Научная статья на тему 'САБЗАВОТ ВА ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ УРУҒИНИ ЭКИШ ОЛДИДАН КИМЁВИЙ ДОРИЛАР БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ'

САБЗАВОТ ВА ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ УРУҒИНИ ЭКИШ ОЛДИДАН КИМЁВИЙ ДОРИЛАР БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
25
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сабзавот-полиз / экинлари уруғи / кимёвий дори / стимулятор / экиш / касаллик / тупроқ / такомиллаштирилган кўчма қобиқлаш қурилма / такомиллаштирилган электр қурилма / технология / ҳимоялайдиган-озиқлантирадиган бирикма / қобиқ / овощи / семена / химикаты / стимуляторы / посадки / болезни / почва / улучшенное мобильное дражирующее устройство / улучшенное электрическое оборудование / технологии / защитно-питательный компонент / кора

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Имомқулов У.Б., Имомов М.Х., Мамарасулов Р.Б., Араббоев М. А

Мақолада тадбиқ этилаётган технология билан сабзавот ва полиз экинлари уруғини экиш ёки сепиш олдидан кимёвий дорилар билан ишлов берилганда бир хил ишлов берилиши келтирилган бўлиб, унинг натижасида уруғларнинг ҳар хил касалликларга чалинишини олдини олиш мумкинлиги келтириб ўтилган. Бундан ташқари, стимуляторлар билан ишлов берилгани учун, уларнинг дала шароитидаги унувчанлиги 1015 фоизга ошиб, ниҳолларни ўсиб-ривожланиши тезлашади, ҳосил 7-10 кун эрта пишиб, етилиб, бир гектар ердан олинадиган ҳосилдорлик 15-20 фоизга кўпайиши таъкидланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Имомқулов У.Б., Имомов М.Х., Мамарасулов Р.Б., Араббоев М. А

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The technology of chemical treatment of seeds of vegetables and melons before sowing

Технология, использованная в статье, показывает, что семена овощных и бахчевых культур перед посевом или опрыскиванием обрабатываются химическими веществами, что позволяет предотвратить заражение семян различными заболеваниями. Кроме того, за счет обработки стимуляторами их всхожесть в полевых условиях увеличивается на 10-15%, рост всходов ускоряется, культура созревает на 7-10 дней раньше и созревает, а урожайность с гектара увеличивается на 15-20%.

Текст научной работы на тему «САБЗАВОТ ВА ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ УРУҒИНИ ЭКИШ ОЛДИДАН КИМЁВИЙ ДОРИЛАР БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ»

УДК 631.531.17

САБЗАВОТ ВА ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ УРУГИНИ ЭКИШ ОЛДИДАН КИМЁВИЙ ДОРИЛАР БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Имомкулов У.Б. Имомов М.Х., Мамарасулов Р.Б., Араббоев М. А.

АННОТАЦИЯ. Маколада тадбик этилаётган технология билан сабзавот ва полиз экинлари уругини экиш ёки сепиш олдидан кимёвий дорилар билан ишлов берилганда бир хил ишлов берилиши келтирилган булиб, унинг натижасида уругларнинг хар хил касалликларга чалинишини олдини олиш мумкинлиги келтириб утилган. Бундан ташкари, стимуляторлар билан ишлов берилгани учун, уларнинг дала шароитидаги унувчанлиги 1015 фоизга ошиб, нихолларни усиб-ривожланиши тезлашади, хосил 7-10 кун эрта пишиб, етилиб, бир гектар ердан олинадиган хосилдорлик 15-20 фоизга купайиши таъкидланган.

АННОТАЦИЯ. Технология, использованная в статье, показывает, что семена овощных и бахчевых культур перед посевом или опрыскиванием обрабатываются химическими веществами, что позволяет предотвратить заражение семян различными заболеваниями. Кроме того, за счет обработки стимуляторами их всхожесть в полевых условиях увеличивается на 10-15%, рост всходов ускоряется, культура созревает на 7-10 дней раньше и созревает, а урожайность с гектара увеличивается на 15-20%.

ANNOTATION. The technology used in the article shows that the seeds of vegetable and melon crops are treated with chemicals before sowing or spraying, which helps prevent seed contamination with various diseases. In addition, due to the treatment with stimulants, their germination in field conditions increases by 10-15%, the growth of seedlings is accelerated, the culture ripens 7-10 days earlier and ripens, and the yield per hectare increases by 15-20%.

Калит сузлар: сабзавот-полиз, экинлари уруги, кимёвий дори, стимулятор, экиш, касаллик, тупрок, такомиллаштирилган кучма кобиклаш курилма, такомиллаштирилган электр курилма, технология, химоялайдиган-озиклантирадиган бирикма, кобик.

Ключевые слова: овощи, семена, химикаты, стимуляторы, посадки, болезни, почва, улучшенное мобильное дражирующее устройство, улучшенное электрическое оборудование, технологии, защитно-питательный компонент, кора

Keywords: vegetables, seeds, chemicals, stimulants, planting, diseases, soil, improved mobile pelleting device, improved electrical equipment, technologies, protective and nutritional component, bark

Маьлумки, ахоли сони ортиб борган сари, уларни сабзавот ва полиз экинларига булган талаби хам ортиб бормокда. Шуларни хисобга олиб, хукуматимиз томонидан мамлакатимиз ахолисини сабзавот экинларининг билан махсулотларини узлуксиз таьминлаш максадида, томорка ерларида иссикхоналар ташкил этиш, сабзавот-полиз экинларини эса такрорий экиш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикилди[1,2]. Натижада, экин экиш учун ажратилган ер майдонлари купайиб, экиладиган уругларга булган талаб хам ортиб бормокда.

Сабзавот-полиз экинларидан сифатли, ракобатбардош хамда экспортбоп махсулот етиштиришда бошка агротехник тадбирлар билан бир каторда экиш учун тайёрланаётган уругларнинг сифат курсаткичлари хам мухим рол уйнайди. Шунинг учун баьзи дехкон фермер хужаликлари хамда шахсий томорка ер эгалари сабзавот-полиз махсулотларини етиштиришда чет эллардан келтирилган уруглардан фойдаланишаяпти. Бу холат уз навбатида, етиштирилаётган махсулотларнинг таннархини кутарилишига олиб келяпти.

Сабзавот-полиз экинларидан етиштириладиган махсулотларнинг таннархини пасайтириш максадида купчилик дехкон, фермер хамда шахсий томорка ер эгалари узлари махаллий шароитда тайёрлаган уругликлардан фойдаланишмокда. Аммо, махаллий шароитда узлари тайёрлаган уругларга хар хил касалликлар ва тупрокдаги зараркунандаларга карши кимёвий дорилар ва усиб-ривожланишига ижобий таьсир курсатадиган биостимулятор билан ишлов берилмаганлиги сабабли, талаб даражасидаги соглом кучатлар олиш имконияти чегараланган.

Х,озирги кунда дехкон ва фермер хужаликлари хамда шахсий томорка эгалари бир гектар ерни кучат билан таьминлаш учун 350-400 грамм помидор, 600 грамм ширин калампир ва баклажон, 350-400 грамм карам, 4-5 кг бодринг, 12-15 кг пиёз, 5-6 кг сабзи, 45 кг турп, 2-3 кг шолгом, 4-6 кг ковун ва тарвуз уруги сарфлашади [3]. Лекин ушбу кайд килинган уругларни саралайдиган хамда уларга экиш олдидан ишлов берадиган курилма мавжуд эмас.

Юкорида кайд килинганларни хисобга олиб, Кишлок хужалигини механизациялаш ва электрлаштириш илмий-тадкикот институти (КХМЭИ) олимлари томонидан кейинги йилларда олиб борилган илмий-тадкикот ишлари натижасида, кишлок хужалик экинлари уруги, шу жумладан, сабзавот-полиз экинлари уругини хам саралайдиган такомиллаштирилган электр ва уларга экиш олдидан ишлов берадиган кучма кобиклаш курилмаларнинг кичик хажмдаги тажриба нусхалари ишлаб чикилди [4]. Ушбу курилмалар 2020 йилда Тошкент вилоятининг Янгийул туманидаги фермер хужаликлари хамда шахсий томорка ер эгаларида амалиётга жорий этилиб, яхши натижаларга эришилди.

Такомиллаштирилган электр саралагич хамда кучма кобиклаш курилмасининг имкониятларидан самарали фойдаланиш ва уларни фермер хужаликларида амалиётга кенг жорий этиш максадида сабзавот-полиз экинлари уругини экиш олдидан саралаш хамда уларга кимёвий дорилар билан ишлов бериш технологиясининг принципиал схемаси ишлаб чикилди.

1-расмда сабзавот ва полиз экинлари уругини такомиллаштирилган электр саралагич ва кучма кобиклаш курилмасида экишга тайёрлаш технологиясининг принципиал схемаси тасвирланган.

Таклиф килинаётган технологиянинг мохияти шундан иборатки, уруглик учун ажратилган сабзавот ёки полиз экинларининг уруги даставвал барча мухим физик-механик хоссалари буйича такомиллаштирилган электр курилмасида сараланади. Сараланган уруглар такомиллаштирилган кучма кобиклаш курилмасининг барабанига маълум микдорда юкланиб, елимли ва стимуляторли суюклик билан намланади. Уруглар юзаси елимли ва стимуляторли суюклик билан бир хил намлангандан кейин хар хил касалликлар ва тупрокдаги зараркунандаларга карши кимёвий дорилар билан ишлов берилади. Кимёвий дорилар билан уруглар юзасига бир текис ишлов берилганда, технологик жараён якунланиб тайёр булган махсулот куритилади ва копларга жойланиб экиш учун жунатилади.

1-расм. Сабзавот ва полиз экинлари уруFини саралаш ва уларга кимёвий дорилар билан ишлов бериш технологиясининг принципиал схемаси

Технологик цикл якунида барча мухим физик-механик хоссалари буйича сараланган, тупрокдаги зараркунандаларга карши кимёвий дорилар билан бир хил ишлов берилган, нихолларни усиб ривожланишига ижобий таъсир курсатадиган биостимуляторлар кушилган сара уругликлар олинади.

Яна шуни таъкидлаш керакки, ушбу технология ёрдамида сочилувчанлиги паст булган сабзавот-полиз экинларининг уругини хар хил химоялайдиган-озиклантирадиган бирикмалар билан кобиклаб сочилувчанлиги хамда донадорлигини ошириш мумкин.

2-расмда дастлабки хамда таклиф килинаётган технология асосида экиш учун тайёрланган ширин калампир уругларидан намуналар тасвирланган.

а) б)

2-расм. Дастлабки (а) х,амда таклиф килинаётган технология асосида экишга тайёрланган ширин калампир (б) уруFларидан намуналар

2-расмда тасвирланган намуналардан куриниб турибдики, ширин калапир уруглари таклиф килинаётган технология асосида экишга тайёрланганда уруглар юзасига кимёвий дорилар билан бир хил ишлов берилади. Бу ширин калампир уругларини хар хил касалликларга чалинишини олдини олиб, тупрокдаги зараркунандалардан саклайди. Бундан ташкари, такомиллаштирилган электр курилмасида барча мухим физик-механик хоссалари буйича саралангани хамда стимуляторлар билан ишлов берилгани учун уларнинг дала шароитидаги унувчанлиги 10-15 фоизга ошиб, нихолларни усиб-ривожланиши тезлашади. Х,осил 7-10 кун эрта пишиб, етилиб, бир гектар ердан олинадиган хосилдорлик 15-20 фоизга купаяди.

3 ва 4-расмларда полиз экинлари уруги, яъни дастлабки ва таклиф килинаётган технология асосида тайёрланган ковун ва тарвуз уругларидан намуналар тасвирланган.

3-расм. Дастлабки (а) ва таклиф килинаётган технология (б) асосида экишга тайёрланган ковун уруFидан намуналар

а) б)

4-расм. Дастлабки (а) ва таклиф килинаётган технология асосида экишга тайёрланган тарвуз уруFлари (б) дан намуналар

2020 йилда дехкон ва фермер хужаликлари хамда шахсий томорка эгаларига таклиф килинаётган технология асосида 10640 кг уруглик чигит, 1460 кг мош, 430 кг ковун, 256 кг маккажухори, 87 кг ширин калампир, 195 кг тарвуз ва 4 кг укроп уруги экиш учун тайёрлаб берилди.

АДАБИЁТЛАР

1. Ьйр;//х 8.ц2/1пёех .рЬр/Ьошераце/2Ьаш1у а1:/кет/13006-1

2. ИйрУ/ааго.^/^/Бегу юе8/гесошшепёа1!оп8/4713/

3. кйр;//ааго.и2/и2/тГогша11оп/аЬои1:_аапси11:иге/574/5741/

4. Росабоев А., Имомкулов У. Уругларни экишга тайёрлаш технологик жараёнларининг самарадорлигини ошириш йуллари//Юкори самарали кишлок хужалик машиналарини яратиш ва улардан фойдаланиш даражасини ошириш: Республика илмий-амалий конференцияси. - Гулбахор, 2017. -Б. 315

Механика ва технология илмий журнали кабул килинди 26.03.2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.