Научная статья на тему 'РЕСПУБЛИКАМИЗДА МАВЖУД ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАРНИНГ ПАЙДО БЎЛИШИ ВА АҲАМИЯТИ'

РЕСПУБЛИКАМИЗДА МАВЖУД ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАРНИНГ ПАЙДО БЎЛИШИ ВА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

109
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
иқтисодиётни либераллаштириш / модернизация / эркин саноат ва иқтисодий зоналар / транспорт. / Economic liberalization / modernization / free industrial-economic zones / transport.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бекзод Абдукаримович Уразов, Давлат Рахмат Ўғли Холиқов

Мақолада мамлакат ишлаб чиқаришини модернизация қилиш ва эркин саноат-иқтисодий зоналарни шакллантириш бўйича лойиҳалар муҳокама қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORIGIN AND SIGNIFICANCE OF FREE ECONOMIC ZONES IN OUR REPUBLIC

The article discusses projects for the modernization of the country's production and the formation of free industrial and economic zones.

Текст научной работы на тему «РЕСПУБЛИКАМИЗДА МАВЖУД ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАРНИНГ ПАЙДО БЎЛИШИ ВА АҲАМИЯТИ»

PECnYB^HKAMH3AA MAB^Y^ ЭPКHН - H^THCO^HH 30HA.TAPHHHr

nAH^O BY^HmH BA A^AMHATH

Бекзод Абдукаримович Уразов

'Транспорт воситалари мухдндислиги" кафедраси Жиззах политехника институти E-mail: begmatov.b. 1978@gmail.com

Давлат Рахмат ^ли Холиков

"Ер усти транспорт воситалари ва тизимлари" мутахассислиги магистранти Жиззах политехника институти E-mail: davlatholiq ov 15 @mail. ru

АННОТАЦИЯ

Мацолада мамлакат ишлаб чицаришини модернизация цилиш ва эркин саноат-ицтисодий зоналарни шакллантириш буйича лойидалар мудокама цилинади.

Калит сузлар: ицтисодиётни либераллаштириш, модернизация, эркин саноат ва ицтисодий зоналар, транспорт.

ORIGIN AND SIGNIFICANCE OF FREE ECONOMIC ZONES IN OUR

REPUBLIC

Bekzod Abdukarimovich Urazov

"Vehicle Engineering" department Jizzakh Polytechnic Institute E-mail: begmatov.b. 1978@gmail.com

Davlat Rakhmat ugli Kholikov

Master in specialty "Ground vehicles and systems" Jizzakh Polytechnic Institute E-email: davlatholiqov15@mail.ru

ABSTRACT

The article discusses projects for the modernization of the country's production and the formation of free industrial and economic zones.

Keywords: Economic liberalization, modernization, free industrial-economic zones, transport.

КИРИШ

Мамлакатимизда икисодиётни эркинлаштириш ва модернизациялаш борасида амалга оширилаётган ислохотлар, бозор субъектлари орасидаги хужалик алокаларини янада ривожлантириш ва самарали амал килинишини талаб этмокда. Бу борада ишлаб чикарувчилар ва истеъмолчилар орасидаги узаро иктисодий муносабатлар хусусан махсулотларни ташиш, саклаш, таксимлаш ва улар билан боFлик ахборотлар окимини кайта ишлаш жараёнидаги муомала харажатларини камайтириш долзарб ахдмият касб этади.

Эркин иктисодий зоналар -давлатлараро келишувларга ёки махсус конунларга мувофик, хужалик ва ташки иктисодий фаолият билан шуFулланиш учун имтиёзли солик, молия, хукукий шароитлар жорий килинадиган муайян худудлар. Хорижий ва махаллий тадбиркорларни жалб этиш максадларида ташкил этилади ва уларда зарур ишлаб чикариш ва иш юритиш инфратузилмаси барпо этилади. Эркин иктисодий зоналар куп холларда давлатлараро туташ худудларда (бир неча давлатларнинг чегаралари туташган худуд), халкаро аеропортлар, порт шахарларда ёки транспорт йуллари туташган худудларда ташкил этилади.

Республикамизда мазкур сохада бир катор ишлар амалга оширилмокда. Бугунги кунда мамлакатимизда 14 та эркин иктисодий зона мавжуд булиб, улардан айримларининг фаолияти анча жадаллашган. Хусусан, "Навоий", "Ангрен", "Жиззах", "Ургут", 'Тиждувон", "Кукон" ва "Хдзорасп" эркин иктисодий зоналарида умумий киймати 486 миллион долларга тенг 62 лойиха амалиётга татбик этилган, колаверса, 4 минг 600 дан ортик иш урни яратилган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Биринчи Президентимизнинг 2013-йил 18-мартдаги "Жиззах" махсус индустриал зонасини барпо этиш туFрисида"ги фармони асосида ташкил этилган махсус худудда утган киска муддатда 19 та замонавий корхона ишга туширилди. Иктисодий зонанинг Жиззах шахридаги худудида 363,7 гектар майдонда 14 лойихани амалга ошириш учун 91,3 миллион доллар микдорида инвестиция сарфланди. Замонавий технология асосида барпо этилган корхоналарда мингдан ортик янги иш урни яратилди. Доимий иш урнига эга булганларнинг 60 фоизи касб-хунар коллежларини битирган ёш мутахассислардир.

Утган йили эркин иктисодий зонада махсулот ишлаб чикариш хажми 255,2 миллиард сумни, экспорт хажми 11,9 миллион долларни ташкил этди.

Х,озирги кунда худудда автомобиллар ва юк машиналари учун тормоз колодкалари, телевизор, кондиционер, музлаткич, кир ювиш машинаси, микротулкинли печ, светодиодли лампалар, полипропилен иплар, видео ва IP телефонлар, телекоммуникация ускуналари, интернет тезлигини оширувчи бутловчи кисмлар каби турли саноат махсулотлари ишлаб чикарилмокда. Шу билан бир каторда якин кунларда ишга туширилиши кутилаётган "Жиззахавто" автомобил заводининг курилиш ишлари якунланмокда, бу албатта Жиззах вилоятида иш уринларининг ошиши ва вилоятнинг иктисодий самарадорлигини усишига жуда катта хисса кушади.

Еркин ицтисодий зоналар фаолиятини фаоллаштириш ва кенгайтиришга доир цушимча чора-тадбирлар туFрисида президент фармонида цуйидагилар белгилаб цуйилган.

Фармоннинг 3-бандида кузда тутилган имтиёзлар киритилган инвестициялар дажмига цараб 3 йилдан 10 йил муддатгача, жумладан: 300 минг АКШ долларидан 3 миллион АКШ долларигача дажмдаги инвестициялар - 3 йил муддатга;

3 миллион АК,Ш долларидан 5 миллион АКШ долларигача дажмдаги инвестициялар - 5 йил муддатга;

5 миллион АК,Ш долларидан 10 миллион ЛКШ долларигача дажмдаги инвестициялар - 7 йил муддатга;

10 миллион ва ундан куп ЛКШ доллари дажмидаги инвестициялар сунгги 5-йилда амалдаги ставкалардан 50 фоиз кам дажмдаги даромад солоти ва ягона солиц тулови ставкалари цулланган долда - 10 йил муддатга берилади.

НАТИЖАЛАР

Мазкур эркин ицтисодий зоналарнинг барпо этилиши мадаллий ишлаб чицарувчиларнинг ички ва ташци бозорларда янги экспортга йуналитирилган мадсулотларни узлаштиришига имкон берди ва инвесторлар фаолиятининг янада кенгайиши учун цушимча шарт-шароит ва цулайликлар яратди. Асосан, булар замонавий цурилиш ва жидозлаш материаллари, истеъмол товарлари, телекоммуникация, нефтегаз технологик ускуналари, кимё, автомобил ва електротехника саноати дамда бошца юцори технологик саноат ишлаб чицариш йуналишларидаги мадсулотлардир.

Шу билан бирга, еркин ицтисодий зоналарда инвестиция лойидаларини амалга оширишни жадаллаштириш, хориждан юцори технологик ускуналар харид цилиш учун Узбекистон тикланиш ва тарацциёт жамFармаси маблаFи дисобидан 100 миллион АКШ доллари мицдорида чет эл валютасидаги кредит линияси очилган. Бугунги кунда ушбу еркин ицтисодий зоналарда умумий циймати царийб 300 миллион АКШ долларига тенг булган 32 та инвестицион лойидалар амалга оширилди. Бундан ташцари, дозирда хорижий инвесторлар билан биргаликда 23 та инвестиция лойидаларини амалга ошириш буйича муайян ишлар амалга оширилмоцда.

МУХОКАМА

Ишлаб чицариш ва мадсулотларни истеъмол цилувчилар учун характерли булган логистиканинг асосий долати(истеъмолчининг устунлиги,

сервиснинг юкори даражаси, бажариш вактининг кискариши ва бошкалар) транспорт тармоFидаги корхоналарга боFлик транспорт хизматлари бозорининг ракобат мавжуд булган шароитда, фаркли томони шундаки, транспорт тармоFидаги корхоналар бу масалани комплекс карор кабул килиш йули билан ишлаб чикади. Бундай сиёсатга транспорт жараёнини комплекс юзага келтиришга каратилган барча карорлар ва харакатлар киради. Юкори даражадаги халкаро стандартларга жавоб берадиган, мамлактни барча худудларини узаро ишончли боFлайдиган ва минтакавий хамда жахон бозорларига чикишни таъминлайдиган Узбекистон миллий автомагистралини куриш ва реконструкция килиш буйича кенг куламли дастурни амалга ошириш хам ривожланиб бормокда. Тармок корхоналари учун мухандис-техник ходимлар 12 та мутахассислик буйича Тошкент автомобил ва йуллар институтида, Кукон, Бухоро, Урганч, Тошкент автомобил ва йуллар техникумида тайёрланади. «Узавтотранс» корпорацияси хузурида15 та автомобил укув комбинати ва уларнинг100 та филиали ишлайди.

Лекин шу уринда табиий савол туFилади: мазкур йуналишда мавжуд имкониятлардан окилона фойдаланиляптими? Агар кичик саноат зоналарининг сармояларни жалб килиш, тадбиркорликни ривожлантириш, янги иш уринлари яратиш ва ахоли фаровонлигини оширишдаги урнини тахлил киладиган булсак, уларда хамон ташаббускорлик етишмаслиги, фаолиятни ривожлантириш буйича ишларни ташкил килиш даражаси сустлиги кузга ташланади.

Шу билан бирга, ушбу эркин иктисодий зоналар жойлашган худудларда мавжуд булган хом-ашё ва мехнат ресурсларидан окилона фойдаланиш экспортга мулжалланган махсулотлар куламини оширишга, замонавий саноат ишлаб чикариш кувватларининг ташкил етилиши янги иш уринлари барпо этилишига, бандлик даражасининг юкори булишига ва пировордида ахоли фаровонлигининг ошишига олиб келади.

Х,озиргача ушбу зоналарда умумий киймати 535 миллиард сумга тенг 1021 лойиха амалга оширилган, 9 минг 600 дан зиёд иш урни яратилган. Лойихалар доирасида нафакат ички, балки ташки бозорда хам харидоргир булган йенгил саноат, кимё, озик-овкат махсулотлари, електр техникаси буюмлари, замонавий курилиш материаллари, мебел ва бошка тайёр махсулотлар ишлаб чикарилмокда. Бундан ташкари, келгусида 248 лойихани амалиётга татбик етилиши натижасида 11 минг янги иш урни яратиш режалаштирилмокда.

ХУЛОСА

Хулоса урнида, юцоридагиларни амалга оширишда республикамизда мавжуд хом ашё махсулотлари, задираларини мацсадли бошцариш ва тайёр мадсулотларни сацлаш, улар хацидаги тизим бошцарувини ташкил этиш вазифаларини амалга оширишда оцилона йул тутиш, чет эл инвестицияларини купроц жалб этишдан иборат.

REFERENCES

1. Ш.М. Мирзиёев. "Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз" -Тошкент : Узбекистон, 2017. - 56 б.

2. Ш.М. Мирзиёев. "Миллий тарацциёт йулимизни цатъият билан давом эттириб, янги босцичга кутарамиз" - Тошкент : Узбекистон, 2017. - 592 б Халматжанова Г.Логистика. Уцув-услубий цулланма.-Ф., 2014 й.

3. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. У. (2020). Создание программных средств автоматизированной информационной системы транспортных предприятий. Academic research in educational sciences, (1).

4. Адилов, О. К., Умиров, И. И., & Уразов, Б. А. (2020). Методика определения деталей, критических по надежности автомобилей. Academic research in educational sciences, (1).

5. Адилов, А. К., Сувонкулов, Ш. А., Кулмурадов, Д. И., Умиров, И. И., & Бойжигитова, И. А. (2019). Причины изменения технического состояния автомобиля. Актуальные научные исследования в современном мире, (1-2), 116-118.

6. Умиров, И. И. У., & Хдмрацулов, Ё. М. (2020). Автомобиллардан чицаётган газсимон чициндиларнинг атмосферага аралашиши. Academic research in educational sciences, (1).

7. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. (2020). Улучшения эксплуатационных показателей двигателей газобаллонных автомобилей. Academic research in educational sciences, (3).

8. Адилов, О. К., Умиров, И. И. У., & Барноев, Л. (2020). Транспортни давфсиз бошцариш курсаткичларини бадолаш. Academic research in educational sciences, (1).

9. Эшонцулов, М. З. (2020). Транспорт воситаларининг ишлаб-чицариш техник база билан таъминланганлик даржаси тадцици. Academic research in educational sciences,

(4).

10. Azimov A. "Avtomobilsozlik sanoatida polimer va kompozit materiallardan foydalanishning samaradorlik ko'rsatgichlari", ООО «Academic Research», Vol. 1 No. 1, 2020, (DOI: https://doi.org/10.24411/2181-1385-2020-00010).

11. Бегматов, Б. Я., & Хдццулов, Б. А. (2020). Кафолат даврида автомобилларнинг техник долатини текшириш. Academic research in educational sciences, (3).

12. Internet saytlari. Lex.uz.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.