CC BY
24Махметова Динара Сансызбайцызы,
КР Зац шыгару институты конституциялыц, эюмшшк зацнама жэне мемлекеттж басцару белгмгшц кшг гылыми цызметкерг, экономика жэне бизнес магистрг
ШЕТ ЕЛДЕРДЕГ1 САЛЬЩТЬЩ КУЦЫЩБУЗУШЫЛЫЩТАР УШШ ЖАУАПКЕРШШШТЩ КЕЙБ1Р МЭСЕЛЕЛЕР1
БYгiнгi танда бiздщ мемлекетiмiзде салык-к¥кык б^зушылыктармен кYрес жэне оларды жасагандыгы Yшiн жауапкершшкп ^шейту ерекше взектi мэселеге айналды. Нарыктык катынастын квптеген субъектiлерiнiн к¥кыктык жэне экономикалык сауаттылыгынын жал-пы денгейiн ескере отырып салыкк¥кык б^зушылыктармен кYрестiн манызды элементi осы макаланын максаты болып табылатын зан нормаларын, сонын iшiнде салык нормаларын тYсiндiру болып табылады.
Казахстан Республикасынын заннамасымен салык к¥кык б^зушылыктар жасагандыгы Yшiн экiмшiлiк жауапкершiлiк карастырылган. Тэжрибеде квбшесе жиi салык твлеушiлер мен салыктык агенттер салык салынатын нысандар-ды жасыргандыгы, табыс, шыгыс жэне салык салынатын нысандарды есепке алу ережелерш б^згандыгы, декларациядагы салык жэне баска да мшдетп твлемдердiн сомасын твмендеткендт Yшiн экiмшiлiк жауапкершiлiкке тартылады.
Салыктык кылмыстар дэлелдеуде елеулi кYPделiлiгiмен ерекшеленедь Салыктык кыл-мыстарды аныктайтын жедел вкшетп, оларды тергейтiн тергеушi, сотта мемлекеттiк айыптау-ды колдайтын прокурор жэне Yкiм шыгаратын сот зангерлер болып табылады; сонымен бiр мезгшде салыктык кылмыстарды карастыру косымша экономикалык бiлiмдердi талап етедi. Салыктык кылмыстар туралы кылмыстык iстер квбiнесе квптеген томдардан тирады, вйткенi тер-геу кезшде кэсiпорындардын есептерi, салыктык декларациялары iске дэлел ретiнде тiркелетiн к^жаттар алынады. Кылмысты жасаудагы айыпталушылардын тYпкi ойын дэлелдеу киын болып табылады; айыптаушы тарап салыкты твлемегендiктiн бухгалтерлш катенiн, д¥рыс есептемеудiн салдары болып табылмагандыгын дэлелдеуге мiндеттi, сондай-ак салыктык кылмыс
жасаудын максаты занга карама-кайшы келген жагдайда жойылады.
Кiнэлi т^лга салык бойынша жетпеген сома-ны твлеген жагдайда салыктык кылмыс туралы кылмыстык iстердi токтату мYмкiндiгi занмен бекiтiлген. Аталмыш кылмыстык-к¥кыктык тут-ка бюджетке салык жиналуын квтеруге ыкпал етедi [1, 19 б.].
Барлык елдерде дерлiк олардын шаруа-шылыктык салты мен экономикалык даму денгешне карамастан кандай да бiр дэрежеде шешуге тура келетiн аса кYрделi мэслелердiн бiрi салык твлеуден бас тарту болып табылады, онын кауштшп, ен алдымен, салык твлеушi табыстарын жасыра отыра салыктык жYЙеге шыгын келтiредi, сонын нэтижесiнде жариялык билш субъектiлерiн каржыландыру кабiлетiнен айырылады [2, 143 б.].
Шет елдерде салыктык кылмыс Yшiн берiлетiн жазанын непзп тYрлерiне айыпщл, тYрмеге отыргызу, квпшшк ж^мыстар мен тущындау жатады. Кейбiр елдерде зан шыгарушы ерекше жагдайда,мысалга Ресейде, салык твлеуден бас тарткандык Yшiн кылмыстык жауапкершiлiктен босатукарастырылган. Украина кiнэлi т^лганын кылмыстык жауапкершiлiктен босатылу шарт-тарынын бiрi кылмыстык ю козгалганга дейiн келтiрiлген шыгынды втеу болып табылатын жалгыз мемлекет емес.
Шетелдш заннаманын ерекшелiгi мына-да, бiркатар елдерде салыктык нормалар-ды б^зганы Yшiн кылмыстык жауапкершiлiк кылмыстык кодекс нормаларымен емес, салыктык заннама жYЙесiне кiретiн нормативтiк к¥кыктык актiлермен карастырылган. Герма-нияда салыктык кылмыстар Yшiн кылмыстык жауапкершiлiктi реттейтш заннамалык дерекквз Салыктар мен твлемдер туралы ереже болып табылады. Акшалай айыпп^л немесе он жылга
№ 3 (27) 2012 г Вестник Института законодательства Республики Казахстан
дешн бас бостандыгынан айыру тYрiндегi жаза-лар карастырылган салыщ телеуден бас тартудьщ тYрлi формаларына жататындар: салыщ органда-рына салывда катысты фактшер туралы накгы емес немесе толыщ емес мэлiметтер беру; салыщ салу Yшiн мацызды фактiлер туралы салыщ ор-гандарын акпараттандырмау, егер б^л мiндеттi болып табылатын болса; салыщтыщ белгiлер немесе салыщтык маркалар жэне т.б. пайдала-ну кемегiмен езi Yшiн немесе баска т^лга Yшiн негiзсiз салыщтык жещлдштер алу.
Германия зацнамасы салыктан бас тартуга тырыскан т^лгага уакытында ойланып, кылмыстыщ жауапкершшкп болдырмауга жеткiлiктi мYмкiндiктер бередi. Егер салыщ телеушi оныц каржы органдарына д^рыс емес немесе толык емес немесе жасырын берген мэлiметтерiн тексерю жYргiзгенге дейiн тYзетсе немесе толыщтырса, жауапкершiлiктен босаты-лады [3, 68 б.].
Ресейлш зац шыгарушы Федералдык зацмен бiрiншi рет салыщтык кылмыс жасаган т^лга жетiспеген соманы, Yстеме п^л мен айыпп^л телесе алдын ала тергеудiц кез келген сатысында жауапкершгiлiктен босатылатынын белгiледi.
Осы тэжрибе т^ргысынан салыщтык кылмыстар Yшiн кылмыстык жауапкершiлiктен босату институтына катысты Ресей Федера-циясыныц К^шмыстык Кодексiнiц 198 жэне 199 баптарыныц ескертпелерiн «кылмыстык iс козгалганга дешн» деген сездермен толыщтыру ^сынылады. Зандыщ жауапкершiлiк салыщ телеушiлердi кYЙрету к¥ралына айналмауы тшс. Салыщтык б^зушылыщ жасаган т^лгада
К^кыщб^зушылыгымен келтiрген шыгынын етеу мYмкiндiгi сакталып кана коймауы керек, сонымен бiрге ниетi де ынталандырылуы тшс. Салыщтар мен жиналымдар туралы зацнаманы бузгандыгы Yшiн жауапкершiлiкке тартуга тек
кана салык органыныц шеш1м1мен зацды кYШlне енш бектлген к¥кык бузушылык факнс гана непз бола алады. М^нымен 6ip мезгшде егер салык органыныц айыпп^л телеу туралы тала-бы орындалган болса, онда т^лга кылмыстык жауапкершiлiкке тартылмауы тиiс.
К^рп уакыттагы мiндет - каржы орган-дары ж^мысыныц жYЙесiн тYбегейлi тYрде езгерту бойынша шаралар кабылдау - «сандык керсеткiштерден бастап республика бюджетше елеулi шыгын келтiретiн кYрделi кылмыстарга дешн», сондай-ак к¥кыкшыгармашылык тэж> рибеде шаралар кабылдау болып табылады.
Корыта айтканда, сондай-ак жалпы жауапкершiлiкке пэцщк т^ргыдан карауга жэне оны зацнамада бекiтуге назар аударылса деймiз. М^ндай кезкараска сэйкес бюджеттiк зацнаманыц барлык кателiктердi бюджеттiк к¥кык дереккездерiнде (Бюджетпк кодексте), барлык салыктык к¥кык б^зушылыщтарды салыктык к¥кык дереккездерiнде (Салык кодекшнде) бекiту керек жэне т.с.с.
Мысалга, АКШ-та федералдык зацнамада салыктык кылмыстар Yшiн жауапкершiлiк Кылмыстык кодекспен емес, 1шю мемлекеттiк табыстар кодексiмен карастырылган. М^ндай т^ргыдан карау, бiздiц ойымызша, к¥кык колдану кызменн жYзеге асыру максаттары Yшiн нег^рлым колайлы болып табылады [4, 123 б.].
Бюджетпк Yдерiспен, бюджеттiк каржылан-дырумен байланысты мэселелер жэне т.б. мем-лекет Yшiн тетенше мацызды болып табылады. Алайда, бюджеттiк саладагы катынастарды рет-теп кана кою жеткiлiксiз, сонымен катар осы саладагы зацмен бектлген ю-эрекет ережелерiн б^зганы Yшiн жауапкершiлiктi белгшеу кажет. Егер м^ны жасамасак, бюджетпк катынастарды реттеудiц магынасы жогалады.
68
ПайдаланылFан эдебиет Ti3iMi
1. Данина В.А., Уссурийский филиал Дальневосточного юридического института МВД России, Сборник науных публикаций, г. Уссурийск «К вопросу освобождения от уголовной ответственности за налоговые преступления». С. 19.
2. Кучеров И.И. Уголовная ответственность за уклонение от уплаты налогов // Налоговый вестник. - 2006. - № 2. - С. 143.
3. Зайцева Л.Ю. Ответственность за нарушения налогового законодательства в странах запада // Экономика и право. - 2002. - № 2. - С. 68.
4. Емельянов А.С. Финансовое право России: Учебное пособие. - М., 2002. - С. 123.
Осы мацала шетелдегг салъщ зацнамасыныц кейбгр взектг мэселелелертщ талдауына арналган. Цазацстан Республикасыныц зацнамасымен салыц цуцыц бузушыглыцтар жасагандыгы Yшiн жауапкерштк тYрлерi царастырыглган.
ТYйiн свздер: салыц цуцыцбузуш^глыцтар, салыц салу, жауапкерштк, шетел.
Настоящая статья посвящена анализу некоторых проблемных вопросов налогового законодательства в зарубежных странах. Рассмотрены виды ответственности, предусмотренные за совершение налоговых правонарушений законодательством Республики Казахстан.
Ключевые слова: налоговое правонарушение, налогообложение, ответственность, зарубежный.
This article is devoted to the analysis of some issues of tax legislation in foreign countries.Types of responsibility provided for commission of tax offenses by the legislation of the Republic of Kazakhstan are considered
Keywords: tax offence, taxation, liability, foreign.
Динара Сансызбайкызы Махметова,
КР Зац шыгару институты конституциялык, эюмшшк зацнама жэне мемлекетпк баскару бетмшщ Krni гылыми кызметкер^ экономика жэне бизнес магис^
Шет елдердеп салыктык к^кыкб^зушылыктар Yшiн жауапкершшжтщ H^6ip мэселелерi
Махметова Динара Сансызбаевна,
младший научный сотрудник отдела конституционного, административного законодательства и государственного управления Института законодательства РК, магистр экономики и бизнеса
Некоторые вопросы ответственности за налоговые правонарушения в зарубежных странах
Makhmetova Dinara Sansizbaevna,
younger research fellow of Department of the constitutional, administrative legislation and public administration of the Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, master of the economy and business
Some questions of liability for tax offences in foreign countries
