CC BY
6ГТАХР 14.29.0514.25.19
Б1Л1М АЛУДА ЕРЕКШЕ ЦАЖЕТТ1Л1КТЕР1 БАР Т¥ЛГАЛАРДЫ вНЕРГЕ БАУЛУДА СЫНЫПТАН ТЫС Ж¥МЫСТАРЫНЬЩ ОРНЫ МЕН МАЦЫЗДЫЛЫГЫ
М.А. Уразалиева1 1 п.г.к., профессор м.а., Казак мемлекеттiк цыздар педагогикалык университетi, Казакстан, Алматы к., e-mail: moldirorazaly@mail.ru
Мемлекетiмiз к^рп тацда даму мумкшдт шектеулi жандарга айрьщша назар аударып, ;амк;орлык; керсетуде. Бул ;амк;орлык;тын 69pi Елбасыныц халыкда жолдауында, ^Р Бiлiм туралы занында, «Кемтар балаларды элеуметтж-медициналыц-педагогикалык; тузеу ар;ылы ;олдау туралы» т.б. зандарында айтылып, дамуында KeMicTiri бар балаларга кемек керсетудiн тиiмдi жYЙeci, оларды о;ыту, тэрбиелеу, енбекке баулу жэне кэciби даярлыгын шешуде, коррекциялык; - бiлiм бeрудiн дамытушы сипатын арттыру мэceлeлeрi ай;ындалып, бала MYгeдeктiгiнiн алдын-алуга багытталган кептеген кекейкест мэселелер басымды мiндeттeр ;атарына к;ойылган.
Тушн свздер: тэрбие, енер, музыка, MYMкiндiгi шeктeулi балалар, сыныптан тыс жумыстар, арнайы мектеп.
Элемдегi каркынды дамып жаткан технология адамзат пршшшнде басты орын алды. БYгiнгi танда дYние жYзiн шарпып, кYнбе-кYн кадамын алшан баскан техника заманы адам eмiрiнiн манызды бeлiгiне айналганы рас. Акпаратты-технология, компьютерлш бiлiктiлiк бiлiм жYЙесiнiн тYрлi салаларында кен де жан-жакты багытта дамып келедi. Бул жаЪанданудын занды кубылысы. Эр заманнын ез урпагына кояр жана талабы бар. Заманауи куралдарды колдану, гылымнын сонгы жаналыктарын eмiрге енгiзу мэселелерi адамзат дамуындагы кеп мэселелердi шешуде кызмет етедi.
Арнайы тYзету (коррекциялык) мектептщ теориялык-эдiснамалык негiзiн, гылыми-тужырымдамалык устанымдары мен модельдiк Yлгiлерiн, даму Yрдiсiн аныктап, когамымыздын басты багытына карай буру - бYгiнгi бiлiм жYЙесiнiн осы кYндiк жэне болашактагы id.
Арнайы тYзету (коррекциялык) мектептер кызметшщ элемдiк тэжiрибесiне CYЙенсек, бала бакшадан бастап, орта кэсiби бiлiм беретш бiлiм ошактарына дейiнгi аралыкта Yздiксiз бiлiм берудiн барлык баскыш-сатыларын камтитын, осы баскыштардын эркайсысында да элемдш eркениеттiн жетiстiктерiмен шебер уштастыра бшетш бiртутас Yзiлiссiз жYЙе болып калыптасуы тиiс [1; 17].
Бiздiн мектебiмiз тэуелшз елiмiз бен элемде жYрiп жаткан eзгерiстерге, даму болашактарына сай жанару Yдерiсi /прогресс/ мен YPДiсiне /процесс/ мейлшше бейiмделген мектеп болуга умтылады. Эр халыктын бiлiм жYЙесiнiн даму урдю тэлiм-тэрбиенiн казыктай тугыры. Уакыт озган сайын тэрбие беру, бшм беру реформалары когамнын дамуына карай Yнемi жангырып отырады. Осы бiр жанару, жанаша бiлiм сапасын уйымдастыру кeшiнде урпакты тэрбиелеу iсi галенкеде калып, акыл-ойы кенжелеп калган балаларды бшмнщ каркынды агысында жогалтып алмау мэселесi eзектi iске айналып отыр. Кенес дэуiрiнен бастау алган мYмкiндiгi шектеулi балаларга тэлiм-тэрбие беру мэселес кезiнде Yлкен сараптамалардан eтiп, арнайы педагогика саласынынн кeлемдi бeлiгiн кураган болса, бYгiнгi кYнi егемендiкке ие болган казакстандык арнайы педагогиканын аталмыш мэселеге ден койган гылыми непзделген, эдiснамалык енбектерiнiн мардымсыздыгы осы жумыстын кeкейкестiлiгiн арттыра тYседi.
МYмкiншiлiктерi шектелген балаларды окыту жэне тэрбиелеу Казакстан Республикасынын бiрынFай мемлекеттiк бiлiм беру жYЙесiне енгiзiлген. Бул мэселе сонгы жылдар iшiнде галымдардын зерттеу нысандарына айналумен катар, дефектолог муFалiмдерiнiн тэжрибесшде мYмкiншiлiгi шектеулi окушылардын тулFа етш дамытуда олардын коррекциялык бiлiм беру Yрдiсiнде тYрлi тэсiлдердi дамыту басты нысаета алынFан. 1995 жылдын 1 кыр^йек айында талкыланFан «Мемлекетпк бшм беру саласындаFы саясатынын тужырымдамасында» басты максат ретiнде бiлiм беру саласында кордаланып калFан проблемаларды талдап саралау, ыктимал жолдарын карастыру, болашактаFы даму баFыттарын айкындау мэселелерi алFа койылды. Бiлiм
беpy caлacындaFы элеyметтiк-экономикaльщ eзгеpicтеp aдaм cam^i^^hi кYPделi жaцFыpyмен acтaca жYpiп жaтыp.
KP ^лттык; мектебшщ ^a^macy кезещнде бYгiнгi бaлa бiлiмi мен тэpбиеciне жiтi rçapayшыльщ оpын aлып отыpFaны белгiлi. Тэyелciздiк aлFaлы жыл camrn жYpгiзiлiп отыpFaн бiлiм pефоpмaлapы бiздщ болaшaFымызFa caлынып жaтыpFaн дaцFыл жол деп rçapaFaнымыз жeн болap. Себеб^ ^й елдщ болсын дaмy жолы, яFни экономикaльщ-элеyметтiк жaFдaйынa тiкелей anapap жол - сол елдщ бшмшщ дaмyы болып тaбылaды. ^ни болaшaкгa бэсекеге ^бшего ел rçaтapынa ену мiндетiн бэсекеге кзбшетп мaмaн мойныш жYктелетiн aбыpойлы дa жayaпты мшдет болып отыp.
KP Бiлiм жYЙеciндегi жaцa бетб¥pыcтap белеci pетiнде бшм беpy pефоpмacындaFы жaцa ^j^apaCTap болып тaбылaды. ДYниежYзiлiк бiлiм жYЙеci caпacынa жarçындay, cондaй-arç жahaндaнy зaмaнындa ^ja^CTa^^^ жacтapдыц элем мемлекеттеpi apacындa бiлiмi мен тэpбиеci жaFынaн aprra жоcпapынa жылжу мшдетшщ мaцыздылыFы кiмдi дi де болca толFaндыpмaй rçоймaйды. Бiлiм мен тэpбие егiз жYpетiнi белгiлi. Тэpбие беpy ici отбacынaн бacтaп, бaпaбarçшa, мектеп rçaбыpFacы, мектептен тыс мекемелеpде жYpгiзiледi. Бiздiц rçapacтыpып отыpFaн бiлiм caтыcы мектеп 6уыны болFaндьщтaн, apнaйы тYзетy (коppекцияльщ) бшм беpетiн мектептщ бYгiнгi жaFдaйы болмarç. ЖоFapыдa aтaп eткендей, бiлiм жYЙеci бaлa жacыньщ кезендеpiн тольщ ^мтып шыFaды деyге болaды. Себебi, мектепaлды дaяpльщ топтapы жacындaFы бaлa жacынaн бacтaп, бacтayыш 6уын, оpтa 6уын, жоFapы 6уын, сонымен rçaтap кэшби бaFдapлaйтын 6уынды ^мтитын тугас бшм жYЙеci болып тaбылaды. Бiз соньщ iшiндегi «Музы^» пэнiне ^тысты мэcелелеpеге токт&лып eтемiз.
Мyзыкa eнеpi бacтayыш сынып оrçyшылapыньщ осы eнеp жeнiнде тYciнiгiн кецейтш, бaFдapлaмa кeлемiндегi бшмш тольщ мецгеpтy мiндетiн оpындaйды.
Музыга пэнiн жYpгiзy ici овдй емес екеш белгiлi. Мyзыкa мaмaны тек педaгогикaльщ шебеpлiктi, ic-тэжipибенi мецгеpген бшкп ^cra3 болып rçоймaй, сонымен ^rap бipнеше музытальщ acпaпты жоFapы дэpежеде мецгеpетiн, эдicтемелiк жaFынaн rçapyлaнFaн, iзденiмпaз дa шыFapмaшыл мaмaндьщ иегеpi болып тaбылaды. Мiне, бYгiнгi тaлaбы жоFapы зaмaн бaлacын тэpбиелеy iciнде м¥Faлiм, оныц iшiнде мyзыкa мaмaны болу мшдет бiзге осыны жYктейдi.
Жaн-жa^ты дa кeлемдi icтi бaлa тэpбиеci мен бiлiмiне apнay ж^мысыш aca жayaпкеpшiлiкпен rçapay бYгiнгi педaгог-пcихолог мaмaндapдьщ бacты бaFыты болуы тиic. Себеб^ кYнi еpтец мектеп ж^мысыта, яFни педaгогикaпьщ ^ызметке apaлacy бapыcындa aлдындa кездеcетiн ^ipyap ж¥мыcтapдa e3imrç педaгогикaльщ шебеpлiгiн, icкеpлiгi мен кдбшетш кepcете бiлyге эprçaшaн дaяp болуы кеpек [2;5].
Со^ы элемдiк педaгогикaльщ зеpттеyлеpдi capaлay, олapды мектеп тэжipибеciнде угымды rçолдaнy, ^лттьщ жYЙенщ еpекшелiгiн еcкеpе отыpa жaцa педaгогикaпьщ технологиялap мен инновaцияльщ бaFыттapды ж^мыс фоpмaлapындa оpынды пaйдaлaнy тэpiздi мaзм¥нды ж¥мыcтap тYзiлyде. ДYние жYзiнде жYpiп жaтrçaн Faлaмдaнy caяcaты, елiмiздiц тэyелciздiк aлFaннaн беpгi бipнеше жылдap iшiндегi caяcи, элеyметтiк-экономикaльщ дaмy ^ap^bi^i мемлекеттщ мaцызды бaFыттapыныц 6ípí - бiлiм беpy cana^m жетiлдipyге бaFыттaлды. Осы жолдa ipгелi зеpттеyлеp, iзденicтеp жYpгiзiлyде. Тapихи тэжipибелеpге CYЙене отыpып, e3mirç rçaпыптacrçaн мэдени-бшмдш дэcтYpлеpi мен ¥cтaнымдapы бap елдщ дaмy ^дамы тэpбие мен бшмнщ ^жет-гшин зaмaнымыз зеpделеп беpдi.
БYгiнгi кYнi дaмy интеллектyaвдьщ ^бшет тeмен бaлaлapдыц мyзыкaпьщ тэpбиеci мэcелеci эp елдщ Faлым-педaгогтapын толFaндыpып отыp: Евтушенко И.В. (Ресей), М.Видмеp, P.Виpшингa (ABcrp^), Х.Мayте (Финляндия), A.Сaнджоpджио (Итaлия), Д.Гудкиш (США) [3; 27].
Зуен^здыщ жеке т¥ЛFaныц дaмып, rçaпыптacyындaFы эcеp-ьщпaпынa aдaмдap eте еpте кезде-arç нaзap ayдapFaн. Aдaмзaт rçоFaмыныц дaмyыныц ец aпFaшrçы кезендеpiнщ eзiнде оны идеяльщ-психологияльщ rçapy pетiнде ^ол^та бшген. Мyзыкa - rçоFaмдыц carnmiq фоpмacы pетiнде aдaмдapдыц эмоционaлцьщ cезiмiне тшелей ьщпaп етyшi эстетитальщ тэpбие к^глы. Мyзыкaпьщ шыFapмaлapды acпaптapдa ойнaп YЙpенy, оpындay жеке т¥ЛFaныц эш^и^лы^, эмоционaлды-cезiмдiк, к^ндыльщты caнa-cезiмiн дaмытып, rçaлыптacтыpaды, эcемдiктi rçaбылдaп, cезiнyге тaлпындыpaды. «Мyзыкaпьщ бiлiм беpy педaгогикacы» ^ымы - гаптен беpi rçолдaнылып келе жог^н ^ым. Б^л ^ым кeпшiлiкке музытальщ тэpбие беpy caлacындa, соныц шшде бiлiм мaзм¥ны мен о^ытудьщ эдютемес белгiлi 6íp педaгогикaпьщ жYЙенi rç^parnbrn жэне сол музыганьщ e3i тэpбие rç^pami pетiнде caнaлaтын жaлпы бшм беpетiн мектептеpдегi мyзыкa пэнiне бaйлaныcты
^олданылады. Музыкальщ бшм мен тэрбие беру адамзат еркениетшщ ец терец тамырларынан бастау алады. Адамзаттыц сан гасырлыщ серiгi болып келген музыка енершщ тэлiм-тэрбиеде алатын орнын, эсер-ыщпалын, ^огам мен мэдениеттщ дамуы процесiнде ^алыптас^ан элеуметтiк, музыкалыщ-педагогикалыщ тэжiрибенi ой елегшен еткiзiп, таразылау оныц ^алыптасып, даму кезецдерш ^арастыруга тiкелей байланысты.
Музыка енер^ музыкалыщ тэлiм-тэрбие женiндегi маглуматтарды Африка, Латын Америкасы, Шыгыс елдершщ тарихи ескерткiштерiнен де бай^ауга болады. Шыгыс ойшылы, элемге белгiлi Эл-Фараби атамыздыц да «Музыка трактаттары» ецбегшщ езi бYгiнге дейiн мацызын жоймай келе жаткан музыка енершщ iргелi ецбеп болып саналады [4;12]. Буныц бэрi дYниенiц тYкпiр-тYкпiрiнде ерте кездердщ езiнде музыкалыщ бiлiм беру мен тэрбиелеудщ формалары мен оны уйымдастырудыц амал-жолдары женiнде жалпы жэне дерекшз бiлiм, тэж1рибе жина^таудыц алгышарттарыныц ^алыптаса бастаганына кез жеткiзедi. Кргам мен мэдениеттщ, бiлiм мен гылымныц дамуына ^арай музыкалы^-педагогикалы^ ой-пiкiрлер де ^анат жайып, еркендей тYCтi.
Корыта айщанда, музыкалыщ бiлiм беру мен тэрбие беру педагогикасыныц дамып, калыптасуы жагдайына кез жiберу, тутастай алганда, жалпы педагогиканыц, психологияныц, эстетиканыц, музыкатанудыц, мэдениеттанудыц тYЙiсер тусында дамып, ^алыптас^ан гылымаралыщ, дербес гылым саласыныц пайда болганын айгакгайды.
Соцгы жылдары а^ыл-ойында кемiстiгi бар балаларга бiлiм мен тэрбие беру орындарында оцтайлы езгерютер болып жатыр. Арнайы бiлiм берудщ теориялыщ тургыда негiздемесi жасалынып, психологиялыщ-педагогикалыщ жiктемелерi кецейтiлдi, типологиялыщ ерекшелiктерi айшыщталды, осындай ерекше балаларды ерте кезецде дифференцияциялау механизмдерi аныщталды (Л.Б.Баряева, И.М.Бгажнокова, И.А.Грошенков, С.Д.Забрамная, Р.И. Лалаева жэне т.б.)
Музыка енершщ бала тэрбиесшде зор мYмкiндiктерi мен тэлiмдiк ^асиеттерi мол. Бала бойындагы ец асыл касиеттердi оятып, айнала ^оршаган ортага эсем кез^арасын ^алыптастыруда музыка енершщ орындайтын мiндет-ма^саты мол деуге болады. Осындай аса мацызды iстi алга ^ойып отырган арнайы тYзету мектептершщ музыка пэнi сабагы кептеген езекп iстердi ^олга алып отыр. А^ыл-ойы кенжелеп калган балалардыц айнала ^оршаган ортага эсерiне ыщпал ету, тYрлi жагдайларда орынды шешiмдер ^абылдау мэселес бYгiнгi кYнi педагог-галымдардыц ^озгап жYрген кекейкестi мэселелерi ^атарында. Соныц шшде музыка енерiнiц даму интеллектуалдыщ цабшет темен балаларга эсерiн зерттеген жумыстар бар [5;9].
Арнайы мекемелерге келген а^ыл-ойы кенже балалардыц музыка дыбыстарына зейiнi темен. Музыка енерiне эмоциялыщ кецiл-кYЙiнiц жеткiлiктi децгейде болмауы оныц о^у жYЙесiнiц соцына дейiн созылады. Музыка эуенiнiц бiр сарындылыгын би ыргагын немесе марш ыргагынан езара ажырату iсiне белсендiлiгi элсiз. ТYрлi ойды бiлдiретiн пьесалар мен эндердi ^абылдау барысында олардыц тYЙсiк сезiмдерi эр^илы кYтпеген кецiл-кYЙге экеледi. Муныц барлыгы олардыц эмоционалды-еркiнiц бузылгандыгымен, ^оршаган ортага ^ызыгушылыгыныц темендiгiмен тiкелей байланысты.
Арнайы мектеп о^ушылары ^оршаган орта туралы бшм мен икем, кез^арас пен ой птрлерш, музыкага деген ынта-ыщыласын тек саба^ ар^ылы ган атолыщ мецгере алмайды. Эйткенi бала саба^тан шывдан соц емiрдегi бас^а ^убылыстармен кездеседi, ^арым-^атынас жасауга YЙренедi.
Бул аса мацызды мiндеттi арнайы мектептеп сыныптан ты сжумысы ат^аруы тшс. Сыныптан тыс жYргiзiлетiн жумыс - о^ушылардыц саба^тан тыс бос уа^ытын уйымдастыратын мектептегi о^у-тэрбие процесiнiц ^урамдас белiгi.
Бiр^атар зерттеушiлердiц пайымдауынша (Л.Р.Болотина, Д.И. Латышина, Г.Ф.Суворова, Р.Б.Байназаров) сыныптан тыс жумыстар о^у жоспарыныц кейбiр салаларын толыщтырады, о^у багдарламасы бойынша мецгерiп Yлгiрмегендi ^айта ^арастырып, жYзеге асырады.
Сыныптан тыс жYргiзiлетiн жумыстардыц балага жан-жа^ты ыщпал жасаудагы мYмкiндiктерi ете жогары.Атап айтса^, баланыц:
- саба^таашылмаган дара ^абшеттершщ жан-жа^ты ашылуына мYмкiндiк тугызады;
- тэжiрибесiн молайтады, жумыс тYрлерiнен бiлiмiн толыщтырып, юкерлш пен дагдысын ^алыптастырады;
- ю-эрекет тYрлерiне ^ызыгушылыгын, белсендiлiгiн арттырады;
- ужым мен бiрлесе отырып жумыс ютеуге дагдыландырады.
- Сыныптан тыс ж^мыстыц ерекшелш - шыгармашыльщ жэне танымдыщ сипатты ^станады. Сыныптан тыс ж^мыстар о^ыту, дамыту, тэрбиелеу функцияларын ат^арады.
Арнайы мектептеп сыныптан тыс ж^мысыныц ерекшелiгi, ол саба^ сиящы ^атал талаптармен шектелмейдь Сыныптан тыс ж^мысы эр тYрлi кврiнiсте, еркiн ынтамен, шыгармашылы^ ^асиеттер мен ^жым пiкiрiне CYЙену ар^ылы вткiзуге болады. Б^л ж^мыста о^ушылардыц саба^та бай^алмаган ерекше rçабiлеттерi оянып, дамиды [6; 122].
Арнайы мектептеп музыка внерiмен байланысты сыныптан тыс ж^мыс келесi багытта ^йымдасады:
Эн салу немесе вокал Yйiрмесi;
- Хор Yйiрмесi;
- Би внерiYЙiрмесi;
- Музыкалыщ шулы аспаптар Yйiрмесi.
О^ушылар санына, о^у уа^ыты мен орнына, iске асыру тэртiбiне орай о^у формасы эртYрлi формада ^йымдасады.
Эн салу немесе вокал Yйiрмесi - музыка-эстетикалыщ тэрбиенщ ец мацызды бвлiмi болып табылады. Осы бвлiмде о^ушыныц эн орындау мэдениеттiлiгiн жYЙелi де бiрiздi ^алыптастыру iсi ^олга алынады. Ягни д^рыс отырып, т^рып орындау, дененi тiк ^стаудан бастап мэнерлшк пен жогары квркемдi орындауга баулынады.. Эншiлер ^жымын тэрбиелеу - бiркелкi дауыстардыц ^ласу, мэнерлiгiн ^алыптастыру болып табылады. (унисон, фразировка, ансамбль). ¥стаздыц дирижерлыщ ^имылдарын тYсiнiп ^абылдау, зейiн, тыныс алу машыгы жэне т.б.квзделедь Дыбысты таза, кYш салмай жецш меццо-пиано, меццо-форте аралыгында орындау жэне орташа дауыс диапазонын (ми-ля 1 октава) ^алыптастыру, бiртiндеп жогары ^лгайтып, жыл аягында (до-ре 1 октава, до 2 октава) дыбысты кецейту мшдет орындалады. Дыбыстыц сапасы мен эдемiлiгiне квцш бвлу мен эннщ мазм^ны мен сипатын тYсiну негiзiнде мэнерлеп орындап,(квцшд^ нэзiк, ойна^ы, шарыщ т.б.) YЙретiлетiн эндердi жэне жаттыгуларды CYЙемелдеумен орындауга ^алыптастыру ^олга алынады (хор утрмеинщ жYктемесi аптасына 2 сагат).
Хор YЙiрмесi ж^мысына тэрбиелеудщ басты ма^саты - баланы эсемдiк элемiне дыбыс, эн шыгармашылыгы ар^ылы жетелей отырып, с^лулыщ, iзгiлiк, адамгершiлiк ^асиеттерш бойына ацщру, ^оршаган дуниенщ шындыгын квркем к^ралдар ар^ылы тYЙсiндiру. Хор YЙiрмесi вз бойына твмендепдей мiндеттер алып отыр:
- музыкалыщ шыгармалардыц мазм^нын талдай бiлуге;
- орындаушылы^машыгынтэрбиелеуге;
- музыкалы^жан-жа^тылыгынкецейтуге;
- сауаттылыгындамытуга;
- вокалды-хор дагдысын^алыптастыругажагдайжасау.
Би внерi - YЙiрмесi эсiресе тшнде кемiстiгi бола т^рса да музыкага музыкалы^-ырга^ты^ ^имылдар жасай бiлуге YЙретедi. Би ^имылдары ар^ылы музыканыц эуез эуенш ^имылмен кврсету балага ец ^найтын iс-эрекеттердiц бiрi болып табылады. Дыбыстыц элд>элаз Yлестерiн сезе бшуге, дене ^алпымен музыканыц эсем дыбыстарына эртYрлi квркем ^имылды ^жыммен бiрге жасауга баулиды.
Музыкалыщ шулы аспаптарда орындау - ец ^ол жетiмдi iс-эрекет. Себебi ^ай бала болса да тYрлi шулы аспаптармен музыкалыщ ырга^ты согу, бiркелдi дыбыстай бшу, дыбыстарды аспаппен CYЙемелдей бiлуге итермелецщ. Ягни баланыц музыканы эмоциялы тYрде ^абылдауына, сезiмi мен музыкалыщ есте са^тау кзбшетш арттыруга квп квмепн бередi [7;42].
Даму интеллектуалдыщ ^абшен твмен балаларды элеуметтiк жэне т^рмыс-пршшк жагынан бейiмдеу iсiнде оцтайлы жолдар iздестiруде жогарыда аталгандармен ^оса твмендегiдей тiлектер мен взектi ойларды атап втуге болады:
1.О^у жыл бойында жоспарланган iс-шаралар, эсiресе ^алалыщ децгейде втiлетiн мереке, бай^аулар, фестивальдар жыл бойына бiркелкi тYзiлiп ойластырылса, себебi, а^ыл-ойында кемiстiгi бар балаларды бiр мезгiлде бiрнеше iс-шараларFа ^атыстыру олардыц а^ыл-ойына да эмоциялы квцшне, ортада взiн ^стау сия^ты ерштерше эсер ететiнi белгiлi. Эсiресе, жыл мерзiмi кезецiнде олардыц психологиялыщ ^алпында Yлкен взгерiстер жYредi де, ал мерекелерде концерттерге ^атысу оларFа ауырлыщ етедi.
2. МYмкiндiгi шектеулi мектептерде мастер-класстар квбiрек ^йымдастырылуы ^ажет[8;9].
БYгiнгi танда дYние жYзiн шарпып, кунбе-кун ^адамын алшац бас^ан технология заманы адам вмiрiнiц мацызды бвлiгiне айналFаны рас. А^паратты-технология, компьютерлiк бiлiктiлiк бшм жYЙесiнiц тYрлi салаларында кец де жан-жа^ты баFытта дамып келедi. Бул жаЬанданудыц зацды
кубылысы. Осы бiр жанару, жанаша бшм сапасын уйымдастыру кeшiнде урпакты тэрбиелеу id кeленкеде калып, акыл-ойы кенжелеп к&^ан балаларды бiлiмнiн каркынды аFысында жоFалтып алмау мэселесi eзектi де аса жауаптылыкты талап етедi. Жан-жакты да кeлемдi iстi мYмкiндiгi шектеулi бала тэрбиесi мен бiлiмiне арнау жумысына аса жауапкершiлiкпен карау бYгiнгi устаздар кауымынын басты баFыты болуы тиiс.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 Занков Л.В. Психология умственно отсталого ребенка. - М.: Академия, 1999
2 Леонтьев А.Я. Проблемы развития психики. - 4-е изд. - М.: Изд. МГУ, 1981
3 Евтушенко И.В. Формирование основ музыкальной культуры умственно отсталых школьников в системе специального образования. Автореф. дисс.д-ра пед.н. М., 2009
4 Элшбаев М. Эл-Фараби мурасындаFы музыка мэселесь Алматы: Дайк-Пресс, 2005
5 Выготский Л.С. Вопросы детской психологии.- СПб.: Союз, 1997
6 Уразалиева М.А.Особенности музыкального воспитания детей с интеллектуальными нарушениями развития. Казак мемлекетпк кыздар педагогикалык университетшщ Хабаршысы. №6. - 2014
7 UrazaliyevaM.A., Kulmanova Sh.B., Yerbolat A. Features of Musical Education of Children with Intellectual Disabilities. Mediterranean Journal of Social Sciences.MCSER Publishing, Rome-Italy.Vol 5 No 23.November 2014
8 ЭмiреновЭ.Д, ДYкенбайН.С. Музыкалык бшм беру теориясы: ЖоFарFы педагогикалык окуорындарынын студенттершщ окулыFы.ПМУ баспасы, 2009. - 138 б.
РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ВНЕКЛАССНЫХ ЗАНЯТИЙ В МУЗЫКАЛЬНОМ ВОСПИТАНИИ ЛИЦ С ОСОБЫМИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ ПОТРЕБНОСТЯМИ
М.А. Уразалиева1 1 к.п.н., и.о. профессора, Казахский государственный женский педагогический университет, Казахстан, г.Алматы, e-mail: moldirorazaly@mail.ru
Не потерять детей с нарушениями интеллектуального развития в бурном потоке знаний - такова актуальная задача сегодняшнего дня. В советскую эпоху изучение проблем воспитания детей с нарушениями интеллектуального развития получило широкое развитие и составляло значительную часть специальной педагогики. За годы независимости данная сфера педагогической науки незаслуженно осталась без должного внимания, незначительно количество научно обоснованных методических трудов, что придает особую остроту данной проблеме.
Ключевые слова: воспитание, искусство, музыка, дети с сограничеными возможностями, внеклассная работа, специальная школа.
ROLE AND IMPORTANCE OF EXTRA-CURRICULAR WORK IN MUSICAL EDUCATION OF PERSONS WITH SPECIAL EDUCATIONAL NEEDS
M.A. Urazalieva1 1 Cand. Sci. (Psychologу), Associate Professor, Kazakh State Women's Teacher Training University, Almatу, Kazakhstan, e-mail: moldirorazaly@mail.ru
Do not lose children with intellectual disabilities in the turbulent flow of knowledge - this is the actual task of today. In the Soviet era, the study of the problems of raising children with intellectual disabilities was widely developed and constituted a significant part of the special pedagogy. For the years of independence, this sphere of pedagogical science has undeservedly remained without due attention, a small amount of scientifically grounded methodological works, which gives particular urgency to this problem.
Key words: education, art, music, children with disabilities, extra-curricular work, special
school.
