Научная статья на тему 'РЕСПУБЛИКАМИЗДА ПОМИДОРНИ ТУРЛИ УСУЛЛАРДА САҚЛАШ ВА ҚУРИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ'

РЕСПУБЛИКАМИЗДА ПОМИДОРНИ ТУРЛИ УСУЛЛАРДА САҚЛАШ ВА ҚУРИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

94
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФАО ташкилоти / ООО “ZAMONAVIY ISSIQXONA” / Испанияда – 52 минг / Японияда – 42 минг / Хитойда – 1500 минг / Турцияда – 35 минг.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдуқаҳҳор Назаров Абдуқодир Назаров

Ўзбекистонда сабзавот экинлари ичида помидор энг кўп экилади. Помидор меваларининг кенг миқѐсда ишлатилиши уларнинг юқори озиқавий қиймати билан белгиланади. Мевалари янгилигича ҳамда қайта ишланган ҳолда истеъмол қилинади. Улардан турли шарбатлар, томат қайласи, пюре, соуслар, маринадлар ва кўплаб маҳсулотлар тайѐрланади. Помидор мевалари юқори парҳезбоплик ва шифобахшлик хусусиятларига ҳам эга. Помидор меваларини кундалик рационда истеъмол қилиш инсон организмига ижобий таъсир кўрсатади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Абдуқаҳҳор Назаров Абдуқодир Назаров

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РЕСПУБЛИКАМИЗДА ПОМИДОРНИ ТУРЛИ УСУЛЛАРДА САҚЛАШ ВА ҚУРИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ»

РЕСПУБЛИКАМИЗДА ПОМИДОРНИ ТУРЛИ УСУЛЛАРДА САЦЛАШ

ВА КУРИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Абдукаадор Назаров, Абдукодир Назаров

Тошкент давлат аграр университети па7агоу@та11 ,ги

АННОТАЦИЯ

Узбекистонда сабзавот экинлари ичида помидор энг куп экилади. Помидор меваларининг кенг микёсда ишлатилиши уларнинг юкори озикавий киймати билан белгиланади. Мевалари янгилигича хамда кайта ишланган холда истеъмол килинади. Улардан турли шарбатлар, томат кайласи, пюре, соуслар, маринадлар ва куплаб махсулотлар тайёрланади. Помидор мевалари юкори пархезбоплик ва шифобахшлик хусусиятларига хам эга. Помидор меваларини кундалик рационда истеъмол килиш инсон организмига ижобий таъсир курсатади.

Калит сузлар: ФАО ташкилоти, ООО '^АМО^У^ ^^ХО^", Испанияда - 52 минг, Японияда - 42 минг, Хитойда - 1500 минг, Турцияда - 35 минг.

КИРИШ

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 23 октябрь П^-5853-сон карори билан тасдикланган "Узбекистон Республикасини 2020-2030 йилларда ривожлантиришнинг Хдракатлар стратегияси" ахолини озик-овкат хавфсизлигини ва тугри овкатланиш маданиятини таъминлаш асосий вазифалардан бири килиб белгиланган. Мамлакатимизда сабзавотчилик тармогини янада ривожлантириш ва махсулот экспорт салохиятини кучайтириш буйича катор чора-тадбирлар амалга оширилмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Дунё буйича хозирги кунда помидор экилган майдонлар 5.0 млн га дан ошди, унинг хосилдорлиги очик майдонда 70-100 т/га, иссикхоналарда 180-200 т/га, гидропоника шароитида эса 250-350 т/га етмокда. ФАО ташкилоти берган маълумотга кура, дунё буйича иссикхоналар майдони Испанияда - 52 минг, Японияда - 42 минг, Хитойда - 1500 минг, Турцияда - 35

Мау, 2022

43

минг, Италияда - 20 минг, Нидеоландияда -10 минг, Марокко 10 минг, Францияда - 8,5 минг, Польшада 6,3 минг, Германияда - 3,7 минг, Мексикада - 15 минг, Россияда 3,1 минг, Украинада 8,0 минг, ^озогистонда 2899, Тожикистонда 72,75 ва Узбекистонда 8,3 минг гектарни ташкил этган.

Узбекистан Республикаси 2018-2030 йилларда иссикхоналарнинг ривожланиш истикболлари хакида ООО "ZAMONAVIY ISSIQXONA" ташкилоти берган маълумотга кура, республикамизда 2030 йилга бориб 65-70 минг гектарли замонавий иссикхона комплекслари фаолият курсатади. 20182030 йилларда хар йили уртача 4230,8 гектар ва хаммаси булиб 55 минг гектар иссикхона комплекслари курилиши режалаштирилган.

Помидор итузумдошлар Solаnum lycopеrsicum

оиласига мансуб усимлик булиб, дунёда севиб истеъмол килинадиган сабзавот хисобланади. Усимликнинг ватани Жанубий Американинг Перу ва Эквадор кисми хисобланади. Хрзирги кунгача Мексикада ёввойи турларини учратиш мумкин. Мексикада биринчи бор бу усимлик маданийлаштирилган. Ацтеклар бу усимликни "tumantla" деб атаганлар. 1523 йил Испанлар Мексикани босиб олганларидан сунг унинг ёввойи уруги бошка усимликларга кушилиб, Европага келиб колган. 1554 йилда испан ботаниги Пьеро Андреа Маттиол ва бошкаларнинг ёзишича, бу усимликни захарли, истеъмол учун яроксиз деб аташган. Хдкикатан хам итузумдошлар оиласига кирадиган бу сабзавотда алкалоид токсинлари учрайди, бу оз микдорда булиб, инсон хаёти учун хавфсиз хисобланади. Помидор Европа ва Голландияда шифобахш усимликлар етиштириладиган ботаник майдонларда хам устирилади

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР Помидор меваларини саклаш

Помидорни бошка сабзавотларга караганда саклаш анча мушкул. Шундай булса-да, уни 2-3 ой саклаш мумкин. Помидорнинг 60-70 г келадиган хосиллари, кичик хосилли навлариники 35-50 граммлилари яхши сакланади. Таркибида сув микдори куп булган навларининг меваси узок вакт сакланмайди. Помидор пустининг калинлиги, магзининг каттиклиги ва ёрилишга чидамлилиги унинг сакланувчанлигини белгилайди.

May, 2022

44

Саклаш учун тулик шаклланган оч кук помидор мева банди билан терилади. Улар шикастланмаган, касаллик ва зараркунанда зарарламаган хамда унчалик кичик булмаслиги лозим.

Помидор турли хил пишиш даражасида тулик кизариб пишган, чала пишган (пуштиранг ва кизара бошлаган давр) ва оч кук хдмда кук рангларга кирган вактда териб олинади. Помидор омборларда яшикларга солиниб сакланади. Бунда яшиклар энига икки катор, тепасига саккиз-унтадан килиб, узунасига эса исталганча жойланади. Тахлар орасида Помидор етиштириш (очик майдонда) 0,6-1,5 м ли йулак, яшиклар уртасида эса 5-10 см оралик колдириш тавсия этилади. Кизил ранг помидорларни 30 кунгача, думбулларини 40-50 кун, кукишларини эса 80 кунгача саклаш мумкин.

Оч кук помидорнинг пишиб етилиши учун харорат +10 +12 0С булгани маъкул. Бундан юкори хароратда помидорнинг пишиб етилиши тезлашади, паст хароратда эса тезда касалланади. Пишган помидорни эса -1 0С да совитгичда

саклаш мумкин. Бунда хавонинг нисбий намлиги 90-95% атрофида булиши керак.

• О

May, 20221

©

ф'

45

noMHgopHH cyTKacura 8-10 coaT этнпeн ra3u öunaH umnam yHuHr numuö eTHnnmHHH 3-4 MapTa Tesnamrapagu. noMugopHu ca^nam MoöafiHuga MyHTa3aM Ha3opaT khhhö Typunumu no3HM.

Yh mapoimiga noMHgop MeBa^apHHH eaK.iam

YHga mapHOTHga noMHgopHH KypHTHm.

Tafiep MaxcynoTnapHH cothö onraHnap ynyH gapxon TatKugnam KepaKKu, MaMnaKaTHMH3ga MaxcynoT homh HOTyrpu Tap^HMa KunuHraH. BaHKnapgaru gyKOHga cu3 "KypuranraH noMugop" e3yBHHH TonumuHrro MyMKHH, neKHH acnuga ÖH3 KypuTunraHnap xaKuga ranupaMH3. fflyHgafi khhhö, cu3 HHTepHeTga eKH KHTOÖnapga TonaguraH öapna peTcenraap Ba 6u3 caHaö yrraHnap öupuHHH Ba HKKHHHH Typgaru caÖ3aBOTnapra moc Kenagu.

Ammo 6yHu ysuHrro KunumuHrro axmupoKgup. ByHgaH Tam^apu, öaHKnapga KoHcepBa KunumgaH Kypa ocoHpoKgup:

1. 3 Kr caÖ3aBoT coraö onuHr. "KpeM" eKu "runoc" HaBnapu axmupoK moc Kenagu, neKuH cu3 xap KaHgafi ^ofiganaHumuHrro MyMKuH. Acocuficu, ynap numraH;

2. YnapHu WBuHr, KypuTuHr Ba apMuHu Kecuö onuHr;

3. KefiuH hoh KomuK öunaH nynnaHu onuö TamnaHr. Cu3 yHu KypuTa onMaficro, neKuH yHu öomKa ugumnapHu Tafiepnam ynyH umnaTumuHrus MyMKuH, yHu TamnaMaHr;

May, 2022

46

4. Олинган ярмини туз (курсатилган микдор учун 2 ширин кошик ишлатилиши керак) ва утлаР (рейхан, бибария

ёки бошка севимли зираворлар килади) билан сепинг;

5. Кейинчалик, бланкаларни куритгичга 5-6 соат давомида 70 даража хароратда юборамиз;

6. Ёки печда 6-7 соат давомида 80 градусгача иситилади. Ва булакларни айлантиришни унутманг.

Тайёр махсулотни мато сумкасида курук жойда ёки музлатгичда саклашингиз мумкин. Охирги вариант энг мос келади, чунки бу холда фойдали моддалар яхширок сакланади. Аммо, агар имкон булмаса, биринчи вариант амалга оширилади. Асосийси, мато хаво утишига имкон беради.

Куёшда куритилган помидорнинг фойдали жихати.

Помидорлар озука моддаларига бой. Улар таркибида:

• А, Б, К, 1111 витаминлари;

• Ёд, магний, глюкоза ва марганец;

• каротин;

• фолий ва аскорбин кислоталар;

• Тола ва пектин.

Куритиш жараёни санаб утилган элементларнинг купини анча узок вакт саклашга имкон беради.

Ушбу сабзавотларнинг яна бир канча фойдали хусусиятлари:

• Помидор берибери билан курашишга ёрдам беради;

• Уларда мавжуд булган толалар туфайли улар ичак

фаолиятини нормаллашти ради, ич

May, 2022

KoTumuHu gaBogafigu;

• noMugopHuHr xogecrepuH MuKgopuHu KaMafiTupumu, my opKagu koh ToMupnapuHuHr TuKuguS Kogumu Ba xogecrepuH nguragapu nafigo SygumuHuHr ogguHu ogumu ugMufi ^uxargaH ucSoTgaHraH;

• YgapgaH MyHTa3aM ^ofigagaHum guKoneHHuHr WKopu MuKgopu Ty^afigu xoTupaHu axmugafigu. By, myHuHrgeK, ^HKhu xuMoa KugaguraH Ba mum nafigo SygumuHuHr ogguHu ogaguraH энг Kyngu gueTagu aHTuoKcugaHTgup.

YgapHuHr KaMHuguKgapu xaM Sop. noMugopgapgaH ^ofigagaHum omKo3oH-unaK KacagguKgapu SugaH orpuraH ogaMgapra HeKgaHumu KepaK.

ByHgaH TamKapu, arap cu3 ygapHu Ha3opaTcu3 MuKgopga ucretMog

KugcaHrro, BaKT yTumu SugaH SyruMgapga Ba SyfipaK Tomgapuga Ty3gapHuHr HyKumu MyMKuH. Ammo SyHgafi Ho^ya TatcupgapgaH yзннгнзнн xuMoa Kugum ocoh. Cu3 myHHaKu ygnoBHu SugumuHrro KepaK Sygagu.

XY.HOCA

Уз6eкнcтoнga caÖ3aBoT экннgapн unuga noMugop энг Kyn экнgagн. noMugop MeBagapuHuHr KeHr MuKecga umgaragumu ygapHuHr WKopu oзнкaвнfi KufiMaTu SugaH SegrugaHagu. MeBagapu aHruguruna xaMga KafiTa umgaHraH xogga ucretMog KuguHagu. YgapgaH Typgu mapSaraap, ToMaT Kafigacu, nrope, coycgap, MapuHaggap Ba KyngaS MaxcygoTgap TafiepgaHagu. noMugop MeBagapu WKopu napxe36onguK Ba mu^oSaxmguK xycycuaTgapura xaM эгa. noMugop MeBagapuHu KyHgaguK paцнoнga ucretMog Kugum uhcoh opraHu3Mura u^oSufi Tatcup Kypcaragu. noMugopHu eramrapmga arpoTexHuK TagaSgapu Tyrpu Sa^apugca Ba caKgam TagaSgapura puoa ku^uhuS caKgaHca xagKuMrora cu^arau MaxcygoT fiнткaзн6 SepcaK MaKcagra Myo^uK öygapgu.

REFERENCES

1. 3yeB B.H., Kpgupxy^aeB O.K., AgugoB M.M., Akpomob Y.H. Сa6зaвoтннgнк Ba nogroHuguK. TomKeHT: 2009. - S. 124-135.

2. ysSeKucTOH PecnySguKacu xygyguga экнm ynyH TaBcua этнgгaн KumgoK xy^aguK экннgapн ^aBgar peecrpu. - TomKeHT, 2020. - 55 S.

3. TypKua PecnySguKacu "O3uK-oBKaT KumgoK xy^aguru BaB^g^^' xaMga "Denizbank" xaMKopguruga TafiepgaHraH "100 Ta KuToS"gaH uSopar TyngaMu.

4. 3yeB B.H., ASgyggaeB A.r. CaÖ3aBoT экннgapн Ba ygapHu

eTumTupum TexHogoruacu. T., Уз6eкнcтoн, 1997. 342 S.

May, 2022

5. BypueB X.^, 3yeB B.H., Kpgupxy^aeB O.K^., MyxaMegoB M.M. Ohhk ^oöga ca63aBOT экннпapн eramTHpHmHHHr nporpeccuB TexHonoruanapu T., Y36eKHCTOH mh.mhh энцнкпопеgнaсн. - TomKeHT: 2002. - 6. 245-251.

6. EonTaeB B.C., CynaÖMOHOB E.A., MaB.raHOBa P.O., XonMypogoB 3.A., PycTaMOBa H.B. Ca63aBOT экннпapннннг 3apapKyHaHga, Kacan.HK.apH Ba y.apra Kaprnn Kypam Hopanapu. TomKeHT, 2013. - 6. 23-29.

® ©

May, 20221

©

49

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.