CC BY
0□ывжаы
INTERNA'nONALJCHJRNAL OF LANGUAGE, LITERATURE AND CULTURE RESEARCHES
МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ЛИНГВИСТИЧЕСКИХ. ЛИТЕРАТУРОВЕДЧЕСКИХ И КУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
E-1SSN: 2667-4262
Atif/Citation: Akbaba, T. (2024). Rus dilinde çaçkinlik duygusunu bildiren ifadelerin analizi (Anton Çehov'un öyküleri örneginde). Uluslararasi Dil, Edebiyat veKültür Araprmalari Dergisi (UDEKAD), 7 (3), 506-518. DOI: https://doi.org/10.37999/udekad.1505885
Tülay AKBABA*
RUS DlLlNDE §A§KINLIK DUYGUSUNU BlLDlREN lFADELERlN ANALlzl (ANTON ÇEHOV'UN ÖYKÜLERl ÖRNEGlNDE)
ANALYSIS OF EXPRESSIONS CONVEYING THE EMOTION OF ASTONISHMENT IN THE RUSSIAN LANGUAGE (BASED ON ANTON CHEKHOVS STORIES) "_
ÖZET
Günümüzde birçok bilim insani tarafindan ele alinan güncel konulardan birisi duygulardir. Duygular genellikle zihinsel bir srneçle baçlar. Duygulari ifade etmek ve paylaçmak içinse dil kullanilir. Dolayisiyla dil sadece iletiçim araci degil, ayni zamanda duygulan ifade etme aracidir. Temel duygulari bildiren ifadeler tüm dillerde oldugu gibi Rus dilinde de çok zengin ve çeçitlidir. Bu çeçitlilik Rus dilinde ünlemler, kip parçaciklari, soru zamirleri, soru zarflari, deyimler, alintilanan sorular, belirli bir sözcüksel içerige sahip ifadeler ve fiillerle saglanmaktadir. Temel duygularin en karmaçik hâllerinden birisi ise çaçkinliktir. §açkinlik duygusu kiçinin beklenmeyen bir durum veya olayla karçilaçtigi anda ortaya çikar. §açkinlik duygusunu bildiren ifadeler edebî metinlerde siklikla kullanilmaktadir. Bu baglamda çaliçmanin amaci Rus dilinde çaçkinlik duygusunu bildiren ifadeleri kisa öyküler üzerinde analiz etmektir. inceleme materyalini ünlü Rus kisa öykü ve oyun yazari Anton Pavloviç Çehov'un öykülerinden alinan ifadeler oluçturmaktadir. Çaliçmada baglamsal analiz yöntemi kullanilmiçtir. Çaliçma sonucunda çaçkinlik duygusunu bildiren ifadelerin siniflandirilmasi, dilsel araçlarin belirlenmesi ve çaçkinlik duygusuna eçlik eden anlamlarin tespit edilmesi hedeflenmektedir.
Anahtar kelimeler: §açkinlik Duygusu, Dilsel Araçlar, Anton Çehov, Kisa Öykü.
ABSTRACT
One of the contemporary topics addressed by many scientists today is emotions. Emotions generally begin with a mental process. Language is used to express and share emotions. Therefore, language is not only a means of communication but also a tool for expressing emotions. Expressions indicating basic emotions are very rich and diverse in the Russian language, as in all languages. This diversity in the Russian language is achieved through interjections, modal particles, interrogative pronouns, interrogative adverbs, idioms, quoted questions, expressions with specific lexical content, and verbs. One of the most complex forms of basic emotions is astonishment. The emotion of astonishment arises when a person encounters an unexpected situation or event. Expressions indicating astonishment are frequently used in literary texts. In this context, the aim of the study is to analyze expressions indicating the emotion of astonishment in the Russian language through short stories. The examination material consists of expressions taken from the stories of the famous Russian short story writer and playwright Anton Pavlovich Chekhov. The contextual analysis method was used in the study. The study aims to classify expressions indicating the emotion of astonishment, identify their linguistic tools and determine the meanings accompanying the emotion of astonishment.
Keywords: Emotion of Astonishment, Linguistic Tools, Anton Chekhov, Short Story.
* Dr. Ögr. Üyesi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Rus Dili ve Edebiyati Ana Bilim Dali, Burdur/Türkiye. E-posta: [email protected] / Asst. Prof. Dr., Burdur Mehmet Akif Ersoy University, The Faculty of Science and Letters, Department of Russian Language and Literature, Burdur/Turkey. E-mail: [email protected]
Makale Bilgisi (Article Info): Arajtirma makalesi / Research Article, Makale Geli? Tarihi (Received): 28.06.2024, Makale Kabul Tarihi (Accepted): 23.09.2024
Giri§
Günümüzde bilim insanlari tarafindan sik9a ele alinan konulardan biri duygulardir. Duygular, sadece psikoloji alaninda degil, ayni zamanda dil bilim, edebiyat, kültür, psiko-dil bilim gibi alanlarda da ara§tirma konusudur. Bu alanlar dil araciligiyla duygulari ifade eder. Duygularin nasil ifade edildigi ''ulusal kültür bile§enleri kategorisine'' dahil edilebilir. £ünkü duygular da "farkli kültürün aktarimi, taninmasi ve algilanmasi" yolunda 9eviri araciligiyla bilgiler sunar (Ü9gül, 2013, s. 132). Bu hususta duygularin ifade bi9imleri, bir toplumun kültürel kimligini ve bu kimligin diger kültürler tarafindan nasil algilandigini anlamak ifin önemlidir.
Duygu (Latince emovere - di§ari 9ikarmak, hareket ettirmek1) belirli bir duyguyu ifade edecek dil birimlerinin se9imini belirleyen karma§ik bir yapidir. Bu karma§ik yapi evrensel, ulusal ve bireysel unsurlari i9eren 9ok katmanli bir kavram olarak degerlendirilmektedir (Anumyan ve Misisyan, 2020, s. 116). Psikologlarin belirttigi üzere duygularin evrimsel bir ge9mi§i vardir ve bizi hayatta tutmak a9isindan önemlidirler. Korku, üzüntü, öfke, tiksinti, utang, co§ku ve §a§kinlik gibi temel duygular, insanin 9e§itli durumlarla etkile§im kurmasina ve 9evresine uyum saglamasina yardimci olurlar (Pulat vd., 2020, s. 19-20). Bu anlamda duygular hem bireysel hem de toplumsal düzeydeki deneyimlerimizin anlamlandirilmasini etkiler.
Temel duygulari bildiren ifadeler tüm dillerde oldugu gibi Rus dilinde de 9ok zengin ve 9e§itlidir. Temel duygulari bildiren ifadelerin anlamsal alani üzerine Rus dil bilimciler Mariya Alekseyevna Buryakov, Yelena Mihaylovna Wolf, irina Aleksandrovna Votyakova, Lyudmila Grigoryevna Babenko, Mariya Lvovna Kov§ova, Yelena Viktorovna Padu9eva, Viktor ivanovi9 §ahovskiy, psikolog Yevgeniy Pavlovi9 ilyin gibi bir9ok ara§tirmaci 9ali§ma yapmi§tir. Viktor ivanovi9 §ahovskiy tarafindan geli§tirilen duygularin dil bilimi veya emotiyoloji adi verilen yeni bir bilimsel disiplinlerarasi yön ortaya 9ikmi§tir (Ozyumenko, 2015, s. 126). §ahovskiy duygularin sözcüksel a9idan ifadesi ve anlamsal a9idan siniflandirilmasi üzerine Duygularin Dil Bilimsel Teorisi (Lingvisti9eskaya teoriya emotsiy) adli bir monografi yazmi§tir. §ahovskiy'e göre kelimeler duygulari ifade etmek i9in önemli bir role sahiptir (2008, s. 67-73). Bu baglamda kelimeler ve duygularimiz arasinda gü9lü bir ili§ki oldugunu ve kelimelerin duygularimizin aktarilmasinda bir köprü görevi gördügünü söyleyebiliriz.
Temel duygularin en karma§ik hallerinden birisi §a§kinlik duygusudur. §a§kinlik duygusunu genellikle bir ki§inin beklenmeyen bir durum veya olayla kar§ila§tigi anda ya§adigi duygusal tepki olarak tanimlayabiliriz. Örnegin, beklenmedik bir haber almak veya sira di§i bir olayla kar§ila§mak §a§kinliga neden olabilir. Rus sözlük bilimci Dmitriy Nikolayevi9 U§akov'un Agiklamali Sözlügü'nde §a§kinlik §a§irtici, ali§ilmadik, garip veya anla§ilmaz bir §eye dair güglü bir izlenimin neden oldugu bir durum olarak tanimlanmi§tir (U§akov, 1935, s. 896). Türk Dil Kurumu'nun Güncel Türkge Sözlük'üne baktigimizda §a§kinlik: §a§kin olma durumu veya §a§kinca davrani§; §a§irmak eylemi: 1) Bir i§e nasil ba§layip, o i§i nasil sürdürecegini ve nasil sonuglandiracagini bilemeyecek duruma gelmek, iginden gikamamak. 2) Dogru, gergek ve gerekli olani ayirt edemeyecek duruma gelmek. 3) Ne yapmak gerektigini bilememek, nasil davranacagini kestirememek, hayret etmek, §a§irip kalmak, gok §a§irmak, büyük bir §a§kinliga dü§mek olarak tanimlanmi§tir (TDK, 2.cilt, 1998, s. 2077-2078). Yapilan tanimlar §a§kinlik duygusunun
1 Bkz.: https://latin-dictionary.net/definition/19044/emoveo-emovere-emovi-emotus
aliçilmadik ya da tuhaf bir olayla baglantili oldugunu ve bu durumda kiçinin ne yapacagini bilemedigini göstermektedir.
Çaçkinlik, §a§iran kiçinin dikkatini bir §eyin çektigini belirten bir tepkidir ve konuçmacinin zihninde bu durumun ortadan kaldirilmasi için bir ipucu, bir sinyal oluçturur (Mihaylova, 2010, s. 53). Bu baglamda araçtirmaci filolog Naile Hacizade'nin §a§kinlik duygusunun kavramsal yapisina dair dü§ünceleri açagidaki çekilde özetlenebilir:
1) Çaçkinlik soguk bir kavramdir ve bu nedenle donma yani hareketsizleçme durumuyla ili§kisi vardir. Bu durumda insan dü§ünmekte zorlanabilir, o anda taçidigi bir §eyi yere dü§ürebilir ve vücut beklenmeyen bir tepki gösterebilir.
2) insan §a§kinligini bazen yansitmamaya çaliçir. Bu durumda "§a§kimlik imsamim içimdedir görümümü oluçur ''.
3) §a§kinlik olumsuz bir etki yaratabilir.
4) §a§kinlik duygusal bir durumun derecesi olabilir (Hacizade, 2012, s. 198-202).
Çaçkinlik duygusunun farkli kavramsal özelliklerinden birisi kar§it bir duygunun bulunmamasidir. Diger bir özellik ise §a§kinlik duygusunun merak duygusuyla arasindaki iliçki sorunudur. Bilimsel literatürde bu sorunun çözümüne yönelik iki yaklaçim bulunmaktadir. ilk yaklaçimi savunanlar §a§kinlik duygusunu daha sonra merak duygusuna yol açan koçulsuz bir tepki olarak kabul etmiçlerdir. ikinci yaklaçimi savunanlar §a§kinlik duygusunun tamamen §a§kinlik ve merak duygusu olmak üzere iki alani oldugunu vurgulamiçlardir (Anumyan ve Misisyan, 2020, s. 119). Çaçkinlik duygusuna yönelik bu iki yaklaçim, ayni zamanda §a§kinligin bireylerin duygusal ve bilimsel süreçleri üzerindeki etkilerini derinleçtirebilir. ilk yaklaçim, §a§kinlik kavramiyla bilgi arayiçini ve ögrenme sürecini tetikleyen bir durum oldugunu öne sürerken, ikinci yaklaçim §a§kinlik ve merak kavramlarinin birbirinden bagimsiz olarak ortaya çiktigini ve farkli duygusal mekanizmalar içerdigini belirtmektedir. iki farkli yaklaçim üzerine yapilan araçtirmalar §a§kinlik duygusunu bildiren ifadelerin siniflandirilmasina yönelik araçtirmayi gerekli kilmiçtir.
Çaçkinlik Duygusunu Bildiren Ifadelerin Siniflandirilmasi
Duygular genellikle zihinsel bir süreçle ba§lar. Duygulari ifade etmek ve paylaçmak içinse dil kullanilir. Dolayisiyla dil iletiçim araci olmasinin yani sira duygulari ifade etme araci olarak da kullanilir. Temel duygularin en karmaçik hâllerinden birini ifade eden "§a§kinlik duygusu olumlu ve olumsuz duygular arasinda bir ara konumda bulunmaktadir, kisa ve geçici bir durumdur, aniden gelir ve ayni hizla geçer'' (Budyanskaya, 2007, s. 328-329). Örnegin:
- Ты готовился к экзамену? (Sinava çaliçtin mi?).
- Да, я не спал всю ночь (Evet, bütün gece uyumadim).
- Да что ты! Молодец! (Ne diyorsun! Aferin!).
Bu diyalogda kullanilan Да что ты! Молодец! (Ne diyorsun! Aferin!) ifadeleri §a§kinlik duygusunu göstermektedir. §a§iran ki§i arkadaçinin bütün gece uyumayip sinava çaliçacagini beklemiyordur ve bu beklenmedik davraniç karçisinda §a§kinlik ya§ami§tir.
Çaçkinlik duygusunu ifade etmek için kullanilan dilsel araçlar her cümlede §a§kinlik duygusunu bildirmemektedir. ifadelerin §a§kinlik duygusunu bildirmesi metin içindeki kullanimlariyla yakindan ili§kilidir. Örnegin: Как Ваше здоровье? - Sagligimiz nasil? cümlesinde soru zarfi olan Как? - Nasil? §a§kinlik belirtmemektedir. Ancak Она ушла. - Как?! Ушла?
Ничего не сказала? - O gitti. Nasil?! Gitti mi? Hiçbir §ey söylemedi mi? ifadesinde ise Как? -Nasil? soru zarfi §a§kinlik duygusunu belirtmektedir.
Rus filolog Yekaterina Mihaylova Alekseyevna'nin belirttigi üzere çagdaç Rus dilinde §a§kinlik duygusunu ifade etmek için ûç yöntem kullanilmakta ve bu duyguyu ifade etme araçlari dilsel açidan 6 gruba ayrilmaktadir. Öncelikle yöntemleri inceleyelim:
1) Nominatif yöntem (Örnegin: Это удивительно/странно/неожиданно - Bu §a§irtici/tuhaf/beklenmedik). Bu yöntem genellikle edebî dilde tercih edilir. Bu tür cümlelerde siklikla zarflar kullanilir. Duygusal bir tepkiden ziyade bir olayin nesnel bir degerlendirmesi yapilmaktadir.
2) Betimleyici yöntem (Örnegin: У неё просто глаза на лоб полезли - Gözleri yuvasindan firladi). Bu yöntem genellikle edebî dilde tercih edilir. Bu tür cümlelerde duygulari gûçlû bir çekilde aktarmak için siklikla deyimler kullanilir.
3) Duygusal yöntem (Örnegin: Ничего себе!; Вот это да! - Ne diyorsun?! !§te bu evet!). Bu yöntem genellikle konuçma dilinde ani ve gûçlû tepkileri aktarmak için tercih edilir. Bu tür cümlelerde siklikla ünlemler, kip parçaciklari kullanilir (Mihaylova, 2010, s. 54-55).
Yukaridaki siniflandirmada §a§kinlik duygusunun adlandirilabilir, betimlenebilir veya belirli dilsel yollarla ifade edilebildigi görülmektedir. Belirtilen yöntemlerin diçinda §a§kinlik duygusunu tanimlama araçlari arasinda dilsel metaforlar, jestler ve yüz ifadeleri ile tonlamayla yansitilan deyimler ve ifadeler de yer almaktadir. Örnegin: Bir anne oglunu evde ziyarete gider. Kaza sonrasi nasil kilo verdigini görünce §öyle der: "Sa§a!". Bu durumda §a§kinlik duygusunu ifade etmenin belirli bir dilsel yolu yoktur, §a§kinlik duygusu tonlamayla ve özel isimle ifade edilmiçtir (Mihaylova, 2010, s. 54-55).
Çaçkinlik duygusunu ifade etme araçlarini analiz ettigimizde ise dilsel açidan 6 gruba ayrildigini görmekteyiz:
1) Ünlemler (Örnegin: А, Ах, Ба, О, Ого - A, Ah, Vay, O, Vay canina! vb.).
2) Kip parçaciklari (Örnegin: Да, Неужели, Разве - Evet, Yok canim, Gerçekten mi? vb.).
3) Soru zamirleri ve soru zarflari (Örnegin: Что, как - Ne, nasil vb.).
4) Deyimler (Örnegin: Не верить своим ушам - Kulaklarina inanamamak vb.).
5) Alintilanan sorular (Örnegin: Сколько времени будете работать без выходных? - Не
меньше месяца. - Не меньше месяца?! Ne kadar süre izinyapmadan çaliçacaksiniz? - En
az bir ay. - En az bir ay mi?!).
6) Belirli bir sözcüksel içerige sahip ifadeler (Örnegin: Как такое возможно?
Невероятно! Bu nasil mümkün olabilir? înanilmaz! vb.) (Mihaylova, 2010, s. 54).
Çaçkinlik duygusunu ifade etmeye yönelik listede fuller yer almamaktadir. Çünkü bazi bilim insanlari fiilleri yöntemler listesine dâhil etmiçtir. Ancak hem yöntem hem ifade etme araçlari açisindan her iki listeye de fiillerin eklenmesi büyük bir önem arz etmektedir. Çünkü fuller duygu süreciyle karçilikli etkileçim içindedir. Örnegin: восклицать (vosklitsat - haykirmak), изумлять (izumlyat - hayrete dü§ürmek), поражать (porajat - §a§irtmak), потрясать (potryasat -§a§irtmak); удивлять (udivlyat - §a§irtmak), удивляться (udivlyatsya - §a§irmak) vb.
Çehov'un Öykülerinde $a$kinlik Duygusunu Bildiren ifadelerin Dilsel Araçlari
Anton Pavloviç Çehov (1860-1904), dünyanin en önemli kisa öykü yazarlarindan biridir. Ayni zamanda oyun yazari ve doktordur. Çehov'un öyküleri dünya çapinda geni§ bir okur kitlesine sahiptir. Öyküleri ve oyunlarinda insan psikolojisine odaklanir ve günlük yaçamin siradan olaylarini inceler. Kisa öykünün ustasi olarak anilan Çehov'un öykülerinde genellikle yalnizlik, umutsuzluk, ironi ve trajedi gibi temalar hâkimdir. Çehov insanin varoluçunun derinliklerine inerek kiçinin ini§ ve çikiçlarini ustalikla analiz eden bir dahi olarak kabul edilir. Eserlerinde karakterlerin bozulmasini, duyarsizligini, vicdansizligini, insanin yabancilaçmasini ve manevi
baglarin yok olu§unu ele alarak ger9egi 9arpici bir §ekilde gozler onune serer (Zafer, 2004, s. 6772). Bu bilgilerden yola 9ikarak 9ali§ma materyali olarak £ehov'un kisa oykulerinin se9ilme nedeni £ehov'un, eserlerinde karakterlerin i9 dunyalarini ve ini§-9iki§lanni derinlemesine ara§tirmasi, analiz etmesi ve okuyucuya duygulari hissettiren bir yazar olmasidir. Bu baglamda £ehov'un 1883-1898 yillari arasinda kaleme aldigi farkli oykulerinden alinmi§ olan §a§kinlik duygusunu bildiren yirmi be§ farkli ornek ifadeyi dilsel a9idan inceledik.
Tablo-1. Cehov'un Oykuleri Orneginde §a§kinlik Duygusunu Bildiren ifadeler
№ Отек Ornek ifadenin Ge9tigi Oykunun Adi ve Yazim Yili Turk9e Tercume §а§кш11к Duygusunu ifade ЕШетп Dilsel Yolu §a§kinlik Duygusuna E§lik Eden Anlam
1 Вот не ожидал! Вот сюрприз! Ну, да погляди же на меня хорошенько! Такой же красавец, как и был!2 Толстый и очки (§i§manla Zayif, 1883). Bunu beklemiyordum! Bu ne surpriz! Bana iyi bak! Eskisi kadar yaki§ikliyim! Вот не ожидал! Вот сюрприз! §a§kinlik duygusuna surpriz e§lik etmekte ve bu durumdan memnuniyet duyulmaktadir.
2 Чего ты сегодня такой злой? -заметила ему Варя. - Не нравишься ты мне, когда ты " 3 такой...3 Опекун (Vasi, 1883). Varya ona ' 'Bugun neden bu kadar kizginsin?'' dedi. - Boyle oldugun zaman senden ho§lanmiyorum Чего ты сегодня такой злой? Memnuniyetsizlik.
3 Как же это возможно? Это... это никак невозможно! Ведь Анна Эрастовна. ведь я. ведь я чувства к ней питал, я намерение имел. Как же так?4 В цирульне (Berber Dukkaninda, 1883). Bu nasil mumkun olabilir ki? Bu... Bu asla mumkun degil! Sonu9ta, Anna Erastovna... 9unku ben... 9unku ona kar§i hislerim vardi, bir niyetim vardi. Boyle nasil olabilir ki? Как же это возможно? Как же так? inanmamak ve hayal kinkligina ugramak.
4 Митя вскочил, побегал по всем комнатам и опять сел. - Да что такое случилось? Говори толком!5 Радость (Sevin9, 1883). Mitya ayaga firladi, tum odayi dola§ti ve tekrar oturdu. - Ne oldu boyle? A9ik9a konu§! Да что такое случилось? §a§kinlik kaynakli hareket etme istegi.
5 Не может этого быть-с! - заговорил я, сам не зная, что говорю, и дрожа всем телом.6 О том, как я в законный брак вступил (Nasil Evlendigimin Resmidir, 1883). Ne dedigimi bilmeden ve tum vucudum titreyerek ' 'Boyle bir §ey olamaz!'' diye Не может этого быть-с! Boyle bir olayin olabilecegine ihtimal vermeme.
2 Qehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 250.
3 Qehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 261.
4 Qehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 37.
5 Qehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 12.
6 Qehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 154.
konu§maya ba§ladim.
6 Гм... Какая же это Елена Петровна Пьявкина? Гм... В Ростове-на-Дону... Чёрт возьми! Это она!7 Ядовитый случай (Tehlikeli Bir Olay, 1883). Him... Bu nasil Yelena Petrovna Pyavkina ki? Him... Rostov na Donu'da... Kahretsin! Bu o! Какая же это Елена Петровна Пьявкина? Oznenin niteligine vurgu ve akabinde memnuniyetsizlik bildiren ünlem kullanilmasi.
7 Лежа грудью на прилавке и подперев голову кулаками, она, изумляясь, бледнея и не мигая глазами, восторженно ловила каждое слово.8 Отставной раб (Emekli Bir Kole, 1883). Gogsünü tezgaha yaslayip ba§mi yumruklarina dayayarak, §a§irmi§, solgun ve gozlerini kirpmadan her kelimeyi pür co§kuyla yakaladi. Изумляясь. Cok §a§kin olmak.
8 Наконец-то и на моей улице праздник! Гляжу и не верю своим глазам.9 Из дневника одной девицы (Bir Geng Kizin Günlügünden, 1883). Nihayet sokagimda bayram var! Bakiyorum ve gozlerime inanamiyorum. Не верю своим глазам. Gordüklerine inanamamak ve bu durumdan mutluluk duymak.
9 При чем же тут доктора? - спросила блондинка. - А вот при чем-с... Постойте-с...10 Разговор (Laf, 1883). Bunun doktorlarla ne ilgisi var? diye sordu sariíjin. i§te bununla ilgisi var... Durun efendim... При чем же? Fikre katilmamak ya da inanmamak.
10 Это невероятно, но верно.11 Двое в одном (ikisi Bir Arada, 1883). Bu inanilmaz ama gergek... Невероятно! Eylemin imkansiz oldugunu belirtme.
11 На лице у Николашки выразилось удивление. Всеведение следователя изумило его. Но скоро удивление сменилось выражением крайней скорби. Он зарыдал и попросил позволения пойти умыться и успокоиться.12 Шведская спичка (isveg Kibriti, 1883). Nikola§ka'nin yüzünde §a¡jkinlik vardi. Ara§tirmacinin her §eyi bilmesi onu ¡jaíjirtü. Ancak gok gegmeden bu §a§kinlik yerini a§iri üzgün bir ifadeye birakti. Higkira higkira agladi ve gidip yüzünü yikamak ve sakinle§mek igin izin istedi. Удивление ve изумить. §a¡jkinligin gok kisa sürmesi ve yerini üzüntüye birakmasi.
7 Cehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy ipisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 65.
8 Cehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 228.
9 Cehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 267.
10 Cehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 97.
11 Cehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 11.
12 Cehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 30 t. Sogineniya v 181. Tom 2. Nauka, s. 214.
12 Как же ты это не выдержал? Отчего? По какому предмету? По греческому... Я, мамочка. Спросили меня, как будет будущее от «феро», а я. я вместо того, чтоб сказать «ойсомай», сказал «опсомай».13 Случай с классиком (Klasik Bir Оёгепа, 1883). Nasll оШи da dayanamadln? Neden? Hangi konu? Yunanca... Ben, annecigim... Bana ''fero''nun gelecek zamanda nasll деЫш1епесе§ш sordular ve ben... ''oysomay" demek yerine "opsomay" dedim. Как же ты это не выдержал? Отчего? Memnuniyetsizlik.
13 И в то время как счастливая княжна, слушая Жана, хохочет, ужасается, поражается, старый Марк роется в своих сундучках и собирает кредитные бумажки.14 Раз в год ^1Иа Bir 1883). Jana'yl dinleyen mutlu prenses gulerken, йе^^е ve hayrete йи§егкеп, ya§ll Mark sandlklaпш karl§tlrlp senet kagltlarшl topluyor. Поражается! §a§kшllk ve йе^ейп birle§mesi.
14 Впрочем, нет. не прогоню. Его прогонишь, а он на другое место - и ничего себе, словно и не виноват.15 Трифон (Тпйп, 1884). Ama haylr... Onu kovmayacaglm . Опи kovarsan, o ba§ka bir yere gider ve vay be, sanki su5suzmu§ ^Ы. Ничего себе! Karakterin sugsuz оШиёиш inanmama kaynakll ortaya д^п guvensizlik.
15 Только мне удивительно, как это вы курс кончили, образование получили, а вместо того, чтоб этого индюка наставлять, руку его держите.16 Из огня да в полымя ^а§тиМап Кадагкеп Doluya Tutuldu, 1884). Ama nasll oluyor da kursu tamamlamaшz, alml§ olmaшz ve ders vermek yerine bu kendini Ье£епш§ adamln elini tutmaшz bana §a§lrtlcl geliyor! Удивительно! Yapllan eylemi ек^гше.
16 Да-с! - сказал Пустяков. -Удивительное дело, Юлий Августович! Как было мало у нас перед праздниками представлений! Сколько у нас Орден (Madalya, 1884). Evet, efendim! -dedi Pustyakov. - §a§lrtlcl ЫГ ^у, Yuliy Avgustovig! Bayramdan бпсе пе kadar az gбsterimiz Удивительное! ve уди-ви-тель-ное! §a§kшllglшn derecesinin aгtmasl ve bu duruma inanmakta zorluk де^ек.
13 Cehov, А. Р. (1975). РоЫоуе sobraniye sogineniy i pisem V 301. Sogineniya V 18 t. Тот 2. Nauka, s. 124.
14 Cehov, А. Р. (1975). РоЫоуе sobraniye sogineniy ipisem V 301. Sogineniya V 18 t. Тот 2. Nauka, s. 139.
15 Cehov, А. Р. (1975). РоЫоуе sobraniye sogineniy i pisem V 301. Sogineniya V 18 t. Тот 2. Nauka, s. 368.
16 Cehov, А. Р. (1975). РоЫоуе sobraniye sogineniy i pisem V 301. Sogineniya V 18 t. Тот 3. Nauka, s. 60.
народу, а получили только вы да я! Уди-ви-тель-ное дело!17 vardi! Ne kadar Qok insan vardi ve onlari sadece siz ve ben ba§ardik! §a-§ir-tici bir §eV!
17 Я буквально поражен, Егор Нилыч!18 Маска (Maske, 1884). Kelimenin tam anlamiyla hayretler igindeyim, Yegor Nilig! Поражен! §a§kinlik sonucu ki§i üzerinde kalan büyük etki vurgulanmaktadir.
18 Да что же тут не понимать! Астрономия тут, что ли? Одевайся и иди к лампочке, вот и всё понятие. - Странно, что вы такого нелестного мнения об этой особе и обо мне.19 Perpetium Mobile (1884). Anlamayacak ne var? Bu astronomi mi yoksa? Giyin ve ampulun yanina git, hepsi bu. - Onun ve benim hakkimda bu kadar kotu fikirlere sahip olman tuhaf. Да что же ve странно! Kötü fikirlere sahip olunmasina anlam verememe.
19 Отпустите меня, и я уеду во Францию! - Что-о-о? Да нешто вас пустят теперь во Францию?20 На чужбине (Yaban Ellerde, 1885). Birakin beni, Fransa'ya gidecegim! - Ne-e-e? Peki Fransa'ya girmenize izin verecekler mi? Что-о-о? Soru zamirinin tonlamayla §a§kinlik bildirmesi.
20 Что за чудеса? -подумал я, ошеломленный неожиданной панорамой смерти. 21 Рассказ без конца(Sonu Olmayan Bir Kisa Öykü, 1886). Beklenmedik olum manzarasi kar§isinda §a§kina donmu§ bir §ekilde ' 'Bu muhte§em §ey de ne?'' diye du§undum. Ошеломленны й! A§iri §ekilde §a§irmak.
21 Я никак не ожидал, чтобы этакими делами можно было зарабатывать такую сумму. Пятьдесят рублей! Не всякий мужчина столько получит! 22 Хороший конец (Mutlu Son, 1887). Boyle §eyler yaparak bu kadar para kazanilacagini asla beklemiyordum. Elli ruble! Her erkek bu kadarini elde edemez! Не ожидал. Beklenmedik sonug ve nicelik bildiren durum bir arada kullanilmi§tir.
22 «Боже мой, - думал он, вспоминая, как врачи только что исследовали его, -ведь они так недавно слушали Палата № 6 (Altinci Kogu§, 1892). Az once doktorlarin onu nasil muayene ettiklerini hatirlayarak, ''Aman Боже мой ve откуда же? §a§kinlik iginde nedeni ya da nedenleri sorgulama.
17 Cehov, A. P. (1975) Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 304
18 Cehov, A. P. (1975) Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 3. Nauka, s. 89.
19 Cehov, A. P. (1975) Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 2. Nauka, s. 326
20 Cehov, A. P. (1976) Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 4. Nauka, s. 165
21 Cehov, A. P. (1976) Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 5. Nauka, s. 13.
22 Cehov, A. P. (1976) Polnoye sobraniye sogineniy i pisem v 301. Sogineniya v 18 t. Tom 6. Nauka, s. 278
психиатрию, держали экзамен, -откуда же это круглое невежество?23 Tannm! ' ' diye duçundu çunku kisa zaman once psikiyatri dersi dinlediler, sinava girdiler, bu kara cehalet de nereden geliyor?
23 О, господи, неужели же в самом деле на том свете нет ада и эти негодяи будут прощены? Где же справедливость?24 Палата № 6 (Altinci Kogu§, 1892). Aman Tanrim, obur dunyada gerçekten de cehennem yok mu ve bu alçaklar affedilecek mi? Peki adalet nerede? О господи, неужели же ve же. Çaçkinlik guvensizlik duygusuyla birleçiyor ve bilginin var olup olmadigi sorgulaniyor.
24 - Что же тут удивительного! -сказал Буркин.25 Человек в футляре (Kilifli Adam, 1898). Burkin ' 'Bu kadar çaçirtici olan ne!'' dedi. Что же тут удивительного! Çaçkinlik durumunun derecelendirilmesi.
25 Вы ходите в вышитой сорочке, постоянно на улице с какими-то книгами, а теперь вот еще велосипед. О том, что вы и ваша сестрица катаетесь на велосипеде, узнает директор, потом дойдет до попечителя.26 Человек в футляре (Kilifli Adam, 1898). içlemeli bir gomlekle dolaçiyorsunuz, elinizde kitaplarla surekli diçaridasiniz ve bir de bisiklet çikti. Mudur sizin ve kiz kardeçinizin bisiklete bindiginizi ogrenirse, sonra vasiye gider. Вот ещё! Mevcut durumdan hoçnutsuzluk duyma ve akabinde uyari yapilmiçtir.
inceleme sonucunda tablo l'de sunulan yirmi be§ farkli ornek ifadede oncelikle Çehov'un uç yontemi kullandigi gorulmektedir. Nominatif yontem olarak удивление, невероятно, удивительно, странно; betimleyici yontem olarak не верю своим глазам ve duygusal yontem olarak вот не ожидал, вот сюрприз, чего ты сегодня такой злой, как же это возможно, как же так, да что такое случилось, не может этого быть-с, какая же это Елена Петровна Пьявкина, изумляясь, при чем же, изумить, как же ты это не выдержал, отчего, поражается, ничего себе, поражен, да что же, что-о-о, о господи, неужели же, Боже мой, откуда же, вот ещё, что же тут удивительного, удивительное, уди-ви-тель-ное, ошеломленный ifadeleri kullanilmi§tir. Ayrica ornek ifadelerde farkli dilsel araçlar kullanilmi§tir. Unlemler, kip parçaciklari, soru zamirleri, soru zarflari, fiiller, belirli bir sozcuksel içerige sahip ifadeler ve deyimler gibi farkli dilsel unsurlar §a§kinlik duygusunu ifade etmede onemli bir rol oynamiçtir. Bu baglamda tabloda kip parçaciklarindan вот, же, да, неужели; soru zamirlerinden что, что-о-о, чего; soru zarflarindan как, отчего, откуда; fiillerden изумить, изумляться,
23 Çehov, A. P. (1977). Polnoye sobraniye soçineniy i pisem v 301. Soçineniya v 18 t. Tom 8. Nauka, s. 108.
24 Çehov, A. P. (1977). Polnoye sobraniye soçineniy i pisem v 301. Soçineniya v 18 t. Tom 8. Nauka, s. 124.
25 Çehov, A. P. (1977). Polnoye sobraniye soçineniy i pisem v 301. Soçineniya v 18 t. Tom 10. Nauka, s. 42.
26 Çehov, A. P. (1977). Polnoye sobraniye soçineniy i pisem v 301. Soçineniya v 18 t. Tom 10. Nauka, s. 51.
поразить, поражаться, ожидать, быть; belirli bir sözcüksel içerige sahip ifadelerden сюрприз, невероятно, удивление, удивительно, удивительное, удивительного, уди-ви-тель-ное, ошеломленный, странно; ünlemlerden ничего себе, о господи, Боже мой ve deyim olarak не верю своим глазам yer almaktadir. Dilsel unsurlar açisindan fiiller ve belirli bir sözcüksel içerige sahip ifadeler sözlüksel anlamlariyla §a§kinlik duygusunu dogrudan ifade etmektedir. Ünlemler ve kip parçaciklari, §a§kinlik duygusuna kar§i verilen tepkilerin gûçlenmesini saglamaktadir. Soru zarflari ve zamirleri §a§kinlik durumunu sorgulama çabasiyla baglantilidir. Deyimler ve kalipla§mi§ ifadeler kültürel ve toplumsal normlara i§aret etmektedir. Dolayisiyla dilsel ve kültürel açidan §a§kinlik duygusu sadece bir duygu olmayip, bir dizi karmaçik duygusal ve biliçsel srn"eçle ili§kilidir diyebiliriz.
Dilsel unsurlar tek baçina kullanilabildigi gibi birlikte de kullanilmi§tir. Dilsel unsurlarin birlikte kullanilmasi, ifadenin anlamini etkilemi§tir. Örnegin: Что же тут удивительного! (Bu kadar çaçirtici olan ne?) ifadesinde что soru zamiri, же kip parçacigi ve удивительного belirli bir sözcüksel içerige sahip ifadeyi oluçturmaktadir. Dolayisiyla bu ifade sadece §a§kinligi ifade etmekle kalmamakta, §a§kinligin derecesini de vurgulamaktadir. Ayni zamanda olayin veya durumun neden bu kadar §a§irtici oldugunun dü§ünülmesini teçvik etmektedir.
Çaçkinlik duygusunu aktaran her bir ifade, duruma ve baglama göre yan anlam kazanmiçtir. Bu durum Rus dilinde §a§kinlik ifadesinin, sadece bir duygu ifadesi olmanin ötesine geçerek §a§kinlik duygusuna eçlik eden anlamlarin ortaya çikmasina neden olmuçtur. Bu anlamlarin tespitinde baglam kritik bir rol oynamiçtir. Örnegin tablo 1'de birinci sirada Вот не ожидал! Вот сюрприз! Ну, да погляди же на меня хорошенько! Такой же красавец, как и был! (Bunu beklemiyordum! Bu ne sürpriz! Bana iyi bak! Eskisi kadar yakiçikhyim!) ve yirmi birinci sirada yer alan Я никак не ожидал, чтобы этакими делами можно было зарабатывать такую сумму. Пятьдесят рублей! Не всякий мужчина столько получит! (Böyle çeyler yaparak bu kadar para kazanilacagini asla beklemiyordum. Elli ruble! Her erkek bu kadarini elde edemez!) ifadeleri inceledigimizde her iki cümlede dilsel araç olarak ожидать - beklemek fiili kullanilmiçtir ancak iki farkli duruma eçlik eden anlam söz konusudur. ilk ifadede ожидать -beklemek fiiliyle §a§kinlik duygusuna sürpriz eçlik etmekte ve bu durumdan memnuniyet duyulmaktadir. ikinci ifadede ожидать - beklemek fiiliyle beklenmedik sonuç ve nicelik bildiren durum bir arada kullanilmiçtir. Dolayisiyla baglam olmadan §a§kinlik duygusuna eçlik eden anlamlari bulmanin neredeyse imkânsiz oldugunu söylemek mümkündür.
Sonuç
Çaliçmamiz kapsaminda Çehov'un farkli öyküleri üzerinden alinan §a§kinlik duygusunu bildiren yirmi be§ örnek ifade incelenmiçtir. inceleme sonucunda açagidaki bulgular elde edilmiçtir:
1) Çaçkinlik duygusunun Rus dilinde nasil ifade edildigine dair kullanilan üç ana yöntem (nominatif, betimleyici, duygusal) bu duygunun niteligini ve ifade biçimini belirlemede önemli bir rol oynamaktadir.
2) §a§kinlik duygusunu bildiren örnek ifadelerde farkli dilsel araçlar kullanilmiçtir. Kullanilan dilsel araçlarin §a§kinlik duygusu üzerindeki etkisi degiçkenlik gösterebilir. Ünlemler, kip parçaciklari, soru zamirleri, soru zarflari, fiiller, belirli bir sözcüksel içerige sahip ifadeler ve
deyimler olmak uzere geni§ bir yelpazeye yayilan bu ara^ar, baglam ve kullanim §ekline bagli olarak §a§kinlik duygusunun derecesini belirlemektedir.
3) Dilsel unsurlar tek ba§ina ya da bir arada kullanilabilir. Bu durum ifadenin farkli §ekillerde yorumlanmasina neden olmaktadir.
4) §a§kinlik duygusuna e§lik eden anlamlar bu duygunun ne kadar karma§ik ve 90k yonlu oldugunu gostermektedir. Her bir anlam, bireyin §a§kinlik durumuna verdigi farkli tepkiyi ve bu tepkinin nasil §ekillendigini ortaya koymaktadir.
5) §a§kinlik duygusunu bildiren ornek ifadelerin tercumesi ve hangi e§lik eden anlami bildirdigi metin i9indeki kullanimiyla anla§ilabilir.
Elde ettigimiz bulgular ve §a§kinlik duygusu da dahil olmak uzere genel olarak duygular uzerine yapilan 9ali§malardan yola 9ikarak edebi metinlerde §a§kinlik duygusunu bildiren ifadelerin dogru bir §ekilde yorumlanmasinin yazarin verdigi mesaji anlama ve eserin dogru bir §ekilde anla§ilmasinda 9ok onemli oldugunu vurgulamak isteriz. Bu durum ayni zamanda bireylerin erek dilden kendi ana diline hatasiz tercume yapmasina yardimci olmaktadir.
Extended Abstract
One of the topics currently emphasized by many scientists is emotions. Emotions can be defined as a complex internal response developed by an individual towards an event, situation, or person. Emotions are at the center of both individual and social interactions. At an individual level, they influence personal experiences and decisions. At a social level, they guide social relationships and dynamics. In this regard, language plays a critical role in understanding how emotions are experienced and expressed on both individual and social levels. The expression of emotions through language facilitates interpersonal communication and social interactions. Linguistic expressions and metaphors aid in the sharing and understanding of emotional experiences.
The forms of expression for emotions exhibit great diversity among languages. Each language has developed its unique vocabulary, different structures and modes of expression to convey emotions. These differences have been shaped by cultural, social and historical factors. As a result, basic emotions have emerged. The expressions denoting basic emotions in the Russian language are particularly rich and varied. This diversity is realized in Russian through interjections, modal particles, interrogative pronouns, interrogative adverbs, idioms, quoted questions, expressions with specific lexical content and verbs.
One of the most complex forms of basic emotions is the emotion of astonishment. The emotion of astonishment can generally be defined as a person encountering an unexpected situation or event. Expressions indicating the emotion of astonishment are frequently used in literary texts. In this context, the aim of this study is to analyze the expressions indicating the emotion of astonishment in the works of the famous Russian writer Anton Pavlovich Chekhov. The examination material consists of expressions taken from Anton Chekhov's stories. The study employs a contextual analysis method.
In the Russian language, expressions conveying the emotion of astonishment are classified into three main methods: nominative, descriptive and emotional methods. The nominative method is predominantly preferred in literary language. It offers an objective assessment and is generally used with adverbs. The descriptive method enables a strong conveyance of emotional reactions
and is commonly employed with idiomatic expressions. The emotional method is more often preferred for expressing sudden and intense reactions and is supported by linguistic tools such as interjections and modal particles. Additionally, it should be noted that the linguistic tools used to express the emotion of astonishment do not necessarily indicate astonishment in every sentence. The expression of astonishment is closely related to their usage within the text.
The linguistic analysis of expressions denoting the emotion of astonishment in Anton Chekhov's short stories has provided significant findings regarding the various forms of expressing this emotion. In Anton Chekhov's works, the in-depth analysis of characters' inner worlds and the skillful portrayal of emotional reactions such as astonishment contribute importantly to understanding how this emotion is expressed through linguistic means.
As a result of the analysis, it has been observed that three main methods (nominative, descriptive, emotional) are employed in twenty-five different example expressions. In these expressions, various linguistic tools are used either independently or in combination. The combination of linguistic elements has deepened the meaning of the expression and emphasized the degree of astonishment. However, each expression conveying the emotion of astonishment has acquired different connotations depending on the situation and context. This has led to the diversification of meanings that emerge alongside astonishment, indicating that expressions in the Russian language are more than mere expressions of a single emotion. Context has emerged as a significant factor in determining these meanings. The various uses of the emotion of astonishment within context have added depth to the expressions and made their meanings more distinct.
In conclusion, the accurate interpretation of linguistic tools expressing the emotion of astonishment within context is of great importance for the understanding of literary texts and for achieving successful translations.
Kaynakça
Anumyan, K. S., & Misisyan, S. S. (2020). Etnolingvokulturniye osobennosti virajeniya emotsii udivleniya: na primere nositeley armyanskogo i russkogo yazikov. Vestnik Rossiysko-Armyanskogo (Slavyanskogo) universiteta: gumanitarniye i obççestvenniye nauki, (2), 115124.
Budyanskaya, O. O. (2007). Udivleniye: kognitivnaya model emotsii. Izvestiya Rossiyskogo gosudarstvennogopedagogiçeskogo universiteta im. A.I. Gertsena, 19(45), 328-331.
Çehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye soçineniy ipisem v 30 t. Soçineniya v 18 t. Tom 2. Nauka.
Çehov, A. P. (1975). Polnoye sobraniye soçineniy ipisem v 30 t. Soçineniya v 18 t. Tom 3. Nauka.
Çehov, A. P. (1976). Polnoye sobraniye soçineniy ipisem v 30 t. Soçineniya v 18 t. Tom 4. Nauka.
Çehov, A. P. (1976). Polnoye sobraniye soçineniy ipisem v 30 t. Soçineniya v 18 t. Tom 5. Nauka.
Çehov, A. P. (1976). Polnoye sobraniye soçineniy ipisem v 30 t. Soçineniya v 18 t. Tom 6. Nauka.
Çehov, A. P. (1977). Polnoye sobraniye soçineniy ipisem v 30 t. Soçineniya v 18 t. Tom 8. Nauka.
Çehov, A. P. (1977). Polnoye sobraniye soçineniy ipisem v 30 t. Soçineniya v 18 t. Tom 10. Nauka.
Hacizade, N. (2012). Bili§selDilBilim Açisindan Duygularin Dili. Çizgi Kitabevi.
Latin Dictionary & Grammar Resources (2024, Nisan 20). Latin definition for: emoveo, emovere, emovi, emotus. Eri§im adresi: https://latin-dictionary.net/definition/19044/emoveo-emovere-emovi-emotus
Mihaylova, E. A. (2010). Emotsiya udivleniya i sposobi yiyo otrajeniya v sovremennom russkom yazike. Nauka i sovremennost, (5-3), 52-56.
Ozyumenko, V. i. (2015). Virajeniye emotsiy grammatigeskimi sredstvami angliyskogo yazika. Russian journal of linguistics, (1), 126-143.
Pulat, F., Gündüz, H., & Kilig, E. (2020). Güdülenme Kurami ve Duygu Odakli Terapinin Entegrasyonu. Türkiye BütüncülPsikoterapi Dergisi, 3(5), 17-34.
§ahovskiy, V. i. (2008). Lingvistigeskaya teoriya emotsii: Monografiya. Gnozis.
Türk Dil Kurumu Türkge Sözlük 2. Cilt. K-Z. (1998). Türk Tarih Kurumu Basim Evi.
U§akov, D. N. (1940). Tolkoviy slovar russkogo yazika: Tom 4. Gosudarstvennoye izdatelstvo inostrannih i natsionalnih slovarey.
Üggül, S. (2013). Dilde ve Metinde Ulusal Kültür Bile§enleri. Turkish Studies, 8(9), 125-133.
Zafer, Z. (2004). Anton £ehov'un Eserlerinde Ta§ra Konusu. Uluslararasi Qehov Sempozyumu: Qehov 'dan Sonraki Yüzyil (s. 63-74) iginde. istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayinlari.
Etik Beyan/Ethical Statement: Bu gali§manin hazirlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyuldugu ve yararlanilan tüm gali§malann kaynakgada belirtildigi beyan olunur. / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Cati^ma Beyani/Declaration of Conflict: Cali§mada ki§i ya da kurumlar arasi gikar gati§masmin olmadigi beyan olunur. / It is declared that there is no conflict of interest between individuals or institutions in the study.
Telif Hakki&Lisans/Copyright&License: Yazarlar dergide yayinlanan gah§malannin telif hakkina sahiptirler ve gali§malan CC BY-NC 4.0 lisansi altinda yayimlanmaktadir. / Authors publishing with the journal retain the copyright to their work licensed under the CC BY-NC 4.0
