Научная статья на тему 'САМОСТОЯТЕЛЬНАЯ РАБОТАМ УЧАЩИХСЯ КАК СРЕДСТВО ПРИМЕНЕНИЯ ОБЩИХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ ХИМИИ'

САМОСТОЯТЕЛЬНАЯ РАБОТАМ УЧАЩИХСЯ КАК СРЕДСТВО ПРИМЕНЕНИЯ ОБЩИХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ ХИМИИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
154
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
УЧЕНИЧЕСКИЙ ЭКСПЕРИМЕНТ / МЕТОДЫ / ХИМИЧЕСКИЕ ЗНАНИЙ / УМЕНИЙ НАВЫКОВ / ЗАДАЧ / ХИМИЧЕСКИЙ ЭКСПЕРИМЕНТ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Азимов Рахматулло Рахимови

В статье описаны различные виды самостоятельных работ, различающиеся по научным направленям, ученический эксперимент, работа с раздаточным материалом, составление и решение различных задач и упражнений, подготовка докладов, рефератов и др.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INDEPENDENT WORK OF STUDENTS AS A MEANS OF APPLYING OF GE

The article describes the different types of individual works differentiating the source of knowledge, student experiment; work with handouts; formulation and solution of various problems and exercises, preparation of reports, abstracts, etc.

Текст научной работы на тему «САМОСТОЯТЕЛЬНАЯ РАБОТАМ УЧАЩИХСЯ КАК СРЕДСТВО ПРИМЕНЕНИЯ ОБЩИХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ ХИМИИ»

КОРИ МУСТАКИЛОНА ^АМЧУН ВОСИТАИ АМАЛИ НАМУДАНИ МЕТОДХ,ОИ УМУМИИ ХИМИЯ

Азимов Р. Р.

Донишгоуи давлатии Кургонтеппа ба номи Носири Хусрав

Кори мустакилонаи хонандагон солхои охир дар таълими химия ба таври васеъ истифода бурда мешавад. Методикаи гузаронидани навъхои гуногуни он аз тарафи тахкикотчиён методистон Н. Н. Гаврусенко, А. А.Светков, Г. И. Шелинский, А. Д. Смирнов, Д. А. Эйнштейн, У. Зубайдов, Ч,. Шарифов, З. У. Нуъмонов, С. Холназаров ва дигарон омухта шудаанд. Дар натича, бисёр намудхои кори мустакилона, ки аз руйи шакл, ташкил ва сарчашмаи дониш (воситахои кор) фарк мекунанд, ошкор карда шудаанд. Масалан, чунин тарзи кор нишон дода шудааст: а) эксперименти талабагй; б) кор бо китоб; в) кор бо кинофилм; г) кор бо компютер (тартиб додани диаграмма, накша, чадвал ва гайра); г) тартиб додан ва халли масъалахою машкхои гуногун; д) тартиб додани маъруза, реферат; е) тайёр кардани модел, асбоб, коллексия; ё) кори хонанда аз руйи баёни муаллим ва маърузаи хонандагон (тартиб додани накшаи дарс, кайдхо, мулохизахо, анататсия ва гайрахо).

Бо вучуди ин дар замони хозира аз руйи аломатхои номбаршуда маълумот додан дар бораи кори мустакилона нокифоя мебошад. Дар бораи он ки кори мустакилонаи хонандагон метод аст ё шакли ташкили таълим, фикрхо гуногун мебошад. Чй хеле, ки маълум аст, мафхуми методи хусусй ва шакли таълим аз бисёр чихат ба хам монанданд, чунки дар хар ду холат хам тарафхои берунии фаъолияти якчоя дар назар дошта шудааст. Аз ин бармеояд, ки вобаста аз он ки ба кадом навъи фаъолияти маърифатии хонанда ин ё он методи хусусй мувофик аст, (аз он чумла ба кори мустакилонаи хонанда), кадом воситаи аёнй истифода карда мешавад, ахамияти онхо дар раванди таълим гуногун мешавад.

Дар системаи методхо кори мустакилона яке аз воситахои амалй намудани ин ё он методи умумй мебошад. Таснифи кори мустакилона аз руйи нишондихандахои гуногун сурат мегирад:

1. Аз руи мацсаднокй: кори мустакилона барои омузиши донишхои нав; кори мустакилона барои рушди истифодаи махорат; кори мустакилона барои назорати дониш ва махорат.

2. Аз тарзи фаъолият: нусхабардорй; эврестикй; тахкикотй.

3. Аз руйи тарзи ташкил: фронталй; гурухй; инфиродй; тафрикавй.

Типхои (намудхои) кори мустакилона аз руйи фаъолиятхо инхо мебошанд:

- кор бо маводи таълим. Маълумотномахо, адабиёти таълимй, маводи экскурсия ва таксимшаванда, ашёи аёнй, кор бо хатохо;

- ичро кардани машкхои хонагй, супоришхои инфиродй, амалй, корхои хаттии санчишй, корхои чустучуй;

- сохтан ва истифодаи накшахо, тезисхо, масъалахо, диаграммахо, чадвал, накша, календар, графика, бозихои дидактикй;

- тартиб додани бюллетени химиявй, рузномаи деворй, лугат, албом;

- халли масъалахои хисоби озмоишй, хисобй - озмоишй, кроссвордхо;

- тайёр кардани овезахо, асбобхо, тамсилахо, коллексия;

- тайёр кардани маърузахо, баромадхо, ахборот;

- ба муаллим ёрй расонидан барои тайёрй ба дарсхо, гузаронидани тачрибахои химиявй ва кумак ба рафикони кафомонда;

- дида баромадани корхои хаттии хамсинфони худ, сифати ичроиши озмоиши химиявй;

- навиштани рефератхо, иншои химиявй, конспект, сенария, маколахо, хисобот оид ба кори эчодии инфиродй.

Системаи методхои таълим - ин зерсистемаи умумии раванди таълиму тарбия мебошад. Ба алокамандй бо кисматхои ин системаи умумй методхои таълим вучуд дошта наметавонад. Аз ин чост, ки ин ё он метод, кори мустакилона бо максади таълим, рушд ва тарбияи хонандагон, ин чунин хусусиятхои хоси мазмуни маводи таълим интихоб карда мешавад. Муаллим тарзи расидан ба максадхоро тасаввур намуда, ин ё он методи умумиро интихоб мекунад. Самаранокии истифодабарии ин ё он метод аз шароитхои гуногун, пеш аз хама аз дуруст муайян кардани максадхо, ки барои расидан ба онхо метод хизмат мекунад, аз хусусиятхои хоси маводи таълим ва тайёрии хонандагон, аз махорати истифодаи метод вобастагй дорад.

Муаллим ба дарс тайёрй дида истода шароити мавчударо тахлил намуда, баъд вобаста ба чихатхои мусбат ва манфии метод онро интихоб менамояд. Масалан, методи фахмондадихй - шархдихиро метавонем дар холати кам фаъолии берунии муаллим, яъне дар вакти ичро намудани кори мустакилонаи хонандагон, истифода намоем. Дуруст аст, ки дар ин холат хам фаъолияти хонандагонро аз ибтидо муаллим ташкил мекунад. Муаллим максадро муайян карда, супориш медихад, аз рафти кор дар синф назорат бурда, мухокимаронии минбаъдаро ташкил менамояд.

Супориш барои кори мустакилона талаботи муайян ва амалиётро аз руйи намуна, чй хеле ки мегуянд, «наздик овардани» донишро талаб мекунад. Супориш одатан дар пайдархамие, ки масъала бояд дарк карда шавад дода мешавад. Бисёртар онхо дар давраи авали омузиши химия вакте, ки хонадагон холо махорати зарурй оид ба ичро кардани эксперимента химиявиро надоранд, истифода бурда мешавад.

Муаллим тарзи расидан ба максадхоро тасаввур намуда, ин ё он метод аз шароитхои гуногун, пеш аз хама аз дуруст муайян кардани максадхо, ки барои расиданба онхо метод хизмат мекунад, аз хусусиятхои хоси маводи таълим ва тайёрии хонандагондагон, аз махорати истифодаи метод вобастагй дорад.

Супоришхо дар аз нав хосил кардани дониш ба инкишофи хонадагон таъсири муайян мерасонанд. Хонандагон супоришхоро ичро намуда, донишхои азхудкардаашонро ба система медароранд. Мохияти онхоро бехтар дарк менамоянд ва ин холат онхоро фаъол мегардонад.

Кори мустакилона дар ин холат бо максади дар хотир нигох доштани маводи нав ичро мегардад. Масалан, дар дарсе, ки максад шинос намудани хонандагон бо тачхизоти лабораторй (синфи VIII) мебошад, муаллим сохти спиртовка тарзи гарм кардани онро намоиш медихад ва баъд ба хонандагон ичрои кори мустакилонаро оид ба тарзи даргирондани спиртовка, истифодаи шуъла, гарм кардани об дар найчаро бо ёрии тачхизоти дар болои миз мавчудбуда супориш медихад.

Ё ин ки дар мисоли дигар муаллим мохияти реаксияи нейтрализатсиро фахмонда, аз махлули ишкор ва кислота истифода мебарад ва ба хонандагон маълум менамояд, ки ин кислота ба асоси халнашаванда таъсир мекунад. Баъд ба хонандагон мустакилона гузаронидани тачрибаи тасдиккунандаи реаксияи байни гидроксиди мис ва охан ба махлули кислота, инчунин навиштани муодилаи реаксияро пешниход мекунад.

Далли масъала ва ичрои машкхои хаттй дар давраи аввали омузиши химия дар бисёр маврид бо методи фахмондадихй - шархдихй ва истифодаи кори мустакилона гузаронида мешавад. Муаллим намунаи халли масъаларо дар тахтаи синф менависад ё ин ки навори дар кодоскоп, компютер сабткардаро намоиш медихад. Баъд ба хонандагон супориш медихад, ки ба ин монанд машку масъалахоро дар дафтар ичро намоянд.

Натичаи тахкикотй самаранокии намудхои гуногуни баён ва кори мустакилонаи хонандагон нишон медихад, ки истифодаи як навъи методхоро нисбат ба дигар метод аълотар аст. Баён, аз он чумла баёни проблемавй, дар он сурат бояд истифода шавад, ки масъалахои назариявии нав бори аввал омузонда мешаванд ва омузиши бисёри масъалахо минбаъд ба онхо такя мекунад.

Бо рохи баён хусусияти чамъбастии мавод кушода дода мешавад. Кори мустакилонаи хонандагонро бо матн метавонад баёни муаллим бо маълумотхои аник

пурра намояд. Истифодаи кори мустакилона дар чамъбасти маълумотхои ба дастомада, муайян кадани алокаи байни онхо ба максад мувофик аст. Дар ин холат омузиши матн дар якчояги бо намоиши накшаи тайёр ё ин ки тартиб додани он гузаронида мешавад.

Маълум аст, ки кори мустакилонаи хонандагон барои хубтар дар хотир нигох доштани маводи таълим ёрй мерасонад ва дар хотир нигохдорй ба намудхои гуногуни хотир такя менамояд. Аз ин чост, ки ин тарзи ташкили кор бо хонандагон дар тачрибаи муаллимони пешкадам зиёдтар вомехуранд. Лекин истифода бурдани методи фахмондадихй - шархдихй хангоми гузаронидани кори мустакилона бояд аз кори хусусияти кисман чустучуй ва тахкикотй дошта, бартарй надошта бошад, чунки онхо фаъолияти фикрии хонандагонро фаъол мегардонанд ва барои ба натичаи хубтар ноил шудан сабаб мешаванд.

Кори мустакилонаи тахкикотй омода кардани хонандагонро ба фаъолияти мустакилона максади асосии худ мехисобад. Бояд онхоро барои ичро кардани корхои мустакилонаи гуногун дар системаи муайян, ки охиста - охиста афзудани мустакилияти хонандаро ба фаъолияти мураккабтар таъмин менамояд, омузонем. Ба андозаи аз худ намудани дониш ва махорат оид ба ин ё он мавзуъ ё ин ки боб хонандагон метавонанд аз коре, ки аз руйи намуна ичро мекунанд, ба таври кисман чустучуй ва тадкикотй гузаранд.

Дар чунин система бояд корхое дохил шаванд, ки амалиётхои гуногуни мустакилро талаб менамояд: 1) амал намудан аз руйи нишондоди муаллим ё дастури хаттй, ё ин ки ичрои вазифахои репродуктивй - нусхабардорй; 2) ичро кардани тачрибахои монанд ё ин ки ичрои супориш аз руйи истифодаи донишхои мавчуда; 3) мустакилона ба накша гирифтани тачриба, пешниходи гипотеза ва санчидан ё ин ки ичрои масъала бо рохи интихоби мустакил (масалан, кадом моддахои гирифташуда ба

якдигар таъсир карда метавонанд? «Бокадом моддаи номбаршуда ..... спирти этил

таъсир карда метавонад?», «Чй тавр аз атсетелин кислотаи сирко хосил намоем?» ва гайра; 4) гузаронидани тахкикоти васеъ, ки гузаронидани тачрибахо ё ин ки ичрои масъалахоро бо рохи мустакилона талаб менамоянд (масалан: «Аз моддахои додашуда истифода бурда .... моддаи нав .... хосил кунед», гидрооксиди элемент формулаи Э (ОН) дорад. Массаи нисбии молекулааш ба 74 баробар аст. Кадом элемент ба таркиби он дохил аст? Чй тавр аёнтар баркарор кардани мисро ба воситаи гидроген нишон дихед? Чй тавр харчи зиедтар нитрата нукраро дар шароити озмоишгох хосил намоем ва гайра. Дар ин чо муаллим методи тахкикотро истифода мебарад.

Барои хубтар ва пурратар аз худ намудани мазмуни мавзуъхои калон гузаронидани системаи кори мустакилона лозим меояд, ки бо ин максад эксперименти химиявиро якчанд маротиба истифода кардан ба манфиати кор аст. Дар он сурат хонандагон сикли нави корро ичро намуда (аз нусхабардорй то тахкикотй), ба таври эчодй донишхои гирифтаашонро истифода мебаранд ва махорати мустакилона бурдани тахкикотро такмил медиханд.

Адабиёт:

1. Зубайдов У., Холназаров С. Методикаи таълими химия. - Душанбе, 2011.

2. Пак М. С. Дидактика химии. - М., 2004.

3. Цветков А. А., Иванова Р. Г., Полосин В. С. Общая методика обучения химии. -М., 1981.

САМОСТОЯТЕЛЬНАЯ РАБОТАМ УЧАЩИХСЯ КАК СРЕДСТВО ПРИМЕНЕНИЯ

ОБЩИХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ ХИМИИ

Аннотация. В статье описаны различные виды самостоятельных работ, различающиеся по научным направленям , ученический эксперимент, работа с раздаточным материалом, составление и решение различных задач и упражнений, подготовка докладов, рефератов и др.

Ключевые слова: ученический эксперимент, методы, химические знаний, умений навыков, задач, химический эксперимент.

INDEPENDENT WORK OF STUDENTS AS A MEANS OF APPLYING OF GENERAL

METHODS OF TEACHING OF CHEMISTRY

Abstract. The article describes the different types of individual works differentiating the source of knowledge, student experiment; work with handouts; formulation and solution of various problems and exercises, preparation of reports, abstracts, etc.

Key words: student experiment, methods, chemical knowledge, skills, tasks and other chemical experiment.

Сведения об авторе: Азимов Рахматулло Рахимович - старший преподаватель кафедры геоэкологии Курган-тюбинского государственного университета имени Н. Хусрава, e-mail: ankabuti@mail.ru

Information about the author: Azimov Rahmatullo Rahimovich - senior lecture of chair of geo-ecology of Kurgantube State University named after N. Khusrav

ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ РАЗВИТИЯ МЫШЛЕНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ В УСЛОВИЯХ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Раджабова Ф. О.

Педагогический колледж имени Х. Махсумовой ТГПУ имени С. Айни

Социально-экономические преобразования в Республике Таджикистан обусловили необходимость дальнейшего совершенствования управления системы образования. В реформировании системы образования особое внимание уделяется вопросам начальных классов, так как именно в начальном звене формируется интеллектуальный потенциал ученика и развиваются ее познавательные интересы и учебная активность

Младший школьный возраст обладает глубокими потенциальными возможностями для развития личности, ее сущностных сил. Научить ребенка учиться самостоятельно, исследовать познаваемое явление, т.е. сделать его субъектом собственного образования, возможно лишь в том случае, если с начальной ступени школы развивать у него способности к самостоятельному теоретическому познанию.

На наш взгляд, именно правильно организованная в начальном звене школы учебная деятельность, освоение системы теоретических понятий и ряд других очень важных условий способствуют развитию теоретического мышления младших школьников.

Мышление является формой человеческого познания. В Российской педагогической энциклопедии под мышлением понимается «процесс познавательной активности человека, характеризующийся обобщенным и опосредованным отражением предметов и явлений действительности в их существенных свойствах, связях и отношениях» [6].

Мышление совершается по законам, общим для всех людей, вместе с тем в мышлении проявляются возрастные и индивидуальные особенности человека. Что касается мышления младшего школьника, то оно тесно связанное с чувственным познанием мира.

Изучение развития мышления ребенка представляет собой большой теоретический и практический интерес. Оно является одним из основных путей к углубленному познанию природы мышления и закономерностей его развития.

Изучение путей развития мышления ребенка представляет и вполне понятный практический педагогический интерес. Многочисленные наблюдения педагогов показали, что если ребенок не овладевает примерами мыслительной деятельности в

213

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.