Научная статья на тему 'МОЛИЯВИЙ МАЖБУРИЯТЛАР АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

МОЛИЯВИЙ МАЖБУРИЯТЛАР АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
73
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АУДИТ / МАЖБУРИЯТ / МОЛИЯВИЙ МАЖБУРИЯТ / АУДИТ РЕЖАСИ / АУДИТ ДАСТУРИ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ширинов У.А., Нарзуллаев Н.А.

Мақолада молиявий мажбуриятлар аудитини режалаштириш ва ўтказиш босқичларига доир ишлар, аудиторлик амаллари, усуллари ва муолажаларни мазмун ва моҳиятини очиб бериш очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVING THE AUDIT OF FINANCIAL OBLIGATIONS

The article describes the content and essence of the work on the stages of planning and conducting the audit of financial liabilities, audit procedures, methods and procedures.

Текст научной работы на тему «МОЛИЯВИЙ МАЖБУРИЯТЛАР АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Ширинов У.А., PhD доц.в.б. СамИСИ Нарзуллаев Н.А. магистранти СамИСИ

МОЛИЯВИЙ МАЖБУРИЯТЛАР АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аннотация: Мацолада молиявий мажбуриятлар аудитини режалаштириш ва утказиш босцичларига доир ишлар, аудиторлик амаллари, усуллари ва муолажаларни мазмун ва моуиятини очиб бериш очиб берилган.

Калит сузлар: аудит, мажбурият, молиявий мажбурият, аудит режаси, аудит дастури.

Shirinov U.A., Ph.D associate professor SamIES Narzullaev N.A. graduate student SamIES

IMPROVING THE AUDIT OF FINANCIAL OBLIGATIONS

Abstract: The article describes the content and essence of the work on the stages of planning and conducting the audit of financial liabilities, audit procedures, methods and procedures.

Keywords: audit, commitment, financial commitment, audit plan, audit program.

Узбекистан Республикасида бухгалтерия хисоби ва молиявий хисоботни тайёрлаш жараёнини жахон микёсида такомиллаштириш, дунёнинг етук ривожланган мамлакатларидаги бухгалтерия хдсоби ва аудит сохасига оид игаюр тажрибаларини хамда Молиявий Х,исоботнинг Халкаро Стандартлари (МХ,ХС)ни урганиш ва амалиётга тадбик килишни такозо этмокда. Шу билан бир каторда, замонавий корпоратив бошкарув усулларини жорий килиш буйича кабул килинган чора-тадбирларга карамасдан молиявий хисоботнинг халкаро стандартларини (МХ,ХС) кенг жорий килишга, хорижий инвесторларни зарурий ахборот мухити билан таъминлашга ва халкаро молия бозорларига кириш имкониятларини оширишга тускинлик килувчи катор тизимли муаммолар сакланиб

колинмокда. Мaмлaкaтимиз иктисодиётининг тараккиёти Ba ривожидa xyжaлик юритувчи сyбъектлaр мaжбyриятлaри микдорини кaмaйтириш мухим ахамият Kac6 этaди.

Шуни тaъкидлaш жоизки, бyxгaлтерия хисоби тизимидa мaжбyриятлaрни асосан икки турга 6Ули6 таснифлаш амалга оширилaди: жорий ва узок муддатли мажбуриятлар. Бу каби таснифлаш уларнинг факат муддатини ифодалайди, аммо мажбуриятларнинг иктисодий мохиятини тyлa-тyкис очиб бермайди. Бу холат уз навбатида бyxгaлтерия хисобида мажбуриятларни тyлaтyкис тушуниш ва уни хисобда акс эттиришга имкон бермайди. Шунингдек, баъзи холларда муддати yтгaн мажбуриятларни кай тарзда акс эттириш билан боFлик муаммолар хам учраб туради. Бу каби муаммоларнинг ечими, албатта, уларни иктисодий мохияти, келиб чикиш сабабларига кyрa таснифлаш лозимлигини билдиради. Бошкача килиб айтганда, назарий жихатдан, мажбуриятлар хакикий ёки шартли 6Улиши мумкин, чунки "мажбуриятлар тоифаси" нинг мохияти унинг даражасига (улчовига) эмас, балки унинг функцияси, маълум бир амални бажариш ёки ундан бош тортиш билан белгиланади.

Х,озирги кунда мажбуриятлар хисобини yргaнишдa энг аввало уларнинг xyсyсиятлaрини yргaниш масадга мувофикдир. Мажбуриятлар учта асосий xyсyсиятгa эга:

• мажбуриятни келтириб чикарган вокеа Уринли 6Улиши керак;

• мажбуриятлар бошка субъектга факат активларни утказиш ёки xизмaтлaр курсатиш йули билан кондирилиши мумкин;

• мажбуриятлар бахс-мунозарага сабаб булмаслиги керак.

Баланс хисоботларида келтирилган молиявий мажбуриятлар молиявий натижаларда келтирилган даромад ва xaрaжaт элементлари билан хам боFлик булганлиги сабабли, кредиторлик карзлари буйича хисоб - китобларни текшириш жараёнида аудитор молиявий натижалар тyFрисидaги хисоботни хам текшириб боради. Шу сабаб, хисоб - китоб операциялари юзасидан аудит текширувининг асосий манбалари бyxгaлтерия баланси ва молиявий натижалар тyFрисидaги хисоботлар ва шу хисобот маълумотларининг тyFрилигини тасдикловчи бирламчи хужжатлар хисобланади.

Текширув жараёнида аудитор куйидагиларни аниклаши лозим:

Молиявий мажбуриятларнинг пайдо булиш сабабини аниклаш

Молиявий мажбуриятлар билан боFлик барча муомалаларнинг бухгалтерия хисоби счётларида тупик ва туFри акс эттирилганлиги

ца тулиь

Икки томонлама карзларни туFрилигига ишонч хосил килинганлигини аниклаш

Молиявий мажбуриятларнинг туFри бахоланганлигини аниклаш

Молиявий мажбуриятларни хисобга олиш тамойиллари туFри танланилганлиги ва кУлланилишининг тУFрилиги

ку

Молиявий мажбуриятларни хужжатларда туFри акс эттирилганлигини текшириш

1-чизма. Аудитор текширув жайраёнида аникланиши лозим булган

маълумотлар.

Корхона молиявий мажбуриятлар аудитнинг максади-бу хужалик юритувчи субъектлар молиявий хисоботида молиявий мажбуриятлар буйича карзлар туFрисида ахборотларни реаллигига бахо бериш ва уларнинг туFри акс эттирилганлигини аниклашдан иборат. Юкоридаги максадга эришиш учун аудитор олдига куйидаги вазифалар куйилади (2 -чизма):

молиявий мажбуриятлар туFри хисобланганлигини текшириш

^m молиявий мажбуриятларни уз вактида туланганлигини текшириш

молиявий мажбуриятларларни хисоб ва хисоботда туFри акс

Карзларни динамик ва статик жихатдан тахлил килиш

молиявий мажбуриятларга ижобий ва салбий таъсир курсатаётган

молиявий мажбуриятлар хисоби ва хисоботини такомилаштиришга каратилган аудиторлик тавсияларини ишлаб чикиш

молиявий мажбуриятлар аудити натижаларини умумлаштириш ва расмийлаштириш

2-чизма. Корхона молиявий мажбуриятлари аудитининг вазифалари.

Молиявий мажбурият - шундай мажбуриятки бошка тадбиркорлик субъектига пул маблаFи ёки бошка молиявий активни етказиб бериш ёки тадбиркорлик субъекти учун потенциал нокулай булган шартларда бошка

тадбиркорлик субъекти билан молиявий активларни ёки молиявий мажбуриятларни айирбошлаш;

Биз тадцицотимиз натижасида молиявий мажбуриятлар аудитининг уисоботида курсатиладиган аудит ишчи хужжатларининг намунавий шакилларини ишлаб чицдик.

Юкоридаги биз томонимиздан ишлаб чикилган молиявий мажбуриятларнинг аудитини утказиш буйича таклиф ва тавсиялар корхоналарда молявий мажбуриятларни хдсобга олишда ва улар аудитини утказишда самарали хдсса кушади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. O'Ktamovich, P. L. X., & Boxodirovich, E. F. (2022). RAQAMLI IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISHDA BUXGALTERIYA HISOBNI O'RNI. Journal of marketing, business and management, 1(2), 120-124.

2. Po'Latov Xudoyberdi, O. K. (2022). BUXGALTERIYA HISOBIGA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISh YO'LLARI. Journal of marketing, business and management, 1(1), 37-40.

3. Пулатов, Х. У. (2021). ACCOUNTING ACCOUNTS IN WHOLESALE ENTERPRISES. Экономика и социум, (4 -2), 318-323.

4. Пулатов, Х. У. (2021). DIRECTIONS TO IMPROVE TURNOVER ACCOUNTING IN ENTERPRISES OF DIFFERENT ACTIVITIES. Экономика и социум, (5-2), 186-189.

5. Baxromovich, U. K. (2021). Risk Assessment and Internal Control System in Audit. Academic Journal of Digital Economics and Stability, 7, 1-5.

6. Keldiyorqizi, U. S. (2021). The role of international audit standards on the audit of oil and gas companies in Uzbekistan. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11 (3), 1346-1351.

7.Хусанов, М. (2021). Махсус саволлар буйича утказиладиган аудиторлик текширувларининг ташкилий ва методологик асослари. Общество и инновации, 2(4/S), 564-571.

8. Хусанов, М. (2021). THE NEED FOR A SPECIAL QUESTION-LIKED AUDIT. Экономика и социум, (5-2), 539-543.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.