CC BY
15№ 4 (28) 2012 г Вестник Института законодательства Республики Казахстан
Дархан Ш\к1рбащлы Твкеев,
Каржы полициясы академиясынъщ докторанты, цуцыц магистр1
ШЕТЕЛ МЕМЛЕКЕТТЕРШЩ САЛЬЩ ЦЫЛМЫСТАРЫ УШ1Н КЫЛМЫСТЬЩ ЖАУАПТЫЛЬЩТЬЩ КЕЙБ1Р ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Эткен жYЗ жылдыщтыц 90 жылдарыныц басында экономиканыц мемлекетке бeлiнуi мен нарыщтыщ шаруашылывда етуше байла-нысты ^огамдыщ ^атынастардыц жаца типiн ^алыптастыру Yшiн реттеуде де
жэне ^ылмысты^-^^^ы^ты^ ^оргау саласында да жаца механизмдер ^¥растыру ^ажет болды. Осыган байланысты тэжрибеге бай, шетелдш мемлекеттердщ, эсiресе «Батыс елдершщ» тэжiрибесiн ^олдану ^ажет болды.
Тал^ыланатын тэжiрибе нэтижесiнде елiмiздiц салыщ зацнамасы бойынша ахуалыщтарга жол бермеу жагдайларын алдын алуга болар едi, бiрак, б^ндай тэжiрибелiк кез-^арас элiде орын алмай келедi. Соныц нэтижесiнде кептеген зацнама шецбершде ^алып ^ойган мэселелер, жан-жа^ты емес, бiр жа^ты ойластырылган жагдайлар туындауда.
Казахстан Республикасы Кылмыстыщ кодексiнде кeрсетiлген салыщ ^ылмыстары ^атарына 221-бап Азаматтыц салыщ жэне (неме се) бюджетке тeленетiн бас^а да мiндеттi тeлемдердi телеуден жалтаруы, 222-бап ¥йымдарга салына-тын салыщты жэне (немесе) бюджетке теленетш бас^а да мвдетп тeлемдердi телеуден жалта-ру жэне 222-1-бап Салыщ тeлеушiнiц салыщ берешегi шотына билiк ету шектелген мYлiкке ^атысты зацсыз iс-эрекеттерi деген нормалар бар. Аталган ^ылмыстар елiмiздегi салыщтан жалтаруга тетеп берудiц ^аншалыщты жауап беретiнiн аныщтау Yшiн шетелдш тэжрибеге шолу жYргiзудi ^ажет етед^
Мысалга, Ресей Федерациясы Кылмыстыщ зацнамасындамынадайнормалар^арастырылган: 198 - бап Жеке т^лгалардыц салыщ жэне (немесе) алымдарды телеуден жалтаруы, 199 -бап ¥йымдардан салыщ жэне (немесе) алымдарды телеуден жалтаруы, 199.1 - бап Салыщ агент ез мiндеттерiн орындамауы, 199.2 - бап ¥йымдардыц немесе жеке кэсiпкерлердiц салыщ жэне (немесе) алымдарды телеуге тшсп а^ша
^аражаттары немесе мYлкiн жасыруы деген ^ылмыстар бар.
Карастырылган екi мемлекеттщ салыщ ^ылмыстары Yшiн кезделген баптар бiр-бiрiне ¥^сас келедi, бiрак айырмашылыщтары да бар екенiц ескерген жен. Бiздiц осы ма^аладагы ма^сатымыз непзшен шетелдiк зацнаманыц салыщтан немесе езге мiндеттi телемдерден жал-тару Yшiн ^андай жауаптылывда тартылатыныц жэне олардыц тYрлерiн ^арастыру болгандыщтан, бiз бiркатар мемлекеттердi тацдадыщ, ягни, Беларусь, Латвия жэне Эстония, Дания мен Испания елдерi болып отыр.
Б^ндай тацдау себепсiз алынган жо^, ягни, Ресей, Беларусь бiр багыттагы (Кецес Yкiметi) ^ылмыстыщ кдоык; жYЙесiмен ^алыптас^ан бол-са, Латвия мен Эстония батыс европа елдерi багытымен, ал Испания мен Дания салыщ ^ылмыстары Yшiн eзiндiк жауаптылы^пен да-мып ерекшеленуде.
Накгыра^ то^талатын болса^, Беларусь мемлекетiнде салыщ ^ылмыстарын ^¥райтын 243 - бап «Салыщтарды телеуден жалтару» гана бар.
Ягни, «Экономикалыщ ^ызметп жYзеге асыру тэртiбiне ^арсы ^ылмыстар» деген 7 Тарауда бы-лай делiнген:
«1. Жасыру жолымен табысты, пайданы немесе салыщ телеуге жататын езге де объектiлердi ^аса^ана темендету, элде табыс, мYлiк тура-лы декларацияны тапсырудан жалтару, егер iрi мелшерде зиян экелсе (кемiнде екi жYЗ елу тeменгi айлыщ есептiк керсетюш) - Yш жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырыла-ды.
2. Дэл осындай эрекет аса iрi мелшерде зиян экелсе (кемшде мыц айлыщ есептiк кeрсеткiш) -бес жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.» [1].
Эстония мемлекетiнiц салыщ ^ылмыстары Кылмыстыщ кодексi «Шаруашылыщ ^ылмыстар» деген 7 Тарауыныц 148-1 бабы «Салыщ телеу
женшдеп зандарды жэне салыщтар туралы зандарды б^зу» ^арастырылган. Аталган норма келесiдей мэтiнде:
«(1) Сальщ бас^армасына занмен керсетiлген а^паратты, декларацияны немесе к¥жаттарды мYлдем керсетпеу немесе ез уа^ытылы керсетпеу ^аса^ана жасалса немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi экiмшiлiк жазага тартылганнан кешн жасаса - бiр жылга дешнп мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(2) Салыщ бас^армасына жалган а^параттарды немесе жалган ^жаттарды жэне декларацияга жалган а^параттарды ^аса^ана берсе немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi экiмшiлiк жазага тартылганнан кешн жасаса - Yш жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(3) Салыщ бас^армасынын занга сэйкес н^с^ауларын орындамау немесе тшст дэрежеде орындамау ^аса^ана жасалса немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi эюмшшк жазага тартылганнан кейiн жасаса - Yш жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(4) Салыщ бас^арушысынын ба^ылау жYргiзу кезiндегi ^ызметше кедерп келтiру ^аса^ана жасалса немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi экiмшiлiк жазага тартылганнан кешн жасаса -Yш жылга дешнп мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(5) Салыщтар туралы занга сэйкес теленуге тшсп салыщ соммасын уа^ылы телемеу немесе тиiстi соммадан аз телеу ^аса^ана жасалса немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi экiмшiлiк жазага тартылганнан кейiн жасаса - Yш жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(6) ¥стап радуга тиiстi телемдi аудармау немесе тшсп салыщ соммасынан аз мелшерде телеу ^аса^ана жасалса немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi эюмшшк жазага тартылганнан кейiн жасаса - Yш жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(7) Салыщ телеушi немесе жинаушы езiнiн салыщ телеу кабшет нашарлащан жагдайында немесе салыщ бас^армасы мекемесiнен т^ргылыщты мекен-жайы, ^ызмет жайлы мэлiметтi тiркемей жалтару элде салыщты мiндеттеу немесе тагайындауды ^иындатып мYмкiндiктердi болдыр-мау мацсатында ^¥жаттарды жою ^аса^ана жасалса немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi экiмшiлiк жазага тартылганнан кейiн жасаса - Yш жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(8) занды т^лгага салыщтар туралы занымен жYктелген к¥^ыщты уэкiлеттiгi бар т^лганын орындамауы, ^аса^ана жасалса немесе осындай эрекет Yшiн кiнэлi экiмшiлiк жазага тартылганнан кешн жасаса - Yш жылга дешнп мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
(9) дэл осындай эрекет осы баптын 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 немесе 8 тарма^тарында керсетшгендей цайта жасалса жэне осы Кодекстщ 53 бабында немесе «Жазаларды тiркеу туралы» Зацыныц 25 бабы 1 тармагында ^арастырылган жаза мерзiмдерi ая^талмаган болса - бес жылга дешнп мерзiмде басбостандыгынан айырылады.
(10) осы баптыц 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 немесе 8 тармагында керсетшгендей эрекет болып, жэне 1 000 000 келемде салыщ теленбеген жагдайда -бес жылга дешнп мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.» [2].
Латвия мемлекетшщ салыщ нормалар жYЙесi бойынша Кышмыстыщ заннамасы былай сипат-талады:
«218-бап Салыщ телеуден жалтару
(1) Салыщ телеуден немесе оган тенестiрiлген телемдердi телеуден жалтару сонымен ^атар, табысты, пайданы немесе бас^ада салыщ салы-натын объектiлердi жасыру (темендету), егер бiр жылдын iшiнде ^айта жасалса - Yш жылга дейiнгi мерзiмде бас бостандыгынан айырыла-ды.
(2) Салыщ телеуден немесе оган тенестiрiлген телемдердi телеуден жалтару сонымен ^атар, табысты, пайданы немесе бас^ада салыщ салы-натын объектiлердi жасыру (темендету), егер мемлекетке немесе iрi мелшерде езi бас^арып кеткен жагдайда - бес жылга дешнп мерзiмде бас бостандыгынан айырылады.
219-бап Декларацияны керсетуден жалтару
(1) Т^лганын занмен бекiтiлген мYлiктiк сипаттагы декларацияны жалтару немесе декларацияга жалган мэлiметтердi енгiзу -а^шалай айыпп^лмен жазаланады.
(2) Дэл осындай эрекет ^айта жасалса - Yш жылга дейiнгi мерзiмде басбостандыгынан айырылады.» [3].
Испания мемлекетшщ К^ышмыстыщ кодекшнде бiр гана норма бар, ол «Мемлекетпк ^азына мен элеуметпк ^аушшздшке ^арсы ^ылмыстар» та-рауында орналас^ан 305-баптын 1-тармагы, б^нда:
«Егер юмде кiм езiнiн эрекетi немесе эрекетшздш ар^ылы Мемлекеттiн, автоно-миянын, жергiлiктi мемлекеттiк ^азынасына телемдердi ^стап калган жагдайда немесе теленетiн ^аражаттын орнына енiмдi керсеткен жагдайда, ^азыналыщ ^аражатты ж^мсап ^айтармаган жагдайда, егер осы эрекеттер 15 миллион песеттен асатын болса - бiр жылдан терт жылга дейiнгi мерзiмде аба^тыга отыргызу жазаланады» [4].
Дания елшщ салыщ ^ылмыстары Yшiн жауаптылы^ мэселесш ^ылмыстыщ зан-намасында бiр нормамен шектелген, ягни
№ 4 (28) 2012 г Вестник Института законодательства Республики Казахстан
28 Тарау «Алымкорлык кылмыстар» § 289 карастырылган, онда:
«Салык телеуден жалтарган кез келген кшэлi т^лга (Салыктык бакылау туралы зацына сэйкес) езшдш кYPделi сипатына карай терт жылга дешнп мерзiмде абактыга отыргызумен жазала-нады.» [5].
Осындай керсетiлген бiркатар елдердщ салык кылмыстары Yшiн жауаптылык бойынша салы-стырып нэтиже шыгаратын болсак, Казакстан Республикасы, Беларусь, Ресей Федерация-сы жэне Латвия мен Эстония мемлекеттершщ кылмыстык зацнамасы салык кылмыстарын экономикалык кызмет саласындагы кылмыстар катарына жаткызады.
Испания елi езшдш ерекшелiгiне байланысты салык кылмыстарыныц когамга кауiптiлiгiне сэйкес, мемлекеттiк казына мен элеуметпк кауiпсiздiк деген арнайы белiмге орналтырган. Онда кеден кылмыстары, элеуметпк салымдарды телеуден жалтаруга байланысты кылмыстарда осы тарауга кiредi.
Ал Дания мемлекет салык кылмыстарына ерекше кез-караспен карап еткен, ягни, «Алымкорлык кылмыстар» деген тарауда ор-налыстыра отырып, эрбiр кылмыс нормасына эрбiр параграф берген жэне эркайсысы эртYрлi талан-тараждыц нысаны болып табылады.
Сонымен катар, салык кылмыстары Yшiн нормалардыц саныц да ескеру кажет, мысалга, бiздiц елде Yшеу жэне Ресей Федерациясында тертеу, Латвия мемлекетiнде екеу карастырылган болса, ал Беларусь, Дания мен Испанияда бiр гана нормамен жауаптылыкты карастырган.
АлЭстониямемлекенКылмыстыккодекшндеп 148-1 бабы 8,9 жэне 10 тармактарымен зацды т^лгаларды жауаптылыкка тартуды кездесе, жеке т^лгалар Yшiн 1-7, 9 жэне 10 тармактарыменде жауаптылыкка тартуды карастырып кеткен. Бiрак, осы баптыц 2-7 жэне 8 тармактары бойынша санкцияныц бiрдей болуына байланысты когамдык кауiптiлiк дэрежесiн ажырату жагдайын ескермеген.
Эстония, Дания, Испания жэне Беларусьтыц зацнамалары салык кылмыстарыныц когамдык кауштшк дэрежесiн багалауда бiркелкi багытты тацдаган, ягни, жеке т^лганыц немесе зацды т^лганыц салык телеуден жалтаруды бiрге
карастырган. Бiздiц ойымызша б^ндай багытты устану д^рысырак, себебi салыктан жалтаруды субъект бойынша ажырата гана коймай, сонымен бiрге, когамдык кауштшк дэрежес бойынша, ягни келнршген зардаптыц мелшерiнде ескеру кажет.
Сонымен бiрге, Казакстан Республикасы, Беларусь, Дания, Испания жэне кейбiр жагдайда Латвия мен Ресей Федерациясы салык кылмыстары нормаларыныц диспозициясында «салык телеуден жалтару» тYсiнiгiн берген, бiрак, ол тYсiнiк диспозицияда толык ашылмаган. Ал Латвия мемлекет Кылмыстык кодексiнiц 218-бабымен керсетiлгендей «Салык телеуден жалтару» деп бiр нормамен тYсiнiгiн ашып койган. Тек Эстония елi «салыкты телеуден жалтару» тYсiнiгiн карастырмаган, себебi бiздiц ойымызша салыкты бакылауды жYзеге асыратын салык баскармасы кызметiне кедергi келтiру ретiнде гана болады. Сондыктан салыкты телеуден жалтару ^гымы б^л мемлекеттiц кылмыстык зацнамасында колданылмайды деп айтуга болады.
Жалпы салык кылмыстары бiздiц елiмiзде де ете мацызды орын алады жэне салыктан жалтару соцгы кезде жеке т^лгалармен катар, занды т^лгалардыц да кылмыстык жауаптылык жагдайы кебейiп келедi. Сондыктан осындай бiркатар шетелдердiц салык кылмыстары Yшiн кылмыстык жауаптылык ерекшелiктерi мемлекетiмiздiц кайбiр т^лга болсын салыктан жалтару жауаптылыгын жетiлдiруге септiгiн типзенш сезсiз.
Тагы бiр айта кететш жайт, ол салык кылмыстары Yшiн кылмыстык жауаптылыктан босату жагдайы. Мысалга, салыкты жалтарган жагдайда арнайы босату тек кана Испания елшщ Кылмыстык кодекс 305-бабы 4-тармагында карастырылгандай: «Егер салык органдары-мен тексеру туралы, салык мiндеттемелерiн аныктауга багытталган кызметт немесе кузыретп органга оны тексеру женшде кате мэлiмет алган кезде шагымдану женiнде хабар-ландыру келгенге дешн езiнiц салык жагдайын д^рыстаган болса Кылмыстык жауаптылыктан босатылады» делшген. Б^ндай босату жагдайы бiздiц Кылмыстык зацнамага енгiзу Yлкен талкылауды кажет етедi деп есептеймiз.
2
ПайдаланылFан эдебиеттер Ti3iMi
1. 1999 жылгы 9 шшдедеп №275-З Беларусь мемлекетшщ К^шмыстыщ кодекс (13.07.2012 ж. №409-З езгертулер мен толыщтырулармен).
2. 2008 жылгы 28 желто^сандагы Эстония мемлекетшщ Кылмыстыщ кодекса
3. 1998 жылгы 18 маусымдагы Латвия мемлекетшщ ^ылмыстыщ зацы (2009 жылгы 16 маусымдагы езгертулер мен толыщтырулармен).
4. 1995 жылгы Испанияныц Кылмыстыщ кодексi Уголовный кодекс (2003 жылгы 25 ^арашадагы № 15/2003 зацы езгертулер мен толыщтырулармен).
5. 1997 жылгы 12 тамыздагы №648-Н Данияныц К^шмыстыщ кодексi (1999 жылгы 17 наурыздагы №141-З езгертулермен толыщтырулармен).
Талцыланът отырган мэселенщ 6ipi елгмгздгц салъщ зацнамасы бойынша олцылыктарга жол бер-меу жагдайларын царастырган автор, Mmdemmi твлемдердi мемлекетке телеуден жалтарудыц, тэжiрибeдe эр тyрлi жолы цалыптасып келеттн айтып отыр. Осыган байланысты, бул мацалада шет мемлекеттердщ, соныц шшде Ресей Федерациясы, Беларусь, Латвия жэне Эстония, Дания мен Испанияныц салыц цылмыстары Yшiн цылмыстыц жауапт^глыц жагдайларын царастырып, кeйбiр ерекшелжтерт ажыратып, езтдт ой тужырыгмдалган.
Tyuw сездер: салыц цыглмыстары, телeмдeрдi телеуден жалтару, салыц телеу женiндeгi зацдарды бузу, декларация керсетуден жалтару.
Автор рассматривает проблемы недопущения пробелов по налоговому законодательству нашей страны. На практике уже формируются другие пути уклонения от уплаты обязательных платежей в госбюджет. В данной статье проанализирована уголовная ответственность за налоговые преступления и выделены некоторые особенности зарубежных государств, в том числе таких стран, как Российская Федерация, Беларусь, Латвия, Эстония, Дания и Испания.
Ключевые слова: налоговые преступления, уклонение от уплаты платежей, нарушение законодательств по уплате налогов, уклонение от показа декларации.
Considering the author as one ofproblems prevention of gaps under the tax legislation of our country, it is told that in practice evasion from payment of obligatory payments in the state is already formed other ways. Therefore in this article analysed criminal liability for tax a crime some features of the foreign states, including, such countries as the Russian Federation, Belarus, Latvia, Estonia, Denmark and Spain also are allocated.
Keywords: a tax crime, evasion from payment of payments, violation of legislations on payment of taxes, evasion from declaration display.
Дархан ШYкiрбаЙ¥лы Текеев,
Каржы полициясы академиясыныц докторанты, магис^
Шетел мемлекеттершщ салык кылмыстары Yшiн кылмыстык жауаптылыктыц кейбiр ерекшелiктерi
Токеев Дархан Шукирбаевич,
докторант Академии финансовой полиции, магистр права
Некоторые особенности уголовной ответственности за налоговые преступления зарубежных стран
Tokeev Darkhan Schukirbaevich,
the doctoral candidate of Academy of financial police, the master it is right
Some features of criminal liability for tax a crime of foreign countries
