Научная статья на тему 'РОЛЬ ВЫСШЕГО ПОГРАНИЧНОГО ИНСТИТУТА В ПОДГОТОВКЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ ВОЕННЫХ КАДРОВ'

РОЛЬ ВЫСШЕГО ПОГРАНИЧНОГО ИНСТИТУТА В ПОДГОТОВКЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ ВОЕННЫХ КАДРОВ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
181
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ВЫСШИЕ ПОГРАНИЧНЫЕ УЧЕБНЫЕ ЗАВЕДЕНИЯ / ВЫСШИЙ ПОГРАНИЧНЫЙ ИНСТИТУТ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ КОМИТЕТ НАЦИОНАЛЬНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН / ПОГРАНИЧНЫЕ ВОЙСКА / ПОГРАНИЧНИК / ПОСТ / ЦЕНТР ОБУЧЕНИЯ / ВОЕННЫЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ КАДРЫ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Эгамбердиев Сино Лутфуллоевич

Вопрос преданность, самопознание, уважение национальных ценностей и формирования традиции предков берёт начало от изучения науки и знаний, профессий, а также понимание истории своего народа и их достижений. Говоря правдиво, история возникновения и эволюционная структура деятельность, конкретные цели в тоже время план высшего пограничного Института Комитета государственной безопасности Республики Таджикистан в направлении защиты национальных ценностей и по этой миссии подготовка высококвалифицированных кадров видно очень наглядно. Это является одной из страниц в истории таджикского народа и считается примером и гордостью наций. Появление первых пограничных постов в территории сегодняшнего Таджикистана с 1872 года (в местном селении восточного Памира Шоджан) до сегодняшнего дня наряду с защитой границы, изучением путей и методов борьбы против нарушителей границы, наркотрафиков и других преступных лиц, школ, учебных заведений играли профессиональных специалистов совершили героических подвигов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HIGHER BORDER INSTITUTE IN THE TRAINING OF NATIONAL MILITARY PERSONNEL

The article deals with the issue of patriotism, self-knowledge, protection of national values and the values of ancestral traditions, customs that stem from study of science, professional development, history of the nation and its achievements as well. In this regard, it is significant to know the role of the history of the emergence and the evolution structure, and outstanding goals of the Border Institute of the State Committee for National Security of the Republic of Tajikistan. Moreover, it is important to be aware of its contribution towards the protection of national values and training qualified personnel as well. It is considered to be the just source of pride and inspiration as stated. Factually, schools and colleges have played an important role in training of professional specialists along with the protection of borders and the study of appropriate ways of combating border violators, smugglers and other criminals since the first appearance of border checkpoints on the territory of present- day Tajikistan from 1872 (in the Shajon area of the Eastern Pamirs) to the present-day.

Текст научной работы на тему «РОЛЬ ВЫСШЕГО ПОГРАНИЧНОГО ИНСТИТУТА В ПОДГОТОВКЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ ВОЕННЫХ КАДРОВ»

About the author:

Mullodzhonov A.K. - Candidate of Historical Sciences, Associate Professor of the Department of Humanities of the Tajik State Financial and Economic University. E-mail: asadullo1976@mail. ru

НАЦШИ ДОНИШКАДАИ ОЛИИ САРХАДЙ ДАР ТАЙЁР НАМУДАНИ

кАдр^ои миллии ^Арбй

Эгамбердиев СЛ.

Институти таърих, бостоншиносй ва мардумшиносии ба номи А. Дониши

Ватандустиву хештаншиносй, посдори арзишхои миллй ва арзишгустарии анъанаву суннати ниёгон аз омухтани илму дониш, касби камол ва донисгани гаърихи миллаги худ ва дастовардхои он манша мегирад. Дар ин росго таърихи пайдоиш ва тахаввули сохтору фаъолияг ва хадафхои барчаста, хамзамон накши Донишкадаи олии сархадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Чум^урии Точикистон дар самти хифзи арзишхои миллй ва бо ин рисолат омода намудани кадрхои сохибтахассус басо назаррас буда, хамзамон яке аз сахифахои рангини таърихи миллати точик ба хисоб меравад, ки он мояи ифтихору ибрат аст. Зеро аз пайдоиши аввалин дидбонгоххои сархадй дар худуди Точикистони имруза аз соли 1872 (дар махаллаи Шочони Помири Шаркй) то имруз дар баробари хифзу химояи марз, омухтани роху усулхои мубориза бо сархадшиканон, кочокбарон ва дигар ашхоси чинояткору чиноятпеша мактабу омузишгоххо накши бузург бозида, барои омода намудани мутахассисони касбй сахми бориз гузоштаанд.

Баъди ба анчом расидани таксимоти миллию худудй дар Осиёи Марказй ва таъсиси Чумхурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон масъалаи бархам додани бесаводй мубрамтарин вазифаи ахли чомеа гардид. Бахри ичрои ин максад хатто комиссияхои фавкулодаи «Махви бесаводй» таъсис ёфтанд. Аммо барои кушодани мактабхои типпи нав монеъа ва мушкилотхои зиёде мавчуд буданд. Аз як тараф набудани шароити маишй ва аз чониби дигар душманони сохти нави чамъият бо хар роху восита монеаи ба тахсил фарогирифта шудани толибилмон мегаштанд. Аз ин ру, зарурияти таъсис додани мактабхои махсус пеш омад, ки чунин мактабхо барои мавхи бесаводй накши асоси гузоштанд. Мактабхои махсус чунин мактабхое буданд, ки аз чониби гурух ё худи омузгорон мухофизат карда мешуданд ва дар вакти хучуми нобахангом бахри хифзи чони омузгорон ва толибилмон муборизахои шадид мебурданд.

Аввалин мактабхои мавхи бесаводй дар уезди Хучанд солхои 1919 таъсис ёфтанд. Тамоми саъю кушиш барои саводнок гардонидани мардум равона мегардид. Аз огози солхои 1920 кариб хамаи кишрхои чомеа барои мубориза бо мавхи бесаводй пурра ба фаъолият сар карданд.

Доир ба таъсиси аввалин мактабхои сархадй мувофики маълумотхои сардори отряди сархадии Помир В. Рогов хануз солхои 1921 кадамхои аввалин гузошта мешаванд, чунончй: «.. соли 1921 отрядхри аввалини сарцадй тащи рофарии Журавлёв дар Бадахшон таъсис ва фаъолияти худро ба ро%монд» [5, с.3].

Онхо хамчун комитетхои револютсионй таъсис ёфта, барои мавхи бесаводй ва ташкили мактабхои сархадй замина гузоштаанд.

Доир ба ин масъала мухаккик Шонаврузов Ш., дар рузномаи Бадахшони советй, №236 (9151) аз 7.12.1990, тахти унвони «Вафодорони халк» сах 3., чунин меорад: «Саруадчиёни советй соли 1922 дар назди пости Хоруг барои 15 нафар баари камбаал интернат ташкил карданд. Тарбиятгирандагон дархобго^и сарщдчиён истикрмат карда, дар он цохурокмехурданд...» [5, с.3].

Вобаста ба таъсисёбии чунин мактабхо мухаккикон [С.Рачабов] ва [З.Алифбеков] низ чунин андешаронй мекунанд:»....аввалин мактаб дар Хоруг соли 1923 барои кудакону ятиму бепарастор аз щсоби маблащои хизматчиёни сархадии Россия ташкил меёбад» [3, с.119].

Х,арчанд ки заминахо барои омода намудани мутахассисони касбй дар худуди кишвар солхои 1921-1923 гузошта бошанд хам, аммо барои сохибкасб гардидани онхо дахсолахо лозим буд. Ин икдомхо хамчун замина барои оянда самар овард. Новобаста аз набудани шароити кофй рохбарияти отрядхои сархадй барои тайёр намудани сархадчиён кушиш мекарданд, чунки он солхо хати сархад бо аспу ароба хифз мегардид ва одитарин воситаи алока мавчуд набуд. Барои расонидани маълумоти зарурй ду се руз бояд рох мерафтанд ва бозгашт низ хамин мухлатро талаб мекард. Аз ин ру, соли 1923 дар ш. Хоруг аввалин мактаби советй - интернати ба номи В.И. Ленин расман ташкил мегардад ва сарпарасти онро сархадбонон ба зимма гирифта, то хатто 5 фоизи хуроквории худро барои онхо чудо мекарданд.

Аз зумраи таълимгирандагони чунин мактабхо минбаъд муборизони рохи озодй, таъсисдихандагони аввалин идорахои давлатй, кахрамони Точикистон Шириншо Шотемур ва аввалин генерали точик Мастибек Тошмухаммадов буданд.

Мaълyмaгx,oи мaвчyдa aз oн шaxoдaт мeдмxaнд, ки oмyзoнмдaнм aфcapoнy пpaпopшикxo вa тaйёp нaмyдaни мyтaxaccиcoни бaлaндмxтиcocи кacбй якe aз caмгx,oи бapтapи дoштaи poxбapмяти ^yввaxoи мycaллax бa ^тоб paфтa дap ин мacъaлa x^a вaкт тaвaччyx зoxиp мeгapдмд.

Бaъди cox^^m^ra^ гapдмдaни Чyмxypии Точикистон шли 1991, дap нaтмчaи бapxypдxoи сиёсй вa мyкoвимaтxoи мycaллaxoнa тaмoми pyxEx^ xoкиммяти дaвлaтй фaлaч гapдмдaнд, мaxcycaн coxaи мaopиф дyчopи бyxpoн г^дид.

Aкcapмяти oн кaдpxoи пeшинe, ки дap xaмaи coxaxoи xoчaraи xanrç aз чyмлa дap coxтopxoи кyдpaтй фaъoлмят мeкapдaнд, 6o caбxoи гуногун кишвappo тapк нaмyдaнд. Дap ин 4o мeтaвoн, якчaнд caбaбxoи oHpo низ нмшoн дoд:

- бapxaм xypдaни Иттмxoди Шypaвй;

- бa миён oмaдaни чaнгй шaxpвaндй;

- cap^a^ пapдoxт нaгapдмдaнм мaoш вa нaфaкa;

-швчуд нaбyдaни кмтoб вa мaвoдxoи тaълимй бa зaбoни точикй;

- xyччaтгyзopй бa зaбoни дaвлaтй (бapoи oн мyтaxaccиcoнe, ки Faйpи точик бyдaнд) вa дигap oмилxo низ тaъcиp гyзoштaнд, ки aкcapияти ohxo кмшвappo тapк нaмoянд. As ин py, тaъмин нaмyдaни чузъу тoмxoи ^yввaxoи мycaллaxи кмшвap aB чумга coxтopxoи capxaдй 6o кaдp бa як мacъaлaи мyxимy xaлтaлaб тaбдил ёфтa буд. XaHy 15 мaйи coли 1992 «Сoзишнoмa дap бopaи пpинcипxoи acocии xaмкopмм xapбй-тexникй бaйни кмшвapxoи aъзoи Сaвмoнм Axднoмaи aмнмяти дacтaчaмъй» бa имзo pacид. Инчунин caнaи 25.05.1993 дap шaxpи Мocквaи Фeдepaтcмяи Рycмя Сaвишнoмa миёни Фeдepaтcмяи Рycмя вa Чyмxypии Точикисгон <^ap бopaи вaзъи xyкyкми кушуш,ои capxaдии Фeдepaтcмяи Рycмя, ки дap кaлaмpaви Чyмxypии Точитст-он буду бoш дopaнд», бa тacвиб pacмд. Ин xyw^xo aз oн шaxoдaт мeдмxaнд, ки aмaлишaвмм Стpaтeгмям миллии кишвap дap poxи coxибкacб нaмyдaни мyтaxaccиcoни xapбй зинa бa зинa мaвpиди тaтбик rçapop дopaд.

Дap ин cam^ aввaлин R^ai^oe, ки бapoи coxибтaxaccyc гapдoнмдaни кaдpxoи aфcapй дap caмги мyxoфизaти capxaA гyзoштa шуд, ин вoxypии Рaмcи Шypoи Олии Чyмxypии Точикистон Эмoмaлй Рaxмoнoв мaxcyб мeёбaд. Сaнaм 10.01.1993 дap шaxpи Дyшaнбe вoxypии Эмoмaлй Рaxмoнoв 6o кyмaндoнии ^тужои capxaдии Фeдepaтcмяи Рycия дap Точитст-он, ки дap xaти aввaли capxaA rçapop дoштaнд, дoиp гapдмд. «....àap eaxypü яке as macbaia^au maepuàu ^^aRu^a ш мycmщкaм нaмyдaнu cap;aô ea ;ap4u зyàmap 6a pû.; монàaнu мapкaз;оu бозaмузuu кжбй буд. Дap eaxypu capàоpонu àacma;оu cap;aàбонон ea цyмaнàон;оu щсм^т ;ap6u нжз uшmupок ea yuyamu ;arnu мacъaлa maбоàyлu aфкûp aM^aju àûàaнà» [б, c.2].

Дap бapoбapи ин Точи^ст-он xarnqyn шapики cтpaтeгми Рycия дap xap мулоккоту вoxypмxoи capoни кишвapxo вoбacтa бa мacъaлaxoи xapбй xaмкopмxoи дyчoнибapo мyкaммaл мeгapдoнд. Aз ин py, 6o мaкcaди пyppa нaмyдaни caфи xизмaтчиёни xapбй, xaмкopии чузъу тoмxoи ^yввaxoи мycaллax вa пypзyp нaмyдaни xимoяи xaти capxaди дaвлaтй, бaйни Чyмxypии Точикистон вa Фeдepaтcмяи Рoccмя 30.03.1994 Сoзишнoмa «flap бopaи тapтиби xrornara чaвoнoни Чyмxypии Точикистон вa aз xиcoби obxo пyppa кapдaни apтиши мapзбoни дap кaлaмpaви Точикисгон бyдaи Фeдepaтcмяи Русия» бa имзо rnepacaA. Тибки бaндxoи он минбaъд чaвoнoни точик имконият пaйдo нaмyдaнд, ки дap caфи apтиши мapзбoнмм Фeдepaтcияи Русия дap Точикистон бeмaмoнмят xизмaт нaмoянд. Бaнди дигapи coзишнoмa ин тaйёp кapдaни кaдpxoи xapбй aз xиcoби чaвoнoни точик дap ом^иш^^ Дoнишкaдaxoи олии xapбмм Русия вa xyди Точикисгон буд, ки дap xaмoн дaвpa як к;aдaми чиддй бapoи xaли мacъaлaи мaзкyp донисга мeшyд.

A pyfe мaълyмoти собщ Рaиcи Кyммтaи xифзи capxaди дaвлaтии нaзди Xyкyмaти Чyмxypии Точикистон С. Смолов вoбacтa бa тaйёp нaмyдaни aввaлин кaдpxoи миллй шккши собикк диpeктopи Хaдaмoти Фeдopoлии capxaдмм Русия гeнepaл apммя Никoлaeв Aндpeй Ившович, xeлo нaзappac acт. «...aseanm щàûмe, m у àacmгupu нaмyà, ш naзupyфmaнu №шнщоàu Barnpu aмнuяmu mmsap Сaйàaмup 3y;ypœ auà 6a mabcuc àûàaнu xypcyau куmû;мyààamu бûзaмузй ea mauëp нaмyàaнu aфcapûнu xypàu нuзûмй àap зaмuнau Mapnam mabiwuuu гypу:u cap;aàбûнûнu Pyccun àap Tayrnucmm буд» [9 с.36].

Ин буд, ки 18 aпpeли соли 1994 aввaлин мaшFyлияти кypcxoи омузишй бapoи capxaдбoнoнм точик дap шaxpи Дyшaнбe OFOЗ гapдмд. Кyшoдaшaвии чунин rnap^ aз тaтбикм aмaлии caвишнoмa <^ap бopaи тapтиби xмзмaти чaвoнoни ЧУмxypии Точикистон вa aз xиcoби ohxo пyppa кapдaни apтиши мapзбoни дap кaлaмpaви Точикисгон бyдaи Фeдepaтcмяи Россия» acoc мeёфт. Дap ифтмтoxи кypcxoи мaзкyp бeвocмтa capфapмoндexи Олии ^yввaxoи Мycaллaxи Чyмxypии Точикисгон мyxтapaм Эмoмaлй Рaxмoнoв, муовии paмcи Ш^ои вaзиpoн Мaxмaдcaмд Убaйдyллoeв, вaзиpи aмният Сaйидaмиp Зyxypoв вa capдopи paёcaти кушуни мapзбoни Вaзopaти aмнмят гeнepaл-мaйop Aликceй Рогов мштиpoк нaмyдaнд. Бapoи тaйёp нaмyдaни кaдpxoи capxaдй мyтaxaccиcoн вa oмyзгopoни мxтиcocмaнд aз Института capxaдии Голитсини шaxpи Мocквa бa Точикисгон тaшpиф oвapдa, тули ду сол (сожри 1994-1995) 4 гypyxи aфcapoнpo дap кypcxoи шaшмoxa oмoдa нaмyдaнд.

Дар омодашзии мyтaxaccиcoни coхибкacбy варзида дар ca№ra мухофизати capхaд накши Федератсияи Рoccия аз ибтидои шлхои 1920 то имруз бaco нaзappac аст. Мaxcycaн дар шлхои 19911994, ки Точикистони cox,ибиcгиклoл ба борони cиёcй, харбй ва иктиcoдй гирифтор 6уд, хамчун шарики cгpaтeгй дар тахкими истикдолияти давлатй накши бориз гузошг. Бобаста ба хамкорихои cyдмaнди Фeдepaтcияи Рoccия ва Чумхурии Точикистон дар caмги харбй андешахои Президента Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон дакикан чунин кайд гардидааст: «Тoцuкuanoн дap cuëcamu xopuyü ea ;œHKopu;ou cmpameгü Рoccuяpo ;амчун rnapum бoэъmuмoд naзupyфma as ososu ucnuцлoлuяm дap m маеъала juaeKpu ycmyeap ea npuнcunыaлü дошш» [10]

Мархилахои ташаккул ва рушди омузишгох xyд гувохи он аст, ки ин мyaccиcaи таълимй cифp дар чойи xoлй ва бе кадрхои миллй арзи хастй нaмyдaacг. Аввалин мyaccиcaи кacбии марзбонй дар Чумхурии Тoчикиcгoн (бе дарназардошта марказхои таълимй) табки Фармони Президента Чумхурии Тoчикиcгoн (11.06.2001) ва К^арори Хукумати Чумхурии Тoчикиcгoн тахти № 256 тaъcиc ёфтaacг. Ин аввалин caнaди хукуки мебошад, ки барои тайёр намудани мyтaxaccиcoни кacбй дар дoxили кишвар acoc гузошг. Дар заминаи кypcхoи кутохмуддати КХСД ХЧТ Омузишгохи олии capхaдй дар ш. Хдоор гашкил гардид.

Баъдан бо карори Президенг №598 аз 21.06.2001 оид ба баланд бардошгани фаъолияти xизмaтии Kиcмхoи харбии КХСД ХЧТ тaFЙиpy иловахо ворид карда шуда, caнaи 15.09.2001 pacмaн кушодашавии Омузишгохи Олии capхaдй ба вукуъ пaйвacг. Маводхои мавчуда гувохи онанд, ки барои coхибкacб намудани мyтaxaccиcoни coхaи capхaд якчанд coзишнoмaвy шаргномахои хукуматй байни Чумхурии Тoчикиcгoн ва Фeдepaтcияи Pocc™ ба имзо pacидaacг, аз чумла: мохи окгябри coли 2004 Созишномаи миёни Чумхурии Тoчикиcгoн ва Федератсияи Pocc™ дар бораи хамкорй оид ба ма^ала^и capхaдй аз чониби capoни харду кишвар дар шахри Сочии Фeдepaтcияи Рocия ба имзо рашд. Як банди ин Созишнома тайёр намудани кадрхо барои ^ушунхои capхaдии Чумхурии Тoчикиcгoн буд.

Яке аз омилхое, ки барои тезонидани корхо дар caмги oмoдacoзии мyтaxaccиcoни capхaд дар дoxил ва xopичи кишвар ин манша мегирад аз интикол ёфтани химояи xaти capхaд аз марзбонони Фeдepaтcияи Рoccия ба марзбонони точик буд. Дар баробари омода намудани мyтaxaccиcoни бaлaндиxтиcoc ма^алаи диргаре, ки мавриди мухокима карор гирифт, мархила ба мархила cyпopидaни xa™ марз ба capхaдбoнoни точик буд. ^абули ин coзишнoмa барои Точикистон ахамияти cиёcй ва таърикй дошт. Зеро Чумхурии Тoчикиcгoн хамчун давлати coхибиcгиклoл, ки capхaди давлатии xeшpo мycгaкилoнa хифз менамояд, бахои cиёcии байналмилалй дода мешавад.

25-уми майи coли 2004, 28 нафар мyтaxaccиcoни coхибкacб аввалин марогиба ин мyaccиcaи таълимиро xaтм намуда, барои хифзи capхaди давлатй рохкат мегиранд. Онхо аввалин кадрхои миллии Омузишгохи олии capхaдй буданд. Барои омода намудани мyтaxaccиcoни coхибкacб caхми омузгор - aфcapoн ба монанди: полковник Рачабов Ч., подполковникхо Шарипов А., Саркорова Ш., Назаров А., Ашуров З., Мирзоев Ф., Юcyпoвa К., ва майор ^аландаров С., беандоза нaзappac мебошад.

11 майи шли 2005, бо иштироки Президенти Чумхурии Точикистон, Сарфармондехи Олии ^уввахои Мycaллaхи Чумхурии Тoчикиcгoн Эмомалй Рахмон марошми caвгaндёдкyнии нaвacкapoни ^Ушунхои capхaдй дар к^ми низомии 2620-и КХ,С назди Хукумати Чумхурии Тoчикиcгoн доир гардид. «Дap cyxauu шaдбaшuu Пpeзuдeнmu Hywfypuu Тoцuкucnoн Эмaмaлü Ращон унвонт нaвacкapaн mc3CKKyp дaдa шуд, ru сз 4 ;œopy 183 кuлaмemp мapзu умыт Тoцuкыcnoн сщол 2 ;œopy 912 кuлaмemp 3epu нaзapamu цушун;т cap^aàuu мaмлaкam ^pop дaшma, 511 кылaмemp map2 бо Xumoй ea 810 кылaмemp бо Aфгoнucmaн дap cownu Бaдaxшoн, 134 км дap caumu но^т Шypaбaдu вuлaяmu Xamлoн 6a uxmuëpu rnpy^ou мapзбoнu ^y-uyuu Тoцuкucnoн вoгyзop гapдuд. Pys;ou наздш боз 530 км мapз дap цunъau нощщт Пснц ea Mup Caüuö Amu ^смадот ma;mu щмош cap;aдбoнoнu moym eoeyo мeшaвaд. Ин maèeup^o мyвoфuщ Сoзuшнoмau 6amu Xyкyмamu Цyм;ypuu Тoцuкыcnoн eaXyкyмamu ФeдepamcuяuРоажя смалимeгсpдсд» [11].

Бо мавдди баланд бардошгани caray ^фати дониш, неруи зехнй ва икгидорй кадрй дар оянда тacмим гирифта шуд, ки Омузишгохи олии capхaдии КДАМ ЧТ ба Донишкадаи capхaдии Точикистон табдил дода шавад. Бобаста ба ин макала карори Хукумати Чумхурии Точикистон №199 аз 03.05.2006 ба тавшб pacид. Минбаъд карори Хукумати Чумхурии Точикистон, №123/5 аз 19.03.2007 дар бораи «Сappaёcaти Кушунхои capхaдии КДАМ ЧТ Донишкадаи capхaдии Точикистон бо номи «Омузишгохи олии capхaдй» (Донишкадаи харбй)-и КДАМ ЧТ номгузори шуд ва он аз ш. Х^ор ба шахри Душанбе интикол ёфт.

Бояд кайд намуд, ки дар мухайё coxтaни инфpacoxтopи Омузишгох caхми шарикони хамкор низ нaзappac мебошад. <tâmo;ou мaъмypü, cuнфxoнщou naълuмü, о/шона, moßop^ou мaцлucгyзapoнü 6apou 210 нaфap ea àrnap 6mo;ou Kopü дap ша^ Душанбе сз youuôu Бapнoмau Иnnщaдu Aepyno тд баИдopau cap^aàom дap OcuëuMapxarn ma^àuàu нас кapдaмешавад» [1, c.41].

Мавчудияти бино, утокхои корй, таълимй, ошкона, толорхои мачлистузаронй, варзишй, кигoбxoнa ва дигар инфpacoxтopи ин мyaccиcaи таълимй талаби замон мебошад. «Conu 2009

Омузишго.х дорои 4 кафедра буд, ки инхр: кафедрахои «Тактикам умуми», «Тактикаи сархади», «Цамъияти гуманитари» ва «Тарбияи бадан»-ро дар бармегирифтанд» [1, с.42].

Муассиси Донишкадаи олии сархадии КДАМ ЧТ ин Кумитаи давлатии амнияти миллии Чумхурии Точикистон мебошад. Аз ин ру, бо максади тачдиди назар намудани самтхои фаъолият, тахияи накшахои таълимй, илмй ва методии омузгорони донишкада аз чониби омузгорони баландихтисоси Мактаби олии КДАМ ЧТ мунтазам гуруххои корй таъсис ва сафарбар мегардиданд ва аз чониби онхо хамчун методист бо омузгорони донишкада ёрии методй расонида мешуд.

Мусаллам аст, ки бо дарназардошти зиёдшавии ахолй дар кишвар, рушди техникаву технологияи муосир ва зиёд шудани хатархои экстремизм ва терроризм дар чахон, махсусан хамсархад будани Точикистон бо Афганистан зарурияти зиёд намудани кисмхои харбй, дар сархад ва тайёр намудани мутахассисони ихтисосманд пеш омад. Масъалахои мазкур на танхо мушкилоти Точикистонро дар самти мухофизати сархад, балки кишвархои аъзои ИДМ - ро низ ба ташвиш оварда, барои таквият бахшидани хати сархади Точикистон водор намуд. Тайёр намудани сархадбон кори сахлу осон нест, аз ин ру, Точикистони сохибистиклол дар ин самт ба кумаку дастгирй ниёз дошт. Дастгирии бевоситаи кишвархои дуст ба монанди Федератсияи Россия ва К^азокистон дар самти тайёр намудани кадрхои марзбонй барои кишвари мо айни муддао буд. Баланд бардоштани савияи дониш, махорату малака ва бохабар будан аз техникаву технологияи хозиразамон сархадбонони чавони болаёкат барои тахсил ба Академияи миллии сархадии Чумхурии Украина, Донишкадаи сархадии К^азокистон, Академияи Голитсинаи ш. Москва, ки дар асоси шартномахои дучониба хамкорй мекунанд ба тахсил фиристода мешаванд.

Вобаста ба ин масъала Президенти кишвар чунин иброз медоранд: «Бо дарназардошти ин, мо дар давоми беш аз да% соли охир зиёда аз 500 нафар хизматчиёни харбии Кушунхои сархрдиро барои тахсил ба донишго%%ои низомии кишвархои хорици фиристонидем» [12].

Бо вучуди кисман ба тахсил фарогирифта шудани чавонони точик ба муассисахои таълимии кишвархои хорич, хануз хам норасоии кадрй дар ин чабха эхсос мегардид, аз ин ру соли 2014 Омузишгохи мазкурро 500 нафар мухассилин хатм намуда барои химояи сархади давлатй фиристода мешаванд, аммо талаботи кушунхои сархадии КДАМ ЧТ ба пуррагй таъмин намегардад. Зарурияти халли масъалаи мазкурро ба инобат гирифта, соли 2016 карори Хукумати Чумхурии Точикистон, тахти №128-5 аз 31-уми март макоми Омузишгохи олии сархадй ба Донишкадаи олии сархадй таFЙир дода мешавад ва то имруз дар ин муассисаи таълимй садхо чавонон ба тахсил фарогирифта мешаванд. Тибки маълумот то соли 2019 «Донишкадаи олии сархадиро 930 нафар курсантон, аз цумла 10 нафар цавондухтар ва аз ин мицдор 22 нафар бо дипломи сурх хатм намуда, дар хифзи сархади давлати фаъолият намуда истодаанд» [2, с. 196].

Масъалаи таъсис додани муассисахои таълимй ва ба омузиш чалб намудани шунавандагону донишчуён дигар асту, масъалаи бо кадрхои унвондори илмй таъмин намудани омузгорони онхо дигар аст. Тибки маълумоти омории Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон «...агар соли 1991-1992 13 муассисаи тахсилоти олии касби фаъолият мекард, имруз дар цумхурй 38 муассисаи тахрилоти олии касби фаъолият менамояд, ки аз ин 14 донишгох, 15 донишкада, 3 филиали муассисаи тахсилоти олии касбии Федератсияи Русия, филиали Донишгохи технологии Тоцикистон дар шахри Исфара, Консерваторияи милли ва 4муассисаи таълимии мацомоти цудрати» [7, с.55].' бошанд, пас ин ракамхо соли 2020 чунин аст: муассисахои тахсилоти олии касбй 40 адад мебошад, ки аз ин шумора 17 - донишгох, 14 - донишкада, 1 - косерватория, 4 - муассисахои тахсилоти олии касбии макомоти хифзи хукук ва 4 адад филиалхои муассисахои тахсилоти олии касбй дар кишвар фаъолият мекунанд.

Масъалаи дигар ин бо кадрхои унвони илмидошта таъмин намудани муассисахои таълимй ва чалби харчи бештари чавонону мухаккикон ба корхои илмй мебошад. Агар соли 1991 дар чумхурй 1835 нафар номзади илм ва 226 нафар доктори илм фаъолият мекарданд, ин ракам дар соли 2009 мутаносибан ба 1806 номзади илм ва 409 нафар доктори илм ва дар соли 2020, 2487 ва 698 нафар расид [4].

Бояд кайд намуд, ки солхои охир бо ташаббуси рохбарияти донишкада ва дастгирии бевоситаи Раиси Кумитаи давлатии амнияти миллии Чумхурии Точикистон, генерал-полковник Ятимов С.С., масъалаи чалб намудани кадрхои ихтисосманд ва дорои унвони илмидошта дар донишкада диккати махсус дода шудааст. Натичаи чунин дастгириву ташаббусхо буданд, ки дар як мухлати кутох зарфияти илмии Донишкада бо мутахассисони унвондору баланд ихтисос таъмин гардид. «Айни хол дар Донишкадаи олии сархади 1 нафар академик, 2 доктори илм ва профессор, 11 номзади илм, 3 адъюнкт, 6 унвонцу ва зиёда аз 40 нафар омузгор-афсарон ба курсантон дарс меомузанд [2, с.196].

Барои омода намудани мутахассисони сохибкасб дар самти сархад ва таъсису рушди ин муассисаи таълимй то имруз сахми полковник Саидов Р., генерал майор Рогов А., полковник Тиллоев Т., генерал майор Гураев А., генерал лейтенант Азимов А., генерал майор Назиров С.,

подполковник Шохиён Ш., полковник Мирзоев Б., ва генерал майор Пиракзода X,., басо назаррасу мондагор аст.

Бо вучуди фаъолияти муассисахои олии касбй дар самти сархад боз як катор марказхову литсей ба тадрису тармим ва омодасозии кадрхои оянда барои Донишкадаи Олии сархадии КДАМ ЧТ фаъолияти самараноки худро ба рох мондаанд. Бояд хотиррасон намуд, ки захираи кадрй чун ходисаи табии хамавакт дар гардиш аст, дар як сол чандин нафар бо сабабхои марг, нафака, рухсатии хомиладорй ва дигар сабабхо чойи кори худро аз даст медиханд ва ё ба дигар сохтору идорахо ба кор шомил мешаванд. Аз ин ру зарурияти мунтазам тачдиди назар ва тайёр намудани кадрхо ба миён меояд. Рохбарияти кушунхои сархадй низ мунтазам бо максади тайёр намудани кадрхо дар самти сархад чорачуйи менамуданд ва илова ба кадрхои миллй инчунин ба муассисахои касбии хоричи кишвар низ дар асоси шартномахо мутахассисони варзида омода менамуданд.

Бо вучуди хамаи он барои такмили тахассус ва бозомузии кадрхои сархадй афсарони кушунхои сархадй «.мувофици созишнома ба кишвархри дуру наздик, аз цумла ИМА, Олмон, Чин, Хцндустон ва дигар кишвархр барои тцсил ва тацрибаомузй фиристодамешаванд»» [8].'

Вазифаи асосии Донишкада хамоно мувофики талаботи имруза омода намудани афсарон, мутахассисони сохибихтисос барои кушунхои сархадии КДАМ ЧТ мебошад. Вобаста талаботи замон ва фановарихои илми муосир мутахассисон аз руйи талабот омода карда мешаванд. Мувофики маълумоти мавчуда дар соли 2019 «Донишкадаи олии сархадй аз 2 факултет ва 9 кафедра иборат буда, азруйи 4 ихтисос мутахассис тайёр менамояд» [2, с.196].

Бар замми таъсиси Донишкадаву литсейхои касбй дар самти омода намудани мутахассисони сархад боз зарурият ба омода намудани онхо дар холати чангй ва гузаронидани машкхои тармими самти асосй ба хисоб меравад. Аз ин ру накши Марказхои таълимй дар самти омода намудани мутахассисони чавон кобили зикр аст. Таърихи ташаккул ва рушди «Марказхои касбомузй» низ боиси кайд аст.

Накши Муассисахои таълимии кушунхои сархадй аз кабили Донишкадаи Олии сархадй, Гимназияи харбии ба номи ворисони «Куруши Кабир», марказхои таълимии «Пойтахт», «Халкаёр», «Лангар» ва «Хоруг» дар омода намудани мутахассисони сархадй кобили таваччух мебошад. Новобаста аз даврахои мушкил ва шароити иктисоди мархила ба мархила такмил ёфта барои хифзу химояи сархади давлатй мутахассисони касбиро омода менамоянд.

Барои таквияти рафти таълиму тарбияи мутахассисони варзидаи муосир зарурияти таъсис додани литсей ба миён омад. Ин буд, ки санаи 28-уми майи соли 2019 бахшида ба Рузи сархадчиён аз чониби Сарфармондехи олии Куввахои мусаллахи кишвар, мухтарам Эмомалй Рахмон Гимназияи харбии ба номи ворисони «Куруши Кабир» таъсис ёфт. Гимназия дар шахри Душанбе бо масохати 1360 метри мураббаъ чойгир шудааст. Тибки накшаи кабул хамасола то сад нафар пас аз хатми синфи 9 аксаран хонандагони нимятим ва кулятим аз минтакахои дурдаст кабул карда мешаванд.

Мархилахои таъсиси Донишкадаи олии сархадии Кумитаи амнияти миллии Чумхурии Точикистон ва накши он дар омода намудани мутахассисони касбй дар шароити кунунй боиси ифтихор мебошад. Тахлили хамачонибаи таъсис, рушд, инкишоф ва накши он дар омода намудани мутахассисони сохибкасби сархадиро дар се мархилаи асосй чудо намудан мумкин аст:

Якум солхои 1991-2001, ки дар заминаи курсхои кутохмуддат, таъсис ёфта, он то курсхои шашмоха фаъолият намуд. Дуюм солхои 2001-2006 мархилаи аз курсхои шашмоха ба Омузишгохи олии сархадии КДАМ ЧТ ташаккул ёфт. Мархилаи сеюм ин солхои 2007-2020, ки дар сатхи баланди рушд расид. Аз Омузишгох то Донишкадаи олии сархадй тагйири ном карда, дар омода намудани мутахассисони миллй накши асоси гузошт. Илова ба ин, таъсиси литсейи харбии ба номи Куруши Кабир таъсис ва ба фаъолият ошз намуд.

Маводхои мавчуда гувохи онанд, ки накши Донишкадаи Олии сархадии КДАМ ЧТ дар тайёр ва омода намудани мутахассисони сохибкасбй сархад хело назаррас мебошад.

АДАБИЁТ

1. Маърифатгохи харбй. Мачаллаи харбию ватанпарастии Сарраёсати Кушунхои сархадии КДАМ ЧТ, №1 (01) мохи майи соли 2009. - 41с.

2. Марз чабхаи садокат. Душанбе «Ганч-нашриёт». -2019. - 311с.

3. С.Рачабов. Маорифи Чумхурии Точикистон// Рачабов С., Алифбеков З. Душанбе «Субхи Дониш». -2004 (нашри II) с

119.

4. Омории сохаи маорифи Чумхурии Точикистон барои солхои 2019-2020, Душанбе 2020.

5. Рузномаи «Бадахшони советй», «Посбонони далери ватан», 7.12.1990), №236 (9151) «Вафодорони халк».

6. Рузномаи «Садои мардум», №12 (493) аз 28.01.1993.

7. Рушди маориф ва илм дар даврони истиклолияти давлатй, Душанбе, «Маориф»-2016, с.192.

8. Сархад рукни мухими давлатдорй аст. Мачаллаи «Марзбон», №1 (01) майи 2009.

9. С. Камолов. Дар хифзи марзу буми кишвар

10. www.president.tj «Табрикоти телевизионй ба муносибати 9-солагии Рузи Ист

11. www.president.tj «Иштирок дар маросими савгандёдкунии наваскарони Куввахои сархадй 11.05.2005 14:00, шахри Душанбе. С

12. www.prssident.tj Суханронии Президенти Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон дар мачлиси тантанавй бахшида ба 15-солагии таъсисёбии Кушунхои сархадй 28.05.2009 13:00, шахри Душанбе

РОЛЬ ВЫСШЕГО ПОГРАНИЧНОГО ИНСТИТУТА В ПОДГОТОВКЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ ВОЕННЫХ КАДРОВ

Вопрос преданность, самопознание, уважение национальнътх ценностей и формирования традиции предков берёт начало от изучения науки и знаний, профессий, а также понимание истории своего народа и их достижений.

Говоря правдиво, история возникновения и эволюционная структура деятельность, конкретные цели в тоже время план высшего пограничного Института Комитета государственной безопасности Республики Таджикистан в направлении защиты национальных ценностей и по этой миссии подготовка высококвалифицированных кадров видно очень наглядно. Это является одной из страниц в истории таджикского народа и считается примером и гордостью наций.

Появление первых пограничных постов в территории сегодняшнего Таджикистана с 1872 года (в местном селении восточного Памира Шоджан) до сегодняшнего дня наряду с защитой границы, изучением путей и методов борьбы против нарушителей границы, наркотрафиков и других преступных лиц, школ, учебных заведений играли профессиональных специалистов совершили героических подвигов.

Ключевые слова: Высшие пограничные учебные заведения, Высший пограничный институт Государственный комитет национальной безопасности Республики Таджикистан, Пограничные войска, пограничник, пост, центр обучения, военные национальных кадры.

HIGHER BORDER INSTITUTE IN THE TRAINING OF NATIONAL MILITARY PERSONNEL

The article deals with the issue ofpatriotism, self-knowledge, protection of national values and the values of ancestral traditions, customs that stem from study ofscience, professional development, history of the nation and its achievements as well.

In this regard, it is significant to know the role of the history of the emergence and the evolution structure, and outstanding goals of the Border Institute of the State Committee for National Security of the Republic of Tajikistan. Moreover, it is important to be aware of its contribution towards the protection of national values and training qualifiedpersonnel as well. It is considered to be the just source ofpride and inspiration as stated.

Factually, schools and colleges have played an important role in training of professional specialists along with the protection of borders and the study ofappropriate ways of combating border violators, smugglers and other criminals since the first appearance of border checkpoints on the territory of present- day Tajikistan from 1872 (in the Shajon area of the Eastern Pamirs) to the present-day.

Key words: Border Academy, higher border Institute of the State Committee for National Security of the Republic of Tajikistan, border guards, outposts, training centers and national military personnel.

Сведения об автор:

Эгамбердиев Сино Лутфуллоевич — начальник управлении науки и инновации Государственного учреждения «Республиканский институт повышения квалификации и переподготовки работников сферы образования», 734024, г. Душанбе, улица Нисормухаммад, 15, тел: 227-63-94; (+992) 918907737, E-mai: somonjon-2014@mail.ru

About the author:

Egamberdiev Sino - Head of Department of Science and Innovation Teaching Methods, 734024, city of Dushanbe, street Nisormuhammad 15, E- mail: somonjon-2014 @mail. ruphone: 2-27-63-94: (+992) 918907737

УДК 327.8

ВКЛАД ТРАДИЦИОННОЙ ДИПЛОМАТИИ В УКРЕПЛЕНИЕ НЕЗАВИСИМОСТИ

РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Низомзода Х.

Национальная Академия наук Республики Таджикистан

Современное общество, живущее и функционирующее в эпоху глобализации, способствовало трансформации традиционной дипломатии в современную, которая включает в себя все государства мира и вовлечена в создание нового облика мира.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.