Научная статья на тему 'РОҷЕЪ БА ИТТИЛООТОНИИ МУРАТТАБСОЗИИ САНАДҲОИ ҲУқУқИИ БАЙНАЛМИЛАЛЙ'

РОҷЕЪ БА ИТТИЛООТОНИИ МУРАТТАБСОЗИИ САНАДҲОИ ҲУқУқИИ БАЙНАЛМИЛАЛЙ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
105
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИТТИЛООТОНИ / МУРАТТАБСОЗИ / ИНКОРПОРАТСИЯ / МАҷМУИ қОНУНҲО / МАҷМААИ қОНУНҲО / ИМПЛЕМЕНТАТСИЯ / ТРАНСФОРМАТСИЯ

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Шарофзода Рустам Шароф, Шокиров Ғайбулло Абдуллоевич

Масъалаҳои мутобиқати ҳуқуқи дохилидавлатӣ ба ҳуқуқи байналмилалӣ, санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки дар бораи сирри давлатӣ иттилоот доранд, мураттабсозии санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, сарчашмаҳои расмии интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ворид сохтани санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ба таркиби низоми ҳуқуқии ҷумҳурӣ мавриди таҳқиқ қарор дода шудаанд. Нуқтаи назари муҳаққиқон дар бобати иттилоотонии санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ва шаклҳои гуногуни мураттабсозии он ба риштаи таҳлил кашида шудаанд. Мавқеи технологияҳои муосири иттилоотӣ-телекоммуникатсионӣ дар рафти баҳисобгирӣ ва батартибдарории санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ махсус баррасӣ гардидааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TO THE ISSUE OF INFORMATIZATION OF INTERNATIONAL LAW INSTRUMENTS

The authors research the problems of correspondence between home country law and international one, normative legal acts possessing information which contains state secrecy, systematization of international legal instruments, official sources of published normative legal acts, inclusion of latters into the law system of the republic as a constituent part. The positions of researchers related to informatization of systematization of international legal acts and usage of their different forms have been analyzed. The role of modern informational-telecommunicational technologies is canvassed with taking into account international legal instruments when the latters are regulated in respective order.

Текст научной работы на тему «РОҷЕЪ БА ИТТИЛООТОНИИ МУРАТТАБСОЗИИ САНАДҲОИ ҲУқУқИИ БАЙНАЛМИЛАЛЙ»

УДК 341 ББК 67.91

ШарофзодаРустам Шароф, д.и.л■„ профессора кафедраи назария ва таъраха давлат ва ууцуци факултета ууцуцшиносии ДМТ; ШокировГайбуллоАбдуллоевич, н.и.% дотсенти кафедраи назария ва таърихи давлат ва ууцуци факултети ууцуцшиносии ДДХРСТ (Тоцикистон, Хуцанд)

Шарофзода Рустам Шароф, д-р юрид. наук, профессор кафедры теории и истории государства и права юридического факультета ТНУ; Шокиров Гайбулло Абдуллоевич, канд. юрид. наук, доцент кафедры теории и истории государства и права юридического факультета ТГУПБП (Таджикистан, Худжанд)

Sha^fzoda Rustam Sharof, Dr. of Law, Professor of the department of theory and history of state and law under the Faculty of Law of the TNU; Shokirov Gaybullo Abdulloevich, candidate of juridical sciences, Professor of the department of theory and history of state and law under the Faculty ofLaw of the TSULBP (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: tsulbp@rambler. ru

Вожах,ои калидй: иттилоотони, мураттабсози, инкорпоратсия, мацмуи цонунуо, мацмааи цонунуо, имплементатсия, трансформатсия

Масъалауои мутобицати ууцуци дохилидавлати ба ууцуци байналмилали, санадуои меъёрии ууцуцие, ки дар бораи сирри давлати иттилоот доранд, мураттабсозии санадуои ууцуции байналмилали, сарчашмауои расмии интишори санадуои меъёрии ууцуци, ворид сохтани санадуои ууцуции байналмилали ба таркиби низоми ууцуции цумуури мавриди тауциц царор дода шудаанд. Нуцтаи назари мууаццицон дар бобати иттилоотонии санадуои ууцуции байналмилали ва шаклуои гуногуни мураттабсозии он ба риштаи таулил кашида шудаанд. Мавцеи технологиями муосири иттилооти-телекоммуникатсиони дар рафти бауисобгири ва батартибдарории санадуои ууцуции байналмилали махсус барраси гардидааст.

Ключевые слова: информатизация, систематизация, инкорпорация, свод законов, собрание и сборники законов, имплементация, трансформация

Исследованы проблемы соответствия внутригосударственного права международному праву, нормативные правовые акты, обладающие информацией, содержащей государственную тайну, вопросы систематизации международных правовых актов, официальные источники опубликования нормативных правовых актов, включение международных правовых актов как составной части в правовую систему республики. Проанализированы позиции исследователей по поводу информатизации и систематизации международных правовых актов и использования различных их форм. Особо рассматривается роль современных информационно-телекоммуникационных технологий при учете и упорядочении международных правовых актов.

РОЦЕЪ БА ИТТИЛООТОНИИ МУРА ТТАБСОЗИИ САНАДХОИ ХУДУЩИ БАЙНАЛМИЛАЛИ

К ВОПРОСУ ОБ ИНФОРМАТИЗАЦИИ МЕЖДУНАРОДНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

TO THE ISSUE OF INFORMATIZA TION OF INTERNATIONAL LAW INSTRUMENTS

Key-words: informatization, systematization, incorporation code of laws, collections of laws,

implementation, transformation

The authors research the problems of correspondence between home country law and international one, normative legal acts possessing information which contains state secrecy, systematization of international legal instruments, official sources of published normative legal acts, inclusion of latters into the law system of the republic as a constituent part. The positions of researchers related to informatization of systematization of international legal acts and usage of their different forms have been analyzed. The role of modern informational-telecommunicational technologies is canvassed with taking into account international legal instruments when the latters are regulated in respective order.

Дар шароити чахонишавй мутобикгардонии хукуки дохилидавлатй ба хукуки байналмилалй яке аз масьалахои мубрам ба хисоб меравад.

Дар ин макола мо тасмим гирифтем, ки раванди мураттабсозии санадхои хукукии байналмилалиро дар Чумхурии Точикистон мавриди тахлил карор дихем.

Дар раванди тахлили ин масьала суоли зерин ба миён меояд: раванди мураттабсозии санадхои хукукии байналмилалй дар Чумхурии Точикистон, тибки кадом шакли мураттабсозй сурат мегирад ва дар кадом санади мураттабсозй чой дода мешавад?

Меьёрхои Конститутсияи Чумхурии Точикистон асоси хукукии мукаррар намудани вазьи санадхои хукукии байналмилалй ба шумор меравад. Чунончи, тибки меьёрхои кисмхои 3,4 м.10 Конститутсияи Чумхурии Точикистон санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эьтироф кардааст, кисми таркибии низоми хукукии чумхуриро ташкил дода, агар конунхои чумхурй ба санадхои хукукии байналмилалии эьтирофшуда мутобикат накунанд, дар чунин холат, меьёрхои санадхои хукукии байналмилалй амал менамоянд.

Хдмчунин, тибки к.4 моддаи мазкур, конунхо ва санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон эьтироф кардааст, пас аз интишори расмй амал менамояд.

Вобаста ба масьалаи илмии мазкур, мо инкишофи минбаьдаи меьёрхои мазкури конститутсиониро дар к.1 м.65 ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи санадхои меьёрии хукукй» [5] мебинем. Дар асоси меьёри хукукии мазкур, интишори расмии санадхои меьёрии хукукй (ё санадхои конунгузорй), инчунин санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эьтироф намудааст, ба гайр аз санадхои меьёрии хукукие, ки маьлумоти дорои сирри давлатй ё сирри дигари бо конун хифзшавандаро дар бар мегиранд, дар нашрияхои расмй ройгон сурат мегирад.

Хрлати мазкур, аз он шаходат медихад, ки меьёрхои к.1 м.65 Крнуни мазкур, на ба хамаи санадхои меьёрии хукукй дахл доранд, яьне тавре таькид гардид, санадхои меьёрии хукукие, ки сирри давлатй ё сирри дигари бо конун хифзшавандаро дар бар мегиранд, аз ин меьёр истисно карда мешаванд. Fайр аз он, тибки к.1 м.65 ^онуни мазкур, санадхои меьёрии хукукие, ки сирри давлатй ё сирри дигари бо конун хифзшавандаро дар бар мегирад, дар нашрияхои расмй интишор карда намешаванд.

Вобаста ба ин масьала, хамчунин суоли дигаре ба миён меояд, ки мафхуми хукукии «сирри давлатй»-ро конунгузор дар кадом санади меьёрии хукукй муайян намудааст?

^онунгузор, мафхуми хукукии «сирри давлатй»-ро дар ^онуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи сирри давлатй» [4] шарх додааст.

Вобаста ба интишори расмии санадхои меьёрии хукукй ва санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эьтироф намудааст, суоле пайдо мешавад, ки

максади чунин интишори расмй ба чй равона карда шудааст?

Ч,авоби суол дар дохили худи меъёри мазкур нихон аст, яъне хадаф аз интишори расмии санадхои меъёрии хукукй ва санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф намудааст, аз он иборат мебошад, ки ин санадхои меъёрии хукукй ба субъектони муносибатхои хукукй дастрас гардад. Бахри амалишавии максадхои мазкур, дар хар як санади меъёрии хукукии кабулшаванда, маъмулан, модда ва ё банди алохидае пешбинй гардидааст, ки он тартиби мавриди амал карор додани ин санади меъёрии хукукиро мукаррар менамояд. Дар хамин замина, модда ва ё банди алохидаи мазбур барои хамаи санадхои меъёрии хукукй якхела буда, пас аз интишори расмй мавриди амал карор додани онхоро муайян менамояд. Хдмчунин холатхое низ дида мешаванд, ки тибки он мавриди амал карор додани баъзе кисмхои таркибии санадхои меъёрии хукукй ва санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф намудааст, ба мухлатхои дигар низ гузаронида мешавад.

Тавре конунгузор таъкид намудааст, воситахои ахбори омма низ, хукуки нашри тамоми санадхои меъёрии хукукиро, гайр аз санадхои меъёрии хукукие, ки сирри давлатй ва ё сирри дигари бо конун хифзшавандаро дар бар мегиранд, доранд. Тибки к.2 моддаи мазкур шарти асосии нашри чунин санадхо истинод ба манбаи расмй мебошад.

Хднгоми тахкики таносуби хукуки дохилидавлатй ва байналмилалй дар матни санади мураттабсозии конунгузорй суолхои сершумор ба миён меоянд. Аз чумла оё санадхои хукукии байналмилалии давлат эътирофкардаро ба Мачмуи конунхо дохил кардан мумкин аст ё не? Онхо, бояд чи тавр чойгир карда шаванд? Санадхои байналмилалии аз чониби давлат эътирофгаштаро дар чилди чудогонаи Мачмуи конунхо чойгир кардан лозим аст ё онхо вобаста аз сохахои батанзимдарории хукукй бояд дар фаслхои алохидаи дахлдори ин Мачмуъ чойгир шаванд? Кадом санадхои байналмилалй бояд ба Мачмуахои мураттабгашта дохил карда шаванд?

Fайр аз он, сершумории намудхои санадхои хукукии байналмилалй дар мураттабсозии онхо мушкилии муайянро ба миён меорад. Хрлати мазкур, дар тахкикоти мутахассисони соха низ кайд гардидааст. Бино ба таъкиди онхо, ба санадхои хукукии мазкур хамрох кардани санадхои хукукии байналмилалй боиси васеъшавии хачми мачмуъ мегардад, ки он дар навбати худ як катор душворихои чиддии сохторй ва ташкилиро ба миён меорад [7, с. 37].

Вобаста ба масъалаи мазкур, кайд намудан лозим аст, ки воридкунии санадхои хукукии байналмилалй ба кисми таркибии низоми хукукии чумхурй дар амалияи хукукшиносии чумхурй вокеияти нав ба хисоб меравад.

То имруз се чилд ва кисми якуми чилди чоруми Мачмуи конунхои Чумхурии Точикистон интишор шудаанд, аммо ин чилдхо санадхои хукукии байналмилалиро дар бар намегиранд, дар онхо, хатто ишора ба дигар мачмуахои мураттабгашта, чой надорад.

Дар бобати масъалаи мавриди бахс мо бо мухаккик Акмал Нематов хамфикр хастем. Мухаккик таъкид мекунад, ки дар холати кунунй дар чор чилди Мачмуи конунхои Чумхурии Точикистон на санадхои байналмилалй-хукукй чойгир карда шудаанд ва на истинод ба Мачмуахои мураттабгардонидашуда мавчуд аст. Хдмчунин мухаккик дар он бора менависад, ки оё ин чо, идомаёбии анъанахои шуравиро дидан мумкин аст ва ё тадвинкунанда, фасли алохидаи Мачмуи конунхоро ба санадхои байналмилалй-хукукй бахшидан мехохад [1, с. 173]?

Хулоса ба чилдхои интишоршудаи Мачмуи конунхои Чумхурии Точикистон санадхои хукукии байналмилалй ворид карда нашудаанд. Ин холат бошад аз ичро нашудани талаботи меъёрхои м.10 Конститутсияи Чумхурии Точикистон ва м. 65 Крнуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи санадхои меъёрии хукукй» аз 30 майи соли 2017, № 1414 шаходат медихад.

Дар ин самт суолхои зерин пайдо мешаванд: Ин масъаларо чи тавр хал кардан лозим аст? Татбики мураттабсозй ба кадом намудхои санадхои хукукии байналмилалй зарур ва мувофики максад мебошад? Дар сурати мураттаб сохтани санадхои байналмилалй кадом тарзи мураттабсозии конунгузорй бояд татбик карда шавад?

Масъалаи мазкурро мо пеш аз ин низ мавриди тахлил карор дода, таъкид карда будем, ки пеш аз хама, бояд доираи санадхои хукукии байналмилалиеро муайян кардан зарур аст, ки ба Мачмуи конунхои Чумхурии Точикистон ворид кардани онхо имконпазир мебошад. Ба акидаи мо, ба доираи ин гуна санадхои байналмилалй бояд санадхои хукукии байналмилалии универсалии чунин ташкилотхои байналмилалй, ба мисли СММ, САХД, ЮНИСЕФ ва гайра мансуб дониста шаванд. Зимнан, Чумхурии Точикистон ин хуччатхои универсалиро бо сабаби узвияти худ дар ин ташкилотхо эътироф намудааст [12, с. 128].

Мутахассисони соха рочеъ ба дигар суолхои мавриди бахз низ изхори мулохиза кардаанд, ки баъзеи онхоро баррасй мекунем.

Дар тахкикоти илмй чунин омадааст, ки санадхои хукукии байналмилалй ва шартномахоро чун фасли мустакил ба Мачмуи конунхо ворид намудан бехтар аст. Ва ё мухаккик дар он акидааст, ки ба сабаби аз хад зиёд калон будани хачм онхоро ба фасли алохидаи Мачмуи конунхо инкорпоратсия намудан хеле душвор аст [8, с. 317].

Олими дигар чонибдор аст, ки санадхои байналмилалй ба тарики инкорпоратсияи гайрирасмй мураттаб карда шаванд. Муаллиф тачрибаи дар Чумхурии Точикистон чунин шакли инкорпоратсияи санадхои байналмилалиро аз чониби идорахо, ташкилотхо, муассисахо, нашрияхои давлатй ва хусусй, муассисахои илмй, ширкатхо, ташкилотхои гайридавлатй, шахсони алохида, яъне аз чониби он субъектоне, ки барои интишори чунин мачмуахо ваколатхои махсус надоранд, хотирнишон намудааст [1, с. 175].

Аз як тараф, воридкунии санадхои хукукии байналмилалй ба мачмуахои дохилидавлатй ба он нукта мудаллал сохта мешавад, ки онхо ба кисми таркибии низоми хукукии давлатй дохил мешаванд.

Зимнан конунгузор ба санадхои хукукии байналмилалие, ки ба доираи санадхои мураттабгашта шомил намегарданд, чи тавр бояд муносибат кунад? Албатта, воридкунии санадхои хукукии байналмилалй ба санадхои мураттабгаштаи давлатй хадафи асосй намебошад. Дар ин холат, раванди мутобикшавии (имплементатсияи) санадхои хукукии байналмилалиро дар конунгузории дохилидавлатй ба назар гирифтан зарур аст.

Дар тахкикоти илмй хам чунин изхори акида шудааст, ки хукуки байналмилалии муосир шаклхо, усулхо ва механизмхои гуногуни мутобикшавии санадхои хукукии байналхалкиро пешбинй менамояд. Агар коидахои шартномаи байналмилалй дар хукуки миллй бо сабаби худи санади тасдиккунй ё дигар намуди кабули шартнома коидахои айниро ба вучуд оварад, дар ин холат сухан дар бораи инкорпоратсия меравад [11, с. 90].

Аз гуфтахои боло бармеояд, ки хангоми инкорпоратсияи санадхои хукукии байналмилалй ба хукуки дохилидавлатй санади чудогона тахия мешавад. Дар ин холат, тасдики санадхои хукукии байналмилалй кабули санади нави меъёрии дохилидавлатиро муайян месозад. Аз ин ру ба мураттабсозии санадхои тасдикгашта ва воридкунии онхо ба

Мачмуи конунхо зарурат намемонад. Дар ин маврид тасвиби санадхои хукукии байналмилалй ва фаъолияти хукукэчодкунй мумкин аст боиси зиёдшавии микдори санадхои меъёрии хукукй дар низоми конунгузорй гардад.

Дар хукуки байналмилалй чунин усули мутобикшавй ба мисли трансформатсия вучуд дорад. Одатан, зери мафхуми трансформатсия коидахои бо тартиби муайян ба низоми хукукии давлат воридкунии хукуки байналмилалй фахмида мешаванд. Трансформатсия равиши тасхехи меъёрхои хукуки байналмилалй ба меъёрхои хукуки миллй мебошад. Хдмзамон конунгузор дар рафти мураттабсозй конунгузории амалкунандаро бояд бодиккат омузад, доираи санадхои меъёрии хукукй ва чойи онхоро дар фаслхои чудогонаи Мачмуи конунхо аз руйи матлаби батартибдарорй муайян созад

Дар адабиёти илмй таъкид гардидааст, ки трансформатсия воситаи мухимми имплементатсия ба хисоб рафта, вай метавонад бевосита, баёнёфта ва омехта бошад. Ба акидаи муаллиф, дар рафти трансформатсияи бевосита, меъёрхои шартномаи байналмилалии гузошташуда ва тасдик кардашуда, бевосита кувваи конуниро мегирад. Трансформатсияи баёнёфта бошад, бо кабули конуни махсус, дигар санади меъёрии хукукие, ки меъёрхои шартномаи байналмилалиро ба меъёрхои хукукии дохили давлатй мегузаронад, хамрох карда мешавад Шакли омехтаи трансформатсия, ки намуди аз хама пахнгашта мебошад, унсурхои ду намуди трансформатсияро ба хам мепайвандад [10, с. 562].

Ба акидаи С.О. Рачабов усули аз хама аз хама пахнгашта ва судманди имплементатсия имплементатсияи дохилихукукй мебошад, ки дар он хам татбики максадхои меъёрхои байналмилалй ва хам амалигардии меъёрхои хукуки дохилидавлатии дахлдор таъмин карда мешаванд [11, с. 82-83].

Fайр аз он, худи техникаи имплементатсияи дохилихукукй чолиби диккат аст, ки он дар тагйирёбй, иловакунй, бекоркунй ё кабули санадхои нави меъёрии хукукии дохилидавлатй инъикос меёбанд. Ин шакли имплементатсияи меъёрхои хукуки байналмилалй мумкин аст дар амалияи Чумхурии Точикистон бомуваффакият татбик шавад ва то дарачае ба мураттабсозии санадхои хукукии байналмилалй ба Мачмуахои конунхои дохилидавлатй мусоидат намояд

Хдмин тавр, мураттабсозии санадхои хукукии байналмилалй ба конунгузории дохилидавлатй ду усулро пешбинй менамояд:

1) воридкунии санадхои хукукии байналмилалии универсалй ба Мачмуи конунхои Чумхурии Точикистон;

2) имплементатсияи меъёрхои санадхои хукукии байналмилалй ба конунхои дохилидавлатй ва санадхои зерконунй, аз он чумла, кодификатсиягашта.

Хдчми ин маводхо хеле зиёд аст, бинобар ин дар чойгир кардани онхо ба чилдхои дахлдори тархи Мачмуи конунхои Чумхурии Точикистон мумкин аст мушкилй ба миён ояд.

Яке аз роххои рафъи ин мушкилот инкорпоратсияи гайрирасмии санадхои байналмилалии аз чониби Точикистон эътироф гашта мебошад.

Лозим ба таъкид аст, ки инкорпоратсияи гайрирасмй дар Точикистон бомуваффакият ба амал татбик шуда истодааст. Бисёр Мачмуахои хуччатхои байналмилалй, ки аз чониби Точикистон эътироф гаштаанд, аз руи сохахои чудогона (хукуки кудак, санадхои СУМ ва г.) аз чониби ташкилотхои байналмилалии давлатй ва гайридавлатй, ки дар худуди чумхурй фаъолият доранд, тартиб дода мешаванд. Инкорпоратсияи гайрирасмиро инчунин шахсони инфиродй амалй намуда метавонанд. Дар ин бобат номбар кардани Мачмуаи

xy^aTxou 6aHHaHMHnanH Ba MunnH 6a 3a6oHxou to^hkh Ba pycH TaxTH yHBoHH «XyKyKH hhcoh», kh a3 xamT ^ung u6opaT 6yga, KH^oa acT [9].

Ea pa^TH HHKopnopaTCHau raHpHpacMH umyHHH Myaccucaxou gaBnara ^atonoHa ^an6 Kapga MemaBaHg. MacanaH, a3 ^ohh6h MapKa3H KoHyHry3opuH MunnH gap Ha3gu npe3Hgemu HyMxypuH to^hkhctoh Ma^Myau xy^aTxou 6aHHanMHnanH Hamp mygaacT [6].

flap mapouTH ^axoHHmaBH Ba pymgu TexHonoruaxoH HTTHnooTH-TeneKoMMyHHKaTCHoHH Ba MypaTTa6co3HH caHagxou xyKyKHH 6aHHanMHnanH hh3 Mactanau KoMnroTepoHHH paBaHgu Ma3Kyp 6a mh£h Meoag, kh oh paBHmu Koppo 6o MaBogxou Metepuu xyKyKH cogaTap Ba ocoHTap MeHaMoag. HaKmu TexHonoruaxoH HTranooTH-TeneKoMMyHHKaTCHoHHH Myocup, MaxcycaH, TexHHKau KoMnroTepH gap paBaHgu 6axHco6rapH, HHTHxo6KyHH, ^o6a^oKyHH Ba HuroxgopuH caHagxpu Metepuu xyKyKH, 6aTapTu6gapopuu caHagxou Metepuu xyKyKHH 6aHHanMHnan0 a3 pyu HaMygxo Ba maKnxo xene KanoH acT. Ananxycyc, axaMHaTH TexHonoruaxoH HTTHnooTH-TeneKoMMyHHKaTCHoHHH Myocup gap naxHKyHHH HTTHnooTH xyKyKH Ha3appac Me6omag. CyptaT Ba cu^ara naxHKyHHH caHagxou Metepuu xyKyKHH xap aK gaBnaT, MaxcycaH gap HaMygu MypaTTa6myga gap ma6aKaxou ^axoHH (Hm-epHeT) oHxppo 6apou xap aK hhcoh gacipac MerapgoHag, kh hh xonaT 6a Ha3gHKmaBHH hh3omxoh xyKyKHH gaBnaTxo Mycougar MeKyHag

TaBpe gap capnamMau unMH TatKHg rapgugaacT, gap mapoura KyHyHH HH3, ucTH^ogau TexHonoruaxou KoMnroTepH Ba e TexHonoruaxoH HTTHnooTH-TeneKoMMyHHKaTCHoHH gap pa^TH xyKy^^ogKyHH, MypaTTa6co3H, 6axHco6rupH, HuroxgopuH caHagxpu Metepuu xyKyKH, TaKMunguxHH KoHyHry3opH, Tagpu^aH MaB3yu oMy3Hmu coxaxou HaBH oMexTau unMH xyKyKmuHocH, nyH Ku6epHeTHKau xyKyKH, HH^opMaraKau xyKyKH Ba xyKyKH HTTHnooTH rapguga HcrogaacT. X^aMnyHHH, MyaMMoxou «MypaTTa6co3HH KoHyHry3opH» Ba ucTH^ogau TexHHKau эneктpoннн xuco66apoppo (ТЭX^ gap xyKy^^ogKyHH oMyxTa, Myannu^ MeHaBucag, kh ucTH^ogau oh, gap oMogaco3HH nouxaxou KoHyHxo (6axHco6rupHH HTTHnooTH xyKyKH), HuroxgopH Ba gogaHH HTTHnooTH xyKyKH KanoH 6yga Ba gap hh coxa, 6ucep MyaMMoxou Matpu^aTH 6a mh£h MeoaHg, xaMnyHHH 6a aKHgau y, ^ygoKyHHH HH^opMaTHKau xyKyKH a3 Ha3apuau xyKyK, paBumu ^ougaoBap Ba o6teKTHBH ramTa ucTogaacT [3, c. 495].

flap 6opau ucTH^ogau TexHonoruaxou HaBHHH HTTHnooTH-TeneKoMMyHHKaTCHoHH aKHgau xygpo nemHuxog Kapga B.M. EapaHoB TatKug MeHaMoag, kh «Ma^Myu KoHyHxou KoMnroTepH» ap3umu KanoHH aManupo xoxag gomT. Fanp a3 Ma^cagxou TamKunu xygu Ma^Myu KoHyHxo oh MeTaBoHag xaMnyH acocu HTTHnooTHH TapTH6guxHH 6oMroHHxoH эneктpoннн Ma^oMoTH xoKHMuaTH gaBnaTH, ry3apoHHgaHH TagKHKoTH unMH, Hampu aga6ueTH TatnuMH Ba MatnyMoTguxH xu3MaT KyHag [2, c. 198].

To 6a Kapu6H, a3 xaMa maKnu naxHramTau 6axHco6rupHH HTTHnooTH xyKyKH 6axHco6rupHH Ma^annaBH Ba KapToTeKH 6a xuco6 Mepa^T. Anxon 6omag 6axHco6rupHH KoMnroTepuH caHagxou Metepuu xyKyKH HaMygu a3 xaMa oKunoHa Ba caMapaHoKH 6axHco6rupH, 6aKaHgrupH Ba nemHuxogu HTTHnooTH xyKyKH Maxcy6 Merapgag. hh3omxoh KoMnroTepuH MatnyMoTguxuro xyKyKH 6a ca6a6xou 3epuH oMMaBHaTH Maxcyc gopaHg: ohxo MaBogu KoHyHry3opuH xa^MaH KanoHpo nemHHxog MeHaMoaHg; 6apou MycTaKHnoHa rupu^TaHH HTTHnooTH xyKyKHH aBBanua, xaTTo 6apou maxcoHH oMogaruu xyKyKH HagomTa HH3, HMKoHHaTH KanoHpo ^apoxaM MeoBapaHg. Ea maxcoHe, kh ManaKaxou xy6u Kopu xyKyKmuHocH gopaHg, 6apou gape^TH HTTHnooTH xyKyKHH 3apypH, gap 6opau caHagu KoHyHry3opH e gurap caHagxou xyKyKHH 6aHHanMHnanH hh3omh xyKyKHH 3axupaxou

чустучуиро пешниход менамояд. Низомхои маълумотй-чустучуии номбаргаштаи иттилооти хукукй, хамчун шаклхои самараноки инкорпоратсияи иттилоотй-технологии санадхои конунгузорй, ба пахншавии донишхои хукукй дар байни ахолй таъсири мусбат мерасонад. Добили кайд аст, ки иттилоот дар бораи конунгузорй дар хачми зарурй дастрас будани хам барои истифодаи он дар хаёти рузмарраи шахрвандон, хам барои фаъолияти касбии хукукшиносон зарур мебошад.

Хулоса пахншавии иттилооти хукукй дар Чумхурии Точикистон бо назардошти ходисахо ва равандхои дар боло номбаргашта, ба амал бароварда мешавад. Ба давраи муосири рушди низоми хукукии давлат баланд шудани накши технологияхои иттилоотй-телекоммуникатсионй, низоми иттилоотй-чустучуй, истифодаи шаклхои нави нигохдорй ва интиколи иттилооти электронй ва дар хамин замина - ташаккули фазои ягонаи иттилоотй-хукукй хос аст. Дар раванди мазкур, мураттабсозии санадхои хукукии байналмилалй низ макоми хоса дорад.

Дар заминаи гуфтахои боло таъкид намудан лозим аст, ки хамаи дастовардхои муосири технологияхои иттилоотй-телекоммуникатсионй дар рафти мураттабсозии санадхои хукукии байналмилалй низ васеъ истифода мешаванд.

Пайнавишт:

1. Нематов Акмал. Правотворчество в Республике Таджикистан. Монография. Saarbrucken, Deutschland: LAP LAMBERT Academic Publishing, 2013. Р. 173. [Электронный ресурс]. Email / электронная почта: info@,lap-publishing. com.

2. Баранов В.М., Поленина С.В. Система права, система и систематизация законодательства в правовой системе России. - Н.Новгород, 2002.

3. Венгеров А.Б. Теория государства и права: Учебник для вузов. 6-е изд., стер. - М.: Омега-Л, 2009. - 607 с.

4. Закон Республики Таджикистан «О государственных секретах» // Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан, 2014, № 7, ч.1, ст. 392; 2015, № 1185.

5. Закон Республики Таджикистан «О нормативных правовых актах» от 30 мая 2017 г., № 1414 // Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан, 2017, № 5, часть 1, ст. 271; 2019, № 1632.

6. Международное право в документах: Сборник международно-правовых актов и внутреннего законодательства Республики Таджикистан / Сост. Бобоев У.Х., Махмадшоев Ф.А., Менглиев Ш.М., Пулатов А.С., Салихов З.И. - Душанбе, 2010. - 780 с.

7. Поленина С.В., Колдаева Н.П. О Своде законов Российской Федерации. - М.: Институт государства и права РАН, 1997. - 55 с.

8. Поленина С.В. Каким хотелось бы видеть Свод законов Российской Федерации как социального государства // Систематизация законодательства в России (историко-правовые, теоретико-методологические и технико-юридические проблемы) / Под ред. В.М.Баранова, В.Г.Графского, С.В.Кодана. - Н.Новгород, 2008. - С. 308-318.

9. Права человека. Сборник международных и национальных документов в 8-ми томах / Под общ. ред. А.М. Диноршоева. - Душанбе, 2010.

10. Проблемы теории государства и права /Под ред. М.Н. Марченко. - М., 2002. - 656 с.

11. Раджабов С.О. Имплементация норм международного гуманитарного права в Республике Таджикистан: проблемы теории и практики. - Душанбе, 2006. - 198 с.

12. Шокиров Г.А. Систематизация законодательства Таджикистана: теория и практика: дисс. ... канд. юрид. наук. - Душанбе, 2011. - 179 с.

Reference Literature:

1. Negmatov, Akmal. Creation of Laws in Tajikistan Republic. Monograph. Saarbrucken, Deutschland: LAP LAMBERT Academic Publishing. 2013. - p. 173 [Electronic resource]. Email: info@lap-publishing.com.

2. Baranov V.M., Polenina S.V. System of Law, System and Systematization of Legislation in the Law-Abiding System of Russia. - Nizhny Novgorod, 2002.

3. Vengherov A.B. Theory of State and Law. Manual for higher schools. The 6-th edition, stereotyped. -M.: Omega-Lpublishing-house. 2009. - 607pp.

4. Tajikistan Republic Law "On State Secrecy" // Tidings of Tajikistan Republic Supreme Council. 2014, #7., p.1, article 392; 1915, #1185.

5. Tajikistan Republic Law "On Normative Legal Instruments" from May 30, 2017, #1414 // Tidings of Tajikistan Republic Supreme Council. 2017, #5., p.1, article 271; 2019, #1632.

6. International Law in Documents: Collection of Normative-Legal Instruments and Internal Legislation of Tajikistan Republic // Compilers: Boboyev U.Kh., Makhmadshoyev F.A., Mengliyev S.M., Pulatov A.S., Salihov Z.I. - Dushanbe, 2010. - 780pp.

7. Polenina S.V. Koldayeva N.P. On the Code of Russian Federation Laws. - M.: RAS Institute of State and Law, 1997. - 55 pp.

8. Polenina S.V. What Type of Code of Laws in Russian Federation as a Social State we Would Like to Have // Systematization of Legislation in Russia (Theoretico-Methodological and Technico-Juridical Problems) // Under the editorship of V.M. Baranov, V.G. Grafsky, S.V. Kodan. - Nizhny Novgorod, 2008. - pp. 308 - 318.

9. Man's Rights. Collection of International and National Documents in 8 Volumes // Under the general editorship of A.M. Dinorshoyev. - Dushanbe, 2010.

10. Problems of State and Law Theory // under the editorship of M.N. Marchenko. - M., 2002. - 656pp.

11. Rajabov S.O. Implementation of International Humanitarian Law Norms in Tajikistan Republic: Problems of Theory and Practice. - Dushanbe, 2006. - 198 pp.

12. Shokirov G.A. Systematization of Tajikistan Legislation: Theory and Practice. Candidate dissertation in jurisprudence. - Dushanbe, 2011. - 179 pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.