CC BY
2
Аъзамов Субхонцон Бахромцонович, н.и.ф., дотсенти кафедраи адабиёти муосири тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Тафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Азамов СубхонжонБахромжонович, к.ф.н, доцент кафедры современной таджикской литературы ГОУ "ХГУ имени акад.Б.Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)
Azamov Subhonjon Bahromjonovich, candidate of philological sciences, associate professor of modern Tajik literature department of SEI "KSU named after acad. B. Gafurov" (Tajikistan,Khujand), E-mail:subhonazamzod@mail.ru Вожахои калидй: Камоли Хуцанди, Садриддин Айни, камолшиноси, «Намунаи адабиёти тоцик», «Намунауои адабиёти тоцик», «КамолиХуцанди», номауо
Дар мацола бардоштуои нав оид ба цойгоуи шоири бузурги тоцик Камоли Хуцанди дар пажууишуои солуои 20-40-уми садаи ХХ, хоса дар цусторуои Садриддин Айни сухан рафтааст. Муаллиф кушидааст, ки арзиши тауцицоти Айни ва дигар муаллифонро дар «Намунаи адабиёти тоцик», «Намунауои адабиёти тоцик», мацолауои «Камоли Хуцанди» ва дигар асаруо оид ба таърихи тоцикон ва адабиёти онон бозгу намояд. Аввалин маротиба бо ин мацола диццати хонандагон ва пажууандагон ба шакли комили асари устод С. Айни «Камоли Хуцанди» дар нашрияи «Стахановчи» цалб шуда ва онро муаллиф нусхаи комили маусули камолшиноси маъруфи тоцик ба уисоб овардааст. Хамзамон аввалин маротиба матолиби номауои устод С. Айни ва А. Деуоти дар иртибот ба масъалаи шинохти Камоли Хуцанди нисбатан васеъ ва густарда гуфтугу шудааст.
Ключевые слова: Камоли Худжанди, Садриддин Айни, изучение Камола, «Образец таджикской литературы», «Образцы таджикской литературы», «Камоли Худжанди», письма В статье обсуждаются новые взгляды на место великого таджикского поэта Камоли Худжанди в исследованиях 20-40-х годов ХХ века, особенно в изысканиях Садриддина Айни. Автор попытался рассмотреть значение исследований Айни и других исследователей в «Образце таджикской литературы», «Образцах таджикской литературы», «Камоли Худжанди», письмах, статьях «Камоли Худжанди» и других работах по истории таджиков и их литературы. Автор впервые обратил внимание ученых на полную статью С. Айни «Камоли Худжанди», опубликованную в газете «Стахановчи», и считает это исследование одной из первых исследовательских работ в области изучения Камола в современном таджикском литературоведении. При этом впервые в таджикском литературоведении письмо С. Айни и А. Дехоти стало предметом широкого обсуждения по вопросу личности Камола Худжанди.
Key words: Kamol Khujandi, Sadriddin Aini, study of Kamol, ".Sample of Tajik literature", "Samples of Tajik literature", "Kamoli Khujandi", letters
The article discusses new views on the place of the great Tajik poet Kamoli Khujandi in studies of the 20-40s of the twentieth century, especially in the search for Sadriddin Aini. The author tried to consider the significance of the research of Aini and other researchers in ".Sample of Tajik Literature", ".Samples of Tajik Literature", "Kamoli Khujandi", letters, articles "Kamoli Khujandi" and other works on the history of Tajiks and their literature. The author first drew the attention of scientists to S. Aini's full article "Kamoli Khujandi", published in the newspaper Stakhanovchi", and considers this study one of the first research works in the field of studying Kamal in modern Tajik literary criticism. At the same time, for the first time in Tajik literary criticism, the letter of S. Aina and A. Dekhoti became the subject of wide discussion on the issue of the personality of Kamol Khujandi.
Тахдщи нисбатан илмиву сах,ех,и масъалах,ои таърихи адабиёти классикии точик ва намояндагони чудогонаи он, хоса зухури аввалин к;айду ишора^о оид ба шоири бузурги точикон дар садаи XIV Камоли Хучандй ба аввалх,ои ин;илоби ибтидои садаи XX пайвандй дорад, ки дар саргахи он номи устод Айнй аввалин аст [20, с. 28].
Дар хазинаи камолшиносии нави точик ду навъ осор мавчуданд. Навъи аввал пажухиши сирф адабиётшиносй ё тах;и;и ичтимоии рузгор ва осори шоир аст, ки бо назари расмии замон,
DOI:10.51844-2077-4990-2023-3-215-220
САДРИДДИН АЙНИ ВА ЗАРФИЯТХ^ОИ КАМОЛШИНОСИ
САДРИДДИН АЙНИ И ГРАНИ ИЗУЧЕНИЯ КАМОЛА
SADRIDDIN AYNI AND FACETS OF KAMOL STUDY
бо такя ба методологияи марксиста ба миён омадаанд. Муаллифон дар бархе маврид аз суннати гузаштаи руйкард ба шеъру шоирй бахрамандй кардаанд. Ин навъи пажухишхо аз ма;олахои арзишманди Садриддин Айнй - «Шайх Камоли Хучандй» аз китоби «Намунаи адабиёти точик» (1926), «Камоли Хучандй» аз рузномаи «Стахановчй» (1940), Шарифчон Хусейнзода «Дар бораи Камол» аз мачаллаи «Бо рохи ленинй» (1940) «Камоли Хучандй» - пешгуфтори «Газалхои мунтахаб»-и шоир (1955), «Сарояндаи иш; ва зебой» - му;аддимаи «Ашъори мунтахаб» (1959) ва «Мунтахабот»-и шоир (1960), Абдулганй Мирзоев «Камол ва як шарти мухимми омухтани у» аз мачаллаи илмиву адабии «Шар;и сурх» (1947), Набичон Сатторов «Камоли Хучандй» (рисолаи чудогона, Сталинобод, 1960) иборатанд, ки имруз низ арзишу ахаммияти онхо боз хам бештар эхсос мешаванд.
Ч,усторхо оид ба Камоли Хучандй равшан кард, ки аввалин бардоштхои бунёдгузори адабиёти навини точик Садриддин Айнй на бо «Намунаи адабиёти точик» (1926), балки пештар аз он - соли 1917 во;еъ шуда, аммо он андак дертар - соли 1936 бо очерки илмиву публитсистии «Санъаткори бузург» оид рузгори хунарманди шахири точик Х^очй Абдулазизи Самар;андй (1852-1936) ба ахли зав; расидааст [6]. Аз ин ру, ба саргахи пажухиши Камоли Хучандй гузошта шудани ин навишта дар замони нав мухим ва муфид хохад буд. Боз ба ин васила ани; мегардад, ки таъсирпазирии С. Айнй аз Камоли Хучандй мавзуи сода нест. Дар ин рох газали машхури «Натавон кард»-и Камол дар нагмаи дутору хониши малакутии Х^очй Абдулазиз ба руху равони наисандаи муосир «сахт коргар афтода», як умр ба густураи камолшиносии у таъсири пурфайзе доштааст.
Аз он ки дар заминаи нигориши С. Айнй «Шайх Камоли Хучандй» (1926) - аввалин чустор, мулохиза, на;ду баррасии бунёдгузори адабиёти нав дар тазкираи «Намунаи адабиёти точик» аксари пажухишгарон, хоса С. Асадуллоев [8, с. 4], Э. Гулисурхй [15, с. 101-103], А. Афсахзод [9, с. 11, 14-15], Б. Ма;судов [19, с. 28-34; 20, с. 6-7], А. Набавй [7, с. 10, 12-13; 21, с. 379382] ва дигарон навиштаанд, такрори он зарур нест. Аммо ма;олаи дувуми машхури пешвои адабиётшиносй ва навди адабй оид ба хаёту эчодиёти шоири маъруф бо хама шухраташ боз хам кирои андеша, навду баррасй ва шарху тавзех аст. Таърихи эчоди ма;ола 28-уми марти соли 1939 буда, то имруз лоа;ал хафт нашри он ба ихтиёри мо расидааст. Ба мо иттифо; афтод, ки асли ма;оларо аз рузномаи «Стахановчй» (1940) дарёфта, онро бо нашрхои баъдй - матни мачаллаи илмиву адабии «Шар;и сурх» (1957), «Куллиёт»-и С. Айнй (1983), «Му;аддима»-и Девони Камоли Хучандй (1374/1996), нашрияи «Садои мардум» (1996), «Мунтахаби асархои илмй»-и С. Айнй (2008) ;иёс ва дар зимн чанд нуктаи мухимро равшан намоем. Аз ин миён танхо матни ма;ола аз мачаллаи «Бо рохи ленинй» (1940) дастрас нагардид. Дар ва;таш ин ма;оларо ба китоби «Камол дар оинаи пажухиш» танхо дар ;иёсу му;обала бо матни нашрияи «Стахановчй» ворид кардем. Бинобар ин, ахли пажухиш минбаъд имкон доранд дар холи зарур бештар ба тархи комили ма;олаи С. Айнй руй оваранд.
Арзиши ма;оларо чанд нуктаи мухим исбот мекунанд. Аввалан, сухан оид ба он консепсияи С. Айнй меравад, ки «назар ба иттифо;и тазкирачй ва таърихчиён Камол хеч гох подшохон ва сохибдавлатонро мадх накарда ва мегуянд, ки дар девони Камол ду чиз нест: яке -саг, дувум - мадхи подшохон». Бояд гуям, ки ин нукта дар нашри аввали ма;ола [3] мавчуд набуд ва он баъдан ба нашрхои нав [аз чумла ниг.: 4] аз як «дастхати ма;ола, ки то соли 1956 дар дасти Сотим Улугзода меистод..., акнун дар архиви муаллиф дар Институти забон ва адабиёти Академияи фанхои РСС Точикистон нигох дошта мешавад», илова шудааст. Дастхатро адиби маъруф лутфан ба Камол Айнй додааст [ниг.: 4, с. 70]. Ба ин маънй, нашрхои навтарини ма;ола дар матбуоти солхои баъдй ва кутуби дигар, ки аз онхо ном рафт, бо такя ба матни соли 1957 ё 1963 сурат ёфтаанд. Аммо, боз бисёр ачиб он аст, ки андешаи С. Айнй бори аввал на дар ма;олаи мазкури у, балки дар манбаъхои дигари ибтидои солхои 40-уми садаи ХХ, хоса пешгуфтори «Намунахои адабиёти точик» бо имзои умумии Правленияи Союзи нависандагони советии Точикистон (дар асл муаллиф И. С. Брагинский) ва ма;олаи А. Дехотй дар хамин мачмуа рох ёфта, аммо санадхо ха;;ан бозгуйи мансубияти он ба С. Айниянд ва, аз ин ру, вуруди он ба нашрхои баъдй (1957, 1963) арзиши мохияти ;азияро хифз мекунад. Дар пешгуфтори «Намунахои адабиёти точик» чунин омадааст: «Шоири бемисл Камоли Хучандй, аз руйи на;лхо махз бо хамин шухрат ёфтааст, ки дар осораш калимаи «саг» ва калимаи «мадхи подшох»-ро надаровардааст» [22, с. XX]. А. Дехотй низ зимни бознависии ма;олаи С. Айнй дар бораи Камоли Хучандй чунин овардааст: «Яке аз хусусиятхои пур;иммати вай ин аст, ки бар хилофи одати ;ариб тамоми шоирони кухна хеч як подшох ё бадавлатро мадх накардааст. На;л
мекунанд, ки дар девони шеърхои Камол ду чиз нест: яке калимаи саг, дувум мадхи подшохон» [18, с. 130]. Дар ин хол хам ба консепсияи С. Айнй будани ин и;тибос бахс нашояд, зеро А. Дехотй ин навиштаро бар асоси ма;олаи С. Айнй худ таъкид кардааст [18, с. 130]. Бо он ки ба бознависй будани ма;олаи А. Дехотй оид ба Камол аз навиштаи С. Айнй [3] худи муаллиф расман и;рор шудааст [18, с. 130], арзиши он дар контексти замон - давраи ха;талошй ба мероси адабии гузашта назаррас аст. Аввалин гузорандаи чунин консепсия оид ба Камоли Хучандй будани С. Айниро дар сарсухани «Намунахои адабиёти точик» И. С. Брагинский низ шаходат медихад: «^исми асосии хама фикрхое, ки дар ин сарсухан баён шудаанд... ба Айнй тааллу; дорад» [23, с. 218]. Ба фармудаи А. Набавй низ асли му;аддимаи «Намунахои адабиёти точик» ба ;алами И. С. Брагинский, аммо асли фикр аз С. Айнй будааст [7, с. 10].
Пас, харчанд ин фикр аз нусхаи «Стахановчй» афтидааст, бо вучуди ин арзиши нашри мазкурро бозмегуяд. Ба назари мо, агар ба ин нусха таваччух намешуд, хузури чунин ;азияе комилан назарногир менамуд. Аз ин чихат, ма;олаи С. Айнй бо назардошти ;иёсу тасхех бо матни «Стахановчй» арзиши чашмрас пайдо мекунад.
Нуктаи дувум ба асли мазмун ва мохияти и;тибос дахл дорад, ки гуё он чи дар ашъори Камол нест, яке «саг» ва дигаре «мадхи шох» бошад. Гумон намеравад, ки С. Айнй бо хама муйшикофй ва нозуктабъиаш аз матни классикон ба ин иштибох рох дода, балки у дар ин замина назари ахли тазкира ва муалифони осори таърихиро дар омади сухан овардааст, аммо шархи онро чандон зарур надониста, дар сахехй ва ё нодурустии он бахсе хам наоростааст. Во;еан, девони шоир дур аз мадхи шох аст, аз ин ру, фазилаташ зиёд, аммо дар ашъораш намоди саг хеле фаровон. Афкори донишмандон хам аз хусуси сагони Камоли Хучандй судманд ва мутафовитанд. Дар асл ба во;еият чавобгу набудани ин факти эчодии шоирро И. Брагинский (аз номи худ, на чун и;тибос аз С. Айнй) низ борхо ва такрор ба такрор таъкид кардааст: «Камол употребляет эти слова, а слово «собака» даже чаще многих других поэтов» [ниг.: 12, с. 247; 13, с. 356]. Ношири эронии девони Камол Эрачи Гулисурхй зимни чой додани ма;олаи С. Айнй дар му;аддимаи девон дар шархи повара; ба зиёдии «саг» дар ашъори шоир ишора карда («иттифо;ан дар бораи саг матлаби фаровоне дорад»), хатто бахше аз пешгуфторашро ба навду арзёбии абёти Камол, ки дар онхо ба намоди саг бармехурем, ихтисос додааст [15, с. 108].
Бо вучуди ин, бояд равшан кард, ки кадоме аз тазкиранигорону таърихнависони ;адим ба набудани «саг» дар шеъри шоир ишора карда ё дар зимни ин матлаб чиро дар назар доштаанд? Албатта ин нукта пажухиши чиддии камолшиносонро дар оянда хохон аст.
Аз ;иёси ма;олаи С. Айнй бо асл як матлаби дигар, суолеро метавон матрах кард, ки дар ин хол консепсияи назарии С. Айнй бо андешаи муаллифи тарчумаи русии «Таърихи мухтасари хал;и точик» (1949, 1952, 1955) Бобочон Гафуров чй гуна яксон ва ягона шудааст? Ин нукта дар ин асар хам бидуни зикри манбаъ, хамчун фикри муаллифи китоби таърихи хал;и точик бознамо шудааст: «Народные предания гласят о том, что он никогда не писал хвалебных од и не осквернял своих стихов словами «собака» и «царь» [14, с. 322 ва нашрхои дигар: 1952, с. 309; 1955, с. 336].
Ч,олиб аст, ки мухаррири нашри русии «Таърихи мухтасари хал;и точик» И. Брагинский ин консепсияро дар шархи повара; як навъ рад кардааст: «На самом деле в стихах Камола иногда эти слова встречаются. Однако характерно само предание, в котором нашла отражение народная оценка творчества поэта» [14, с. 322]. Аммо дар нашри китоби «Таърихи хал;и точик» ба забони точикй аз чониби Б. Гафуров ва тахрири А. Мирзоев ин нукта ба назар намерасад [16, с. 278]. Афзун бар ин, дар нашри аввали русии «Точикон» (Маскав, 1972) ва тарчумаи точикии он (Душанбе, 1983) шояд аз чониби муаллиф ё мухаррирон аз такрори консепсияи С. Айнй (ё И. Брагинский) худдорй шудааст. Ин ва дигар санадхо моро ба ум;и омузиши осори камолшиносй рахнамун месозад.
Аз нусхаи нашри ма;олаи С. Айнй дар нашрияи «Стахановчй» як нуктаи мухимми дигар ди;;ат мебарад, ки хучандиёнро дар замони зиндагии Камол чун богбон ва богдор мешинохта, харчанд ба манбаи иттилоъ ишора накарда ва онро баъди чумлаи «Камол дар пеши ин бино боге расонд, ки дар вай мевахои гуногун мерасид» байни ду ;авс чунин овардааст: «Маълум мешавад, ки хучандиён дар хамон ва;т хам дар богбонй ва богдорй мутахассис будаанд» [3, с. 2]. Ин иттилоъ дар ягон нашри баъдии ма;олаи С. Айнй оид ба Камоли Хучандй ба назар нарасид. Аз он ки иттилои пур;имат аст, бояд онро аз нав ба матни ма;ола бар;арор кард.
Ч,ойгохи Камоли Хучандй дар номахои расмй низ аз пурбортарин нуктахои камолшиносй аст. Дар байни онхо номаи Абдусалом Дехотй ба Садриддин Айнй ва номахои Садриддин
Айнй ба Мирсаид Миршакар, Камол Айнй ва Мирзо Турсунзода хеле чолиб буда, дар онхо силсилаи муаммохои мубрами шинохти Камол ва масъалахои таърихи адабиёти форсй-точикй тачассум ёфтаанд. Ин номахо бо вежагии равшан кардани муаммохои шинохти Камол чун шоири точик ё гайри он мумтозанд ва дар рохи таъйини сахифахои норавшани замон ва мохияти руйдодхо, дарки нисбатан расои мохияти набардхои хал;и точик дар он замонаи пурошубе, ки ба мероси адабии гузашта ха; ёфтани точикон ба муаммои аввал табдил ёфта буд, арзиши баланди илмиву фархангй доранд. Хдтто бархе номахо чанбахои сиёсати замонхоро ошкор менамоянд ва имкон фарохам меоваранд, ки гушахои камтаваччух ва камшинохта дар робита бо Камол равшан гарданд [ручуъ шавад ба: 2; 10; 11; 17; 24].
Дар ин мукотибот оид ба масъалахои ха;барй ба мероси классикй, таъйини чойгохи муштараки адабиёти форсй дар ;аламравхои гарбй (эрониён) ва шар;й (точикони Вароруд), кашмакаши адабиётшиносй ва ховаршиносй дар боби Камоли Хучандй, нисбат ёфтани шоир ба адабиёти тоторхои Урдаи ^ипчо; ва г. бахсу мунозира рафтааст. Дар ин бора аз осори пажухишгарони таърихи адабиётшиносй ва на;ди адабии точикии замони исти;лол санаду иттилои расову хоно ёфтан имкон дорад. Огохии ум;й аз адабиёти гузашта ва мероси адабии Камол ба мусаннифони номахо имкон фарохам овардааст, ки ;азияро бо фарорафти фахмиши кухан, бахрамандй аз дониши замон ва дарки мохияти давра арзёбй кунанд. Ин номахо сахифахои бебозгашти таърихи набардхои точикй сари мероси адабй ва ха;ёбй ба намояндагони гузаштаи адабиёти моанд ва дар дарки мохияти муборизаи зиёиён, посдошти асли точикият дар он мархала, дастёбй ба мероси адабй на;ши назаррас мебозанд, матолиби онхо дар халлу фасли масъалахои мубрами шинохти адабиёти форсй-точикй арзиши назарй ва амалй доранд.
Номахо мохиятан ха;;и точиконро ба адабиёти бузурги форсй дар ;аламрави Мовароуннахру Хуросон натичагирй карда, ба халалкорони адолати фархангй амалан посух медиханд ва рохнамое барои расидан ба адолат дар эхёи забон, адаб ва фарханги форсй-точикии шуравианд. Дар ин номахо ба онхое, ки мардуми точикро аз асли мероси гузашта чудо карданй ва хам ононе, ки барои хал;и офарандаи забон ва адаби хазорсола бар асоси як лахча ё як шева як забони нави «омиёна» «офариданй» ё бо ин аз гузаштаи бузурги адабй ва фархангй махрум сохтанй буданд, чавоби мустанад дода шудааст. Номахо ба асл баёнгари на;ши сиёсат ва замон дар илми адаби точикй ва эроншиносии русии Иттиходи Шуравист [ниг.: 2, 190].
Ба ин маънй тархи шукуху азаммати вежаи Камоли Хучандиро дар садаи XX аввалин маротиба Садриддин Айнй ба насли замон бозгу ва тафсир карда, бо зарфияту тавонмандии камназир пояи камолшиносии навинро гузоштааст...
ПАЙНАВИШТ:
1. Айнй, К. Ма;олаи Садриддин Айнй дар бораи Камоли Хучандй / К. Айнй // Шар;и сурх. -1957. - №5. - С. 70.
2. Айнй, К. Бист гуфтор аз маънавият / К. Айнй. - Душанбе: Адиб, 2004. - 240 с.
3. Айнй, С. Камоли Хучандй / С. Айнй // Стахановчй. - 1940. - 5-8-уми июл. - №30-31.
4. Айнй, С. Камоли Хучандй / С. Айнй // Шар;и сурх. - 1957. - №5. - С. 70-76.
5. Айнй, С. Камоли Хучандй / С. Айнй // Куллиёт : иборат аз 15 чилд. - Душанбе: Нашриёти давлатии Точикистон, 1963. - Ч,. XI. - Китоби 2. - С. 222-230.
6. Айнй, С. Таассурот (аз «Санъаткори бузург») / С. Айнй // Куллиёт : иборат аз 15 чилд. -Душанбе: Нашриёти давлатии Точикистон, 1963. - Ч. XI. - Китоби 2. - С. 399-401.
7. Айнй, С. Мунтахаби асархои илмй: Асархои адабиётшиносй ва на;ди адабй / С. Айнй; тахияи А. Набавй ва Ф. Набиев. - Душанбе: Дониш, 2008. - Ч. 2.
8. Асадуллоев, С. Му;аддима / С. Асадуллоев // Камоли Хучандй. - Хучанд: Ширкати илмй-истехсолии «Хуросон», 1996. - С. 3-11.
9. Афсахзод, А. Камоли Хучандй - устоди газал / А. Афсахзод. - Душанбе: Деваштич, 2005. -220 с.
10.Аъзамзод, С. Бахси Камоли Хучандй ва во;еияти илмии солхои 20-40-уми садаи XX С. Аъзамзод // Маводи конфронси байналмилалии «Камоли Хучандй: Ташаккули адабиётшиносй ва равобити адабй» (Хучанд, 28-29-уми октябри соли 2016). - Хучанд: Ношир, 2016. - С. 55-63.
11.Аъзамзод, С. Бахсхо перомуни меросбарии точикон / С. Аъзамзод // Садои Шар;. - 2008. -№2. - С. 147-154.
12.Брагинский, И. С. О творчестве Камола Худжанди // Очерки из истории таджикской литературы / И. С. Брагинский. - Сталинабад, 1956. - С. 239- 263.
13.Брагинский И. С. Камолиддин Масъуд // Из истории таджикской и персидской литературы: Избранные работы / И. С. Брагинский. - Москва: Наука, ГРВЛ, 1972. - С. 354-357.
14.Гафуров, Б. История таджикского народа в кратком изложении / Б. Гафуров. - Москва: Госиздательство политической литературы, 1949. - С. 322-334; Изд. второе, исп. и допол. -Москва, 1952. - С. 309-310; Изд. третье, исп. и допол. - Москва, 1955. - С. 336-338.
15.Гулисурхй, Э. Му;аддима / Э. Гулисурхй // Девони Камоли Хучандй : Иборат аз ду чилд / Бо эх,тимоми Эрачи Гулисурхй. - Ч,. 1. - Тех,рон: Суруш, 1374. - С. 3-154.
16.Гафуров, Б. Таърихи мухтасари хал;и точик. Чилди 1 / Б. Гафуров. - Сталинобод: Нашриёти давлатии Точикистон, 1947. - 384 с.
17.Гаффорова, У. Камолшиноси номвари точик / У. Гаффорова // Фаслномаи илмй-адабии «Камоли Хучандй». - 2017. - №3 (11). - С. 46-55.
18.Дех,отй, А. Камоли Хучандй / А. Дех,отй // Намунауои адабиёти точик. - Сталинобод, 1940. -С. 127-133.
19.Ма;судов, Б. Му;аддима // Рузгор ва осори Камоли Хучандй / Б. Ма;судов. - Душанбе, 1994. - С. 6-8.
20.Ма;судов, Б. Сах,ми С. Айнй дар камолшиносй / Б. Ма;судов // Паёми Донишгох,. - 1994. -№2. - С. 28-35.
21.Набавй, А. Шайх Камоли Хучандй аз назари Садриддин Айнй / А. Набавй // Ма;олоти Мачмаъи бузургдошти Камоли Хучандй. Чопи аввал. - Тех,рон: Созмони чоп ва интишороти Вазорати фархднг ва иршоди исломй, 1375. - Чилди аввал. - С. 378-386.
22. Правленияи Союзи нависандагони советии Точикистон. Сарсухан // Намунауои адабиёти точик / Тартибдихдндагон Х. Мирзозода, Ч. Сухдйлй, Ч. Икромй, К. Лутфуллоева, Л. Бузургзода. - Сталинобод, 1940. - С. 1Х-ХХХ.
23. Шакурй, М. Хуросон аст, ин чо! Маънавият, забон ва эх,ёи миллии точикон. Нашри 2 / М. Шакурй. - Душанбе, 2005. - 362 с.
24. Шакурй, М. Равшангари бузург: Ба 80-умин солгарди нашри «Намунаи адабиёти точик» / М. Шакурй. - Душанбе: Адиб, 2006. - 340 с.
REFERENCES:
1. Aini, K.Sadriddin Aini's article about Kamol Khujandi/K.Aini//The Red East.-1957. - № 5. - P. 70.
2. Aini, K. Twenty words from spirituality / K. Aini. - Dushanbe: Adib, 2004. - 240 p.
3. Aini, S. Kamoli Khujandi / S. Aini // Stakhanovchi. - 1940. - July 5-8. - № 30-31.
4. Aini, S. Kamoli Khujandi / S. Aini // The Red East. - 1957. - №. 5. - Р.70-76.
5. Aini, S. Kamoli Khujandi / S. Aini // Kulliyot: consists of 15 volumes. - Dushanbe: State Publishing House of Tajikistan, 1963. - J. XI. - Book 2. - Р.222-230.
6. Aini, S. Impressions (from "Great Artist") / S. Aini // Kulliyot: consists of 15 volumes. - Dushanbe: State Publishing House of Tajikistan, 1963. - J. XI. - Book 2. - Р.399-401.
7. Aini, S. Selected scientific works: Literary works and literary criticism / S. Aini; development of A. Nabavi and F. Nabiev. - Dushanbe: Donish, 2008. -Ch. 2.
8. Asadulloev, S. Introduction / S. Asadulloev // Kamoli Khujandi. - Khujand: Scientific-production company "Khurason", 1996. - P. 3-11.
9. Afsahzod, A. Kamoli Khujandi - master of ghazal / A. Afsahzod. - Dushanbe: Devashtich, 2005. -220 p.
10. Azamzod, S. The discussion of Kamal Khujandi and the scientific reality of the 20s-40s of the 20th century. Azamzod // Proceedings of the international conference "Kamoli Khujandi: Development of Literary Studies and Literary Relations" (Khujand, October 28-29, 2016). - Khujand: Publisher, 2016. - Р.55-63.
11. Azamzod, S. Controversies about the inheritance of Tajiks / S. Azamzod // Voice of the East. -2008. - № 2. - Р.147-154.
12. Braginsky, I. S. About the work of Kamol Khujandi // Essays on the history of Tajik literature / I. S. Braginsky. - Stalinabad, 1956. - P. 239-263.
13. Braginsky I. S. Kamoliddin Masud // From the history of Tajik and Persian literature: Selected works / I. S. Braginsky. - Moscow: Science, GRVL, 1972. - P. 354-357.
14. Gafurov, B. History of the Tajik people in brief / B. Gafurov. - Moscow: State Publishing House of Political Literature, 1949. - P. 322-334; Ed. second, Spanish and additional - Moscow, 1952. - P. 309-310; Ed. third, Spanish and additional - Moscow, 1955. - P. 336-338.
15. Gulisurkhi, E. Introduction / E. Gulisurkhi// Cabinet of Kamol Khujandi: Consisting of two volumes / Courtesy of Eraji Gulisurkhi. - J.1. - Tehran: Surush, 1374. - P.3-154.
16. Gafurov, B. A brief history of the Tajik people. Volume 1 / B. Gafurov. - Stalinabad: State Publishing House of Tajikistan, 1947. - 384 p.
17. Gafarova, U. Famous Tajik scientist who studies Kamal / U. Gafforova // Scientific-literary journal "Kamoli Khujandi". - 2017. - No. 3 (11). - P. 46-55.
18. Dehoti, A. Kamoli Khujandi / A. Rural // Samples of Tajik literature. - Stalinabad, 1940. - P. 127133.
19. Maksudov, B. Introduction // Life and works of Kamol Khujandi / B. Maksudov. - Dushanbe, 1994. - P. 6-8.
20. Maksudov, B. Contribution of S. Aini in the investigation of Kamal/ B. Maksudov //University Bulletin. - 1994. - No. 2. - P.28-35.
21. Nabavi, A. Sheikh Kamoli Khujandi from the point of view of Sadriddin Aini / A. Nabavi // Essays of the collection of His Holiness Kamol Khujandi. First edition. - Tehran: Printing and Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance, 1375. - 1 vol. - P. 378-386.
22.Board of the Union of Soviet Writers of Tajikistan. Preface // Samples of Tajik literature / Compiled by Kh. Mirzozoda, J. Suhaili, J. Ikromi K. Lutfulloeva, L. Buzurzoda. - Stalinabad, 1940. - P.IX-XXX.
23. Shakuri, M. Khorasan is here! Spirituality, language and national revival of Tajiks. Edition 2 / M. Shakuri. - Dushanbe, 2005. - 362 p.
24. Shakuri, M. A great luminary: To the 80th anniversary of the publication of "A sample of Tajik literature"/M. Shakuri. - Dushanbe: Adib, 2006. - 340 p.
