Научная статья на тему 'РОЛЬ ВЕРХОВНОГО ГЛАВНОКОМАНДУЮЩЕГО ВООРУЖЁННЫМИ СИЛАМИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ЭМОМАЛИ РАХМОНА В ФОРМИРОВАНИИ ПОГРАНИЧНЫХ ВОЙСК'

РОЛЬ ВЕРХОВНОГО ГЛАВНОКОМАНДУЮЩЕГО ВООРУЖЁННЫМИ СИЛАМИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ЭМОМАЛИ РАХМОНА В ФОРМИРОВАНИИ ПОГРАНИЧНЫХ ВОЙСК Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
79
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПОГРАНИЧНЫЕ ВОЙСКА / ПОГРАНИЧНИК / ЛЮБОВЬ К РОДИНЕ / ЗАЩИТА ГРАНИЦЫ / ПРЕЗИДЕНТ / ГЛАВНОКОМАНДУЮЩИЙ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Эгамбердиев Сино Лутфуллоевич

Вопрос изучения исторических периодов зашиты государства для каждого народа и национальности является одним из сложнейших вопросов. Являясь ответственным за безопасность границы или определённой территории наряду с нацией, вооруженные силы считаются одним из ключевых факторов независимости государства. После получения независимости Республики Таджикистан возник вопрос о необходимости формирования пограничных войск. Для организации Пограничных войск на практически в пустом месте и её обеспечения зданием, сооружением, обеспечением военной техникой, новейшим вооружением и успешным личным составом нужно было время и финансирование, которые поэтапно были организованы и внедрены. Для организации Пограничных войск Государственного Комитета Национальной Безопасности Республики Таджикистан, безусловно, велика роль Верховного Главнокомандующего Вооруженными Силами Республики Таджикистан,генерала армии Эмомали Рахмона.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE SUPREME COMMANDER-IN-CHIEF OF TAJIKISTAN'S ARMED FORCES, HIS EXCELLENCY EMOMALI RAHMON IN THE ESTABLISHMENT OF BORDER GUARDS

The problem of studying the historical events on the defense of the country security is considered to be the most urgent task of every nation and nationalities of the world. Indeed, having the ownership of border, the army is the most important symbols of independence of the country. There was a real necessity for establishing Border Guards after having gained the independence of the Tajik state. The organization of Border Guards needed a quantity of time and finance for its equipment with buildings, military technique and as well as modern tools (like arms) that was done in the periods of time. Factually, it was the great contribution of the brave son, Supreme Commander-in-Chief of Tajikistan's Armed Forces, Emomali Rahmon made towards the establishment of Border Guards of the State Committee for National Security (SCNS) in Tajikistan.

Текст научной работы на тему «РОЛЬ ВЕРХОВНОГО ГЛАВНОКОМАНДУЮЩЕГО ВООРУЖЁННЫМИ СИЛАМИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ЭМОМАЛИ РАХМОНА В ФОРМИРОВАНИИ ПОГРАНИЧНЫХ ВОЙСК»

ТАЪРИХИ ВА ТАНЙ-ОТЕЧЕСТВЕННАЯ ИСТОРИЯ-

NATIONAL HISTORY ♦ ♦

УДК- 355 (575.3) 09

ШКЩИ СAPФAPМОHДE^И ОЛИИ ЦУВВАХОИ МУСАЛЛАХИ ЧУМ^УPИИ TO^HKMCTOH, ГEHEPAЛИ APТИШ ЭМОМАЛИ PAХМОH ДAP ТАЪСИСИ ЦУШУЩОИ СAPХAДИ

ЭГAМБEPДИEВ С. Л., Институти таърих, бостоншиноси ва мардумшиносии ба номи А. Дониш

Даp таъpихи давлатдоpии ^p як кишваp шахсиятхои таъpихивy баpчаста ва номбаpдоpy муваффак;е вомехypанд, ки онхо даp маpxалавy вазъиятхои баpои кишваpашон мypаккабy хассос ба аpсаи сиёсат омада, су6оту осоиштагй ва pоxи pyшди минбаъдаи мамлакати хyдpо мyайян намyда, даp болоpавии обpyвy мак;оми давлаташон нак;ши боpиз гузошта-анд. Аз чумлаи ин гуна шахсиятхои баpчаста Чдач Вашингтон Пpезиденти Амpикои демокpатй, ки то имpyз маpдyми Амpико ба эxтиpоми y зо-дpyзашpо хамчун Рузи резидент чашн мегиpанд ё худ саpваpи мамлакати Хитой Мао Сзе Дун, саpваpи Тypкия Мустафо Камол Отатypк ва дигаpон, ки даp пешpафти кишваpxои худ сахми аpзишманд доpанд.

Даp Точикистон низ баъди ба даст оваpдани Истиклолияти давлатй маpдyми кишваp даp симои Пpезиденти Ч,yмxypии Точикистон мyxтаpам Эмомалй Рахмон маpди олиму ок;ил, фозилу хиpадманд ва генеpали аpти-ши муваффа^о мебинанд, ки даp вазъияти дyшвоpи таъpихй pоxбаpии давлатpо ба зиммаи худ гиpифта, онpо аз фаноёбй начот дод ва чомеаpо бо кддамхои кдтъй ба сулху осоиш, pyшдy суботи минбаъда хидоят намуд.

Ба андешаи мо асоси pyшдy таpаккиёт,пешpавию муваффак;иятхои xаp як кишваp аз тинчию оpомии он вобастагй доpад. Даp ин самт мо ме-тавонем нак;ши баpчастаи Саpфаpмондеxи Олии Куввахои Мусаллахи Ч,yмxypии Точикистонpо даp pоxи ба даст оваpдани тинчию оpомй ва таъсиси неpyxои маpзбонй гуфта гyзаpем.Чyн хамагон огаханд яке аз ни-шонахои давлат ин доштани худуди муайян ва аpтиш мебошад. Даp солхои 1991-1992 кишваpи мо ик;тидоpи мудофиавии саpxадpо надошт ва яке аз сабабхои асосии саp задани чангй шаxpвандй, дypy даpоз давом каpдани он ба набудани аpтиши миллй ва ^pyx^ саpxадй pабт доpад. Мавчуд набудани чунин сохтоp яъне Кушунхои алохидаи саpxадй даp pа-ванди баpк;аpоp каpдани сулху субот таъсиpи манфии хyдpо pасонид. Саpxади ба истилох беpyна (чyмxypиxои Афгонистон ва Чин), ки аз чони-би саpxадбонони соби^ Иттиходи Шypавй химоя мегаpдид, нак;ши бyфеp-pо ичpо мекаpд, ки он на танхо саpxади Точикистон, балки саpxади ИДМ кдсман хифз мекаpд. Бо даpназаpдошти вазъияти солхои 1991-1992

таъсиси ^уввахои Мусаллах яке аз масъалахои асосии сиёсати дохилй ва xopH^HH кишваp бyд.Баpои таъмини истиклолияти давлатй, хифзи якпоpчагй ва химояи маpзи он аз pохбаpияти кишваp масъулияти баланд талаб каpда мешyд, ки хаpчи зyдтаp нишонахои давлат аз кабили аpтиш, пули миллй, забони давлатй ва худуди онpо таъсис ва pасмй намояд.

Аз ин py, бо максади чоpй намудани таpтибот ва гиpифтани пеши pох,и чанги шахpвандй даp шахpи Душанбе, аввалин маpотиба Фаpмони Пpезиденти Ч,yмх,ypии Точикистон аз 22.12.1991 даp боpаи таъсиси 'Tваpдияи миллии Ч,yмхypии Точикистон" даp хайати 700 нафаp ба тасвиб pасида буд [9].

Баъдан санаи 17.09.1992 та^ти № ФП-188 "Даp боpаи таъсиси Вазоpати мудофиаи Ч,yмх,ypии Точикистон" фаpмони и.в. Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон Акбаpшо Искандаpов бо мазмуни зайл ба тасвиб pасид: "Бо максади хифзи Истиклолияти давлативу тамомияти аpзии Ч,yмхypии Точикистон ва ичpои каpоpи Ш^ои Олии Ч,yмх,ypии Точикистон аз 9.09.1991 № 387 "Даp боpаи чоpахои тахия намудани Консепсияи мудофиа ва амнияти Ч,yмхypии Точикистон каpоp мекунам: 1. Даp сохтоpи Девони вазиpони Ч,yмхypии Точикистон даp заминаи Кумитаи мудофиа, Комиссаpиати хаpбй ва Штаби мудофиаи ^аждании Ч,yмхypии Точикистон Вазоpати мудофиаи Ч,yмхypии Точикистон таъсис дода шавад". Чунки бе доштани Аpтиши миллй мавчудияти яке аз pyкнхои давлатй доштани аpтиш зеpи суол меpафт.

Аз чониби дигаp даp хамон лахзахо заpypияти таъсиси як сохтоpи мyтамаpкази макомоти кyдpатй ба миён омада буд. Чунки ба Fайp аз вазъияти саpхад хамаpyза даp дохили кишваp даххо чиноятхои вазнин ба амал меомаданд, ки фаъолияти дyшвоpи макомоти коpхои дохила, пpокpатypа, амният ва дигаp макомотpо боз хам мyшкилтаp мекаpданд. Вазъияти мазкyp pохбаpияти кишваpи навтаъсисpо водоp мекаpд, ки баpои хаpчи тезтаp ба эътидол оваpдани амнияту осоиши маpдyм ва мyтамаpказ гаpдонидани фаъолияти сохтоpхои кyдpатй чоpа андешад. Аз ин py, санаи 17.10.1992 Фаpмони ичpокyнандаи вазифаи Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон Акбаpшо Искандаpов "Даp боpаи таъсиси Шypои амнияти назди Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон" ба имзо pасид. Максади асосии сохтоpи мазкyp тахким ва хифзи истиклолияти давлатй, тамомияти аpзии Ч,yмхypии Точикистон ва хукуку озодихои шахpвандон буд. Яке аз вазифахои асосии Шypои амният ин таъмини амният ва хамохангсозии фаъолияти макомоти кyдpатй буд. Раиси Шypои амният Пpезиденти кишваp буда, pохбаpи хдйати коллегиалй оид ба масъалахои мудофиа ва амният даp кишваp мебошад.

Масъалаи дигаpе, ки кулли маpдyми кишваppо даp хамон давp бетаpаф намегузошт ин хаpчи зyдтаp кабул намудани Конститутсия буд. Аз нав тахия намудани лоихаи нави Конститутсияи Ч,yмхypии Точикистон ва таFЙиp додани хайати гypyхи коpй даp Ичлосияи таъpихии XVI Шypои

Олии Ч,yмхypии Точикистон даp шахpи Хучанд имконият фаpохам оваpд ва баъдан он даp Ичлосияи Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон аз 26.06.1993 аз нав тачдиди назаp гаpдида, pаиси комиссия Рахмонов Э.Ш., интихоб гаpдид.

16.11.1992 Ичлосияи таъpихии XVI Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон даp шахpи Хучанд баpгyзоp гаpдид ва заминаи аслии сулху субот байни куввахои мyхолифинpо мухайё намуд. 19.11.1992 мувофики моддаи 109-и Конститутсияи Ч,yмхypии Точикистон Kдpоpи Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон "Даp боpаи интихоботи Раиси Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон ба тасвиб pасид" ва мувофики каpоpи он Эмомалй Рахмонов Раиси Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон интихоб каpда шуд. Худи хамон pyз Раиси Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон Эмомалй Рахмонов ба саpони давлатхои Федеpатсияи Россия Б.Н.Елсин, Казокистон Н.А. Назаpбоев, KиpFизистон А.А. Акаев ва Узбекистон И.А. Каpимов мypочиатнома ба таpики зайл иpсол намуд: "Вазъи чамъиятию сиёсии Ч,yмхypии Точикистон ба тадбиpхои андешида шуда нигох накаpда, тоpафт муташаннич мегаpдад. Задyхypдхои мусаллахонаи таpафхои мукобил давом доpанд. Хуни одамони бегунох меpезад. Шyмоpаи гypезагон pyз то pyз меафзояд. Хавфи хамчун давлати мустакил баpхам хypдани Точикистон ва хамчун миллат нобуд шудани точикон ба миён омадааст.Даp ин pyзхои дyшвоp кисмхои дивизияи 201-уми пиёданизоми Федеpатсияи Россия бо хохиши Хукумати чyмхypй баъзе коpхонавy мyассисахоpо химоя каpда, ба таъмини pежими фавкулода даp шахpи Душанбе хамкоpй мекунад.

Ичлосияи Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон бо максади хаpчи зyдтаp ба эътидол оваpдани вазъият ба pаисони мамлакатхои ИДМ, иштиpоккyнандагони мулокоти шахpи Алмаато мypочиат каpда, хохиш менамояд, ки дивизияи 201-уми пиёданизом асоси куввахои дастачамъии хомии сулх гаpдад ва чyмхypихои Казокистону KиpFизистон ва Узбекистон даp ин масъала ба Ч,yмхypии Точикистон кyмаки хyдpо даpеF надоpанд" [2, 27].

Ин аввалин кадами yстyвоpе буд, ки аз чониби Раиси Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон баpои ба эътидол оваpдани вазъияти Точикистон ба саpони кишваpхои дуст мypочиат гаpдид ва чоpахои амалй даp ин самт андешида шуданд.

Даp чаласахои Ичлосияи таъpихии XVI Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон баpои баpтаpаф намудани мушкилихо ва чустучу намудани pоххои хали бyхpони сиёсй хаp як pохбаpи сохтоpи кyдpатй асосан Кумитаи амнияти миллй ва Вазоpати коpхои дохила ба вакилон хисобот медоданд. Даp ин чо метавон аз гyзоpиши фишypдаи собик pаиси Кумитаи амнияти миллии Ч,yмхypии Точикистон Солехбоев А.А., ки аpизаи аз pаиси КАМ озод шyданашpо ба чаласаи XVI Шypои Олй пешниход каpда буд, мисол оваpд, номбypда чунин ибpоз медоpад: "... як далелpо хамзамон

хотиppасон каpданй будам: даp муддати як сол зиёдтаp холо мову шумо pаиси хаштумини KАМ-pо таъин каpда истодаем.... мавpидxое буданд, ки мо ба Раиси чyмxyp итоат мекаpдем, гоххо тобеъ ба Девони вазиpон будем, чанд муддат моpо ба ихтиёpи муовини саpвазиp хам доданд, хатто як вактхо даp мачмуъ ба хамаашон итоатгаp будем. Шумо моpо дypyст фахмед оё ин хадамот мешавад?...." [10].

Баъдан даp хамон ичлосия pаиси нухуми Кумитаи амнияти миллии Ч,yмxypии Точикистон, полковник Сайдамиp Зyxypов интихоб мегаpдад.

Халки точик даp таъpихи мавчудияти худ баъди xазоp сол сохиби неpyxои саpxадй гаpдид, ки асосгyзоpи он Раиси онвактаи Шypои Олии Ч,yмxypии Точикистон Э.Ш.Рахмонов ва собик вазиpи амнияти Ч,yмxypии Точикистон С. Зyxypов буданд.

Масъалаи тинчию оpомй ва ба даст оваpдани сулху субот танхо аз макомоти кyдpатй ва pоxбаpон вобастагй надошт. Даp ин чо хамчун кувваи асосй ва халкунандаи такдиpи минбаъдаи худ халк бояд бетаpафй накунад. Аз ин py баpои гиpифтани тасмими нихой ва дода нашудан ба xаp гуна иFво санаи 12.12.1992 Раиси Шypои Олии Ч,yмxypии Точикистон Эмомалй Рахмонов ба халки Точикистон мypочиат каpда гуфт: "Халки мо имpyз дyшвоpтаpин ва фочианоктаpин давpаxои таъpихи хешpо аз саp мегyзаpонад. Дакикат талх аст, вале мо бояд икpоp шавем, ки куввахои муайян сабабгоpи фочиаи миллат гаpдиданд. Даp натича будан ё набудани чyмxypии сохибистиклоли мо зеpи хатаp монд" [1,4].

Даp он холатхо ба Fайp аз истифодаи кувваи xаpбивy чисмонй боз истифодаи неpyи солиму созанда, накши асосй дошт. Чунки маpдyм ва ахолии кишваp ба неpyи солиму созанда ниёз доштанд. Даp хамин хол мypочиатномаи мазкyp айни мудао ва саpивактй буд.

Вазъияти мypаккаб, фаъолияти пypмашаккат ва сатхи печидаи чинояту чинояткоpиpо ба инобат гиpифта, pоxбаpияти кишваp танхо мохи декабpи соли 1992 санадхои зеpинpо ба тавсиб меpасонанд, ки баpои xаpчи зyдтаp ба эътидол омадани вазъият мусоидат мекаpданд, аз чумла: ^онуни Ч,yмxypии Точикистон "Даp боpаи аз чавобгаpии чиной, интизомй ва маъмypй озод каpдани шахсоне, ки даp давpаи аз 27 маpт то 25 ноябpи соли 1992 чиноят ва амалхои Fайpиконyнй содиp каpдаанд" (3.12.1992), фаpмонxо "Даp боpаи ихтиёpан сyпоpидан ва мyсодиpа каpдани силохи оташфишон ва лавозимоти чангй" (18.12.1992), фаpмон "Даp боpаи тадбиpxои беxтаp намудани хифзи маpзи давлатии Ч,yмxypии Точикистон" (18.12.1992). Бояд кайд намуд, ки ин ду фаpмон баpои ба эътидол оваpдани хам вазъияти дохилй ва хам саpxади кишваp накши хело калон бозиданд. Чунки аз мохи май то санаи ба тасвиб pасидани фаpмони мазкyp танхо аз вайpонкyнандагони саpxади давлатй 425 адад яpоки оташфишон, беш аз 128 xазоp лавозимоти чангй ва зиёда аз 7 кг моддахои нашъаоваp мyсодиpа гаpдида буд [11].

Баъдан фаpмони дигаpи Раиси Шypои Олии Ч,yмxypии Точикистон

Эмомалй Рахмонов аз санаи 18.12.1992 ба тасвиб pасид, ки он аввалин санади такдиpсоз даp pохи таъсиси Аpтиши миллии Ч,yмхypии Точикистон буд. Даp фаpмони мазкyp омадааст: "Даp асоси кисмхои Чдбхаи халкии Ч,yмхypии Точикистон аз дигаp дастахои мусаллахе, ки Дукумати Ч,yмхypии Точикистонpо дастгиpй менамоянд, хамчунин аз хисоби даъват каpдани чавонон ба хизмати хакикии хаpбии Куввахои Мусаллахи Ч,yмхypии Точикистон таъсис дода шавад".

Албатта, таъсис додани Куввахои Мусаллахи кишваp даp он pyзхои сахту сангин баpои маpдyми точик, аъзоёни pаёсати Шypои Олй, инчунин саpбозонy афсаpон ва pохбаpони чузъу томхои хаpбй коpи осону сахл набуд.Аз чониби дигаp набудани мутахассисони сохавй, чойи хоб, камбудии Fизо, саpy либос ва шаpоити коpй мушкилоти асосии саpбозонy афсаpони он давpа ба хисоб меpафт. Даp хакикат кишваpи мо Аpтиши миллии хyдpо аз сифp OFOЗ намуд, хамчун меpосхyp аз собик ИЧ,ШС ягон техника ва инфpасохтоpи чавобгу ба талабот ба худ нагиpифтааст. Долати онвактаpо ба хотиp оваpда, Саpфаpмондехи Олии Кувахои Мусаллахи кишваp, генеpали аpтиш мyхтаpам Эмомалй Рахмон хангоми сyханpонй бахшида ба 20 - солагии таъсисёбии Кушунхои саpхадии КДАМ Ч,Т чунин таъкид мекунанд: "Ман неpyхои мyсаллахpо даp таги хайма таъсис додам ва хатто вазиppо аз хоpичи кишваp оваpда таъин каpдам..." [13].

Оpе, даp хакикат таъсиси Куввахои Мусаллахи кишваp коpи сахлу осон набуд ва Пpезиденти кишваp Эмомалй Рахмон асосгyзоpи Аpтиши миллй эътиpоф гаpдидааст. Дануз соли 1994 аз чониби собик Пpезиденти Федеpатсияи Россия Б.Н.Елтсин, бобати хизматхои шоён даp самти хифзи саpхади давлатй бо медали "Баpои хизмати шоён даp хифзи саpхади давлатй" кадpдонй гаpдида буд.

Чунон, ки даp боло ишоpа гаpдид, максади асосии pохбаpияти кишваp ин хотима бахшидан ба чанги шахpвандй буд ва баpои ноил гаpдидан ба он якчанд хадафхои асосй даp пеш меистод, аз чумла мустахкам намудани саpхади давлатй. Бо ин максад санаи 18.12.1992 тибки каpоpи Раёсати Ш^ои Олии Ч,yмхypии Точикистон тахти № 981 даp назди Кумитаи амнияти миллй "Бpигадаи таъиноти махсус" аз хисоби аъзоёни Фpонти халкй ибоpат аз 1200 нафаp таъсис ёфт [12].

Аввалин командиpи бpигада полковник (баъдтаp генеpал) Сафаpалй Сайфуллоев таъин мегаpдад. Бpигада фаъолияти хyдpо даp 4 гypyх асосан даp минтакахои осебпазиpи саpхад нохияхои Шахpитyс, Kyмсангиp, (хозиpа Чдйхун) Фаpхоp ва Шypобод (холо Шамсиддин Шохин)-и вилояти Хатлон pохандозй менамояд. Тавpе, ки даp боло ишоpа гаpдид, максади них,оии гypyххои мазкyp асосан баpкаpоp намудани сохти конститутсионй, таъмини амнияти минтакахои назди саpхадй ва мустахкам намудани хати маpз бо Ч,yмхypии АфFOнистон ба хисоб меpафт.

Пас аз дах pyз Пpезидиyми Шypои Олии Ч,yмхypии Точикистон 28-уми декабpи соли 1992 тахти № 989 ^аpоp "Даp боpаи ташкили Раёсат

(Упpавления) оид ба мухофизати Саpxади давлатии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ч,yмxypии Точикистон"-pо даp сохтоpи Кумитаи давлатии амнияти миллй таъсис дод. Ин ду санад даp таъсиси яке аз Кушунхои Куввахои Мусаллахи кишваp минбаъд накши хело асосиpо бозиданд ва хамчун таxкypсии Кушунхои саpxадии кишваp эътиpоф гаpдиданд. Даp системаи Куввахои Мусаллах халкаи аз хама xассостаpинpо Кушунхои саpxадй ташкил медихад. Таъсиси xаp як сохтоp ва зеpсохтоpи xаpбй ба мустахкамшавии Куввахои Мусаллахи кишваp асос мегузошт. То ин муддат химояи самти чанубу шаpкии саpxади кишваppо Кушунхои саpxадии Федеpатсияи Россия ба зимма доштанд.

Баpои ташкил намудани Кушунхои саpxадй ва мучаххаз гаpдонидани онхо бо биною иншоот, техникаи xаpбй, аслихаи xозиpазамон ва Fайpа вакт ва маблаF лозим буд, ки он бо дастгиpии бевосита ва хамачонибаи Саpфаpмондеxи Олии Куввахои Мусаллахи Ч,yмxypии Точикистон, генеpали аpтиш, мyxтаpам Эмомалй Рахмон маpxала ба маpxала ташкил ва мучаххаз гаpдонида шуд. Кушунхои саpxадй бо чузъу томхояш аз pyзxои аввали таъсисёбиаш бо дастгиpиxои Саpваpи давлат, Пешвои миллат, мyxтаpам Эмомалй Рахмон ва дастypy сyпоpишxои y даp тамоми самтхои саpxади давлатй фаъолияти хyдpо пypзyp намуда, амният, якпоpчагй ва тамомияти аpзии онpо таъмин менамояд, ки ин боиси оpомй ва осоиштагии маpдyми Точикистон мебошад. Масъалаи хифзу химояи маpзy буми кишваp, дахлнопазиpии худуд даp Конститутсияи Ч,yмxypии Точикистон бо таFЙиpy иловахо аз 22 майи соли 2016 дакикан даp бобхои якум "Асосхои сохтоpи Конститутсионй", моддаи 7 "Дудуди Точикистон таксимнашаванда ва дахлнопазиp мебошад" ва боби дуюм "Дукук, озодй, вазифахои асосии инсон ва шаxpванд" моддаи 43 "Дифзи Ватан, химояи манфиати давлат, тахкими истиклолият, амният ва иктидоpи мудофиавии он вазифаи мукаддаси шаxpванд аст" даpч гаpдидааст. Аз ин py, хотиppасон бояд намуд, ки химояи манфиатхои давлат на танхо вазифаи коpмандони макомоти кyдpатй, балки шаxpвандон низ мебошад.

Ч,ихати мустахкамии хифзи саpxади давлатй ва мухайё намудани шаpоити коpй, маишй ва фаpxангивy фаpоFатии саpбозонy афсаpони ин ниход аз чониби Дукумати кишваp як ^TOp иншоот навсозй ва бунёд гаpдиданд, аз чумла, 3 pаёсати минтакавй, 17 отpяди саpxадй, ду отpяди таъйиноти махсус, Донишкадаи саpxадй, эскадpилияи алохидаи хавой, 7 комендатypаи саpxадй, 158 дидбонгохи саpxадй, 34 нуктаи гyзаpгоxи саpxадй, 4 маpкази таълимй, 3 госпитали xаpбй ва 5 кисми xаpбии таъминоти техникй таъсис ва бунёд каpда шуданд [6,14].

Пpезиденти кишваp мyxтаpам Эмомалй Рахмон даp ин pадиф тахдиду хатаpxои мyосиp, аз чумла, теppоpизмy экстpемизмpо, ки ба мушкилоти чиддии чомеаи башаpй табдил ёфтаанд, баpои Точикистон истисно намедонад ва даp кулли сyханpониxои худ pисолатy масъулияти неpyxои маpзбониpо хамчун вазифаи умда хисобида, изxоp медоpад, ки

«Саpхад хамчун pамзи мукаддас ва тамомияти аpзй яке аз нишонахои давлати сохибихтиёp буда, химояи онpо фаpзандони бонангу номус таъмин мекунанд». Бешакку шубха, ин суханон ба кахpамонони часypy шучоъ - саpбозонy афсаpони Кушунхои саpхадй нигаpонида шудааст.

Дангоми тахлили заминахои таъсисёбии танхо як сохтоpи макомоти кyдpатй, яъне Кушунхои саpхадии КДАМ Ч,Т маълум гаpдид, ки асосан даp ду маpхала хамчун сохтоpи мукаммал аpзи хастй намудааст: Якум аз OFOЗи соли 1991 то соли 2010 он санаду хуччатхои меъёpие, ки даp ин сохтоp pyйи коp омаданд, бо максади таъсис кабул гаpдидаанд. Ин солхои 1991-2010-pO даp баp мегиpад ва тули ин солхо зиёда аз 46 санаду хуччатхои меъёpй, аз чумла: 17-конун, 16-фаpмон, 7-каpоp, 4-созишнома, 1 стpатегия "Стpатегияи миллии идоpа намудани саpхад ва Накшаи ичpои он", (^аpоpи Дукумати Ч,yмхypии Точикистон № 202 аз 29.04.2010) ва «Баpномаи давлатй оид ба pyшди Кушунхои саpхадй» ба тасвиб pасидааст, ки хамаи онхо баpои таквият бахшидан даp фаъолияти Кушунхои саpхадй ва мyштаpак бо дигаp сохтоpхои кyдpатй pавона гаpдидаанд, кабул гаpдидааст.

Маpхалаи дуюм аз OFOЗи соли 2010 то инчониб бо максади ташаккули Кушунхои саpхадй тачдиди назаp гаpдидаанд.

Дамаи ин pакамхо гувохи онанд, ки pохбаpияти кишваp, пайваста даp бехтаp намудани шаpтy шаpоити хизмат ва осудагии маpдyм пайваста саъю кушиш ба хаpч медиханд. Чунки хизматчиёни Кушунхои саpхадй даp сафи пеши хифзи аpзишхои миллй ва суботу оpомии сокинони Ватани махбубамон каpоp доpанд.

Новобаста аз коpхои ба анчомpасида моpо заpyp аст, ки даp хифзу химояи саpхади давлатй чиддан ахамият дода, ичpои коpхои зеpинpо даp ин самт чоннок намоем:

-мунтазам ташкил ва гyзаpонидани чоpабинихои хаpбй-ватандyстй бо иштиpоки мутахассисони сохавй ва собикадоpони чузъу томхои Кушунхои саpхадй ва таъсис додани баpномаи телевизионии "Маpзбон";

-чалби омyзгоpони ихтисосманди фанни "Омодагии дифоъи хаpбй" даp МТМУ;

-ба тавpи доимй ташкил ва чоннок намудани фаъолияти гypyххои дpyжиначиёни ихтиёpй даp шахpy нохияхои минтакаи наздисаpхадй;

-таквият додани хамкоpии мутакобила байни хизматчиёни Кушунхои саpхадй бо сокинони назди маpзй.

Хамин таpик, накши мyассиpy саpнавиштсози Саpфаpмондехи Олии Куввахои Мусаллахи ^y^yp™ Точикистон, генеpали аpтиш мyхтаpам Эмомалй Рахмон даp таъсиси Кушунхои саpхадии Чyмхypии Точикистон даp сахфахои pавшани таъpихи халки точик хамчун як маpхилаи саpнавиштсоз сабт гаpдидааст ва он як мактаби ибpати давлатдоpию давлатсозй ба шyмоp меpавад.

АДАБИЁТ

1. Эмомалй Радмон. "Начотбахши миллат". Китоби1.Душанбе: "Ирфон", 2011,- С.4.

2. Эмомалй Радмон. "Начотбахши миллат". Китоби1.Душанбе: "Ирфон", 2011,- С.27.

3. Бойгонии марказии Ч,умдурии Точикистон, фонди № 297, федристи № 40, протоколдои 115, садифахои 8,16,184;

4. Конститутсияи Ч,умдурии Точикистон.

5. Конуни Ч,умдурии Точикистон "Дар бораи сардади давлатии Ч,умдурии Точикистон".

6. Марз чабдаи садокат, (Чоряк асри фаъолияти Кушундои сардадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ч,умдурии Точикистон. Душанбе,-2019) дайати эчодй: Одинаев X,., Суяров З., С.Эгамбердиев.

7. Накши Кушундои сардадй дар тадкими амнияти миллй//Паёми Донишгоди омузгорй, №2.-Душанбе 2020, С.-175-179. Муаллифон Х. Курбонзода, С. Эгамбердиев.

8. Паёми шодбошии Асосгузори сулду ваддати миллй-Пешвои миллат, Президенти Ч,умдурии Точикистон, мудтарам Эмомалй Радмон ба муносибати Рузи сардадбонон, "Хифзи амнияти кишвар вазифаи ифтихорист".// Нашрияи "Омузгор", №23 (12247) 4.06.2020.

9. Рузномаи "Ч,умдурият" аз 24.12.1991, № 245 (18545).

10. Рузномаи "Садои мардум", № 225 (475) аз 15.12.1992.

11. Рузномаи "Ч,умдурият". 24.12.1992, № 217.

12. Рузномаи "Паёми Душанбе", № 191 аз 29.12.1992.

13. Суханронии Президенти Ч,умдурии Точикистон, мудтарам Эмомалй Радмон бахшида ба ифтихори 20 - солагии таъсисёбии Кушундои сардадй 27.05.2014, шадри Душанбе. Кохи Ваддат.

14. Суханронии Пешвои миллат мудтарам Эмомалй Рахмон дар мачлиси тантанавй ба муносибати 25-солагии таъсисёбии Кушундои сардадй. Рузномаи "Садои мардум", № 62 (4012) 30.05.2019.

НАКЩИ САРФАРМОНДЕЩ ОЛИИ ЦУВВА^ОИ МУСАЛЛА^И

ЧУщУРИИ ТОЧИКИСТОН, генерали артиш эмомалй радмон ДАР ТАЪСИСИ ЦУШУщОИ САРДАДИ

Масъалаи омузиши даврадои таърихии дифзу димояи давлат барои дар як халку миллат мудим ба дисоб меравад. Содиби марзу бум ё дудуди муайян будан дар катори миллат, забон ва артиш яке аз нишонадои мудиммтарини содибистиклолии давлат мебошад.

Баъди содибистиклол гардидани Чумдурии Точикистон зарурияти таъсиси Кушундои сардадй ба миён омад. Барои дар заминаи холй ташкил намудани Кушундои сардадй ва мучаддаз гардонидани он бо биною иншоот, техникаи дарбй, аслидаи дозиразамон ва гайра вакт ва маблаг лозим буд, ки ин мардала ба мардала ташкил ва мучаддаз гардонида шуд. Барои таъсис додани Кушундои сардадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Чумдурии Точикистон садми мондагори Сарфармондеди Олии Куввадои Мусаллади кишвар, генерали артиш Эмомалй Радмон бенидоят калон аст.

Калидвожадо: Щшущои сардадй, марзбон, ватандустй, димояи саруад, Президент, Сарфармондеу, Артиш.

РОЛЬ ВЕРХОВНОГО ГЛАВНОКОМАНДУЮЩЕГО ВООРУЖЁННЫМИ СИЛАМИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

ЭМОМАЛИ РАХМОНА В ФОРМИРОВАНИИ ПОГРАНИЧНЫХ ВОЙСК

Вопрос изучения исторических периодов зашиты государства для каждого народа и национальности является одним из сложнейших вопросов. Являясь ответственным за безопасность границы или определённой территории наряду с нацией, вооруженные силы считаются одним из ключевых факторов независимости государства.

После получения независимости Республики Таджикистан возник вопрос о необходимости формирования пограничных войск. Для организации Пограничных войск на практически в пустом месте и её обеспечения зданием, сооружением, обеспечением военной техникой, новейшим вооружением и успешным личным составом нужно было время и финансирование, которые поэтапно были организованы и внедрены. Для организации Пограничных войск Государственного Комитета Национальной Безопасности Республики Таджикистан, безусловно, велика роль Верховного Главнокомандующего Вооруженными Силами Республики Таджикистан,генерала армии Эмомали Рахмона.

Ключевые слова: Пограничные войска, пограничник, любовь к родине, защита границы, Президент, Главнокомандующий, Армия.

THE SUPREME COMMANDER-IN-CHIEF OF TAJIKISTAN'S

ARMED FORCES, HIS EXCELLENCY EMOMALI RAHMON IN THE ESTABLISHMENT OF BORDER GUARDS

The problem of studying the historical events on the defense of the country security is considered to be the most urgent task of every nation and nationalities of the world. Indeed, having the ownership of border, the army is the most important symbols of independence of the country.

There was a real necessity for establishing Border Guards after having gained the independence of the Tajik state. The organization of Border Guards needed a quantity of time and finance for its equipment with buildings, military technique and as well as modern tools (like arms) that was done in the periods of time.

Factually, it was the great contribution of the brave son, Supreme Commanderin-Chief of Tajikistan's Armed Forces, Emomali Rahmon made towards the establishment of Border Guards of the State Committee for National Security (SCNS) in Tajikistan.

Key words: State, border guard's troops, border guard, love for the country, defense of the border, President, Commander-in-Chief and the Army.

Сведения об авторе: Эгамбердиев Сино Лутфуллоевич - соискатель Института истории, археология и этнографии имени Ахмада Дониша, начальник управления науки и инновации Государственного учреждения "Республиканский институт повышения квалификации и переподготовки работников сферы образования",734024,г. Душанбе, улица Нисор Мухаммад, 15. Телефон:(+992 37) 227-63-94; (+992) 918-90-77-37. E-mai: somonjon-2014@mail.ru

Information about the author: Egamberdiev Sino Lutfulloevich - аpplicant for the Institute of History, Archeology and Ethnography named after Akhmad Donish, Head of the Science and Innovation Department of the State Institution "Republican Institute for Advanced Training and Retraining of Education Workers", 734024, Dushanbe, Nisormuhammad street, 15. Phone: (+ 992 37) 227-63-94; (+992) 918-90-77-37. E-mai: somonion-2014@mail.ru

УДК: 93/94 (575.34) (575.3)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.