Научная статья на тему 'ШАҲАР МАГИСТРАЛ КЎЧАЛАРИДА ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ БУГУНГИ ҲОЛАТИ'

ШАҲАР МАГИСТРАЛ КЎЧАЛАРИДА ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ БУГУНГИ ҲОЛАТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

59
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ШАҲАР МАГИСТРАЛ КЎЧАЛАРИДА ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ БУГУНГИ ҲОЛАТИ»

Tashkent State Transport University Google Scholar indexed

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International Specialists in the Field ort

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-627-631

ort

ШАХДР МАГИСТРАЛ КУЧАЛАРИДА ЙУЛ ХДРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ БУГУНГИ ХОЛАТИ

Мусулманов Кувончбек Насруллаевич,

Тошкент давлат транспорт университети катта укитувчиси

Сайфутдинова Рузигуль Абилкасимовна,

Тошкент давлат транспорт университети катта укитувчиси

Пулатова Тожинур Асипжон кизи

Тошкент давлат транспорт университети катта укитувчиси

kuvonchbek88@mail .т

Шахарлар - инсон, мехнат ва иктисодий ресурслар жамланган, хамда жамиятнинг маданий ва илмий салохияти марказларидир. Шахарсозлик нуктаи назаридан шахар атамаси чекланган худудда турар-жой, маъмурий, саноат ва бошка бинолар, турли корхоналар, ижтимоий, маданий, тиббий ва бошка муассасаларнинг жойлашишини англатади. Транспорт режалаштириш нуктаи назаридан шахарлар автомобиль ва темир йул тармоклари, хаво ва сув транспорти келиб бир жойга яхлит жойлашишидир.

Шахарларнинг жадал ривожланиши асосан саноатнинг жадал усиши, илмий-техника тараккиёти ва мехнатни ташкил этиш хусусиятининг узгариши билан богликдир. Бу жараёнларнинг уйгунлиги куп холларда урбанизация атамаси билан изохланади. Урбанизациянинг микёсини куйидаги мисолда кузатиш мумкин: 1900-йилда дунё шахарларида 224,4 млн. киши яшаган булиб, бу дунё ахолисининг 13,6 % ни ташкил этган, 1950-йилга келиб бу ракамлар 2 мартадан ортик ошган, 1990-йилга келиб эса 2,261 млрд. бу дунё ахолисининг 41 % ни ташкил этган. Хрзирги кунда шахар ахолиси 3,5 млрд. кишидан ортик булиб, унинг улуши кишлок ахолисининг улушидан ошиб кетган [1].

Йирик шахарларнинг кейинги ривожланиши ахолининг табиий усиши туфайли шахар агломерациялари пайдо булиши билан боглик Дунёдаги энг йирик агломерация - катта Токио деб аталади ва уз навбатида майдони 2183 км2, унда истикомат килувчилар умумий сони 35 млн. кишини ташкил этади.

Шахарлар ахолиси сонининг купайиши билан шахар мухитининг узи хам, унинг хусусиятлари хам сезиларли

April 21-22

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022

Google Scholar indexed Prospects for Training International

даражада узгаради, масалан биноларнинг зичлиги ва функциялари, ижтимоий хаёти ва ахолининг харакатчанлиги.

Шахарларнинг ахолиси сонига нисбатан тоифаларга булиниши ШНК 2.07.01 га асосан 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Шахарларнинг ахоли сони нисбатан гурухларга булиниши

Ахоли пунктлари Шахарлар ахолиси, минг киши

гурухлари

Мегаполислар 3000 дан орти;

Ута йирик 1000 дан 3000 гача

Иирик 250 дан 500 гача

Катта 100 дан 250 гача

Урта 50 дан 100 гача

Кичик 10 ан 50 гача

Узбекистан Республикасидаги шахарлар тугрисида маълумот 2-жадвалда келтирилган. Шахарнинг гурухлари унинг ахолиси сони билан белгиланади [2].

Узбекистон Республикаси пойтахти Тошкент шахри энг йирик шахар булиб, 2022 йил 1 январ холатига ахолиси 2 860 511 кишини ташкил этган. Хрзирги кунда, Самарканд, Наманган, Андижон ва Нукус йирик шахарлар тоифасига, колган 12 та шахар катта шахарлар тоифасига киради.

2-жадвал

Узбекистон Республикасидаги шахарлари маълумотлари

№ Шахарлар номи Ахолиси Майдони, Йул-куча А^оли пунктлари

сони, киши 2 км тармоFининг узунлиги, км гурухлари

1 Тошкент 2 860 511 320 2380 Ута йирик

2 Наманган 626 200 83,3 630 Иирик

3 Самарканд 361 200 16,8 655 Иирик

4 Андижон 352 600 74 1092 Иирик

5 Нукус 258 100 221 715 Иирик

6 Бухоро 237 800 143 405 Катта

7 Карши 212 200 42 632 Катта

8 Кукон 203 500 37 425,2 Катта

9 Фаргона 184 500 130,81 1053 Катта

10 Маргилон 183 200 40,83 437,3 Катта

11 Чирчи; 140 700 34 228,9 Катта

April 21-22

399

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International

^^pecialists^n^heFie/doiTtantSotM

Tashkent State Transport University

Google Scholar indexed

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-627-631

12 Жиззах 171 909 96,4 427 Катта

13 Урганч 136 300 70 228 Катта

14 Ангрен 129 300 124 352,6 Катта

15 Навоий 122 300 35 81 Катта

16 Термиз 120 800 36 263 Катта

17 Олмалик 116 700 187,3 255,6 Катта

Бугунги кунда шахарлар худудларини транспорт режалаштириш нуктаи назаридан ривожлантириш, мехнат максадлари учун ахолининг харакатланиши окибатида юзага келадиган йуловчи окимларини оптималлаштиришга каратилган булиши керак. Республикамиз йирик шахарларида саноат объектлари шахар чегарасидан ташкарида жойлаштирилган. Бундай холатда иншоотлар орасидаги минтакада, мухим санитар химоя минтакалари ташкил килиниши керак, лекин бу ахолининг купайиши натижасида йирик шахарларнинг худудини кенгайиб бориши хисобига имконсиз булиб колмокда. Шахарнинг саноат худудларида автомобиль ва пиёдалар учун икки турдаги транспорт йулаклари мавжуд: технологик жараённи куллаб-кувватловчи ички йуллар; саноат ва маъмурий бинолар оралигида курилган ташки кучалар.

Хозирги кунда Тошкент шахрида 4000 километрдан ортик шахар кучалари мавжуд булиб, улардан 2380 километри асосий жамоат транспорта харакатланадиган кучалардир [3]. Кейинги йилларда Тошкент шахри ахолисининг сони ортиб, транспорт воситаларининг сони купайиб бориши натижасида шахар магистрал кучаларида транспорт тирбандликлари юзага келмокда. Бу холат ЙТХ сонини ортишига, шахар магистрал кучаларида йул харакати хавфсизлигини пасайишига сабаб булмокда.

Тошкент шахар ички ишлар бошкармаси йул харакати хавфсизлиги хизматидан олинган охирги 8 йилда содир этилган ЙТХ, тахлил килинди. Тахлиллар шуни курсатадики (3-жадвал), кейинги йилларда шахарда куча, йулларда олиб борилган техникавий-ташкилий тадбирлар натижасида ЙТХни камайишига эришилган [4]. Сохада янгилик булган видео кузатув ускуналарини урнатилиши, хамда ходимларни хизмат вазифасига булган талабларни оширилиши ЙТХни камайишига олиб келган.

2013 йилда 3357 та ЙТХ руйхатга олинган булса, 2020 йилга келиб бу курсаткич 3128 тани ташкил этди. Статистик маълумотларга кура, Тошкент шахрида тупланган маълумотлар тахлил килинганда, ЙТХ натижасида хар икки кунда 1 киши халок булган, 7 киши жарохат олган.

April 21-22

400

Tashkent State Transport University

Google Scholar indexed

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-627-631

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International

^^pecialists^n^heFie/doiTtantSotM

Hyn xapaKaTH KouganapuHH öy3um xonaraapuHH aBToMaTHK Tap3ga Kafig Kunum th3hmh öynraH BHgeoKy3aTyB MocnaManapuHH ^opufi этнпнmн MaMnaKaTgaru HTX cohh 30 ^orora KaMafiumura [5], HTXga ynHM gapa^acuHH KecKHH nacafiumura onuö Kengu.

3-^agBan

TomKeHT maxpuga yMyMufi TpaHcnopT BocuTa^apu cohh, axo^u cohh, maxap Kyna^apu y3yH.nHrH

Ba HTX-nap cohhhh HH^^ap Gyfiuna y3rapumu

KypcaTKHH^ap 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

fflaxap Kyna^apHHHHr y3yH^uru, KM 275 276 277 282 282 284 285 285 286 287 290

HTX cohh 2920 2746 3108 3337 3925 4451 4516 4505 4733 3235 3128

Axonu cohh 2010 fiunga 2379500 KumuHH TamKHn этraн öynca, 2020 fiunga 2814600 KumuHH TamKHn этraн. TomKeHT maxpu axonucu cohh 2020 fiunga 2010 fiunra HucöaTaH 1,18 ^orora ycraH.

4-^agBar

Hyn TpaHcnopT xogHcanapHHHHr Typnapu Gyfiuna TaxnunH

HTX TypH^^"^ Hu^ap 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

TyKHamyB 885 1041 1179 1201 1194 1259 864 828

Argapu^uö KeTum 27 33 37 38 40 40 27 26

TyxTaö TypraH TBhh ypuö 19 23 26 25 26 27 18 31

KeTHm

TycuK^apra ypu^um 124 148 166 172 167 176 121 116

nuëgaHH öocuö KeTHm 2133 2504 2846 2882 2874 3019 2064 1996

BenocunegHHHH öocuö KeTum 44 52 58 59 60 63 42 45

ApaBaHH öocuö KeTum 2 2 0 0 0 2 0 0

XaÖBoH^apHH öocuö KeTum 0 0 0 0 0 0 0 0

Bomrça Typgaru HTX, 103 122 139 139 143 147 99 86

®aMH 3337 3925 4451 4516 4504 4733 3235 3128

yMyMufi cohh 31829

TomKeHT maxpuga cogup этнпraн HTXhh acocaH nuëganapHH öocuö KeTHm, TyKHamyB, TycuKKa ypunum,

April 21-22

401

Tashkent State Transport University Google Scholar indexed

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International Specialists in the Field ort

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-627-631

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

p

ort

argapunuS KeTum, TyxTaS TypraH TpaHcnopT BocuTacura ypunum Ba 6om;a Typgarunap Tammn этagн.

ro^opugaru TaxgunnapgaH xynoca KunuHraHga SyryHru KyHga maxap

BOCHTanapu coHugaH Kenuö nuKunraHga) öyn xapaKara xaB^cu3nurHHHHr xpnara Tanaôra ^aBOÔ SepMafigu. fflaxap Kynanapugaru fiyn xapaKarn xaB^cronuruHu omupum goœapô MyaMMonapgaH xucoönaHagu.

REFERENCES

1. А.В.Кoсцoв, H.Ä.EaxpueB, E.H.Ecobhk, ^.CMapraxuH. TpaHcnopraaa nnaHupoBKa ropogoB.-M.: Ä-npog^eKT, 2017. 7-10 c.

2. fflHK 2.07.01-03 fflaxapco3HHK, fflaxap Ba Kumno; axonu nyHKraapu xygygnapuHH pe^anamrapum Ba KypunumHH pe^anamrapum. Y3ÔeKHCTOH PecnyönuKacH ^aBnar apxuTeKTypa Ba Kypunum KyMuTacu. TomKeHT: 2003-83S.

3. y36eKucTOH PecnySnuKacu TpaHcnopT Basupnuru ÄBTOMoSunt fiynnapu KyMuTacu 2021 nun 1-aHBapt xpnaragaru MatnyMoraapu.

4. Ä3u3OB K.X., MycynMaHOB K.H., TamoB ^.B. ÄHanro gopo^Ho-TpaHcnopraoe npoucmecTBue Ha ropogcKux MarucTpantHbix ynu^x. //Oapnu xaSapHoMacu (BecTHuK Oapnu). -2019. - №3. -21-26 Ô.

5.Ä3U3OB K.X., MycynMaHoB K.H. "TomKeHT maxap Kynanapuga fiyn TpaHcnopT xpgucanapuHuHr Taxnunu" «PecypcocSeperarornue TexHonoruu Ha ®;ene3Hogopo^HoM TpaHcnopTe» нннoвaцнoннмe TexHonoruu B cTpouTentcTBa MaTepuanm pecnySnuKaHcKofi HaynHo-npaKranecKofi кoн$epeнцнн c ynacraeM 3apy6e^HMx yneHtix. 2019 r. 40-43 c.

Kynanapugaru (cogup этнпгaн HTX, cohu, maxap axpnucu cohu, TpaHcnopT

April 21-22

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.