Научная статья на тему 'ШЎРЛАНГАН ЭКИН ЕРЛАРИДА ҚЎЛЛАШДА “ТАКОМИЛЛАШГАН ТУЙНУКЛИ ДРЕНАЖ ҲОСИЛ ҚИЛАДИГАН ҚУРИЛМА” ИШ ОРГАНИ ДРЕНОРНИ ПАРАМЕТРЛАР КЎРСАТКИЧЛАРИ'

ШЎРЛАНГАН ЭКИН ЕРЛАРИДА ҚЎЛЛАШДА “ТАКОМИЛЛАШГАН ТУЙНУКЛИ ДРЕНАЖ ҲОСИЛ ҚИЛАДИГАН ҚУРИЛМА” ИШ ОРГАНИ ДРЕНОРНИ ПАРАМЕТРЛАР КЎРСАТКИЧЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
13
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РАМА / ИШЧИ ГРЯДЕЛЛЯР / МАРКЁР / ДРЕНОР / СИРТЛИ КОНУС УЧЛИ ЦИЛИНДР / ОСМА РАМА / ИШЧИ УСТУНЛАР

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Жўраев А.Ж., Жураева Ш.Ж.

Мақолада ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш борасида дренаж-туйнук ҳосил қилувчи янги қурилма, унинг ишчи органи параметрлари, уни қўллашда олинадиган ижобий натижалар тўғрисида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по строительству и архитектуре , автор научной работы — Жўраев А.Ж., Жураева Ш.Ж.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

BROTH EKIN ERLARIDA KANLLASHDA "TAVILLASHGAN TUINUKLI DRAINAGE HARVEST KAMELIGAN KULILMA" ISHANI DRENORNI PARAMETRLAR REZKATKICHLARI

The article provides information on a new device for creating a drainage hole to improve the reclamation of lands, the parameters of its working body, the positive results obtained in its application.

Текст научной работы на тему «ШЎРЛАНГАН ЭКИН ЕРЛАРИДА ҚЎЛЛАШДА “ТАКОМИЛЛАШГАН ТУЙНУКЛИ ДРЕНАЖ ҲОСИЛ ҚИЛАДИГАН ҚУРИЛМА” ИШ ОРГАНИ ДРЕНОРНИ ПАРАМЕТРЛАР КЎРСАТКИЧЛАРИ»

УДК 630*114.445.631.34.631.312.575.146

Жураев А.Ж.

Тошкент Ирригация ва Цишлоц хужалигини механизациялаш мухандислари институти

Бухоро филиали талабаси Узбекистон, Бухоро Жураева Ш.Ж.

Бухоро Давлат Университети талабаси

Узбекистон, Бухоро

ШУРЛАНГАН ЭКИН ЕРЛАРИДА ЦУЛЛАШДА "ТАКОМИЛЛАШГАН ТУЙНУКЛИ ДРЕНАЖ Х,ОСИЛ ЦИЛАДИГАН ЦУРИЛМА" ИШ

ОРГАНИ ДРЕНОРНИ ПАРАМЕТРЛАР КУРСАТКИЧЛАРИ

Аннотация: Мацолада ерларнинг мелиоратив уолатини яхшилаш борасида дренаж-туйнук уосил цилувчи янги цурилма, унинг ишчи органи параметрлари, уни цуллашда олинадиган ижобий натижалар тузрисида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: Рама, ишчи гряделляр, маркёр, дренор, сиртли конус учли цилиндр , осма рама, ишчи устунлар.

Juraev A.J. student

Bukhara branch of the Institute of Mechanization Engineers

Tashkent Irrigation and Agriculture Uzbekistan, Bukhara Juraeva Sh.J. student

Bukhara State University Uzbekistan, Bukhara

BROTH EKIN ERLARIDA KANLLASHDA "TAVILLASHGAN TUINUKLI DRAINAGE HARVEST KAMELIGAN KULILMA" ISHANI DRENORNI PARAMETRLAR REZKATKICHLARI

Annotation: The article provides information on a new device for creating a drainage hole to improve the reclamation of lands, the parameters of its working body, the positive results obtained in its application.

Keywords: Frame, working gryadellar, marker, drain, surface conical end cylinder, hanging frame, working columns.

Узбекистон Республикаси конститусияси 55-моддасига мувофик табиий обектлари, жумладан ер умумх,алк бойлигидир ва улар давлат мух,офазасида туради. [1]. Ердан илм-фантавсиялари асосида самарали

фойдаланиш, унинг мухофазасини тyFри таъминлаш, шак-шубхасиз кишлок хужалигини ривожланишининг асосий омилларидан биридир. Ерларни техник мелиорациялаш барча ресурсларнинг: моддий, жумладан, сув, энергетик, мехнат ресурсларининг хам тежамли сарф этилишини амалга ошириш зарур: бу нафакат иктисодий, афзал, балки табиатни саклаш учун хам мухимдир.Нихоят, ерларни мелиорациялаш, кучли табиатни узгартириш омили сифатида, негатив экологик окибатларга олиб келади. Шунинг учун ерларни мелиорациялаш буйича ишларнинг доимий ташкил этувчиси табиий тизимларга ва бошка ердан фойдаланувчиларга зиён етказишга йул куймаслик ёки ушбу зиённи коплаш хисобланади, бу эса кушимча тадбирларни, кушимча харажатларни талаб этади. Таъкидлаш жоизки, бу ерда ерларни мелиорациялаш максадлари ва уни амалга оширишдаги чекланишлар тyFрисидаги келтирилган фикрлар табиий шароитларни яхшилаш, кайта тузишнинг олдин келтирилган ринципларидан келиб чикади.[2]. Кишлок хужалик ерлари учун айтиш мумкинки, уларни мелиорациялаш максади тупрок унумдорлигини кайта яратиш, хар хил кишлок хужалик экинларидан барча ресурсларни тежамли сарфлаб оптимал хосил олиш, табиий тизимларга ва бошка ердан фойдаланувчиларга зарар келтирмаслик ёки уни коплашдан иборатдир.[3] Тавсия этилаётган фойдали моделнинг максади туйнукли дренаж хосил килувчи курилманинг ишончли ишлашини таъминлаш, энергия сарфини камайтириш иш унумдорлигини ва самарадорлигини оширишдан иборат.

1-Расм. Курилманинг олддан куриниши.

Куйилган масала шу билан ечиладики туйнукли дренаж хосил килишда,таклиф этилаётган фойдали модель, мураккаб шаклга эга геометрик сиртли конус учли цилиндр , осма рама, ишчи устунлардан ташкил топган курилма оркали амалга оширилади. Курилманинг илгариланма харакатланиши жараёнида мураккаб шаклга эга геометрик сиртли конус учли цилиндр илгариланма-айланма харакатланиши хисобидан тупрокни ён аторфга (3600) зичлаб, силликлаб туйнукли дренаж хосил килади. Ишчи

устунлар 80 см гача ишлов бериш чукурликларида, иш органларнинг ишлов бериш оралиFи (узгараувчан) 2-4 м ни ташкил килади.

Ушбу курилмани кузги шур ювишдан олдин куллаш хисобидан тупрок таркибидаги зарарли тузларни туйнукли дренажлар оркали осон сизиб утиш имконияти яратилиб, дренаж-кувурларга, очик коллектор зовурларга чикариб юбориш имконияти яратилади. Аммо шуни инобатга олиш керакки, механик таркиби OFир ерларнинг атрофида муваккат ариклар ташкил этилиб ва улар оркали коллектор зовурларга чикариб юборилиши яхши самара беради.

Шунингдек куйилган муаммони ечимини топиш ва уни такомиллаш -тиришда янги тавсия этилаётган, мураккаб шаклга эга геометрик сиртли конус учли цилиндр тупрокни ён атрофга зичлаш хисобидан туйнукли дренажни упирилмасдан, узок муддат (2-3 йил) самарали ишлашини таъминлайди.

2-Расм.Ишчи орган (дренор)ни асосий куриниши.

Унинг асосий иш органдаги фаркли томони туйнукли дренажни хосил килувчи конус учли цилиндрнинг ярмигача парраксимон геометрик шакл 300 -320 бурчак остида хосил килинган булиб, пулат аркон ва конус учида урнатилган шарнир оркали айланма харакат таъминланиб, хосил килинадиган туйнукли дренаж учун куйиладиган агротехник талабларга жавоб берадиган, сифатли туйнукли дренаж хосил килинади ва уз навбатида туйнукли дренажни мустахкам, уприлмасдан ишлашини таъминлайди.

Бу жараённи амалга ошириш учун мураккаб геометрик шаклдаги парраксимон иш органларининг айланма харакатланиши хисобидан хосил булган марказдан кочма куч бир вактни узида туйнукли дренажни деворларини зичлаб, мустахкамлайди ва тупрокни каршилигини камайтиради.

Асосий рамага мустахкам урнатилган устунлар мос равишда каршиликка бардошли килиб конструкцияланади. Ишлов бериш чукурликларини узгартириш имкониятини берувчи тешиклар оркали буйлама рамада устунлар жойлаштирилган. Иш органларининг тупрокка кириш бурчаги а = 25 - 270 ва барча устунларнинг олд остки кисмида урнатиладиган тулкинсимон юмшаткичнинг камров кенглиги Ью = 60 - 70 мм, пулат арконнинг

узунлиги i = 300 - 350 мм, конус учли цилндрларнинг диаметри Д=100-110 мм, иш устунларининг баландлиги1000-1200 мм, иш устуни олд исканасимон шаклининг баландлиги 600-700 мм, устуннинг эгрилик радиуси Роу=220-230 мм, олд томонга чикиши Лоу=210-220 мм, эни Ь1у = 100 -120 мм, пастки кисми

тупрок каршилигини камайтириш максадида, кискартирилиб, уткирлаштирилиб олинган. Такомиллаштирилган туйнукли дренаж хосил киладиган курилма чукур юмшатгичининг конструктив схемаси.

4-Расм.Конструктив схема ёндан куриниши. Утказилган тадкикотларнинг курсатишича:

1. Тупрок булакларининг иш органи диаметри 100-110 мм булганда иш устунига тупрок таъсири остидаги харакат тезлигининг кундаланг ташкил этувчиси максимал кийматга эга булганда тупрокни устунга ёпишиши ва унинг олдида уюлиш эхтимоли минимал булиб, сунъий кувур хосил килиш жараёнини кам энергия сарфлаган холда сифатли бажарилгани таъминланади.

2. Туйнукли дренаж хосил киладиган иш органи кувур хосил килгичининг судрашга каршилиги парма конуниятига буйича узгаради унинг конуслик бурчагига боFлик равишда пармасимон сирти узунлиги 25 -30 см,парма кадами эса 1,8 см булганда кам энергия сарфлаган холда агротехник талабларга мос келадиган мустахкам кувур хосил булади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Sh.M.Mirziyoev. Halqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir. "Rizq-ro'zimiz bunyodkori bo'lgan qishloq xo'jaligi xodimlari mehnatini ulug'lash, soha rivojini yangi bosqichga ko'tarish - asosiy vazifamizdir" 2-kitob, Toshkent - "O'zbekiston" -2018 yil. 41-70 b.

2. Муродов М.М., Байметов Р.И., Бибутов Н.С. Механико-технологические основы и параметры орудий для разуплотнения почвы. Тошкент, «Фан», 1988, -100б.

3. ГОСТ 20915-2011 Испытания сельскохозяйственной техники. Методы определения условий испытаний - М.: Стандартинформ, 2013. 34 с.

4. З.А.Артукметов, Х,.Ш. Шералиев. Экинларни суFориш асослари.. Т. 2007 й. ОТМ талабалари учун укув кулланма. 312 б.

5. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта. - Москва: Колос, 1979. 416.6.М..Шоумарова, Т.Абдиллаев. К,ишлок хужалик машиналари. Тошкент-2019.

6. Ф.М.Маматов . К,ишлок хужалиги машиналари. Тошкент-2014.

7. Б.М.Худаяров, А.Н.Джабриев. К,ишлок хужалиги мухандислик асослари. Тошкент-2019.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.