Научная статья на тему 'САБЗИ НAВЛAРИНИ AГРОТЕХНИКAСИ ВA УРУҒЧИЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

САБЗИ НAВЛAРИНИ AГРОТЕХНИКAСИ ВA УРУҒЧИЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
208
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сабзи / ҳосилдорлик / нав / уруғчилик / азот / фосфор / калий. / carrots / productivity / sort / seed culturing / nitrogen / phosphorus / potassium.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Эгамов Хусанбой, Абдурахимова Анорахон Рустамбоевна, Қўшақов Нематилло Жуманиёз Ўғли, Солижонов Шохбоз Зафаржон Ўғли, Рўзибоев Яхёбек Мухаммаджон Ўғли

Мақолада, сабзи навларининг қисқача агротехникаси ва уругчилигини такомиллаштириш келтирилган. Енг юқори ҳосил ва уруғ берган сабзининг “Қизил мшак” навини ишлаб чиқаришда екишга тавсия этилгани баён этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Эгамов Хусанбой, Абдурахимова Анорахон Рустамбоевна, Қўшақов Нематилло Жуманиёз Ўғли, Солижонов Шохбоз Зафаржон Ўғли, Рўзибоев Яхёбек Мухаммаджон Ўғли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF AGROTECHNICS AND SEEDS OF CARROT VARIETIES

The article presents a brief agricultural technology and improvement of seed production of carrot varieties. It is described that the most high-yielding and seed carrots are recommended to be sown in the production of the “Kizil Mshak” variety

Текст научной работы на тему «САБЗИ НAВЛAРИНИ AГРОТЕХНИКAСИ ВA УРУҒЧИЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

УУТ:633.511.631.526.32:631.

САБЗИ НАВЛАРИНИ АГРОТЕХНИКАСИ BA УРУГЧИЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Эгамов Хусанбой

Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институтининг доценти, к.х.ф.н.

Абдурахимова Анорахон Рустамбоевна Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институтининг докторанти. кушаков Нематилло Жуманиёз ^ли Солижонов Шохбоз Зафаржон уFли Рузибоев Яхёбек Мухаммаджон уFли Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институтининг магистрантлари

https://doi.org/10.5281/zenodo.6625191 Аннотация. Мацолада, сабзи навларининг цисцача агротехникаси ва уругчилигини такомиллаштириш келтирилган. Енг юцори %осил ва уруг берган сабзининг "Кизил мшак " навини ишлаб чицаришда екишга тавсия этилгани баён этилган.

Калит сузлар: сабзи, %осилдорлик, нав, уругчилик, азот, фосфор, калий. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ АГРОТЕХНИКИ И СЕМЯН СОРТОВ МОРКОВИ Аннотация. В статье представлена краткая агротехника и совершенствование семеноводства сортов моркови. Описано, что наиболее высокоурожайную и семенную морковь рекомендуется высевать при производстве сорта "Кизил мшак".

Ключевые слова: марковь, урожайность, семеноводство, азот, фосфор, калий. IMPROVEMENT OF AGROTECHNICS AND SEEDS OF CARROT VARIETIES Abstract. The article presents a brief agricultural technology and improvement of seed production of carrot varieties. It is described that the most high-yielding and seed carrots are recommended to be sown in the production of the "Kizil Mshak" variety.

Key words: carrots, productivity, sort, seed culturing, nitrogen, phosphorus, potassium.

КИРИШ

Узбекистан Республикасининг 2017-2021 йилларда янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси бу борада, мух,им дастури амалдир. Мазкур хужжатга асосан, 2021 йилга кадар тупрок унумдорлиги нисбатан паст, сув таъминоти огир, паст рентабелли пахта ва галла екин майдонларини боскичма-боскич кискартириш оркали, улар урнига мева-сабзовот, дуккакли-дон, картошка, мойли ва бошка озукабоп екинларни жойлаштириш, куплаб долзарб вазифаларни х,ам-жих,атликда, маъсулят билан белгиланган муддатларда адо етмогимиз лозим [1 ].

Республикамизда сабзавот, полиз ва картошка екинларини етиштириш билан шугулланувчи дехкон, фермер хамда мутахассисларнинг асосий максад ва вазифалари хар гектар сугориладиган ердан олинадиган сабзавот, полиз, картошка махсулотлари микдорини юкори ва сифатли хосил етиштириш х,исобига кескин оширишдан иборат.

Инсон учун сабзавот, полиз, картошка махсулотларинини етарли равишда ишлаб чикариш мухум ахамиятга егадир. Ахолини сабзавот, полиз, картошка махсулотлари билан таъминлашни кескин яхшилаш хдмда узлуксизлигини яратиш хозирги даврнинг долзарб масалаларидан х,исобланади.

Сабзавот махсулотларининг киммати ва инсон овкатланишдаги бебахо ахамияти уларининг таркибидаги одам танасининг меёри ривожланиши ва харакат килиши учун зарур булган витаминлар, ферментлар, оксил моддалар.ёглар,углеводлар ва минерал тузлар куп микдорда борлигидадир [2, 124-135 б., 3, 381 б].

Дехкончиликда ишлар аввало екиладиган сабзавот, полиз ва картошка екинларини тупрок турига караб жойлашни режалаштиришдан бошланади. Бунда ушбу екинларни биологик хусусятларини инобатга олган холда бажарилади. Сабзавот-полиз екинларини жойлаштиришда, албатда уларни алмашлаб екиш кузда тутилиши шарт.

Полиз махсулотларининг озик-овкатлик киммати бебаходир. Уларда турли туман органик ва минерал моддаларнинг борлигини таъкидлаш билан бирга дориворлик хусусиятини хам кайд этиш лозим.

Сабзавот махсулотлари таркибидаги курук моддаларнинг асосий кисми углеводларга тугри келади. Углеводлардан, глюкоза, фруктоза ва сахароза каби эрувчан канд моддаси куп учрайди.

ТАДЦЩОТ АШЁЛАРИ ВА УСЛУБЛАРИ

Узбекистон шароитида энг кенг фойдаланиладиган сабзавот махсулотларидан сабзи мевасини агротехникасини такомиллаштириб урганиш билан энг макбул вариантларини ишлаб чикаришга тавсия этиш максад ва вазифа килиб куйилди.

Сабзи агротехналогиясини такомилаштириш вариантларга хар хил угитлаш ва гунг микдори буйича урганилди. Юкори натижа кайд этган вариантлар ишлаб чикаришга жорий етилди. Андижон вилоятининг тупрок - иклим шароитида:

-тажриба куйишдан олдин тупрокка дастлабки агрокимёвий тавсиф берилди;

-тажриба майдонидан белгиланган кесимида тупрок намуналари олиш ва бу тупрок намуналари таркибида чиринди, ялпи азот, умумий фосфор, тупрокдаги озука елементларини харакатчан формаларидан нитратли ва аммонийли азот, харакатчан фосфор ва алмашинувчи калий микдорларини аникланди.

Тажриба Aндижон кишлок хужалиги ва агротехналогиялар институтининг тажриба даласида олиб борилди. Тажрибада Aбако Г1, Болтекс Г1, ^изил мшак, Фаровон сабзи навлари о'рганилди.

Андижон вилоятининг утлоки буз тупрокларининг агрофизик ва агрокимёвий хусусиятлари сабзи экининг усиши ва ривожланишига ижобий таъсир этиши аникланди. Тажриба даласидаги тупрокнинг говаклик хусусияти эса, барча вариантларда тупрок хажм огирлигига бевосита боглик равишда узгариб борди. Бошкача айтганда, тупрок зичланиши камайганда говаклик хусусияти яхшиланди, тупрок зичланиши ортиб борганда, говаклик хусусиятини пасайиши кузатилди.

Тажрибада урганиш учун бир неча сабзи навлари экилиб уларни хосилдорлиги хисобланди. Маълумотларга асосан энг юкори хосилдорлик 5-вариантда эканлиги аникланди. Ишлаб чикаришга куйидагича таклифлар берилди.

Сабзидан юкори, илдизмева хосил олиш учун утлоки тупроклар шароитида гектарига соф холда 200 кг азот, 150 кг фосфор ва 75 кг кали угитлар куллаш тавсия етилади. Етиштирилган сабзини узок муддат саклаш максадида азотли угитлар меъёрини 200 кг/га дан оширилмаслик тавсия килинади.

Тажриба тартиби

SCIENCE AND INNOVATION 2022

№ 2

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

1-жадвал. Мадан ^ит ва гунгни сабзининг хар хил нав ва дурагайларнинг

хосилига таъсири.

Варан т.№ Угит ва гунг микдори

1 Угит солинмаган (назорат)

2 100 кг азотли угит солинганда

3 100 кг фосфорли угит солинганда

4 100 кг азотли ва 100 кг фосфорли угитлар солинганда

5 200 кг азотли+ 150фосфорли+ 75 калийли угитлар солинганда

6 Гунг солинмаганда

7 40 тонна солинганда

8 20 тонна солинганда

Андижон вилоятининг утлоки тупроклари шароитида сабзининг дурагай ва махаллий навларини турли угитлаш ва гунг солиш меъёрида усиши, ривожланиши ва хосилдорлигига таъсири илк бор урганилди. Юкори хосил берган вариантлар ишлаб чикаришга тавсия этилди. Дала тажрибалари Андижон вилоятининг Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институтининг тажриба хужалигида утказилди. Тажриба даласи утлоки тупроклардан иборат, уртача кумлок механик таркибли, кадимдан сугорилади, шурланмаган.

Сизот сувлари ер юзасидан 1,5-2,0 м чукурликда жойлашган. Тупрок хайдов катламидаги чиринди микдори 0,8-1,0 %, хажм огирлиги 1,35-1,38 г/см3.

Тажриба хужалигининг тупрок шароити ва иклими Андижон вилоятининг утлоки тупроклари минтакасига мос келади.

Тажрибадаги хар бир булакча узунлиги 10 м, ени 1,0 м, булинмалар майдони 10 м2 ни ташкил этиб, 1 ярусда, 4 кайтарикда жойлаштирилди. Жами 8 вариантни ташкил килди. Вариантлар 1 катордан иборат булди.( 1-жадвал).

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Тажрибада навларни хосилдорлиги хисобланди. Маълумотларга асосан энг юкори хосилдорлик 5- вариантда эканлиги аникланди ( 2-жадвал).

2-жадвал. Мадан уFит ва гунгни сабзининг хар хил дурагай ва махаллий

навларининг хосилига таъси

Вар № ^ит ва гунг микдори Абако Fi Болтекс Fi ^изил мшак Фаровон

1 Угит солинмаган (назорат) 9 1 0 1 0 11

эи, т/га.

SCIENCE AND INNOVATION 2022

№ 2

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

2 100 кг азотли угит солинганда 1 5 1 7 1 6 18

3 100 кг фосфорли угит солинганда 1 4 1 3 1 5 16

4 100 кг азотли ва 100 кг фосфорли угитлар солинганда 1 6 1 8 1 7 19

5 200 кг азотли+150фосфорли+ 75 калийли угитлар солинганда 1 9 1 9 2 0 19

6 Гунг солинмаганда 1 1 1 0 1 2 10

7 40 тонна солинганда 1 4 1 2 1 3 15

8 20 тонна солинганда 1 2 1 1 1 2 13

Жадвал маълумотларидан куриниб турибдики, махалий ва дурагай сабзи экинида энг юкори х,осил 5-вариантда уруг йигиб олиш х,ам шу варианда юкори булиб ( 3-жадвал), яни 100 кг дан азотли+фосфорли+калийли угитлар солинганда ^изил мшак навидан олиниб, назорат навига нисбатан 10 тонна ошикча берди хдмда шу вариантда энг юкори сабзи уруги олинди. Энг кам х,осил эса, гунг солинмаганда 6-вариантда кузатилди.

3-жадвал. Мадан ^ит ва гунгни сабзининг х,ар хил дурагай ва махаллий навларининг уруFлик х,осилига таъсири, кг/га.

Ва Р № ^ит ва гунг мивдори Абако F1 Б олтексF 1 К изил мшак Ф аровон

1 Угит солинмаган (назорат) 1 55 1 60 1 65 17 5

2 100 кг азотли угит солинганда 1 90 1 95 1 85 21 0

3 100 кг фосфорли угит солинганда 1 90 1 85 1 80 19 0

4 100 кг азотли ва 100 кг фосфорли угитлар солинганда 2 05 2 20 2 00 21 0

5 200 кг азотли+150фосфорли+ 75 калийли угитлар солинганда 2 10 2 20 2 50 20 0

6 Гунг солинмаганда 1 80 1 55 1 60 15 0

7 40 тонна солинганда 1 70 1 80 1 90 17 5

8 20 тонна солинганда 1 1 1 17

60 70 65 5

ХУЛОСА

Хуллас, сабзидан юкори илдизмева ва сабзи уруг хосили гектарига 200 кг азотли 150 кг фосфорли ва 100 кг калийли угитлар кулланилганда олинди айникса, азотли+фосфорли+калийли угитлар нисбати тугри куллаганда назоратга нисбатан 5-вариант 10 тонна гектарига кушимча илдиз мева хосилини берди ва назоратга нисбатан шу вариантда 85 кг/га кушимча уруг йигиб олинди.

Сабзидан юкори, илдизмева хосили ва уруглик олиш учун утлоки тупроклар шароитида гектарига соф холда 200 кг азот, 150 кг фосфор ва 75 кг кали угитлар куллаш тавсия этилади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналишлари буйича "^ЛРЛКЛТЛЛР СТРЛТЕШЙЛСИ". Тошкент, 2017.

2. Зуев В.И., ^одирхужаев ОД., Адилов М.М., Акромов У.И. Сабзавотчилик ва полизчилик. Тошкент, 2009. - б. 124-135.

3. Останакулов Т. Сабзамотчилик. Ташкент 2016 йил 381 бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.