0Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
Chirchiq davlat pedagogika universiteti Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
SCIENTIFIC AND METHODOLOGICAL RESEARCH OF STRESS ELIMINATION IN THE PROCESS OF READING COMPREHENSION IN FUTURE GERMAN LANGUAGE TEACHERS
Furqat Mirvaliyev
Chirchiq davlat pedagogika universiteti o'qituvchisi furqat. mirvaliyev@mail. ru
NAMDCHTI, nemis tili kafedrasi Prof. PhD. A.Tursunov taqrizi asosida
ABSTRACT
This article describes scientifically based methodical recommendations for future German language teachers' reading comprehension and stress relief in the process of reading and understanding, as well as time distribution, advantages of visual materials and types of texts in lesson organization.
Keywords: linguistic action, division of texts into types, process, text content, reading comprehension, result, didactic, organization.
НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКОЕ ИССЛЕДОВАНИЕ СНЯТИЯ СТРЕССА В
ПРОЦЕССЕ ПОНИМАНИЯ ЧТЕНИЯ У БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ
НЕМЕЦКОГО ЯЗЫКА
АННОТАЦИЯ
В данной статье описаны научно обоснованные методические рекомендации для будущих учителей немецкого языка по пониманию прочитанного и снятию напряжения в процессе чтения и понимания, а также распределение времени, преимущества наглядных материалов и типов текстов в организации урока.
Ключевые слова: языковое действие, деление текстов на виды, процесс, содержание текста, понимание прочитанного, результат, дидактика, организация.
BO'LAJAK NEMIS TILI O'QITUVCHILARIDA O'QIB TUSHUNISH JARAYONIDA STRESNI BARTARAF ETISHNING ILMIY VA METODIK
TADQIQI
ANNOTATSIYA
218
Ushbu maqolada bo'lajak nemis tili o'qituvchilariga o'qib tushunishga oid ilmiy asoslangan metodik tavsiyalar va ularning o'qib tushunish jarayonidagi streslarni bartaraf etish hamda dars tashkillashtirishdagi vaqt taqsimoti, ko'rgazmali materiallarni afzalliklari va matn turlari haqida bayon qilinadi.
Kalit so'zlari: lingvistik harakat, matnlarni turlarga bo'linishi, jarayon, matn ma'zmuni, o'qib tushunish, natija, didaktik, tashkil etish.
Kirish. Hozirgi zamonaviy chet tili darslarini asosiy maqsadi, bu darsda o'quvchilarni imkon qadar tezroq so'zamollika va lingvistik harakatlarga keltirishdan iborat desak mubolag'a bo'lmaydi. Gap o'qib tushunish haqida borarkan, aslida o'qib tushinishga oid jarayon darslikdagi yoki boshqa bir materialdagi kontekst bilan birga hamohang bo'lmog'i lozim va o'qib tushunish mobaynida ushbu matnlarni tez suratda o'qish va matnlarga turli xil belgilar qo'yish tavsiya etlimaydi.
Ko'plab didaktik tilshunos olimlarning fikriga ko'ra, o'quvchilarni o'qib tushunish jarayoniga avvaldan tayyorlab borish, bu natijaga erishishning eng samarali yo'lidir va yana ular shuni taakidlashadiki, o'yin aosisda tashkil etilgan uzunroq autentik matnlar o'quvchilar uchun qiziqarli va ularni darsdagi streslarini yengishga yordam bera olishiga asosiy sabab bo'la oladi. Bundan kelib chiqib, ushbu jaayon o'quvchilarga matnlardagi alohida so'zlarga emas, balki kontekstga asosiy e'tiborni qaratishga yordam beradi va matnni umumiy ma'nosini tushunilganiligi sabab o'qish jarayonidagi stres yengillashadi, natijada bu usul o'quvchiga lug'atdan kamoroq foydlanish imkonini ham bera oladi [1; 26].
- Mavzuga oid adabiyotlar tahlili (Literature review) O'qib tushunishdagi muammolarni bartaraf eitsh uchun umumiy yechimlar mavjud. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, agar o'quvchi o'qishi mobayinida umuman xech qanday matn bilan ishlamagan bo'lsa, unda doimo o'qib tushunishda muoammolar bo'laveradi. Bundan ko'rinib turibdiki, oqishga tayyorgarlik bosqichini imkon qadar ertaroq boshlash lozim. Michaela Brintzer, Hans Yurgen Hantshel, Sandra Kroemer, Monika Myuller-Frorath, Lourdes Roslarning "Bassiswissen Didaktik Deutsch als Fremd und Zweitsprache" (Didaktikaga oid boshlang'ich bilim, nemis tili chet tili va ikknchi til sifatida o'qitish) nomli kitiobida o'qib tushunishdagi stresni aniq lsh va unga yechim sifatida asosan shu fikrni alohida ta'kidlab o'tishgan [7].
-Tadqiqot metodologiyasi (Research Methodology) Michaela Brintzer, Hans Yurgen Hantshel, Sandra Kroemer, Monika Myuller- Frorath, Lourdes Roslarning fikrlariga va tadqiqotlariga ko'ra darsda o'qituvchi vaqtni to'gri taqsimlas hga alohida e'tibor berishi lozim. Shuning uchun ular shuni maslahat berishadiki, darsni har doim qo'shimcha materiallar bilan birgalikda mazmunli tashkil etishga harakat
219
qilinishi va uni davomiyligini ta'minlanishini unutmaslik keraklgini va yana quyidagi tavsiyaga amal qilishni kerakligini ketirib o'tishadi. Masalan, ularning taabiriga ko'ra, darsni darrovda matn o'qitishdan boshlamang, (Kitobingizni 45 chi saxifasini oching va o'qing qabilida), aksincha buning o'rniga ko'rgazmali vositalardan foydalanishdan boshlang, jumladan:
- Rasmlar
- Ko'rgazmali materiallar
- Mimik harakatlar
- Mavzuga oid qiziqarli savol javoblar [7; 30]
-Tahlil va natijalar (Analysis and results). Bugungi kunda darslarni tashkillashitirish va dars jarayonida vaqt taqsimotiga e'tibor berish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ba'zan o'qituvchi dars vaqtni to'gri taqsimlay olmasiligi mumkin bunga sabab, vaqt yetishmasligi va biroz shoshilinch vaziyatdir. U darsni tez suratda olib borishga va o'z vaqtida tugatishim kerak degan maqsadda bo'ladi, ammo ba'zi holatlarda o'quvchchilar darsda to'liq ma'lumotga ega bo'la olmasliklar va erishilgan bilimlarini tez esdan chiqarishlari mumkin. Bundan tashqari ko'rgazmali materiallardan foydalanishning afzalliklariga toxtalib o'tish lozim. Darslarda aynan matnga mos keladigan rasmli va boshqa texnologik vositalar o'quvchilarni fundamental bilimini yanada takomillashtirishga xizmat qiladi. O'qituvchilar matnlar bilan ishlashda shuni alohida inobatga olishlari ham kerakki, dars mobaynida yangi so'zlarni tarjima qilishda o'quvchilarda baribir qiyngarchilik bo'ladi, shunga qaramasdan o'qituvchi ular bilan yangi so'zlarni rivojlantirishda doimo birga ishlashi joiz. Buning uchun o'qituvchi turli xil plakatlar va asosatsiyagrammalardan foydalangan holda amalga oshirishi mumkin. Matndagi turli xil tasvirli kombinatsiyalar ham matn mazmuni o'quvchilar uchun oson tushunish imkoniyatini beradi va yangi so'zlarni davomiy eslab qolishishi uchun yordam bera oladi.
Keyingi o'rinda, o'qituvchi dars jarayonida matnni to'gri tanlashi bu juda ham muhim ahamiyat kasb etadi. Buning uchun o'qituvchi xar qanday matn turini ajrata olish malakasiga ega bo'lishi talab qilinadi. Masalan: xat, gazeta maqolasi, xabarnoma, retsept yoki reklamaga oid matnlarni. Ammo, ba'zi bir tajribaga ega bo'lgan o'quvchilar chet tilidagi matnlarni tushunmasalarda uni bir o'qishda tushunishga xarakat qilishadi. Masalan, quyidagi keltirilgan matnlar bunga misol bo'la oladi.
220
Chirchik State Pedagogical University Staatliche Pädagogische Universität Chirchik
^hirchiq^avlitiidigogikainiveiiitit^^™
Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik ^amvnaviyfttologiya^aJingvo&
0
V5
„ «errn
N
SeW SeC
T^äSS^l
Xulosa va takliflar (Conclusion/Recommendations). Xulosa o'rnida shuni taakidlash lozimki, matn mazmuni ham dars jarayonidagi muhitga o„z ta'sirini o'tkazadi albatda va uning mazmun va mohiyatni oson tushunish bilan birgalikda u keyingi o'qitish jarayoniga yo„l ochishga xizmat qiladi. Misol tariqasida oladigan bo'lsak, agar siz biron bir xatni o'qiyotgan bo'lsangiz, siz demak xatdan reklama va boshqa bir taomnoma retsepi xaqida ma'lumot kutmaysiz. Yana bir asosiy jihatlardan biri, agar o'quvchilar asosiy e'tiborini matnning mazmuniga qaratgan bo'lsa, natijada ular yangi so'zlarni topishga va o'zlarini farazlarini oshirishga astoydil xarakat qilishadi.
REFERENCES
1. Juergen Koppenstaeiner „ Literatur im DaF Unterricht". (2001).
2. EHLERS, Swantje: The role of literature in the subject German, (2010).
3. Furkat Mirvaliyev Shukhratovich. (2023). The Role of Literary Texts in Teaching Foreign Languages. Texas Journal of Philology, Culture and History, 14, 10-13.
4. EWERT, Michael (2010). Literary canon and questions of communicating literature.
5. KRUMM, Hans-Jürgen, Christian FANDRYCH, Britta HUFEISEN and Claudia RIEMER (eds.). German as a foreign and second language. An international handbook. volume 2Berlin, New York: de Gruyter. pp. 1555-1565.
6. HUMBOLDT, Wilhelm von (1985). About the language. Selected writings. Munich: German paperback publisher.
7. Michaela Brintzer, Hans Yurgen Hantshel, Sandra Kroemer, Monika Myuller-Frorath, Lourdes Ros „Bassiswissen Didaktik Deutsch als Fremd und Zweitsprache" 2019
221
