CC BY
8S9NAYED9 T9HLUK9SiZ ЭМЭК §9RAiTiNiN YARADILMASININ
STiMULLA^DIRILMASI
iSG9ND9ROV RAMIZ KAMAL OGLU
Azarbaycan Texniki Universitetinin "iqtisadiyyat va statistika" kafedrasinin maslahat^-professoru,
i.e.d.
BAGIROVA AZ9T L9TiF QIZI
Azarbaycan Texniki Universitetinin "iqtisadiyyat va statistika" kafedrasinin doisenti, i.e.n.
MBLiKOV ANAR K9R1M OGLU
Azarbaycan Dovlat Neft va Sanaye Universitetinin dissertanti
Xulasa: Mdqalddd sdnayedd tahlukasiz amak §araitinin tamin edilmdsinin i§gilarin ba§lica huququnun - ya§amaq huququnun tamin edilmasina yonalmi§ taleyuklu vazifa oldugu gostarilir. Bildirilir ki, bu baximdan, tadqiqat predmeti olan asas masalalardan biri vasaitlarin amayin tahlukasizliyina yonaldilmasinin stimulla§dirilmasidir.
1. Bu va digar sabablardan tahlukasiz amak §araitinin yaradilmasi va hamin prosesin tagviqi vaziyyati insan hayatinin dayari gostaricisinin saviyyasi va asaslandirma daracasi ila baglidir. insan hayatinin dayarini muayyan etmakfarqli usullar tatbiq edilir. Qeyd olunur ki, bu muxtaliflik ham da iqtisadi va etik maraqlarin toqqu§masi muhitinin dinamikliyi ila alaqadardir.
Sanaye muassisalarinda tahlukasiz amak §araitinin yaradilmasi aslinda vasaitlarin istifadasinin alternativ variantlarindan biri kimi nazardan kegirilmamalidir.
Nazara gatdirilir ki, kigik va orta sanaye muassisalarinda amayin muhafizasi va tahlukasizliyinin inki§afina alava dastak gostarilmasi nazarda tutulmalidir. Bu dastayin samarali realla§dirilmasi ugun sahada kigik va orta sanaye muassisalarin ta§kilatlanmasi zaruri amildir. Sanayeda daha yuksak tahlukasizlik gostaricilarina nail olmu§ i§gilar ugun digar stimulla§dirici dastak tadbirlari hayata kegirila bilar.
Agar sozlar: amayin tahlukasizliyi, §arait, stimulla§ma, sanaye, vasait, alternativ.
CREATiON OF SAFE WORKING CONDiTiONS iN THE iNDUSTRY
STiMULATiON
Summary: The article shows that ensuring safe working conditions in the industry is a vital task aimed at ensuring the main right of workers - the right to life. It is reported that in this regard, one of the main issues that are the subject of research is the stimulation of funds to be directed to labor safety.
For these and other reasons, the state of creating safe working conditions and promoting that process is related to the level of the value of human life indicator and the degree of justification. Different methods are used to determine the value of human life. It is noted that this diversity is also related to the dynamism of the environment of conflict of economic and ethical interests.
The creation of safe working conditions in industrial enterprises should not be considered as one of the alternative options for the use of resources.
It should be noted that additional support should be provided for the development of labor protection and safety in small and medium-sized industrial enterprises. Organization of small and medium-sized industrial enterprises in the field is a necessary factor for effective implementation of this support. Other incentive support measures may be implementedfor workers who have achieved higher safety performance in the industry.
Key words: labor safety, conditions, stimulation, industry, funds, alternative.
СОЗДАНИЕ БЕЗОПАСНЫХ УСЛОВИЙ ТРУДА НА ПРОИЗВОДСТВЕ
СТИМУЛЯЦИЯ
Аннотация: В статье показано, что обеспечение безопасных условий труда в промышленности является жизненно важной задачей, направленной на обеспечение основного права работников - права на жизнь. Сообщается, что в связи с этим одним из основных вопросов, являющихся предметом исследования, является стимулирование средств, направляемых на охрану труда.
По этим и другим причинам состояние создания безопасных условий труда и стимулирования этого процесса связано с уровнем показателя ценности человеческой жизни и степенью обоснованности. Для определения ценности человеческой жизни используются различные методы. Отмечается, что это разнообразие связано также с динамизмом среды конфликта экономических и этических интересов.
Создание безопасных условий труда на промышленных предприятиях не следует рассматривать как один из альтернативных вариантов использования ресурсов.
Следует отметить, что необходимо оказать дополнительную поддержку развитию охраны и безопасности труда на малых и средних промышленных предприятиях. Организация малых и средних промышленных предприятий на местах является необходимым фактором эффективной реализации этой поддержки. Другие меры стимулирующей поддержки могут быть реализованы для работников, добившихся более высоких показателей безопасности в отрасли.
Ключевые слова: охрана труда, условия, стимулирование, отрасль, фонды, альтернатива.
istehsal müassisalarinda, xüsusila sanayeda tahlükasiz amak §araitinin tamin edilmasi i§9ilarin ba§lica hüququnun - ya§amaq hüququnun tamin edilmasina yónalmi§ taleyüklü vazifadir. Sanaye müassisalarinda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasi ahamiyyatli vasait va amak sarfi talab edir. Müvafiq istiqamata yónaldilan vasaitin optimal saviyyasinin müayyan edilmasi masalasi dóvlatin, i§ adamlarinin, mütaxassis va tadqiqat9ilarin diqqat markazindadir. Bu baximdan, tadqiqat predmeti olan asas masalalardan biri vasaitlarin amayin tahlükasizliyina yónaldilmasinin stimulla§dirilmasidir.
Sanayeda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasi manafelarin uzla§dirilmasi sayasinda mümkündür. "Hazirda iqtisadiyyatin insan saglamligi ila qar§i-qar§iya qoyan müzakiralar gedir. Deyak ki, vasaitlarin iqtisadi subyektin geni§lanmasina va ya artiq faaliyyatda olan i§gilarin amayinin tahlükasizliyina yónaldilmasi alternativlari müzakira predmetidir" [1].
Müvafiq manbalarda tanzimlama strategiyasinin, o cümladan tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasinin va amayin mühafizasinin tanzimlamasi strategiyasinin ü9 istiqamati farqlandirir: "birba§a müdaxila (talimatlara va standartlarin talablarina amal edilmasi), inzibati (yoxlamalar va carimalar) tanzimlama va maariflandirma proqramlarinin realla§dirilmasi" [2].
Tacrübada, adatan sadalanan strategiyalarin bir-birina alternative kimi deyil, birga optimal kombinasiyada realla§dirilmasi maqsadauygun hesab olunur.
Sanaye müassisasinda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasinin va amayin mühafizasinin tanzimlamasi üzra haqqinda dani§ilan strateji istiqamatlarin müsbat cahatlari ila yana§i 9ati§mazliqlari da vardir. ilk nóvbada, onu da qeyd edak ki, har bir strateji istiqamat üzra hazirda verilanlar bazasi zaruri talablar saviyyasinda deyildir. Bela vaziyyati §artlandiran sabablar qisminda ól9malarin zaruri daqiqlik va detalla§dirma talablarina cavab vermamasi góstarila bilar. Bu va digar sabablardan birba§a müdaxilalardan alda edilan naticalar, he9 da hami§a arzu edilan saviyyada olmur. Sanaye müassisasinda carimalarin saviyyasi a§agi olmasi va bu sababdan tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasi va amayin mühafizasi baximindan müassisanin faaliyyatina ciddi tasir eda bilmamasi, he9 da nadir hal deyildir.
Sanayeda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasinin samarali stimulla§dirilmasina mane olan asas sabablardan biri, amak bazarinda i§9i qüvvasinin dayarinin a§agi olmasidir. Hamin dayar na qadar a§agidirsa, istehsalda zarar 9akmi§, xasarat almi§ i§9iya müvafiq ódani§lar (kompensasiayalar), sigorta ódani§lari i§agótürana bir o qadar az mablaga ba§a galir. Mühüm amillardan biri amak §araitinin tahlükasizliyi talablarinin pozulmasina góra carimalarin, artiq deyildiyi kimi amak §araitini va amayin mühafizasini ciddi suratda yax§ila§diran tadbirlara masraflardan a§agi olmasidir. [3].
Sanaye müassisalarinda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasi va amayin mühafizasi proseslarinin idara edilmasinda iqtisadi stimulla§dirmaya mane olan digar sabab markazla§dirilmi§ iqtisadiyyatdan axz olunmu§ va indiya qadar tatbiq edilan kompensasiya sistemi elementlarinin inzibati qaydada tatbiq edilmasidir. Maya dayarinin hesablanmasi metodikasina dair davam edan müzakiralarda [4] markazla§dirilmi§ iqtisadiyyatdan axz olunmu§ yana§malara münasibat, he9 da hami§a birmanali deyildir. Bununla bela hesab edilir ki, "amak §araitinin yax§ila§dirilmasi üzra tadbirlarin xarclarinin ódanilmasina ikili yana§manin ke9mi§dan axz edilan tacrübasindan imtina etmak zaruridur. Bela ki, amak §araitinin yax§ila§dirilmasi zamani, hamin tacrübada tasdiq edilmi§ normativlar 9ar9ivasinda 9akilmi§ masraflar mahsulun maya dayarina daxil edilir, artiq xarclar isa xalis manfaat hesabina ódanilir. insanlarin hayat va saglamliginin qorunmasina yónalmi§ bütün xarclarin zaruri istehsal xarclari hesab edilmasi va istehsalin maya dayarina aid edilmasi tóvsiya olunur" [5].
Bu va digar sabablardan tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasi va hamin prosesin ta§viqi vaziyyati insan hayatinin dayari góstaricisinin saviyyasi va asaslandirma daracasi ila baglidir. Haqqinda dani§ilan góstaricinin hesablanmasi va rasmila§dirilmasi mürakkab va bóyük hazirliq talab edan i§dir. í§agütanlar iqtisadi inki§af va insan saglamligi kimi mühüm prioritetlar arasinda manevr etmal, kompromislar axtarmali olurlar.
Haqqinda dani§ilan müstavida "sahiyya siyasatinda kompromislar adi haldir va onlarin arxasinda duran riyazi va digar tahlillar onilliklar arzinda aparilir" [6]. Müraciat edilan manbada góstarildiyi kimi hókumatlar bu i§la on illardir ki, ma§gul olurlar.
insan hayatinin dayarini müayyan etmak farqli üsullar tatbiq edilir. Bu müxtaliflik takca iqtisadi realligin rangarangliyi ila deyil, ham da iqtisadi va etik maraqlarin toqqu§masi mühitinin dinamikliyi ila alaqadardir. "insan hayatinin dayarini hesablamagin yollarindan biri, i§9inin riskli §araitda na qadar qazandigina asaslanir." [7].
Insan hayatinin dayarinin müayyan edilmasi ü9ün tatbiq edilan yana§ma va üsullarin formala§masina va onlarin müqayisali tahlilina hasr olunmu§ tadqiqatlarda, bu maqsadla, ilk nóvbada a§agidaki yana§ma va üsullardan istifada edildiyi góstarilir: "demoqrafik üsul, "ódamaya hazirolma" üsulu, faydaliliq nazariyyasi asasinda orta statistik ómrün dayarinin hesablanmasi üsulu, galir yana§masi, galacak galirlari diskontla§dirma üsulu va s" [8].
Bununla bela, bir 9ox ólkalarda, o cümladan postsovet makani ólkalarinda " ciddi ehtiyacin olmasina baxmayaraq, insan hayatinin dayarini müayyan etmak ü9ün rasmi olaraq taninmi§ metodologiya yoxdur. Halbuki, camiyyatin bu masalada asas maragi galacak nasillarin takrar istehsali ü9ün zaruri olan xarclarin qiymatlandirilmasi, ólüm va ya alillik naticasinda daymi§ ziyanin ódanilmasi, hayat keyfiyyatinin yüksaldilmasi, §axsiyyatin hüquqlarin realla§dirilmasidir" [9]. ,
insan hayatinin dayarinin müayyan edilmasinda tacrübaya malik olan inki§af etmi§ ólkalarda digar problem mü§ahida edilir. Masala ondadir ki, galacak nasillarin takrar istehsali ü9ün zaruri olan xarclarin qiymatlandirilmasi sahasinda ciddi nailiyyatlar alda etmi§ hamin ólkalarda bela, amayin mühafizasi va sanaye tahlükasizliyi sisteminin takmilla§dirilmasi baximindan insan hayatinin dayari góstaricisinda ba§ veran dayi§ikliklarda, taassüf ki, he9 da hami§a insan hayatinin ón planda olmasi tamin edila bilmir. Bela vaziyyati §artlandiran sabablardan biri insanin hayatinin dayari müayyan edilarkan idara (nazirlik) manafeyinin ortada olmasidir. "Hazirda AB§ Naqliyyat Departamenti son dafa 1997-ci ilda dayi§dirilmi§ insan hayatinin dayarinin §arti smetasini artirib. O zaman "§arti" amerikalinin hayati 2,7 milyon dollar qiymatlandirilirdi. indi (2020-ci il) inflyasiya nazara alinmaqla, insan hayatinin dayari 3 milyon dollara yüksalib. Hamin mablag hava yollari departamentinin
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
büdcasina daxil edilib. Bu, asasan naqliyyatin tahlükasizliyini yax§ila§dirmaq ü9ün tadbirlarin iqtisadi samaraliliyini qiymatlandirmak ü9ün istifada olunan §arti göstaricidir" [10].
Bununla bela, tadqiqat9ilarin fikrinca, mahz inki§af etmi§ "ölkalarin hakimiyyat orqanlari va mahkama sistemi ba§a dü§dülar ki, onlar insan hayatinin iqtisadi qiymatlandirilmasina yalniz amak alati kimi diqqat yetirsalar, insanlarin tahlükasizliyi camiyyatin alda edilmi§ ümumi inki§af saviyyasina uygun galmayacakdir" [11].
Sanaye müassisalarinda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasi aslinda vasaitlarin istifadasinin alternativ variantlarindan biri kimi nazardan ke9irilmamalidir. iqtisadi inki§afin insanlarin hayat saviyyasinda halledici ahamiyyati nazara alinmaqla, tahlükasiz amak §araitinin hayatin davam etmasinin va keyfiyyatinin aparici §arti oldugu unudulmamalidir. Eyni zamanda, i§agötüranin (dövlat, özal bölma va s.) amayin mühafizasina va amak §araitinin tahlükasizliyina yönaltdiyi vasaitlarin a§agi haddi ila yana§i, mümkün yuxari haddina da müqayisali münasibat bildirilmalidir. Masala ondadlr ki, ölkanin iqtisadi inki§af tempi yüksaldikca i§ yerlarinin tahlükasizliyina yönaldilan vasaitlarin da hacmi artir. Haqqinda dani§ilan artim insanin hayatinin dayari göstaricisinin saviyyasindaki dayi§ikliklarla baglidir. insanin hayatinin dayari göstaricisi yüksaldikca i§agötüranlarin iqtisadi potensialina talablar dayi§ir [12].
Biznesin amak §araitini yax§ila§dirmaqda motivlari qisminda a§agidakilar, müvafiq manbalarda xüsusi qeyd olunur: rahat i§ yerlari istedadlari calb edir; i§9ilarin saglamligi xastalikla alaqadar xarclari azaldir. Eyni zamanda "dayar zanciri boyunca saglam hayat tarzinin ta§viqi ümumi xarclara qanaatla naticalanir" [13]. Ki9ik va orta biznes subyektlarinin insanin hayatinin dayari göstaricisina adekvat amak §araiti yarada bilmasi kooperasiya, inteqrasiya, sosial müdafia va taminat sisteminin bütün imkanlarinin safarbar edilmasini talab edir [14].
ömayin mühafizadi va gigiyenasi sahasinda normativ hüquqi aktlarin i§lak olmasi ü9ün a§agidaki elementlar sistem amala gatirmalidir "tasir alatlari va hesabatliliq, tahlükasizlik va saglamliq sistemlari, amakda§larin hüquqlari, barabar müdafia, formala§ma va infrastruktur" [15].
ömayin tahlükasizliyi va gigiyenasinin iqtisadi stimulla§dirilmasi sxemlarini iki qrupa bölmak olar "birincisi, stimul manbalarina (yani i§9ilara kompensasiya ödayan dövlat orqanlari va ya sigorta9ilar) göra, ikincisi i§ rejimina asaslanan stimullara (naticalara va ya saylara) göra" [16].
Sanaye müassisalarinda amayin tahlükasizliyinin va mühafizasinin tamin edilmasi baximindan dövlat iqtisadi (maliyya) va inzibati yana§malardan istifada edir. Hamin yana§malar da öz növbasinda müxtalif alt qruplara bölüna bilar (§akil).
Dövlat orqanlari i§9ilara sigorta haqlarinin ödanilmasina nazarati hayata ke9irarkan, sigortali i§9ilarin malumatlandirilmasi va i§ yerinda, tahlükasizlik talablarina amal etmak baximindan onlarin davrani§ini izlayan müassisadaxili qurumlarin faaliyyatini da ta§viq etmalidir.
Vergi güza§tlari sanaye müassisalarinda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasinin stimulla§dirilmasi maqsadila istifada edilir. Vergilar bu baximdan pis i§layan müassisalar ü9ün caza, yax§i i§layanlar ü9ün isa mükafat kimi istifada edila bilir. Bu istiqamatda aparilmi§ tadqiqatlar vergi güza§tlarinin tatbiqindan alda edilan naticalarin farqli §araitda müxtalif oldugunu göstarir.
Vergi daracalarinin dayi§dirilmasi vasitasi sanaye müassisalarinda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasinin stimulla§dirilmasi tabirlarinin "naticalari vergi daracalarinin yüksak, tahlükasizlik madaniyyati göstaricilarinin a§agi olan, galirlar üzra proqnozlari 9atinlikla yerina yetiran va mövsümi i§9ilari i§a götüran firmalar ü9ün daha ahamiyyatlidir. Ara§dirmalarimizin yekunu vergi daracalarinin artiminin i§9ilara real tasir göstardiyini, vergi daracalarinin azaldilmasinin isa gözlanilan tasirlara sabab olmadigini söylamaya asas verir" [18].
Eyni zamanda, unjutmaq olmaz ki, vergi güza§tlarinin tatbiqi inzibati marhalalarin 9oxsayli va vasait talab edan olmasi sababindan he9 da asan va tez ba§a galan masala deyildir.
Sanaye müassisalarinda dövlat orqanlarinin amayin tahlükasizliyi va gigiyenasinin iqtisadi stimulla§dirilmasi üzra istifada etdiyi üsul va vasitalar
r inzibati maliyya
r 1 amayin mühafizasi qaydalarina amal edilmasinin tamin olunmasi r 1 iççilara sigorta haqlarinin ödanilmasina nazarat r -ч vergilarin azaldilmasi Г л müvafiq fondlardan istifada k. .i müassisaya maliyya daxilolmalarinin amayin tahlükasizliyi üzra yoxlamalarla alaqalandirilmasi
Dövlat orqanlarinin sanaye müassisalarinda amayin tahlükasizliyi va gigiyenasinin iqtisadi stimullaçdmlmasi üzra istifada etdiyi üsul va vasitalarin tasnifati. Müaalif tarafindan tartib olunmuçdur. ilkin manba: [17].
Xarici tacrübada, nainki tahlüksasiz amak çaraiti yaratmi§ sanaye müassisalarina, habela hamin §araitin texniki va digar taminatinda içtirak edan müassisalara da vergi güza§tlarinin tatbiq edilmasi hallarina rast galinir. Masalan AB§-in vergi qanunvericiliyinda suratda tasbit edilmiçdir ki, "xüsusi tahlükali va zararli istehsalat sahalari üçün fardi mühafiza vasitalari va onlari istehsal edan taçkilatlar amlak vergisindan azad edilmalidir" [19].
Sanayeda tahlükasiz amak çaraitinin yaradilmasinin stimullaçdinlmasi maqsadi ila mükafatlandirma sistemindan istifada tacrübasi sinaqdan çixarilmiçdir. Bu halda mükafatin daracasi hesablanmalidir. Hesablamalarin, tacrübadan göründüyü kimi iki marhalada aparilmasi maqsadauygundur. Birinci marhalada müassisada amayin mühafizasi va sanaye tahlükasizliyi sisteminin xarakteristikalarini eyni parametrlara malik istehsalat xasarati va ya pe§a xastaliyi riskina malik olan qruplarin saha tasnifatlari ila müqayisa edan baza daracasi hesablanir. ikinci marhalada, baza mükafat daracasi qrupdaki har bir müassisa ^ün fardi tahlükasizlik tacrübasi asasinda korrekta oluna bilar [20].
ïççilarin sanaye istehsalinda ba§ vera bilacak xasaratlardan va pe§a xastaliklarina göra verilan ödani§larin (kompensasiyalarin) sigortalanmasi üçün iqtisadi stimullarin içlanib hazirlanmasi zamani, müvafiq manbalarda göstarildiyi kimi açagidaki üç aspekti nazara almaq zaruridir:
- iççilarin amayinin ödanilmasi sisteminda bir çox taraflar i§tirak etdiyi üçün sistemin özü etibarli olmalidir;
- iqtisadi stimullar ela tartib edilmalidir ki, texniki va sosial maqsadauygunlugu tamin etsin;
- iqtisadi stimullaçdirma sistemi qisa müddat arzinda çoxlu dayiçikliklara maruz qalarsa, iççilarin tazminat sigortasina inam zaiflayacayi nazara alinmalidir [21].
Sanaye müassisalarinda tahlükasiz amak §araitinin yaradilmasinin stimullaçdmlmasi sisteminin samaraliliyi ü§ün açagidaki amillar zaruridir: "iqtisadi havaslandirma sxemi ö^üsündan asili olmayaraq bütün §irkatlar ^ün açiq olmali, kiçik va orta müassisalarin xüsusi ehtiyaclarini nazara almalidir; maddi stimullarin dayari i§agötüranlar ^ün asl motivasiya tamin etmalidir; istanilan profilaktik faaliyyat va mükafatlar arasinda alaqa ayani va müassisa ^ün aydin ba§a dü§ülan
olmalidir; inzibati yükü azaltmaq ûçûn iqtisadi stimullaçdirma sxeminin meyarlari aydin va tatbiq baximindan mümkün qadar sada olmalidir; iqtisadi stimullar çoxsayda müassisalara yönaldilirsa, daqiq müayyan edilmi§ meyarlarla sigorta va ya vergi güza§tlari daha samaralidir; iqtisadi stimullar konkret sahalar ûçûn innovativ hallarin taçviqina yönalibsa, subsidiya sxemlari daha samaralidir" [22].
Sanaye müassisasinin amayin mûhafizasi va amak çaraitinin tahlükasizliyina xarcladiyi pulun mablagina müqabil dövlat qrantlari taklif edan stimullaçdirma sxemi kimi xüsusi fondlarin faaliyyati, tacrübadan göründüyü kimi ahamiyyatli naticalar verir. Hamin müassisalarda tahlükasiz amak çaraitinin yaradilmasinin taçviqi baximindan, müvafiq stimullarin audit proqramlari ila alaqalandirilmasi, audit yoxlamalarinin naticalarindan asili olaraq amayin mühafizasina va tahlükasizliyina yönaldilan vasaitin fond hesabina ödanilan hissasina differensial yanaçmaya imkan verir.
ömayin mühafizasi va sanaye tahlükasizliyi sisteminin (ЭМ va ST) faaliyyatinin yax§ila§dirilmasi ^ün tatbiq edilan stimullaçdirici tasirlarin saciyyalandirilmasi va alda edilan naticalarin, habela qabaqcil xarici tacrübanin tahlili, haqqinda dani§ilan sistemin samaraliliyini yüksaltmak ^ün müvfiq fondlar tarafindan icrasi nazarda tutulan açagidaki yanaçmalari tövsiya edirik.
ilk növbada onu qeyd edak ki, ЭМ va ST sisteminin inki§afinin iqtisadi stimullaçdirilmasi qanunvericilikda qar§ilanmasi nazarda tutulan istehsal risklari qrupuna aid olmalidir. 9ks halda istehsalat risklarinin aradan qaldirilmasinda inzibati üsullardan istifada edilmali, cinayat tarkibinin olub-olmamasi masalasi da nazardan keçirilmalidir. Bir sözla, sanaye müassisalarinda profilaktikasi va aradan qaldirilmasinin iqtisadi stimullaçdirilmasi - istehsalat risklarinin qanunvericilikda nazarda tutuldugu, habela onun digar xarakteristikalarinin sanad dövriyyasinda birmanali suratda aks olundugu hallarda hayata keçirilmalidir. Digar mühüm masala iqtisadi stimullaçdirmani hayata keçiran qurumlarla amayin mühafizasi va sanaye tahlükasizliyi normalarina riayat edilmasina masul olan qurumlar qarçiliqli amakdaçliginin tamin edilmasidir.
ïççilara istehsal xasaratlari va pe§a xastaliklari risklarinin reallaçmasi halinda verilan kompensasiyalarin azaldilmasi üzra har hansi addim, sanaye müassislalari çarçivasinda müvafiq saha tasnifatina asaslanmaqla atila bilar. ЭМ va ST-nin takmillaçdirilmasi üzra qanunda nazarda tutulmami§ har hansi ugurlu innovasiyali faaliyyata göra müassisanin ödadiyi sigorta haqlarinin mablagi azaldila bilar. Hamin faaliyyat növlarina texniki va texnoloji takmilla§dirma, amak tahlükasizliyi üzra iççilara yeni proqramlar üzra talimlar, sahada texnoloji liderliyi, bu va ya digar daracada tamin edan digar faaliyyatlar aid edilir.
Kiçik va orta sanaye müassisalarinda ЭМ va ST-nin inkiçafina alava dastak göstarilmasi nazarda tutulmalidir. Bu dastayin samarali reallaçdirilmasi ^ün sahada kiçik va orta sanaye müassisalarin taçkilatlanmasi zaruri amildir. Sanayeda daha yüksak tahlükasizlik göstaricilarina nail olmu§ iççilar ^ün digar stimullaçdirici dastak tadbirlari hayata keçirila bilar.
iSTIFADa OLUNMUÇ 9D9BÎYYAT SÎYAHISI
2. Howard Steven Friedman. How much is a human life worth? Apr 23, 2020// https://www.marketplace.org/2020/04/23/how-much-is-a-human-life-worth
3. Daniela Treutlein, The Netherlands (2012) External economic incentives for prevention. https:// oshwiki.eu/wiki/External_economic_incentives_for_prevention.
4. Jan Mirkowski. The Cost of Health and Safety Compliance Versus a Fine. 27th May 2021Categories: Health & Safety Comments//https://www.arinite.co.uk/the-cost-of-health-and-safety-compliance-versus-a-fine.
5. Кутырев Д. А Расчет себестоимости. Бухгалтер и закон. №4 (124), 2009, с.9-13
6. Воробьев Олег Евгеньевич. Экономическое стимулирование улучшения охраны труда на предприятиях: Дис. ... к. э. н.: 08.00.07: Москва, 1999 149 c. РГБ ОД, 61:00-8/251-X.
7. Putting a Dollar Value on Life? Governments Already Do//https://www. nytimes. com/2020/05/11/upshot/virus-price-human-life.html.
8. Frank Partnoy. The Cost of a Human Life, Statistically Speaking. Is there any satisfactory method for assessing the true cost of a human life? July 21, 2012).
9. Нифантова Раиса Викторовна, Шипицына Светлана Евгеньевна. Современные методические подходы в оценке стоимости человеческой жизни. Экономика региона. 2012, №3, с.289-293.
10. Нифантова Раиса Викторовна, Шипицына Светлана Евгеньевна. Современные методические подходы в оценке стоимости человеческой жизни. Экономика региона. 2012, №3, с.289-293, с.289.
11. Поздняков А. Н. Стимулирование работодателей к безвредному и безопасному труду. Вестник Томского государственного университета. 2017. №39, c.109-121, c.116.
12. Поздняков А. Н. Стимулирование работодателей к безвредному и безопасному труду. Вестник Томского государственного университета. 2017. №39, c.109-121, c.116.
13. Adam Rogers. 2020. How Much Is a Human Life Actually Worth? As the US economy reopens amid a deadly pandemic, a dire question looms. Let's weigh the risks—and do the math.
14. Полякова А. Г., Колмаков В.В. Обеспечение здоровья населения как инвестиция в человеческий капитал. Азимут научных исследований: экономика и управление. 2017, с. 190-194, с.194
15. ILO. Inclusive Labour Markets, Labour Relations and Working Conditions Branch (INWORK). ILO Departments. [Online] 11 November 2016. /travail/lang--en/index.htm.
16. Michael Silverstein.Getting Home Safe and Sound: Occupational Safety and Health Administration at 38. Am J Public Health. 2008 March; 98(3): 416-423. doi: 10.2105/ AJPH.2007.117382, p. 416
17. Daniela Treutlein, The Netherlands (2012) External economic incentives for prevention. https://oshwiki. eu/ wiki/External_economic_incentives_for_prevention.
18. Daniela Treutlein, The Netherlands (2012) External economic incentives for prevention. https://oshwiki. eu/wiki/External _economic_ incentives_ for_prevention
19. Bradley, Daniel and Mao, Connie X. and Zhang, Chi, Do Corporate Taxes Affect Workplace Safety? (July 31, 2018). Fox School of Business Research Paper No. 18-036, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3223949 or http://dx.doi.org/ 10.2139/ssrn. 3223949.
20. Federal Register: November 15, 2007 (Volume 72, Number 220).Rules and Regulations. Page 64341-64430. From the Federal Register Online via GPO Access [wais.access.gpo.gov]. D0CID:fr15no07-22.
21. Mustard, C. 'Cooperation between insurance and prevention', Safety Science Monitor, Vol. 9, Issue 1, 2005, pp. 1-11; http://www.monash.edu.au/muarc/ipso/vol9/Editorial.pdf.
22. Munich Re Group 'Economic incentives. A reflection on workers' compensation systems', Discussion paper prepared by the Centre of Competence for workers' compensation, No 2, November 2005, pp. 1-11.
23. Summary of the report on Economic incentives to improve occupational safety and health: a review from the European perspective, EU-OSHA (European Agency for Safety and Health at Work, 2010.
