Научная статья на тему 'ШАКЛ БЕРИШ УСУЛЛАРИНИ ОЛХЎРИ НАВЛАРИНИНГ ҲОСИЛДОРЛИГИ ВА МЕВАЛАРНИНГ ТОВАРЛИК ХУСУСИЯТЛАРИГА ТАЪСИРИ'

ШАКЛ БЕРИШ УСУЛЛАРИНИ ОЛХЎРИ НАВЛАРИНИНГ ҲОСИЛДОРЛИГИ ВА МЕВАЛАРНИНГ ТОВАРЛИК ХУСУСИЯТЛАРИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

106
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
навлар / новдалар / шакл бериш усуллари / фенология / пишиш муддатлари / яхши хосил олиш / varieties / twigs / methods of shaping / phenology / maturity / good yield.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Хумоюн Махмуджон Ўғли Султонов, Хилола Равшановна Абдуллаева, Абдуқодирович Қосимов Ахмаджон

Мақолада шакл бериш усулларини танлашда хозирги кундаги замонавий янги усуллар қўлланилган бўлиб олхўрининг 3 та навларида синаб кўрилган ҳамда турли шакллар бериш усулларини олхўри навларига, сифатли , хосил олиш ва янги новдалрни хосилга киришини аниқланган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article uses modern new methods in the choice of shaping methods, tested on 3 plum varieties, it was found that different shaping methods, quality, yield and yield of new branches are used for plum varieties

Текст научной работы на тему «ШАКЛ БЕРИШ УСУЛЛАРИНИ ОЛХЎРИ НАВЛАРИНИНГ ҲОСИЛДОРЛИГИ ВА МЕВАЛАРНИНГ ТОВАРЛИК ХУСУСИЯТЛАРИГА ТАЪСИРИ»

ytadqq

ШАКЛ БЕРИШ УСУЛЛАРИНИ ОЛХУРИ НАВЛАРИНИНГ ХОСИЛДОРЛИГИ ВА МЕВАЛАРНИНГ ТОВАРЛИК ХУСУСИЯТЛАРИГА ТАЪСИРИ

Хумоюн Махмуджон уFли Султонов

Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти

Хилола Равшановна Абдуллаева

к.х.ф.ф.д., катта илмий ходим, Академик М.Мирзаев номидаги богдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий тадкикот институти

Абдукодирович ^осимов Ахмаджон

к.х.ф.ф.д (PhD) Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти

Маколада шакл бериш усулларини танлашда хозирги кундаги замонавий

W Г-" W Г-1 V> ' w

янги усуллар кулланилган булиб олхурининг 3 та навларида синаб курилган хамда турли шакллар бериш усулларини олхури навларига, сифатли , хосил олиш ва янги новдалрни хосилга киришини аникланган.

Калит сузлар: навлар, новдалар, шакл бериш усуллари, фенология, пишиш муддатлари,яхши хосил олиш.

The article uses modern new methods in the choice of shaping methods, tested on 3 plum varieties, it was found that different shaping methods, quality, yield and yield of new branches are used for plum varieties.

Keywords: varieties, twigs, methods of shaping, phenology, maturity, good

yield.

Республикада богдорчилик ва узумчилик тез шиддатлар билан ривожланмокда. Узбекистон Республикаси Президенти ва Вазирлар Махкамаси томонидан мамлакат ахолисини ози;-ов;ат махсулотлари билан баркарор таъминлаш, истеъмолчилар талабини кодириш республикамизда йетиштирилаётган мева, резавор мевалар ва узум махсулотлари хисобига тула кондириш хамда маълум

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

микдорини експорт килиш масалаларига алохида еътибор каратилиб келмокда.

Хрзирги вактда дунёда йиллига олхури йетиштириш 12063776 тонна олхури ишлаб чикаради. Хитой олхури ишлаб чикаришда йиллик 6676142 тоннани ташкил килади.Руминия йилига 512,975 тонна билан иккинчи уринда туради.Россия Федерацияси 164,602 билан 13-уринни егаллаб турибди.Узбекистанда бирйилда ишлаб чикариш 134 103 тонна, 1 киши бошига ишлаб чикариш 4,107 кг асосан бизда 1 гектар майдонига 14483 ташкил килади

Олхури дарахтининг асосий навларида мева тугиш органлари киска, мева шохчалари-пихсимон шохчалардан иборат булиб, улар икки ва куп йиллик шохларда жойлашган булади. Баъзи бир навларда бир йиллик шохчаларда хосил булиши кузатилади. Ёш олхури дарахтининг шох-шаббасига шакл беришда шохларнинг пастки кисми ялангочланиб колмаслиги учун шохлар сийраклаштирилади ва кискартирилади. Шох-шаббаси тик усган, кучли шохланадиган навларда биринчи тартибдаги асосий шохлар кискартирилиб, иккинчи тартибдаги ён шохлар баландлигида кесилади. Бу шох-шаббанинг ёйилиб усишига имкон беради.

Тадкикот услубияти. Диссертация мавзуси юзасидан олиб борилган илмий тадкикотлар Бутун Россия мева екинлар селекцияси илмий-тадкикот институти томонидан ишлаб чикилган Мевали ва резавор мевали усимликлар билан тажрибалар утказишда хисоблар ва фенологик кузатувлар методикаси (Х.СХ,.Бурийев 2014) асосида утказилди.

Богдорчиликни интенсификация килишда шакл бериш усулларини куллаш оркали дарахтларнинг тез хосилга кириши, хосилдорлиги ва мева сифатининг юкори булишига эришиш мухимх ахамиятга эга хисобланади.

Тадкикот натижаларига кура 2021 йилда олхурининг Лето навига назорат вариант «Косасимон» усулда шакл берилганда уртача хосилдорлик бир тупдан 17,85 кг. олиниб, бир гектардан уртача 142,8 ц/гани ташкил киди. Шунингдек, 100 та меваларнинг вазни 7,3 кг, 1 та меванинг уртача вазни 60,2 грамм ва энг йирик меванинг вазни 76 граммни ташкил этди.

1-вариант «Австрия бутаси» усулда шакл берилганда уртача хосилдорлик бир тупдан 14,9 кг. олиниб, бир гектардан уртача 119,2 ц/гани ташкил килди. Шунингдек, 100 та меваларнинг вазни 7,17 кг, 1 та меванинг уртача вазни 61,4 грамм ва энг йирик меванинг вазни 77 граммни ташкил этди.

2-вариант «Австрия бутаси» усулда шакл берилганда уртача хосилдорлик бир тупдан 16,6 кг. олиниб, бир гектардан уртача 133,1 ц/гани ташкил килди. Шунингдек, 100

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

40

Ta MeBanapHHHr Ba3HH 7,24 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 63,2 rpaMM Ba энг hhphk MeBaHHHr Ba3HH 81 rpaMMHH TamKHn этgн.

3-BapnaHT «KGBKimGrinöyTacH» ycynga maKn öepunraHga ypTana xpcungopnuK öup TyngaH 11,0 Kr. OHHHHÖ, öup reKTapgaH ypTana 88,24 ц/гaнн TarnKHn Kungu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 7,06 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 58,6 rpaMM Ba энг HHPHK MeBaHHHr Ba3HH 77 rpaMMHH Tammn этgн.

«fflaKn öepHHMaraH» 5-BapuaHTga эсa ypTana xocungopnuK öup TyngaH 13,8 Kr. ohhhhö, öup reKTapgaH ypTana 110,4 ^raHH TamKHn Kungu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 4,02 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 32,2 rpaMM Ba энг hhphk MeBaHHHr Ba3HH 43 rpaMMHH TarnKHn этgн.

OnxypHHHHr EepTOH HaBHra Ha3opaT BapuaHT «KocacHMOH» ycynga maKn öepunraHga ypTana xpcungopnuK öup TyngaH 15,04 Kr. OHHHHÖ, öup reKTapgaH ypTana 120,3 ц/гaнн TamKHn Kungu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 6,3 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 59,2 rpaMM Ba энг HHPHK MeBaHHHr Ba3HH 80 rpaMMHH TarnKHn этgн.

1-BapuaHT «Abctpha öyracu» ycynga maKn öepunraHga ypTana xocungopnuK öup TyngaH 14,08 Kr. ohhhhö, öup reKTapgaH ypTana 112,6 ^raHH TamKHn Kungu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 7,44 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 65,4 rpaMM Ba энг hhphk MeBaHHHr Ba3HH 77 rpaMMHH TamKHn этgн.

2-BapuaHT «Abctpha öyTacu» ycynga rnaKn öepunraHga ypTana xocungopnuK öup TyngaH 14,24 Kr. OHHHHÖ, öup reKTapgaH ypTana 113,9 ц/гaнн TamKHn KHngu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 6,64 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 62,4 rpaMM Ba энг HHPHK MeBaHHHr Ba3HH 77 rpaMMHH TarnKHn этgн.

3-BapuaHT «KGBKimGrin öyTacu» ycynga maKn öepunraHga ypTana xpcungopnuK öup TyngaH 10,8 Kr. OHHHHÖ, öup reKTapgaH ypTana 86,5 ^raHH TamKHn Kungu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 6,84 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 64,6 rpaMM Ba энг HHPHK MeBaHHHr Ba3HH 81 rpaMMHH TarnKHn этgн.

fflaKn öepunMaraH BapuaHTga эca ypTana xpcungopnuK öup TyngaH 12,8 Kr. ohhhhö, öup reKTapgaH ypTana 102,8 ц/гaнн TamKHn KHngu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 3,76 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 30,8 rpaMM Ba энг hhphk MeBaHHHr Ba3HH 43 rpaMMHH TarnKHn этgн.

OnxypHHHHr ^epHMfi öarupa HaBHra Ha3opaT BapuaHT «KocacHMOH» ycynga maKn öepunraHga ypTana xocungopnHK öup TyngaH 16,36 Kr. OHHHHÖ, öup reKTapgaH ypTana 130,8 ц/гaнн TarnKHn KHngu. fflyHHHrgeK, 100 Ta MeBanapHHHr Ba3HH 5,66 Kr, 1 Ta MeBaHHHr ypTana Ba3HH 60,8 rpaMM Ba энг HHPHK MeBaHHHr Ba3HH 80 rpaMMHH TamKHn этgн.

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

41

^lmiy-tadqiqoJjnSiiiSi^^^^^^^e

1-вариант «Австрия бутаси» усулда шакл берилганда уртача хосилдорлик бир тупдан 14,8 кг. олиниб, бир гектардан уртача 118,7 ц/гани ташкил килди. Шунингдек, 100 та меваларнинг вазни 6,42 кг, 1 та меванинг уртача вазни 63,2 грамм ва энг йирик меванинг вазни 80 граммни ташкил этди.

2-вариант «Австрия бутаси» усулда шакл берилганда уртача хосилдорлик бир тупдан 15,36 кг. олиниб, бир гектардан уртача 122,8 ц/гани ташкил килди. Шунингдек, 100 та меваларнинг вазни 6,24 кг, 1 та меванинг уртача вазни 62,8 грамм ва энг йирик меванинг вазни 78 граммни ташкил этди.

3-вариант «KGBKimGrin бутаси» усулда шакл берилганда уртача хосилдорлик бир тупдан 11,6 кг. олиниб, бир гектардан уртача 92,8 ц/гани ташкил килди. Шунингдек, 100 та меваларнинг вазни 5,96 кг, 1 та меванинг уртача вазни 64,8 грамм ва энг йирик меванинг вазни 79 граммни ташкил этди.

1-жадвал

Турли усулларда шакл берилган олхури навларининг хосилдорлиги ва мева сифат

курсаткичлари.

Вариантлар Уртача хосил бир тупдан, кг 1 га майдондаги хосилдорлик, ц 1 кг да мевалар сони 100 та мевалар вазни, кг 1 та мева уртача массаси, г Энг йирик меваси, г

Лето нави

1-вариант (Австрия бутаси) 14,9 119,2 15 7,17 61,4 77

2-вариант (Сийрак ярус) 16,6 133,1 13,8 7,24 63,2 81

3-вариант (КОВКлшОппбутаси) 11,0 88,24 14,8 7,06 58,6 77

4-вариант (назорат Косасимон) 17,85 142,8 14 7,3 60,2 76

5-вариант (шакл берилмаган) 13,8 110,4 23,2 4,02 32,2 43

Бертон нави

1-вариант (Австрия бутаси) 14,08 112,6 13,2 7,44 65,4 77

2-вариант (Сийрак ярус) 14,24 113,9 16 6,64 62,4 77

3-вариант (KGBKimGrin бутаси) 10,8 86,5 16,8 6,84 64,6 81

4-вариант (Косасимон) 15,04 120,3 17,2 6,3 59,2 80

5-вариант (шакл берилмаган) 12,8 102,8 27 3,76 30,8 43

Чёрний багира

1-вариант (Австрия бутаси) 14,8 118,7 13,8 6,42 63,2 80

2-вариант (Сийрак ярус) 15,36 122,8 15,2 6,24 62,8 78

3-вариант (KGBKimGrin бутаси) 11,6 92,8 15,4 5,96 64,8 79

4-вариант (Косасимон) 16,36 130,8 17,2 5,66 60,8 80

5-вариант (шакл берилмаган) 13,46 107,6 28,6 4,04 30,8 43

Шакл берилмаган вариантда эса уртача хосилдорлик бир тупдан 13,46 кг. олиниб, бир гектардан уртача 107,6 ц/гани ташкил килди. Шунингдек, 100 та меваларнинг вазни 4,04 кг, 1 та меванинг уртача вазни 30,8 грамм ва энг йирик меванинг вазни 43 граммни ташкил этди.

Олхури навларига турли усулларда шакл беришда меваларининг юкори хосилдорлиги, мевасининг йириклиги билан куйидаги:

Лето навида 2-вариант Сийрак ярусли шакл бериш усулида хосилдорлиги ва меваларининг йириклиги билан ажралиб чикди.

Бертон навида 3-вариант KGBKimGrin бутаси шакл бериш усулида хосилдорлиги ва меваларининг йириклиги билан ажралиб чикди.

Чёрний багира навида 1-вариант Австрия бутаси шакл бериш усулида хосилдорлиги ва меваларининг йириклиги билан ажралиб чикди.

REFERENCES

1. Ризаев Р.М., Джалилов Н.Л. Улучшенийе качества свежих и сушеных плодов сливы (монография). - Ташкент, 2014й. - 71 с.

2. Бурийев Х.СХ,, Ризаев Р.М. Мева узум биокимёси ва технологияси. - Т. Мехнат, 1996. 92-95 б

3. Ш.Аброров Бакриа пресс,Замонавий интенсив гилос боглари, Тошкент 201й. 148.б

4. А.А.Рибаков, С.А.Остроухова Узбекистан Мевачилиги Тошкент 1984й. 494 б.

5. Намозов И.Ч.,Нормуратов И.Т Олхури етиштириш 100 китоб туплами, "Агробанк" АТБ, Нашриётуйи "Тасвир"- 2021, 64 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.