг фойдаланади. Утмишда хам ва бугунги кунда хам соликлар жамиятнинг барча ижтимоий-иктисодий сохаларига киради. Соликлар жамият пайдо булган пайтдан бошлаб жамиятдаги иктисодий муносабатларнинг зарурий буFинидир.

Республикамизда "... макроиктисодий баркарорликни янада мустахкамлаш ва юкори иктисодий усиш суръатларини саклаб колиш, ахоли бандлиги ва реал даромадларини изчил ошириш"74да хусусий мулкка асосланган корхоналар мухим рол уйнайди. Чунки хусусий мулкка асосланган корхоналар нафакат ахолини бандлигини ва реал даромадларини таъминлайди, малакатда пул, товар, хом-ашё айланиш

74"2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасиниривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегияси", 2017 йил 7 феврал.

тезлигини оширади, бозорларда соFлом ракобат мухитини яратади, туйинган бозорларни хосил килади, нархларни талаб ва таклиф асосида шаклланишига асос булади, балки узларининг фойдаларидан давлат бюджетига солик тулаш оркали давлат бюджети даромадларининг хам ошишига ва бу оркали мамлакатнинг турли сохаларида бюджетнинг харажатларининг тулаконли ва уз вактида таъминланишига имкон беради.

Бугунги кунда кушилган киймат солиFини хисоблаш ва уларни хужжатлаштириш тартибларини такомиллаштириш уз навбатида улар аудитини хам такомиллаштиришни таказо этмокда.

Мамлакатларда турли хил солик тизимлари амал килса-да, уларнинг аксарияти бюджет даромадларини таъминлашда эгри соликларга, хусусан кушилган киймат солотига (К,К,С) таянади. К,К,Снинг 170 та мамлакатда жорий этилганлиги ва улардаги жами солик тушумларининг уртача 20 фоизини ташкил этиши бунинг исботидир. К,К,Снинг бюджет тушумларини оширишда самарали восита сифатида амал килиб келаётганлиги, бу унинг 1) бюджет даромадлари манбаини кенгайтириш ва 2) даромадларни макроиктисодий даражада кайта таксимлаш каби вазифаларни амалга ошириш максадида лойихаланганлиги билан изохланади. Шуинингдек, у истеъмол карорларига таъсир этишга йуналтирилмаганлиги сабабли ундан ялпи талабни оширишда туFридан-туFри фойдаланиш, бюджет харажатлари оркали иктисодий усишга туртки беришдан кура самарасизрок хисобланади.

1-расм.2021 йил жами тушумда солик турларининг улуши.

Кушилган киймат солоти буйича бюджет билан хисоб-китобларни аудиторлик текширувидан утказишнинг максади - текшириладиган хужалик юритувчи субъект бухгалтерия хисоботининг соликлар ва бошка мажбурий туловлар буйича карздорликни акс эттириш кисмида, хамда соликка тортишдаги тартибга солинмаган масалалар билан боFлик сезиларли холатларни акс эттиришдан иборат.

Бюджет билан олиб бориладиган хисоб - китоблар аудитор жиддий эътибор бериши лозим булган мураккаб объект хисобланади. Биринчидан, бюджетга туланадиган соликларнинг нотуFри хисобланганлиги ва туланганлиги учун корхонага нисбатан молиявий жазо чоралари кулланилади. Бу эса унинг молиявий ахволига сезиларли даражада таъсир килади. Иккинчидан, хисоб-китобларнинг туFрилигини тасдикловчи аудиторлик хулосалари солик инспекцияси томонидан кабул килиниши айрим холларда шубха остига олиниб, кабул килинмаслиги хам мумкин. Сунги холатда солик органи такдим килинган аудиторлик хулосасини кайтадан текшириб чикишга хаклидир.

Соликлар буйича карзлар юридик шахсларнинг бюджет олдидаги мажбурияти булиб хисобланади ва одатда, маълум санада туланади. Солик конунчилигининг тез-тез узгариши ва меъёрий хужжатлар айрим коидаларидаги зиддиятлар соликларга доир хисоб-китобларда тасодифий хатоларни келтириб чикариши мумкин. Соликлар буйича карзлар синчиклаб текширувдан утказилганида куйидаги хатолар аникланиши мумкин:

-I- соликларни хисоб-китоб килишда бухгалтерия хисоби тамойиллари, конун хужжатлари ва йурикномаларнинг нотуFри кулланиши;

4- солик ставкаларининг нотугри кулланилиши;

4- соликка тортиладиган базанинг нотугри аникланиши;

-I- пеня ва жарималарнинг ноаник хисобга олиниши;

Кредиторлик карзлари ва бутун бухгалтерия хисоботини бахолашга куйидагилар таъсир курсатади:

-I- соликка тортиш буйича имтиёз олиш учун хато ахборотларни такдим этиш;

-I- солик органларига такдим килинадиган маълумотларнинг бузиб курсатилиши ёки яширилиши;

ККС аудитининг вазифалари куйидагилардан иборат:

К,К,С хисобининг юритилиши меъёрий хукукий хужжатларга мос келиши

К,К,С хисобини маълумотларда туFри акс эттирилганини аниклаш

К,К,С солик базасини туFри хисобланганлигини текшириш

К,К,Сни ставкаларини туFри кулланганлигини текшириш

К,К,С хисоботларини туFри ва уз вактида юборилганлигини текшириш

2-расм. ЦЦС аудитининг вазифалари.

Х,ар бир соликка оид конунчилик хужжатида солик ставкаларини куллаш, солик солинадиган базани аниклаш, соликларни тулаш муддатлари, хисоботларни тайёрлаш ва хаказо талаблар акс эттирилади.

Солик мажбуриятларининг нотуFри аникланиши катта молиявий йукотишлар келтириб чикаришини хисобга олиб, аудиторлар ушбу участкада текширувларни ташкил этиш ва утказиш технологиясига алохида эътибор беришлари лозим. Текширувларни муваффакиятли утказиш учун куйидагиларни амалга ошириш зарур:

-I- бюджет билан хисоб-китобларни текширишга юкори малакали мутахассисларни жалб килиш;

-I- ходимларни соликка тортиш масалаларига оид тезкор ахборотлар ва меъёрий хужжатлар билан таъминлаш;

-I- аудиторлар оддий кундалик муаммолар устида такроран ишламасликлари учун, корхона ичида соликка тортишнинг долзарб масалаларига доир ахборотлар ва ишланмаларни алмашишни ташкил этиш;

мижоз томонидан такдим килинадиган, соликка тортиш масалаларига дойр ёзма ахборотлар сифатини самарали назорат килиш;

-I- корхона ичида солик буйича маслахат бериш технологиясини барпо килиш ва бюджет билан хисоб-китобларни текшириш натижалари буйича расмийлаштирилиши лозим булган ишчи хужжатларининг махсус шаклларини ишлаб чикиш.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. O'Ktamovich, P. L. X., & Boxodirovich, E. F. (2022). RAQAMLI IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA BUXGALTERIYA HISOBNI O'RNI. Journal of marketing, business and management, 1(2), 120-124.

2. Po'Latov Xudoyberdi, O. K. (2022). BUXGALTERIYA HISOBIGA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISh YO'LLARI. Journal of marketing, business and management, 1(1), 37-40.

3. Пулатов, Х. У. (2021). ACCOUNTING ACCOUNTS IN WHOLESALE ENTERPRISES. Экономика и социум, (4 -2), 318-323.

4. Пулатов, Х. У. (2021). DIRECTIONS TO IMPROVE TURNOVER ACCOUNTING IN ENTERPRISES OF DIFFERENT ACTIVITIES. Экономика и социум, (5-2), 186-189.

5. Shirinov, U. (2017). The ways of accounting over telephone communication services in the existence of billing systems. TRANS Asian Journal of Marketing & Management Research (TAJMMR), 6(2and3), 23-31.

6. Shirinov, U. (2020). ACCOUNTING IN THE DIGITAL ECONOMY: SIGNIFICANCE AND ADVANTAGES. International Finance and Accounting, 23.

7. Abduxalilovich, S. U., & Azamat o'g'li, B. A. (2021, March). IMPROVEMENT OF ACCOUNTING OF INCOME FROM COMMUNICATION SERVICES. In Euro-Asia Conferences (Vol. 3, No. 1, pp. 108-111).

8. Shirinov, U. A. (2018). TELERADIO XIZMATLARINI KO 'RSATUVCHI SUB'EKTLARDA HARAJATLAR HISOBI. Turizm ilmiy-amaliy elektron jurnali, 7(1), 96-100.

9. Uchkun, S., & Dilshod, N. (2022). PROCESS OF IDENTIFYING THE SIGNIFICANT ACCOUNTS IN THE REVENUE CYCLE. Journal of marketing, business and management, 7(1), 32-36.

10. Ширинов, У. А. (2019). Телефон хизматларидан олинадиган даромадлар хдсобини такомиллаштириш. Интернаука, (2-2), 83-85.

11. Ширинов, У. А. (2019). Учет расходов в субъектах оказывающих услуги телерадио. Интернаука, (5-2), 19-21.

12. Худайбердиев, Н. У., Ширинов, У. А., & Алибоев, А. (2021). РЕСУРС СОЛЩЛАРИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Интернаука, (7-2), 94-97.

13. Ширинов, У. А. (2021). IMPROVING INCOME ACCOUNTING IN COMMUNICATION ENTERPRISES. Мировая наука, (7), 93-97.

14. Baxromovich, U. K. (2021). Risk Assessment and Internal Control System in Audit. Academic Journal of Digital Economics and Stability, 7, 1-5.

15. Keldiyorqizi, U. S. (2021). The role of international audit standards on the audit of oil and gas companies in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 77(3), 1346-1351.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.