CC BY
0«РУХАНИ ЖАЦГЫРУ» ИДЕЯСЫ НЕГ1З1НДЕ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОЦУШЫЛАРЫНЫЦ ¥ЛТТЫЩ Ц¥НДЫЛЫГЫН ДАМЫТУ
АСАНОВА СЫМБАТ РАМАЗАНОВНА
«7М01301-Бастауышта окытудыц педагогикасы мен эдютемеа» БББ 2-курс магистранты, Алматы гуманитарлы экономикалык университетi, Алматы, ^азакстан
Ацдатпа: Рухани жацгыру шыныменде улттыц, елдщ болмысына тэн цубылыс жэне халыцца ортац угым, ортац устаным, тарихи цажеттшк. Мемлекет халыцтыц ортац уйг, сол уйд1 кутт баптайтын, рухын сацтайтын, цоргайтын адам мемлекеттен, цогамнан белгнбейдг, мемлекетгнгц муддесгнен, тел мэдениетгнгц болмысынан цол узбейдг. Кершнше мемлекетг, халыц ушгн, урпацтыц келешегг ушгн заманныц талабын зерделеп, одан етудщ жолын бтмгмен 1здейд1. Адамды, халыцты бундай дэрежеде ойлауга жетелейтт улттыц сана. ¥лттыц сана елдщ тархы мен мэдениет1ндег1 тэж1рибелер арцылы урпацтыц уацытымен уйлессе елдщ тутас улттыц зердес1 цалыптасады немесе заман талабына сай ершн кецейте туседг. Бундай улттыц сананыц цубылысы тарихымызда унемг езгнгц танымдыц цызметт атцарып отырган. Мэселен турк1 цазац журтыныц Мэцгшк Ел болу идеясы улттыц зердеЫнен туган дуние. К,аз1рг1 тацда бастауыш сынып оцушыларында Рухани жацгыру багдарламасы оцыту барысында кещнен таралып келед1.
«Рухани жацгыру» багдарламасы заманауи тэуекелджтер мен жаhандыц талаптарды ескере отырып, улттыц рухани цундылыцтарын жацгыртуга, сондай-ац Казацстанныц заманауи элемдег1 басекелт цабшеттштн арттыруга, улттыц сэйкестжт1 сацтауга, азаматтардыц мэдени бшмт жэне сана-сез1м1нщ жогары екендшн дэрттеуге багытталган. М1не, осы сапалардыц барлыгы цазацстандыцтар суйенетт нег1зге, т1рекке айналуы тигс.
Ктт свздер: «Рухани жацгыру», цогам,сана, т1л, мацсат, туган жер, ктап, багдарлама.
«Рухани жацгыру» багдарламасы заманауи тэуекелджтер мен жаhандык талаптарды ескере отырып, улттыц рухани к^ндылыктарын жацгыртуга, сондай-ак ^азакстанныц заманауи элемдеп басекелш кабшеттшпн арттыруга, улттык сэйкеспкт сактауга, азаматтардыц мэдени бшмш жэне сана-сезiмiнiц жогары екендшн дэрттеуге багытталган. Мше, осы сапалардыц барлыгы казакстандыктар сYЙенетiн непзге, т1рекке айналуы тшс. «Рухани жацгырту» багдарламасы когамды шогырландыруга, зиялы кауым мен жастарды, барлык ¥лт екшдерш Елбасы жариялаган жаркын идеяныц айналасына бiрiктiруге мYмкiндiк береди Багдарламаныц барлык багыттарын юке енпзу элеуметтщ, гылыми-экспертпк кауымдастьщтардыц, азаматтык когам екiлдерi мен жастардыц белсендi тYPде атсалысуымен жYзеге асады.
«Рухани жацгыру» багдарламасы 2017 жылы 12 сэуiрде жарык керген осы «Болашакка багдар: рухани жацгыру» атты макаласыныц негiзiнде жасалган. Онда ^лтымыздыц жаца тарихи даму кезещнщ негiзгi максаттары керсетiлген, атап айтканда: рухани жэне мэдени к¥ндылыктарымызды сактау жэне ^лгайту, элемдегi дамыган 30 елдiц катарына ену. Осы максаттарга жету жолына багытталган жобалар багдарламада толык керсетiлген.
^азак тшнщ латын элiпбиiне бiртiндеп, кезец-кезецмен кешуi туралы жобасы тiлiмiздiц дамуына жаца импульс берш, оны элемдiк кещспкке шыгаруга, сейтiп халыкты тiлiмiздi толык мецгеруге ынталандыруга арналган. Ал 2025 жылдан бастап латын элiпбиiне толык кешетш боламыз: осы уакыттан бастап барлык жазбаша дYниелер - БА^ беттерiндегi жарияланымдардан бастап, кецселiк ю кагаздарын толтыруга дейiн тек кана латын тiлiнде жYргiзiлетiн болады. Оган дейiн акырын Yйренiп, кириллицадан латынга бiртiндеп ететiн боламыз.
«^азак тшнде 100 жаца окулык» жобасы жастарга дYние жYзiндегi тацдаулы Yлriлердщ негiзiнде бшм алуга мYмкiндiк беруге, бiлiм сапасын арттыруга жэне улттыц eзiндiк сана-сезiмi мен оныц тiлiн дамытуга багытталган. <^здщ элеуметтiк жэне гуманитарлык бiлiмiмiз узак жылдар бойы бiр гана шмнщ аясында шектелiп, дYниеге бiр гана кезкараспен карауга мэжбYP болдык». Мiне, осы шектiлiктен арылу Yшiн, тарих, саясаттану, элеуметтану, философия, психология, мэдениеттану жэне филология саласы бойынша элемнщ ец Yздiк 100 окулыгын казак тiлiне аудару усынылып отыр. Бул багдарламаныц нэтижесi 5-6 жылдан кейiн - кiтаптар студенттердщ колына тигеннен кейiн ез жемiсiн бере бастайды, сол кезде отандык жогары оку орындарыныц тYлектерi хальщаральщ ецбек нарыгында бэсекеге тетеп бере алатын болады деп кYтiлуде. «Рухани жацгырту» багдарламасы когамды шогырландыруга, зиялы кауым мен жастарды, барлык улт eкiлдерiн Елбасы жариялаган жаркын идеяныц айналасына бiрiктiруге мYмкiндiк бередi. Багдарламаныц барлык багыттарын iске енгiзу элеуметтщ, Fылыми-эксперттiк кауымдастыктардыц, азаматтык когам eкiлдерi мен жастардыц белсендi тYрде атсалысуымен жYзеге асады. ^азiрri тацда елiмiзде элемдiк 100 Yздiк окулыкты казак тшше аудару жумыстары басталып та кетп. Отандык университеттердiц тулганы дамытуга кажетп элемдiк Yздiк окулыктарды казак тшше аудару бастамасын eздерiне алуга толык мYмкiндiктерi бар. БYгiндерi бiздiц университет аталган багыт бойынша 5 ютапты аудару жумыстарына кiрiстi.
«^азакстанныц 100 жаца есiмдерi» атты жобасы елiмiздiц тYкпiр-тYкпiрiнен эртYрлi жастагы жэне эртYрлi улттардыц eкiлдерi арасынан жогары жетютштерге жетiп, отандастарына Yлгi боларлык тулгаларды дYЙiм журтка таныстырады. Осы жобага енетiн 100 жаца еам казiргi ^азакстанныц бетке устар бейнес ретiнде алынады.
«^азакстанныц киелi географиясы» атты жоба елiмiздiц тарихи-мэдени жэне символикалык киелi негiздерiне CYЙенедi. Бул жобага жататын касиеттi орындар - елде туризм индустриясын дамытуга, сeйтiп халыкты киелi жерлерге тартуга арналады. Сонымен катар Елбасы eз макаласында республикада жаппай спортты дамыту мэселелерше де кeбiрек кeцiл бeледi. Осы орайда аталган «Туган жер» жобасы елдеп элеуметтiк мацызы зор мэселелердi шешуге, азаматтарды eздерi туратын елдi мекендердi абаттандырып, eлкенi жандандыруга, дамытуга, сeйтiп жалпы коршаган ортаны коргауга баулуга багытталган. «ЖаhандаFы заманауи казакстандык мэдениет» жобасы улттык мэдениетiмiздiц озык Yлгiлерiн шетелге таныстыру жYЙесiн колга алуды кeздейдi. Шын мэнiсiнде казiргi замангы казакстандык мэдениеттi мазмундык жагынан да, калыптык жагынан да iлгерi дамытуга багытталган. Осы орайда алдымен «Рухани жацгыру» багдарламасы шетелдiк кауым назарына усынылып, 2017 жылы 17-19 казан кYндерi UNESCO-ныц Париждегi штаб-пэтершде онымен таныстыру рэсiмi eткен болатын. Осы шара аясында шетелдiк ^рермен казакстандык мэдениеттiц эртYрлi багыттарымен танысып, кeптеген мэдени iс-шараларды тамашалады.
^орытындылай келе, Елбасы eз макаласында казiргi жаhандану заманында улттык бiрегейлiктi сактап калу, eркениеттiц жаксысын алып, жаманынан жирену жeнiнде eте кунды птрлер айтты. Ендiгi мiндет - осы айтылгандарды iске асыру жолында аянбай ецбек ету.Бэсеке болган жерде эрбiр тулга eзiнiц ец сапалы кызмет тYрiн усынады. Бiлiм мен тэрбиес гажайып тYPде Yндескен, улттык идеологиясы темiрказыFына айналган табысты ел болуымыз Yшiн жаксылыкка умтылып, жаманшылыктан арылып, саналы тYPде барлык касиеттерiмiздi iзгiлендiрiп, сананы рухани жагынан Yнемi жетiлдiрiп, дамытып отыруга тиiстiмiз. Ец бастысы - багыт-багдарымыз анык, жолымыз жаркын.
¥лы Абайдыц философиясындагы танымдык-агартушылык ойлардыц «Рухани жацгыру» багдарламасында кeтерiлген мэселелермен Yндесiп жатканын байкауга болады. Абай философиясы еш уакытта ескiрмейтiн, замана сураныстарына лайыкты жауап табуга болатын жауhарлардыц катарында. Сондыктанда гуманитарлык саладагы бiлiм беру жэне тэрбие iсiнде Абайдай ойшылдарымыздыц ецбектерi де колга алган тагдырлык мацызы Yлкен осы улы iске септiгiн тигiзерi анык.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Бшм туралы ^азакстан Республикасыныц 2007 жылгы 27 шшдедеп Зацы. - Kipy режимi URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z070000319 [^аралган KYHi: 31.04.2023].
2. El9i E., Uzunboylu H. The development of a universal and cultural values scale for values education //South African Journal of Education. - 2020. - Т. 40. - №. 1. - С. 1-8. - Access mode: URL: https://dx.doi.org/10.15700/saje.v40ns1a1850 [Date of access: 18.04.2023].
3. Старовойтова Е. Н. Обозначение проблемного поля практического внедрения понятий о базовых ценностях «Концепции духовно-нравственного развития и воспитания личности гражданина России» //Система ценностей современного общества. - 2014. - №. 38.- С. 6669.
4. Сластенин В. А., Исаев И. Ф., Шиянов, Е. Н. Педагогика: учеб. пособие для студ.высш. пед. учеб. заведений //М.: Издательский центр «Академия. - 2002. - Т. 576. - С. 321.
5. Дильдибекова Г. А., Климбей Л. В., Бекмаганбетова Г.К., Ядрова Н.В., Садыкова А.К. Духовно-нравственное воспитание подростков: сущность, структура и функции //Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. - 2017. - №. 32. - С. 272-276.
6. Столбова Е.А. Формирование основ ценностных ориентаций старших подростков в условиях полусубъектной среды дополнительного образования: Автореф.дис. канд. пед. наук: 13.00.02 / Челяб. гос. пед. ун-т. - Челябинск, 2015. - С.176.
7. Елишев С.О. Изучение понятий «ценность», «ценностные ориентации» в междисциплинарном аспекте //Ценности и смыслы. - 2011. - № 2 (11). - С. 82-96.
8. Крысько В. Г. Этнопсихологический словарь/под ред Д.И Фельдштейн. - М.: МПСИ, 1999. - С.343.
