Научная статья на тему 'СЕЙСМИК ҲУДУДЛАРДА ЖОЙЛАШГАН АҲОЛИ ПУНКТЛАРИДА ҚУРИЛИШ ЛОЙИҲАЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА РАҚАМЛАШТИРИЛГАН ОНЛАЙН ЭЛЕКТРОН ХАРИТАДАН ФОЙДАЛАНИШ'

СЕЙСМИК ҲУДУДЛАРДА ЖОЙЛАШГАН АҲОЛИ ПУНКТЛАРИДА ҚУРИЛИШ ЛОЙИҲАЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА РАҚАМЛАШТИРИЛГАН ОНЛАЙН ЭЛЕКТРОН ХАРИТАДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
12
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Сейсмик худуд / сейсмик харита / дастурий таъминот / Seismic region / seismic map / software.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Қаҳҳаров Абдурахим Абдубаннаевич, Комилов Сахоб Расулжонович, Исмоилов Ахрор Мухаммадиброхимович, Xaмраев Xуршид Xуршид ХХХ

Мақолада бугунги кунда режалаштирилаётган қурилиш лойиҳаларини амалга оширишда сейсмик худудлар ҳақида маълумотлар олиш, республиканинг сейсмик харитасини рақамлаштиришнинг аҳамияти, долзарблиги ҳақида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по строительству и архитектуре , автор научной работы — Қаҳҳаров Абдурахим Абдубаннаевич, Комилов Сахоб Расулжонович, Исмоилов Ахрор Мухаммадиброхимович, Xaмраев Xуршид Xуршид ХХХ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF DIGITAL ELECTRONIC ONLINE MAP WHEN IMPLEMENTING CONSTRUCTION PROJECTS IN SEISMIC AREAS

The article provides information about the importance and relevance of obtaining information about seismic zones and digitizing the seismic map of the republic when implementing construction projects planned today.

Текст научной работы на тему «СЕЙСМИК ҲУДУДЛАРДА ЖОЙЛАШГАН АҲОЛИ ПУНКТЛАРИДА ҚУРИЛИШ ЛОЙИҲАЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА РАҚАМЛАШТИРИЛГАН ОНЛАЙН ЭЛЕКТРОН ХАРИТАДАН ФОЙДАЛАНИШ»

СЕЙСМИК Х,УДУДЛАРДА ЖОЙЛАШГАН А^ОЛИ ПУНКТЛАРИДА ЦУРИЛИШ ЛОЙЩАЛАРИНИ АМАЛГА ОШИРИШДА РАЦАМЛАШТИРИЛГАН ОНЛАЙН ЭЛЕКТРОН ХАРИТАДАН ФОЙДАЛАНИШ

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЦИФРОВОЙ ЭЛЕКТРОННОЙ ОНЛАЙН -КАРТЫ ПРИ РЕАЛИЗАЦИИ СТРОИТЕЛЬНЫХ ПРОЕКТОВ В НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТАХ, РАСПОЛОЖЕННЫХ В СЕЙСМИЧЕСКИХ РАЙОНАХ

USE OF DIGITAL ELECTRONIC ONLINE MAP WHEN IMPLEMENTING CONSTRUCTION PROJECTS IN SEISMIC AREAS

Цахдаров Абдурахим Абдубаннаевич

Наманган му^андислик-курилиш института, доцент, тел: +998972305090, e-mail:

a. a. qahharov@mail. ru

Комилов Сахоб Расулжонович

Наманган му^андислик-курилиш института, доцент, тел: +998902154990, e-mail:

sahob.komilov@gmail.com

Исмоилов Ахрор Мухаммадиброхимович

Наманган му^андислик-курилиш института, таянч докторанти, Тел:+998913515045, e-mail:

aismoilov802@gmail. co m

Хамраев Хуршид

Наманган му^андислик-курилиш институти, укитувчи, Тел:+998913515045, e-mail:

xamrayevbek96 @gmail. co m

Аннотация. Маколада бугунги кунда режалаштирилаётган курилиш лойихдларини амалга оширишда сейсмик худудлар хдкида маълумотлар олиш, республиканинг сейсмик харитасини ракамлаштиришнинг ахдмияти, долзарблиги хдкида маълумотлар келтирилган.

Аннотация. В статье представлена информация о важности и актуальности получения информации о сейсмических зонах, оцифровки сейсмической карты республики при реализации запланированных сегодня строительных проектов.

Annotation. The article provides information about the importance and relevance of obtaining information about seismic zones and digitizing the seismic map of the republic when implementing construction projects planned today.

Калит сузлар. Сейсмик худуд, сейсмик харита, дастурий таъминот

Ключевые слова. Сейсмический район, сейсмическая карта, программное обеспечение.

Keywords. Seismic region, seismic map, software.

Кириш. Янги Узбекистонда таълим сохдсидаги тизимлар ислох,отлар мех,нат бозорининг талабаларига жавоб берадиган малакали кадрларни етказиб бериш оркали давлатнинг ижтимоий-иктисодий тараккиётига узининг хиссасини кушиб, юрт равнакини юксалтиришга хизмат килмокда. Бугунги кунда Республикамизнинг барча худудалрида курилаётган янги турдаги уй-жойлар, бино-иншоатлар ва бошкаларнинг сони ва салмоги ошиб бормокда. Биринчи навбатда ах,олинига хизмат килиши ва энг асосийси инсон кадри тамоилига хизмат килиши кузланганлиги билан ахамиятлидир. Албатта бу ишларни

малакали кадрлар ёрдамида амалга оширилади. Бугунги кунда курилиши кузда тутилган лойихаларни худуднинг ижтимойи-иктисодий ривожлантиришни кузланган максадлар асосида амалга оширилмокда. Бу бир томонлама тугри ечим булсада, иккинчи томондан лойиханинг инсон учун фойдалаилиги ва хафсизлиги билан бахоланади. Бундан ташкари лойихаланаётган объектнинг республиканинг кайси худудида куриш учун уша худуднинг тузилиши, реълефи, тупрокнинг хусусмяилари, техник, атроф мухит, ва бошка шу каби талабаларини инобатга олиш шарт хисобланади. Айникса охирги вактларда тез тез руй бераётган зилзилалар инсон хаётигага хавфсиз булган курилиш лойихаларини амалга ошириш буйича барча талабаларни сузсиз бажариш учун асос булади.

Долзарблиги. Адабиётлар тахлили. Муаммонинг урганилганлик даражаси. курилиш меъёрлари буйича белгиланган талбалрни ракамли технологиялар ёрдамида амалга ошириш бугунги куннинг долзарб масаласи хисобланади. Бундан ташкари Узбекистон худуди дунёнинг сейсмофаол худудларидан бири хисобланади. Айни пайтда худуддаги курилаётган бино-иншоотларнинг сейсмик мустахкамлиги KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий коидалари асосида белгиланади. Х,озирга кадар мавжуд меъёрий хужжатлар когоз куринишидалигини инобатга олсак, сохада аник максадга йуналтирилган илмий тадкикотларни ахборот-коммуникация технологияларини куллаган холда доимий амалга ошириб бориш зарурати пайдо булади. Ушбу вазифаларни ягона тизимга келтириш ва мухандислик хисоблаш ишларини осонлаштириш максадида KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжатида келтирилган худуднинг кабул килинган сейсмиклиги ва сейсмик таъсирларнинг такрорийлиги курсатилган, сейсмик худудларда жойлашган Узбекистон Республикаси ахоли пунктларининг ракамлаштирилган онлайн электрон харитасини яратиш долзарбдир. Белгиланган тартиб коидалар, курилиш меъёрларига амал килиш канчалик мухимлиги дунёдаги руй бераётган зилзилаллара ва уларнинг талофатлари мисолида куриш мумкин.

Сейсмик хавфсизлик, зилзилабардошлик сохасида Т.Р.Рашидов, Д.А.Бекмирзаев, Р.Х.Хайдаров, Б.Ю.Курбанов, К.Ж.Ширинов, А.П.Эрназаров, С.А.Саидий ва бошка узбек олимлари, В.Р. Мустакимов, И.И.Николаев, Ю.Д.Черепинский, А.М.Уздин, Т.А.Сандович, Аль-Насер-Мохомад Самих Амин, И. П. Корчинский, П. А. Бородин, А. Б. Гроссман, В. С. Преображенский, В. А. Ржевский, И, Ф. Ципенюк, В. Ф. Шепелев, Б.С. Ордобаев, W. Liu, Ch. Huang, Yu. Wang and P. Shi, L. Wei, Q. Sun, H. Miao and J. Li ва бошка хорижий олимлар илмий тадкикотлар олиб боришган.

Таъкидлаш лозимки, Республикамизда сейсмик хавфсизлик буйича ракамлаштириш, дастурий воситалар ёрдамида худудлар хакида маълумот берувчи дастурий таъминот яратилмаганлиги хамда сохага ракамли технологияларини куллаш буйича етарли ишлар амалга оширилмаган.

Мух,окама. Узбекистон Республикасида фаолият олиб бораётган лойиха ташкилотлари учун KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжати асосида Республикамиз худудларининг кабул килинган сейсмиклиги ва сейсмик таъсирларнинг такрорийлиги курсатилган, сейсмик худудларда жойлашган Узбекистон Республикаси ахоли пунктларининг сейсмик ракамлаштирилган онлайн электрон харитасини ишлаб чикиш мухим.

Сунгги йилларда юртимиз ахолисининг ортиб бориши, ахоли уртасида янги уй-жойларга булган эхтиёжларни келтириб чикармокда. Бу уз навбатида республика худудларида янги замонавий биноларни куришни талаб этади. Республикамиз сейсмик худудларда жойлашганлигини инобатга олсак, бундай худудларда бино-иншоотларининг сейсмик мустахкамлигини таъминлаш буйича кенг камровли чора-тадбирлар амалга

оширишни таказо этади. Бу эса зилзила окибатларини олдиндан бартараф этишда жуда

мухим.

1-расм. Дастурга киритилиши кузда тутилган харита

Узбекистон худудида мавжуд ва янги курилаётган иншоотларнинг сейсмик хавфсизлигини таъминлаш максадида KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжати асосида Республикамиз худудларининг кабул килинган сейсмиклиги ва сейсмик таъсирларнинг такрорийлиги курсатилган, сейсмик худудларда жойлашган Узбекистон Республикаси ахоли пунктларининг ракамлаштирилган онлайн электрон харитасини ишлаб чикиш оркали худудларда куриладиган бино-иншоатларни хавфсизлик нуктаи назаридан кафолатланган хавфсиз уй жойларни куришга эришилади.

Яратилаётган дастурий таъминот бугунги кундаги энг оммалашган дастурлардан фойдаланиш, фойдаланувчилар учун кулай булган(компьютер, планшет, смарт телефонлар) куринишда булишини таъминланади.

Дастурий таъминотнинг тузилиши

Дастурий таъминот KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжати асосида Республикамиз худудларининг кабул килинган сейсмиклиги ва сейсмик таъсирларнинг такрорийлигини онлайн тарзда куриш имконини беради.

Дастурий таъминот веб технологиялар ёрдамида яратилади ва жамланган электрон маълумотлар базасидан кайта фойдаланиш имкониятини яратиш максадида махсус мурожаатлар учун API яратилади.

API-Яратилган электрон маълумотлар базасидан кайта фойдаланиш имкониятини яратиш учун REST API технологиясидан фойдаланилади.

UX/UI дизайн-Веб интерфейс Google Material Design андозаси асосида яратилади.

Front - End таъминоти учун кенг кулланилаётган JavaScript (Vue.JS) дастурий таъминотидан фойдаланилади.

Back-End таъминоти учун кенг кулланилаётган Python (Django) дастурий таъминотидан фойдаланиш кузда тутилган.

Натижа. Узбекистонда амалдаги KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжатлари, тегишли маълумотлар билан танишиш хамда ракамлаштирилган онлайн электрон харитаси миллий дастурий мажмуасига мос материалларни тайёрлаш.

Лойиха ташкилотлари учун "KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжати асосида Республикамиз худудларининг барча кабул килинган сейсмиклиги ва сейсмик таъсирларнинг такрорийлиги курсатилган маълумотларни узида мужассамлаштирган ракамлаштирилган онлайн электрон харитаси миллий дастурий мажмуаси яратилади.

Лойихани амалга ошириш натижасида якуний натижа сифатида, "KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжати асосида Республикамиз худудларининг барча кабул килинган сейсмиклиги ва сейсмик таъсирларнинг такрорийлиги курсатилган маълумотларни узида мужассамлаштирган ракамлаштирилган онлайн электрон харитаси миллий дастурий мажмуаси ишлаб чикилади ва амалиётга тадбик этилади.

KMK 2.01.03-19 "Сейсмик худудларда курилиш" меъёрий хужжати асосида иншоотларни куришда илгор хорижий тажрибаларни тахлил килиш ва уларнинг методларидан фойдаланиш хамда такомиллаштириш режалаштирилган.

2-расм. Ракамли хаританинг куриниши

Хулоса сифатида жадаллик билан амалга оширилаётган курилиш лойихаларини хавфсиз, инсон кадри учун хизмат киладиган барча кулайликлар билан бир каторда худудларнинг сейсмик фаоллигини инобатга олиш ва шу параметрларни инобатга олиб, куришдаги барча уй-жой, бино-иншоатларни курилиш меъёрларига тулик риоя этган холда яратишда ракамлаштиришнинг авзалликлари, кулайлиги билан ахамиятга эгадир.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Ордобаев Б.С. Инженерные методы по снижению сейсмического риска зданий и сооружений. https://cyberiemnka.ru/artide/n/mzhenemye-metody-po-smzheniyu-seysmicheskogo-riska-zdaniy-i-sooruzheniy

2. Ibrakhim Mirzaeva, Elbek Kosimov. Automation of Seismodynamics Study of Spatial Systems of Underground Pipelines by Real Earthquake Records.

3. D. Bekmirzaev and I. Mirzaev, "Earthquake resistance assessment of buried pipelines of complex configuration based on records of real earthquakes," Soil Mechanics and Foundation Engineering 57, pp. 26-31 (2021).

4. E.A. Kosimov, I. Mirzaev and D.A. Bekmirzaev, "Comparison of the impacts of harmonic and seismic waves on an underground pipeline during the gazli earthquake," IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering , 1030, 012082 (2020).

5. W. Liu, Ch. Huang, Yu. Wang and P. Shi, "Seismic analysis of connections of buried continuous pipelines," Hindawi Advances in Civil Engineering , pp.20 (2020), http://doi.org/10.1155/2020/8839380.

6. L. Wei, Q. Sun, H. Miao and J. Li., "Nonlinear stochastic seismic analysis of buried pipeline systems," Soil Dynamics and Earthquake Engineering. 74, pp. 69-78 (2015).

7. Рашидов Т.Р., Сибукаев Ш.М. Сравнительный анализ моделей взаимодействия подземных сооружений с окружающим грунтом при сейсмических воздействиях. Ин-т механики и сейсмостойкости сооружений АН Руз. -Ташкент, 2011.- С.1-3.

8. Джинчвелашвили Г.А., Колесников А.В. Расчёт каркасных зданий на сейсмические воздействия с учетом развития неупругих деформаций// исследования по теории сооружений. Вестник ЦНИИСК им Кучеренко, №1 (XXVI). М., 2009.- С. 194-200.

9. Конструктивная сейсмобезопасность зданий и сооружений в сложных грунтовых условиях : препринт / под ред. Н.П. Абовского - Красноярск: Сибирский федеральный унт, 2009. -. 186 с.

10. Шабданов М.Д., Турганбаев О.М. Актуальные проблемы современного сейсмостойкого строительства высотных зданий в Кыргызской республике. Вестник КГУСТА, №3. -Бишкек, 2014.- С 50-55.

11. Хусомиддинов С.С. Актуальные проблемы современной сейсмологии.- Ташкент, 2016. -209 с.

12. Мухамедова С. Исследование сейсмостойкости трубопроводов из полимерных материалов / С. Мухамедова // Автореф. дис. канд. техн. наук. Ташкент, 1983.

13. Нишонов Н. А. Колебания подземных трубопроводов с переменными коэффициентами взаимодействия при сейсмических нагружениях / Н. А. Нишонов // Узб. журнал «Проблемы механики», 2013. №3-4, - С. 30-36.

14. Ye.S. Yegorova, A.V. Ioskevich, V.V. Ioskevich, K.N. Agishev, V.Yu. Kojevnikov., "Soil models implemented in scad office and plaxis 3d software packages," Construction of Unique Buildings and Structures , 3 (42) (2016).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.