Научная статья на тему 'ШАХСГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ: УНИНГ ОЛИЙ ТИББИЙ ТАЪЛИМДАГИ ЎРНИ'

ШАХСГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ: УНИНГ ОЛИЙ ТИББИЙ ТАЪЛИМДАГИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

42
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Таълим / кредит модул тизими / олий таълим / шахсга йўналтирилган таълим. / Education / credit-module system / higher education / studentoriented education.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Гулойим Саттаровна Авезова, Тожиддин Сулаймонович Файзуллаев

Замонавий таълим шароитида бўлажак мутахассисларда касбий малакаларни шакллантириш уларнинг мустақил ўрганиш, муаммони ҳал этиш, ва ижодий ѐндашиш қобилиятларини ривожлантириш муҳим аҳамиятга эга. Ушбу хусусиятларга таълим олувчиларнинг мустакил фикрлаш қобилиятларини ривожлантириш ва билим олишдаги фаолиятини фаоллаштириш орқали эришилади. Таълим олувчи мустақил ва ижодий фаолиятда ҳодисаларни кузатиш, таққослаш, бир-биридан фарқли жиҳатларини аниқлаш, умумлаштириш каби хусусиятлар орқали кўзланган мақсадига эришиши мумкин. Демак фанларни ўқитишда ҳам таълим олувчиларнинг билим олиш ва ўрганиш фаолияти ўз-ўзидан фаоллашмайди, у энг аввало ақлий ва онгли муносабат натижасида юзага келади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In modern educational conditions, it is important to develop professional skills of future specialists, to develop their independent learning, problem solving, and creative approach skills. These characteristics are achieved by developing independent thinking skills of learners and activating their activity in learning. The learner can achieve his intended goal by observing, comparing, identifying different aspects of events, and generalizing in independent and creative activities. Therefore, even in the teaching of subjects, the activity of learning and acquiring knowledge of students is not active by itself, it first of all occurs as a result of mental and conscious attitude.

Текст научной работы на тему «ШАХСГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ: УНИНГ ОЛИЙ ТИББИЙ ТАЪЛИМДАГИ ЎРНИ»

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

ШАХСГА ЙУНАЛТИРИЛГАН ТАЪЛИМ: УНИНГ ОЛИЙ ТИББИЙ

ТАЪЛИМДАГИ УРНИ

Замонавий таълим шароитида булажак мутахассисларда касбий малакаларни шакллантириш уларнинг мустакил урганиш, муаммони хал этиш, ва ижодий ёндашиш кобилиятларини ривожлантириш мухим ахамиятга эга. Ушбу хусусиятларга таълим олувчиларнинг мустакил фикрлаш

фаоллаштириш оркали эришилади. Таълим олувчи мустакил ва ижодий фаолиятда ходисаларни кузатиш, таккослаш, бир-биридан фаркли жихдтларини аниклаш, умумлаштириш каби хусусиятлар оркали кузланган максадига эришиши мумкин. Демак фанларни укитишда хам таълим олувчиларнинг билим олиш ва урганиш фаолияти уз-узидан фаоллашмайди, у энг аввало аклий ва онгли муносабат натижасида юзага келади.

Калит сузлар. Таълим, кредит модул тизими, олий таълим, шахсга йуналтирилган таълим.

In modern educational conditions, it is important to develop professional skills of future specialists, to develop their independent learning, problem solving, and creative approach skills. These characteristics are achieved by developing independent thinking skills of learners and activating their activity in learning. The learner can achieve his intended goal by observing, comparing, identifying different aspects of events, and generalizing in independent and creative activities. Therefore, even in the teaching of subjects, the activity of learning and acquiring knowledge of students is not active by itself, it first of all occurs as a result of mental and conscious attitude.

Keywords. Education, credit-module system, higher education, student-oriented education.

Гулойим Саттаровна Авезова Тожиддин Сулаймонович Файзуллаев

Тошкент тиббиёт академияси, Тошкент, Узбекистон

АННОТАЦИЯ

кобилиятларини ривожлантириш ва билим олишдаги фаолиятини

ABSTRACT

January, 2023

КИРИШ

Олий таълим тизимида юкори сифат ва самарадорликка эришиш энг аввало таълим жараёнининг кандай ташкил этилганлиги, укув-услубий ишларнинг замонавий талабларга кай даражада жавоб бера олиши билан бахоланади. Республикамизда 2023 йилга -«Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили» деб ном берилиши, таълим тизимида олиб борилаётган ислохотларнинг изчил давом этаётганидан дарак беради. Дархакикат, таълим тизимини доимо ислох этиш, укитиш усул ва воситаларини такомиллаштириш, таълим мазмунини бойитиш бугунги куннинг мухим талабидир.

Олий тиббий таълим жараёнига кредит модул тизимни жорий этишнинг асосий талабларидан бири талаба (шахс)га йуналтирилган таълимни ташкил этишдир. Бу таълим тизими талабаларда мустакил фикрлаш, уз билимини бошкалар билан улашиш, узи учун узи карор кабул кила олиш салохиятларини шакллантиришга йуналтирилади. Таълим жараёнини ташкил этиш - идеал ва амалий педагогик фаолиятнинг у ёки бу турини муваффакиятли ташкил этиш учун зарур булган ташки оламнинг мухим ахамиятли хоссалари хусусидаги ахборотнинг узлаштирилишидир, бу уз навбатида таълим усулларини ва максадга мувофик келадиган усуллар ва жараёнларни тугри танлаш ва фойдаланишга боглик.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Таълим олиш жараёни инсондаги мотивлар билан бевосита боглик булиб, унинг мохияти инсон хулк-атворининг ички баркарорлиги, харакатга ундовчи тушунчалари оркали ифодаланади. Мотивация хулк-атворни психологик ва физиологик бошкаришнинг динамик жараёни булиб, унга ташаббускорлик, йуналганлик, ташкилотчилик, куллаб-кувватлаш киради. Таълим жараёнида укиш мотивлари "нима учун?", "нимага?", "кандай максад билан?" каби саволлар асосида юзага келади. Мотивлар биринчидан, укув фаолиятига ундаса, иккинчидан, максадга эришиш учун зарур йул ва усуллар танлашга ёрдам беради.

Дунёнинг илгор университетларида талабаларни укитишнинг тан олинган усули бу шахсга йуналтирилган таълим технологиялари оркали укитишдир. Шахсга йуналтирилган таълим технологияларига Муаммоли таълим, Модул таълими, Дастурий таълим, Ривожлантирувчи таълим, Уйин технологиялари, Интерфаол таълим, Хдмкорлик таълими, Табакалаштирилган таълим, Компьютер таълими, Масофавий таълим, Индивидуал таълим, Инновацион таълим киради.

January, 2023

226

Х,ар кандай таълимнинг максади - таълим олувчиларда билим, куникмалар ва малакаларни шакллантиришдан иборатдир. Шунинг учун, таълим усули, воситаси ва шаклини танлашда энг асосий омил булиб аник укув машгулотининг максади ва вазифаси хизмат килади.

Таълим воситаларига куйидагилар киради:

• Коммуникатив воситалар: Педагог нутци (саводли, суз бойлиги, образлилиги); Нутц техникаси: интонация, тембр, темп, диапазон, дикция, пауза, тон (оханг); Вербал таъсир - суз оркали; Новербал таъсир - сузсиз (мимика, пантомимика, жестлар, визуал контакт);

• Кургазмали воситалар: расмлар, иллюстрациялар, схемалар, плакатлар, диаграммалар

• Дидактик воситалар: Дарсликлар, Укув кулланмалар, Услубий кулланмалар, Таркатма материаллар, Карточкалар

• Техник воситалар: Компьютер, Планшет, Телефон, Видеопроектор, Экран, Слайд-такдимот, Аудио ва видеоматериаллар, Мультимедиялар Тренажёрлар Доска (оддий, маркерли, флипчарт); Лаборатория ускуналари, жихозлар, асбоблар, анжомлар, симуляторлар.

Хрзирги педагогика амалиётида таълим шаклларининг 10 дан ортик турлари мавжудлиги эътироф этилади. Ушбу таълим шаклларини таълим жараёнига татбик этишда турли ёндашувлар ва усуллар мавжуд. Аммо бугунги замонавий таълим талабаларни таълим жараёнидаги фаоллигини оширишга каратилган фаол шаклларни куллашни талаб этади.

Шуни эътиборга олиш керакки, фаол укитиш шаклини танлаш нафакат таълим максадига, балки укув материали мазмунига хам боглик булади.Фаол таълим шаклларини максадли йуналтирилган танлаш белгиланган укув максадга эришишни кафолатлайди.

Фаол усулни танлашда унинг самарадорлик даражасини эътиборга олиш хам ахамиятга эга. Утказилган тахлиллар шуни курсатадики, укув материали огзаки баён этилганда талабалар маълумотнинг 5-10 % ни эслаб коладилар. Укув адабиётларидан мустакил укиш, маълумотнинг 10-15 % ни, кургазмали материаллар эса маълумотларнинг 20-25 % ни узлаштиришга имкон беради. Амалий усуллар энг самарали усул хисобланиб, талабалар онгида маълумотнинг 75%и сакланиб колади. Лекин, укув-материалларини талабалар томонидан мустакил урганиш, амалий машгулотларини мустакил бажариш методлари ундан хам самаралирок хисобланади, бунда 90 % билим узлаштирилади ва куникма шаклланади. Демак, талабаларни мустакил урганиш, изланиш, муаммоларни

January, 2023

227

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

мустакил ечиш, амалий куникмаларни эгаллашга йуналтирилган инновацион усулларни куллаш яхши самара беради.

гурухда талабалар купчилик булмаса, энг фаол методдан фойдаланиб, укитишни ташкил этиш мумкин. Агар талабалар куп булса, фаол методлардан фойдаланиш яхши натижа бермаслиги мумкин. Талабаларнинг хар бири билан ишлаш учун вакт етишмайди.

Баъзи фаол методларни куллашда алохида шароитлар талаб килинмайди, аммо махсус укув-моддий шароитлар талаб киладиган фаол методлардан фойдаланмокчи булсак, у холда дидактик таъминотни амалга оширишимиз керак. Таълим шаклларини танлашда укув гурухидаги таълим олувчиларнинг сони мухим ахамиятга эга. Катта гурухлар учун укув материалини огзаки баён килиш усуллари (маъруза, хикоя, тушунтириш) купрок мос келади.

Укитишнинг инновацион усулларини танлашда таълим олувчиларнинг укув имкониятларини хисобга олиш жуда мухим: ёши, тайёргарлик даражаси, хамда жамоадаги узаро муносабатларнинг узига хослигини, талабаларнинг уз-узини бошкариш кобилиятини эътиборга олиш мухимдир. Дастурнинг ёки укув курси мавзуларининг давомийлиги табиийки, таълим усулини танлашга таъсир курсатади. Уларнинг баъзилари талабаларни тайёрлашга канча куп вакт талаб килса, бу фаолиятни бажарилишига хам шунча вакт талаб килади. Таълим муддати шунчалик чегараланган булиши мумкинки, куп вакт талаб киладиган методни сиз уйлаганчалик тез-тез ишлатиш имконини бермайди, бу холда бу методларни факат максадга мувофикрок жойларда куллашингиз мумкин.

Вакт - у ёки бу усулни амалга оширишга кетган мехнатингиз нуктаи назаридан мухим омил хисобланади. Баъзи методлар сиздан бошкаларга нисбатан купрок тайёргарликни талаб килади. Шунинг учун бундай усулларни куллашни режалаштираётиб, сиз фаолиятни ташкил килишнинг ушбу методини амалга оширишни тайёрлашга вакт ва куч етарлими, деб узингизга савол беришингиз керак. Баъзи методларни куллашда алохида шароитлар талаб киланмайди: компьютер, махсус компьютер дастурлари, магнит доскаси, махсус жихозланган хона. Агар сиз, махсус укув-моддий шароитлар талаб киладиган методлардан фойдаланмокчи булсангиз, уларнинг етарли эканлигига ишонч хосил килишингиз керак. Усулларни танлашнинг асосий коидаси бу -белгиланган максадга эришишга йуналтирилган мавзуга мос, юкори натижа берадиган тежамкор усулни танлашдан иборат.

Укитиш жараёнида гурухдаги талабалар сони мухим ахамиятга эга. Агар

January, 2023

ХУЛОСА

Шaхс (тaлaбaгa)гa йyнaлтирилгaн тaълимдa тaълим олyвчилaр укув мaтериaлини Ургaниш мухимлигини онгли рaвишдa тушуниб етишлaри, шунингдек сaмaрaли yзлaштириш учун yлaрдa хохиш-истaк, кизикиш вa ишонч булиши керaк.

Тaлaбaгa йyнaлтирилгaн тaълимдa yзлaштирилгaн билим, эгaллaнгaн кyникмa вa мaлaкaлaр мaзмyнaн тизимли вa мaнтикaн тyгaллaнгaн тaрздa шaкллaнтирилиб турли вaзиятлaрдa култаш вa тaълим олyвчилaрни мyстaкил Ургaниш кобилиятлaрини ривожлaнтириш имконини берaди.

REFERENCES

1. Нажмутдинова Д. К. ва бошк. Муаммога асосланган укитиш. Услубий кулланма. Тошкент 2010. 24 бет

2. Азизхужаева Н.Н. Педагогик технология ва педагогик махорат - Т., 2006.

3. Ишмухамедов Р., Юлдашев М. Таълим ва тарбияда инновацион педагогик технологиялар. -Т., 2014

4. Мирсолиева М., Ибрагимова Г. Таълим технологиялари ва педагогик махорат. -Т., 2015.

5. Толипов У., Усмонбоева М. Педагогик технология: назария ва амалиёт. -Тошкент: Фан, 2005.

6. Косимова З. Таълим технологиялари. -Т.: Тафаккур каноти, 2014.

7. Sultanova, N. S., Bobomuratov, T. A., Mallaev, S. S., & Xoshimov, A. A. (2022). THE ROLE OF BREASTFEEDING IN THE PSYCHO-SOCIAL ADAPTATION OF CHILDREN IN SOCIETY. British Medical Journal, 2(6).

8. Bobomuratov, T. A., Nurmatova, N. F., Sultanova, N. S., Mallaev, S. S., & Fayziev, N. N. (2022). Brestfeeding and Genetic Features of Juvenile Rheumatoid Arthritis. Journal of Pharmaceutical Negative Results, 1983-1988.

9. Mallaev, S., & Alimov, A. V. (2020). CLINICAL COURSE OF JUVENILE RHEUMATOID ARTHRITIS AND ITS TREATMENT OPTIMIZATION. Новый день в медицине, (4), 155-157.

10. Султанова, Н. С., Бобомуратов, Т. А., Маллаев, Ш. Ш., & Хошимов, А. А. (2022). Современный взгляд на грудное вскармливание и его значение для здоровья матери и ребенка.

11. Бобомуратов, Т., Султанова, Н., Бакирова, М., & Самадов, А. (2021). Соматический статус детей в зависимости от вида вскармливания и принципов ухода до пубертатного возраста. Электронный инновационный вестник, (1), 37-38.

January, 2023

229

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

12. Bobomuratov, T. A., Sultanova, N. S., Sagdullaeva, M. A., & Sharipova, D. J. (2021). Effects of Long Term Breastfeeding on Development and Health of Children. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 2243-2250.

13. Sultanova, N. S. (2016). Obesity role in development of psycho-emotional violations at children with different types of feeding. In IX international Conference Sharing the Results of Research Towards Closer Global Convergence of Scientists».-Montreal (pp. 66-68).

14. Avezova, G. S., & Kosimova, S. M. (2017). Frequently ill children: prevalence and risk factors. European Research, 5(28), 79-80.

15. Авезова, Г. С., & Косимова, С. М. (2017). Часто болеющие дети: распространенность и факторы риска. European research, (5 (28)), 79-80.

16. Mamatkulov, B. M., & Avezova, G. S. (2015). Congenital anomalies as a cause of childhood disability (according to the materials of Tashkent, Uzbekistan). Nauka mo-lodykh (Eruditio Juvenium), 3(2), 110-15.

January, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.