Научная статья на тему 'Ўзбекистонда фаол инвестиция сиёсати ва унинг муҳим йўналишлари'

Ўзбекистонда фаол инвестиция сиёсати ва унинг муҳим йўналишлари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
2759
443
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Инвестициялар / инвестиция сиёсати / хорижий инвестициялар / тўғридан-тўғри инвестициялар / иқтисодиёт ва унинг етакчи тармоқлари / иқтисодиётни модернизация қилиш / техник ва технологик янгилаш / инвестициявий муҳит / Investment / politics of investment / foreign placement of funds / direct investments / economics and its leading branches / modernization of the economy / technique and technologic replacement / investment climate.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абулқосимов Ҳ., Абулқосимов М., Муродхўжаевa Ф.

Ўзбекистонда амалга оширилаётган фаол инвестиция сиёсати натижасида иқтисодиётни модернизация қилиш, техник ва технологик янгилаш жараёнлари таҳлил қилиниб, уни янада жадаллаштириш йўналишлари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ACTIVE INVESTMENT POLICY IN UZBEKISTAN AND ITS IMPORTANT DIRECTIONS

It is analyzed the content and process of realization of the investment policy as well as technologically renovation of the economy of Uzbekistan and it is stated the ways of acceleration of them.

Текст научной работы на тему «Ўзбекистонда фаол инвестиция сиёсати ва унинг муҳим йўналишлари»

Абулкосимов -

и.ф.д., профессор, Узбекистан Миллий универитети Абулкосимов М. МуродхужаеваФ.

УЗБЕКИСТОНДА ФАОЛ ИНВЕСТИЦИЯ СИЁСАТИ ВА УНИНГ МЩМ ЙУНАЛИШЛАРИ

Узбекистонда тадбиркорлик учун цулай ишбилармонлик муцити, кенг цуцуций кафолат ва имтиёзлар тизими цамда хорижий инвесторлар учун цулай инвестиция муцитининг ва улар киритган мабла*ларнинг юцори ицтисодий са-марадорлигига эришишини таъминлайдиган тегишли цуцуций базанинг яратилганлиги инвестиция фаоллиги-нинг сезиларли даражада кучайиши ва ицтисодиётимизга йуналтирилаётган капитал цуйилмалар цажмининг усиши учун имкон бермоцда.

Инвестициялар иктисодиётни модер-низациялаш, техник ва технологик янги-лашда, унинг таркибий тузилишини тубдан узгартириш ва диверсификация килишда, юкори баркарор ва мутаносиб иктисодий усишни таъминлашда мухим ахамият касб этмокда. Мамлакатимизда инвестиция си-ёсати доирасида куйидаги чора-тадбирлар амалга оширилмокда:

- саноат корхоналарини барпо этиш жара-ёнларини тезлаштириш;

- саноат объектлари курилишини моли-ялаштиришда хусусий капитал иштирокини раFбатлантириш;

- кишлок хужалигида сугориладиган ер-ларнинг мелиоратив холатини яхшилаш, тармокда таркибий узгартиришларни амал-га ошириш, ишлаб чикаришни модернизация килиш, техник ва технологик жихозлаш;

- ижтимоий инфратузилма сохаларини, транспорт-коммуникация тизимини яна-да ривожлантириш, реконструкция килиш, кишлок жойларида намунали лойихалар асо-сида уй-жойлар куриш;

- капитал маблаFлар кайтими тез булган инвестиция лойихаларини амалга ошириш;

- иктисодиёт субъектларининг эркин фао-лият юритишига имкон яратиш;

- инвестициявий фаолиятга тааллукли ах-борот ва маълумотлар олишни янада эркин-лаштириш;

- саноат корхоналари фаолиятини бахолаш.

Узбекистон Республикаси Президен-

ти И.А.Каримовнинг 2012 йилда мамлакати-мизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари х,амда 2013 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим усту-вор йуналишларига баFишланган Вазир-лар Махкамаси мажлисидаги маърузасида "Фаол инвестиция сиёсати мамлакатимиз-ни модернизация килиш ва янгилаш буйича амалга оширилаётган чора- тадбирлар-нинг энг мухим шарти ва манбаи булмоFи керак"1 - деб таъкидлаган. Узбекистонда фаол инвестиция сиёсатининг амалга оши-рилиши натижасида сунгги беш йил мо-байнида инвестицияларнинг уртача йил-

1 Каримов И. А. «Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан да-вом эттириш». 2012 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари хамда 2013 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим усту-вор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маъруза. // Халк сузи, 2013 йил 19 январ.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

1-жадвал Ик,тисодиётга киритилган инвестициялар таркибининг узгариши (2005-2013 йилларда, фоизда)1

Молиялаштириш манбалари 2005 йил 2010 йил 2011йил 2012 йил 2013 йил

Давлат бюджети 12,7 7,4 5,1 4,5 4,8

Чет эл инвестициялари 19,2 28,8 25,3 25,5 23,2

Корхона ва ахоли маблаFлари 60.3 47,3 49,0 42,6 46,6

Бошк,а манбалар 7,8 16,5 20,6 27,4 25,4

лик усиш суръати 9 фоиздан зиёдни ташкил к,илмок,да ва бу дунёда юк,ори, барк,арор курсаткичлардан бири хисобланади. Кей-инги 10 йилда мамлакатимиз ик,тисодиётига киритилган инвестициялар хажми 3,2 баро-бар ошган булса, шу даврда туFридан-туFри хорижий инвестициялар хажми 20 баробар-дан зиёд усган2. Ик,тисодиётимиз ва унинг етакчи тармок,ларини, шу жумладан, сано-ат тармок,ларини модернизация к,илиш, техник ва технологик янгилаш мак,садида асо-сий капиталга киритилган инвестициялар хажмининг йиллик усиш суръати 2010 йилда 9,2%ни, 2011 йилда 11,2%ни, 2012 йилда эса 14,0%ни ташкил этди. 2012 йилда ин-вестицияларнинг ялпи ички махсулотдаги улуши 22,9%ни ташкил этди. Ик,тисодиётга карийб 2 миллиард 500 миллион АКШ дол-лари хажмида хорижий инвестициялар жалб килинди. Уларнинг 79%дан купроFи туFридан-туFри хорижий инвестициялардир.

Асосий капиталга киритилган инвестици-яларнинг карийб 74%и ишлаб чик,аришнинг модернизация к,илиш ва янгилашга каратилган дастур ва лойихаларини амал-га оширишга йуналтирилган. 2012 йилда 1 миллиард 600 миллион доллардан ортик, булган капитал куйилмалар узлаштирилиб, 205 та инвестиция объектлари куриб битка-зилди. Жумладан, «Шуртаннефтгаз» корхо-насида к,иймати 74,2 миллион доллар булган пропан-бутан коришмаси асосида 50 минг тонна суюлтирилган газ курилмани урнатиш, Навоий иссиклик электр станциясида Япони-янинг «Мицубиси» компанияси томонидан ишлаб чик,арилган 478 мегавольт кувватга

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012йил 21 ноябрдаги "Узбекистон Республикасининг 2013 йил-га мулжалланган инвестицион дастури туFрисида"ги 1855-сонли Карори; Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень за 2012 год. - Т.: ЦЭИ. 2013. - 15-б.

2 Уша ерда.

эга булган бур-газ курилмасини ишга туши-риш буйича киймати 529,78 миллион доллар-лик лойиха, Навоий вилоятида кремний ишлаб чик,аришни ташкил к,илишнинг бирин-чи боск,ичи (киймати 19,04 миллион доллар), Самарканд вилоятида юк автомобиллари ва унинг эхтиёт кисмларини ишлаб чик,арувчи янги комплекс барпо этишнинг иккинчи боск,ичини (киймати 29,38 миллион доллар-лик лойиха) ишга тушириш якунланди. СурFил кони базасида к,иймати 25 миллиард доллардан зиёдни ташкил этадиган Устюрт газкимё мажмуаси курилиши бошланди. Ушбу комплекс курилиши 2016 йилда якунланади3.

Таъкидлаш жоизки, нуфузли "Диоложик" консалтинг компанияси (Буюк Британия) томонидан эълон килинган рейтингга кура, СурFил кони негизида Устюрт газкимё маж-муасини куриш лойихаси 2012 йил якунла-рига кура, дунёнинг унта глобал инвестиция лойихаси каторидан жой олди. Шунинг-дек, "Томпсон-Рейтер" жах,он бизнес ахбо-рот агентлиги булинмаси - "Прожект фай-ненс интернейшнл" журнали 2012 йил якун-лари буйича, лойиханинг ноёблиги ва ян-гилигини алохида к,айд этиб, уз рейтин-гида Устюрт газкимё мажмуасини куриш лойихасини йилнинг энг яхши лойихаси, собик, иттифок, ^удудидаги энг йирик нефтки-мё лойихаси, деб эътироф этган. 2013 йил 30 январ куни Лондонда "Прожект файненс интернейшнл" журнали томонидан юксак муко-фот "Узбекнефтгаз" МХК ва Корея Республикаси билан ташкил этилган кушма корхона-лар вакилларига топширилди.

Ик,тисодиётга йуналтирилган жами капитал куйилмаларнинг 24,2% марказлаштирилган

3 Каримов И. А. «Бош мак,садимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан давом эттириш» // Халк, сузи, 2013 йил 19 январ; Узбекистон Республикаси Ташки ик,тисодий алок,алар, инвестициялар ва савдо вазирлиги маълумотлари (http//www.mfer.uz/uzb/tashqi savdo).

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

инвестицияларни ташкил этган булса, колган 75,8% марказлашмаган маблаFлар, яъни кор-хоналарнинг уз маблаFлари, тижорат банкла-ри кредитлари ва бошка карз маблаFлари, туFридан-туFри хорижий инвестициялар ва кредитлар хамда ахоли маблаFларидан ибо-рат булган (каранг: 1-жадвал).

Ушбу жадвал маълумотларига кура, давлат бюджетидан инвестицияларга йуналтирилган маблаFлар микдори йилдан-йилга усиб бо-ришига карамасдан уларнинг инвестициялар умумий хажмидаги улуши 2005-2012 йилларда 12,7%дан 4,5%га тушиб кетган. Бун-га сабаб, инвестицияларни молиялаштириш-нинг бошка манбаларидан маблаFлар ажра-тиланлигидандир. Жумладан, 2011 йилда капитал куйилмалар учун ахоли маблаFлари хисобидан 2,6 триллион сум инвестицияга ажратилган булса, 2012 йилда бу курсаткич 3,2 триллион сумни ташкил этган, яъни 2011 йилга нисбатан 13,2% га купайган. Ахоли томонидан йуналтирилган инвестицион маблаFларнинг манбаи улар томонидан иш хаки хамда фоиз, рента, дивиденд, фойда ва бошка куринишлардаги тадбиркорлик даро-мадлари хисобига шаклланади. Ахоли даро-мадлари, асосан, истеъмол ва жамFармага йуналтирилади. Ахолининг истеъмол ха-ражатлари хажмига нисбатан даромад хажмининг усиши жамFарманинг усишига за-мин яратади. ЖамFарма, уз навбатида, инвестиция манбаи булиб хизмат килади. Шу ту-файли ахоли маблаFларининг инвестициялар умумий хажмидаги микдори муттасил усиб бормокда. 2005-2012 йиллар мобайни-да банк кредитлари, Узбекистон Тикланиш ва тараккиёт жамFармаси хамда бошка бюд-жетдан ташкари жамFармаларнинг инвестициялар умумий хажмидаги улуши 7,8%дан 27,4%га усди.

Иктисодиётни модернизациялаш техник ва технологик кайта жихозлашда худудий инвестиция дастури доирасида туFридан-туFри хорижий инвестицияларни жалб килиш мухим омил булиб хизмат килмокда. Мам-лакатимизда 2012 йилда узлаштирилган хорижий инвестициялар ва кредитлар умумий хажмида худудий инвестиция дастури доирасида узлаштирилган хорижий инвестициялар

улуши карийб 11,9%ни, яъни 441,1 миллион АК.Ш долларини ташкил этди. Ушбу дастур доирасида республика худудларида жами 474 та лойиха амалга оширилди. Шундан, Тош-кент шахрида умумий киймати 183,1 миллион доллар булган 221 та лойиха, Тошкент вилоя-тида киймати 75,5 миллион долларлик 64 та, ФарFона вилоятида киймати 31 миллион долларлик 35 та, Кашкадарё вилоятида киймати 25,9 миллион долларлик 10 та, Андижон вилоятида киймати 21,9 миллион долларлик 27 та лойиха амалга оширилди. Бухоро вилоятида 4,8 миллион доллар, Жиззах вилоятида эса 4 миллион доллар микдорда хорижий инвестициялар жалб килинган.

Худудларда, 2013 йил 1 январ холатига кура, 4283 та хорижий инвестиция иштиро-кидаги корхоналар фаолият курсатган. Уларнинг 3033 таси (70,8%) Тошкент шахрида, 451 таси (10,5%) Тошкент вилоятида, 207 таси (4,8%) Самарканд вилоятида, 96 таси (2,2%) ФарFона вилоятида, 80 таси (1,8%) Андижон вилоятида фаолият юритган. Уларнинг сони Сирдарё вилоятида 41 тани (0,95%), Жиззах вилоятида 36 тани (0,8%), Хоразм вилоятида 25 тани (0,6%) ташкил этди. 2012 йил да-вомида хорижий инвестициялар иштирокида жами 486 та, жумладан, Тошкент шахрида 347 та, Тошкент вилоятида 65 та, Самарканд ви-лоятида 19 та, ФарFона вилоятида 10 та кор-хона ташкил этилди1.

Таъкидлаш жоизки, фаолият юритаётган хорижий инвестициялар иштирокидаги кор-хоналарнинг 871 таси (20,3%) ички савдо сохасида, 499 таси (11,6%) енгил саноат, 410 таси (9,6%) машинасозлик, 349 таси (8,1%) озик-овкат, 263 таси (6,3%) кимё ва нефть кимёси, 223 таси (5,2%) курилиш, 199 таси (4,6%) курилиш материаллари тармокларида фаолият юритмокда. Аммо худудларда хорижий инвестициялар иштирок этмаган корхоналар хам мавжуд булиб, руйхатга олинган хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналар умумий сонидаги улуши республика буйича 8,2%ни, Жиззах вилоятида 18,4%ни, Сирдарё вилоятида 14,6%ни, Наманган ви-

1 Экономика Узбекистана: информационно-аналитический бюллетень за 2012 год. - Т.: ЦЭИ. 2013. - 16-18-б; Узбекистон Республикаси Иктисодиёт вазир-лиги ва Давлат Статистика кумитаси маълумотлари.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

лоятида 11,6%ни, Навоий вилоятида 11,3%ни ташкил этган1.

Республикамизда кулай инвестициявий, шу жумладан, ишбилармонлик мухити яра-тилганлигига карамасдан, хорижий инвести-цияларни жалб этишда х,удудлар уртасида номутаносибликлар ва муайян камчиликлар мавжуд. Булар мамлакат минтакалари ва худудларининг ижтимоий-иктисодий ривож-ланиш даражасидаги, шу жумладан, зарурий ишлаб чикариш, бозор ва ижтимоий инфра-тузилма билан таъминлашдаги фаркларнинг мавжудлиги билан изохланади. Шунингдек, худудларда инвестиция лойихалари ташаб-бускорларининг етарли даражада билим-га эга эмаслиги, иктисодий-тахлилий иш-ларнинг етарли даражада олиб борилмас-лиги, салохиятли махаллий инвесторлар-ни аниклаш ишларидаги сусткашлик, замо-навий маълумот базасидан унумли фойда-ланмаслик, имтиёзли хорижий кредит лини-ялари ва хорижий инвестиция лойихалари туFрисидаги маълумотларни махаллий тад-биркорларга уз вактида етказиб бермаслиги хорижий инвестицияларни жалб килиш бо-расидаги камчиликлар хисобланади.

Ишлаб чикаришни модернизациялаш, техник ва технологик янгилаш, диверсификация килиш, саноат кооперацияси асосида тайёр махсулотлар, бутловчи буюмлар ва матери-аллар ишлаб чикаришни махаллийлаштириш дастурининг амалга оширилиши хам мухим ахамият касб этмокда.

Бу борада Узбекистон Республикаси Пре-зидентининг 2011 йил 29 июлдаги "2011-2013 йилларда саноат кооперацияси асосида тайёр махсулотлар, бутловчи буюмлар ва материал-лар ишлаб чикаришни махаллийлаштиришни янада чукурлаштиришга доир чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК,-1590-сонли Карори доира-сида 1115 та, шундан 510 таси (45,7%) вазир-лик ва идоралар томонидан, 605 таси (54,3%) худудларда амалга ошириш кузда тутилган.

Махаллийлаштириш дастури доирасида 2011 йилда республика буйича 6,93 триллион сумлик, шу жумладан, вазирлик ва идоралар тасарруфидаги корхоналар томонидан 5,88 триллион сумлик (84,9%), худудий тасарруф-

даги корхоналар томонидан 1,05 триллион сумлик (15,1%) махсулот ишлаб чикарилган. Махаллийлаштириш доирасидаги экспор-тнинг умумий ишлаб чикариш хажмидаги улуши 23%ни, худудий тасарруфдаги корхоналар экспорт хажмининг ишлаб чикариш хажмидаги улуши 4,7%ни ташкил этди. 2012 йилда эса ушбу дастур доирасида 8,6 триллион сумлик, яъни 2011 йилга нисбатан 24,7% купрок махсулот ишлаб чикарилган. Худудий тасарруфдаги корхоналар томонидан махаллийлаштириш доирасида 2,4 триллион сум, яъни 2011 йилга нисбатан 33,3% куп махсулот ишлаб чикарилиб, уларнинг жами ишлаб чикариш хажми 16,6%ни ташкил этди2.

КоракалпоFистон Республикаси, Кашка-дарё, Андижон, ФарFона, Навоий, Хоразм, Бухоро вилоятлари ва Тошкент шахридаги худудий тасарруфдаги корхоналарда махаллийлаштириш лойихалари йиллик прогноз курсаткичлари ортиFи билан бажарил-ган. Аммо бу курсаткич Самарканд, Сирдарё, Наманган, Жиззах, Тошкент, Сурхондарё ви-лоятларидаги худудий тасарруфдаги корхоналар томонидан тула бажарилмади.

Махаллийлаштириш дастурига 2012 йилда Тошкент шахрида 46 та, ФарFона вилоятида 6 та, Андижон, Бухоро, Самарканд, Тошкент вилоятларида 4 тадан, Наманган вилоятида 3 та, Сирдарё ва Хоразм вилоятларида 2 тадан, Кашкадарё вилоятида 1 та янги худудий лойиха киритилган. Аммо Жиззах, Тошкент, Сурхондарё вилоятларида ва КоракалпоFистон Республикасида бирон-та хам янги худудий лойиха киритилма-ган. Махаллийлаштириш дастури доирасида 2012 йилда 1 миллиард 30,6 миллион доллар хажмида махсулот экспорт килинди. Шунингдек, 972,3 миллион доллари (94,3%) вазирлик ва идоралар тасарруфидаги корхоналар 58,3 миллион долларлик махсулот (5,7%)

1 Уша манбалар маълумотлари.

2 Узбекистон Республикаси Ташк,и иктисодий алокалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги (http: // www.mfer.uz/uzb/ tashqi savdo) маълумотлари; Ш.А. Тулагановнинг K1ораlкалпоFистон Республикаси Ва-зирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шахар хокимлари уринбосарлари, маънавий ва маъри-фий ишлар буйича ёрдамчилари, туман ва шахар хокимларининг 2013 йил январь-февраль ойларида булиб утган укув-семинаридаги маърузаси такдимоти материаллари.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

2-жадвал Узбекистон Республикасининг 2013 йилги инвестиция дастурининг асосий курсаткичлари1

Молиялаштириш манбалари Миллион сум Фоизда

Жами капитал куйилмалар, шундан: 27123275 100,0

1. Марказлашган инвестициялар 6691366 24,7

1.1. Бюджет маблаFлари 130000 4.8

1.2. Сугориладиган ерларнинг мелиоратив холатини яхшилаш жамFармаси 13100 0,5

1.3. Бюджетдан ташкари фондлар 1876750 6,9

1.4. Узбекистон Тикланиш ва тарак,к,иёт жамFармаси (сум эквивалентида) 1632833 6,0

1.5. Давлат кафолати остидаги хорижий инвестициялар ва кредитлар (сум эквивалентида) 1750783 6,5

2. Марказлашмаган инвестициялар 20431910 75,3

2.1. Корхоналар маблаFлари 8150655 30,0

2.2. Тижорат банклари кредитлари ва бошка карз маблаFлари 3236108 12,0

2.3. ТуFридан-туFри хорижий инвестициялар ва кредитлар (сум эквивалентида) 4563159 16,8

2.4. Ахоли маблаFлари 4481988 16,5

Худудий тасарруфдаги корхоналар томонидан экспорт килинган2.

Узбекистонда 2013 йилда иктисодиёт ва унинг етакчи тармокларини модернизация килиш техник хамда технологик яхшилашни жадаллаштириш ва унинг куламини кенгай-тириш ишлаб чикаришни диверсификация килиш максадида 370 дан ортик стратегик мухим лойихани амалга оширишни кузда ту-тадиган инвестиция дастури кабул килинган булиб, ушбу максадлар учун 13 миллиард доллар эквивалентида, 2012 йилга нисбатан 11% куп киритилади. Уларнинг 75%ини ички манбалар хисобидан молиялаштири-ладиган маблаFлар, колган кисмини жалб этиладиган хорижий инвестициялар ташкил этади3. Республикамизнинг 2013 йилги инвестиция дастурига мувофик жами капитал куйилмалар 27123275 миллион сумни ташкил этиши режалаштирилган. Режа буйича мар-казлашган инвестицияларнинг умумий капи-

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 21 ноябрдаги "Узбекистон Республикасининг 2013 йилга мулжалланган инвестиция дастури туFрисида"ги 1855-сонли Карори асосида муаллифлар томонидан ту-зилди.

2 Уша манба.

3 Каримов И. А. «Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан да-вом эттириш». 2012 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари хамда 2013 йилда мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим усту-вор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маъруза. // Халк сузи, 2013 йил 19 январ.

тал куйилмалари 24,7%ни, марказлашмаган инвестициялар эса 75,3%ни ташкил килиши белгилаб куйилган (каранг: 2-жадвал).

Таъкидлаш керакки, 2013 йилги инвести-цион дастурда молиялаштиришнинг яна бир манбаи булмиш Олий таълим муассасала-ри моддий техник базасини ривожлантириш жамFармаси хисобидан 113 435 миллион сум маблаF иктисодиётга йуналтирилиши кузда тутилган. Иктисодиётга киритилади-ган инвестициялар умумий хажмида бюджет маблаFлари улуши 4,8%ни, бюджетдан ташкари фондлар улуши 6,9%ни, жами хорижий инвестициялар улуши 23,5%ни ташкил килиши режалаштирилган. Асосий капи-талга киритилган инвестицияларнинг 56,7%и янги курилиш, 33%и ишлаб чикаришни кен-гайтириш, реконструкция ва модернизация килишга йуналтирилади. 2013 йилда "Узбекинвестгаз" МХКда умумий киймати 261,43 миллион доллар мавжуд булган ДКС 1, 2, 3, 4 урнига Газли сикувчи компрессор станциясини барпо этиш, "Узбекэнерго" ДАК таркибидаги "Тошкент ИЭС" ОАЖ не-гизида когенерацион буггаз технологияси-ни жорий этиш (киймати 62,9 миллион доллар), киймати 254,8 миллион доллар булган Дехконобод калийли уFит заводининг ишлаб чикариш кувватини кенгайтиришнинг 2-боскичини ишга тушириш лойихаларини, шунингдек, умумий киймати 320,74 миллион долларлик Жиззах-Янгиер икки йуналишли

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

электрлаштирилган 187 километрли темир йул линиясини барпо этишнинг биринчи боскичини якунлаш мулжалланган1.

Инвестиция дастурини амалга оши-ришда Узбекистон тикланиш ва тараккиёт жамFармаси мухим урин тутади. 2013 йил-да жамFарма маблаFлари хисобидан киймати 780 миллион долларлик 34 тадан ортик мухим лойиха биринчи навбатда хо-рижий шериклар билан хамкорликда барпо этилаётган объектларни молиялаштириш режалаштирилмокда. Иктисодиётни модернизация килиш техник хамда технологик ян-гилашни жадаллаштириш ишлаб чикаришни диверсификация килишга каратилган. Дав-лат инвестиция ва х,удудий инвестиция да-стурлари, махаллийлаштириш дастурла-ри ижросини таъминлаш учун куйидагилар амалга оширилади:

- мамлакатимизда ишбилармонлик мухитини янада изчил такомиллаштириб бориш. Бу борада Узбекистон Республика-си Президенти И.А. Каримов: "Мамлакатимизда ишбилармонлик мухитини жах,он таж-рибасида кабул килинган бизнесни юри-тиш мезонларига кай даражада мос кели-шини доимо кузатиб боришимиз ва тегишли карорлар кабул килишимиз зарур. Вазирлар Махкамаси бу ишга рахбарлик килиши ху-сусийлаштириш, монополиядан чикариш ва ракобатни ривожлантириш давлат кумитаси бу масала билан тизимли асосда шугулланиш максадга мувофик булур эди"2 - деб таъкид-лаган;

1 Каримов И. А. «Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан давом эттириш» // 2012 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари хамда 2013 йилда мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маъруза // Халк сузи. 2013 йил 19 январ; Узбекистон Республикаси Ташки иктисодий алокалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги (http: // www.mfer.uz/uzb/tashqi savdo) маълумотлари.

2 Каримов И. А. «Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан давом эттириш» // 2012 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари хамда 2013 йилда мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маъруза // Халк сузи. 2013 йил 19 январ.

- Узбекистон Республикаси Иктисодиёт, Ташки иктисодий алокалар, инвестициялар ва савдо вазирликлари тегишли бошкармалари х,амда вилоят, шах,ар ва ту -ман х,окимликлари биргаликда инвестиция ва мах,аллийлаштириш дастурлари ижросини мунтазам мониторинг килиб боришлари, да -стурларга киритилган корхоналар дуч кела-ётган муаммоларни аниклаш ва уларни х,ал этиш чора-тадбирларини биргаликда ишлаб чикиш ва амалга ошириш;

- юртимиз минтака ва х,удудларида янги турдаги мах,сулоттлар ишлаб чикаришни импорт урнини босувчи ва экспортбоп мах,сулотлар ишлаб чикаришни ташкил этиш лойих,аларини х,удудий инвестиция дастур-ларига, мах,аллийлаштириш дастурига кири-тишга кумаклашиш; бунинг учун х,удудларда йирик ва кичик тадбиркорлик корхоналари уртасида саноат кооперация алокаларини ривожлантириш учун кулай шарт-шароитларни яратиш ишларини давом эттириш;

- х,ар бир минтака, х,удуд, яъни вилоят, шах,ар ва туманларнинг инвести -ция салох,иятини ифодаловчи маълумот-лар такдимотини тайёрлаш, уларни доимий тарзда янгилаб бориш х,амда уларни тур -ли семинар, кургазма, интернет вебпортал-ларида намойиш этиш "Иктисод ва молия", "Узбекистон иктисодий ахборотномаси", "Uzbekistan - Central Asia", "Экономическое обозрение", "Узбекистон кишлок хужалиги" ва бошка чет элликлар х,ам укийдиган журнал х,амда нашрларда бериб бориш максадга мувофикдир;

- республика минтака ва вилоятлари, шах,ар ва туманларнинг ижтимоий-иктисодий ривожланиш даражаларини бир-бирига якинлаштиришга каратилган минтакавий си -ёсат доирасида уларни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг 2020 йилга, х,атто, 2030 йилга мулжалланган стратегиясини ишлаб чикиш ва амалга ошириш. Бунинг учун Ан-дижон вилояти тажрибасидан фойдаланиш максадга мувофик булар эди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 7

Адабиёт

1. Узбeкиcтoн Рecпубликаcи Пpeзидeнтининг 2012 йил 21 нoябpдаги "Узбeкиcтoн Рecпубликаcининг 2013 йилга мyлжалланган инвecтиция даcтуpи тyFpиcида"ги 1855-шнли Каpopи.

2. Узбeкиcтoн Рecпубликаcи Пpeзидeнтининг "Обoд туpмуш йили" Давлат даcтуpи тyFpиcида"ги Каpopи. 2013 йил 27 фeвpаль II Xалк cyзи, 2013 йил 29 фeвpаль.

3. Узбeкиcтoн Рecпубликаcи Пpeзидeнтининг "Навoий вилoятида эpкин инду^иал-иктишдий зoна ташкил этиш тyFpиcида»ги Фаpмoни. 2008 йил 2 дeкабpь II Xалк cyзи. 2008 йил 3 дeкабpь.

4. Узбeкиcтoн Рecпубликаcи Пpeзидeнтининг "Ангpeн" маxcуc инду^иал зoнаcи-ни баpпo этиш тyFpиcида»ги Фаpмoни. 2012 йил 13 апpeль II Xалк cyзи. 2012 йил 14 апpeль.

5. Узбeкиcтoн Рecпубликаcи Пpeзидeнтининг "Жиззах" маxcуc индуcтpиал зoнаcи-ни баpпo этиш тyFpиcида"ги Фаpмoни. 2013 йил 18 маpт II Xалк1 cyзи, 2013 йил 19 маpт.

6. Каpимoв И.А. '^ш макcадимиз - кeнг кyламли иcлoх1oтлаp ва мoдepнизация йулини катъият билан давoм эттиpиш". 2012 йилда мамлакатимизни ижтимoий-иктиcoдий pивoжлантиpиш якунлаpи хамда 2013 йилга мyлжалланган иктиcoдий да-cтуpнинг энг мухим уcтувop йyналишлаpига баFишланган Bазиpлаp Mахкамаcи маж-ли^даги маъpуза II Xалк cyзи. 2013 йил 19 янваpь.

7. Каpимoв И.А. "Узбeкиcтoнда ижтимoий-иктиcoдий cиёcатни амалга oшиpишда кичик бизнec ва xуcуcий тадбиpкopликнинг poли ва ахамияти" мавзуидаги xалкаpo кoнфepeнциянинг oчилиш маpocимидаги нутк II Xалк cyзи, 2012 йил 15 ceнтябpь.

8. Каpимoв И.А. Узбeкиcтoн муcтакилликка эpишиш ocтoнаcида. - Т.: Узбeкиcтoн, 2011. - 437-б.

9. Абулкocимoв X.П. Иктиcoдиётни таpтибга coлишнинг бoзop ва давлат мexа-низмлаpи. - Т.: Аkademiya, 2012. - 455-б.

10. Бepкинoв Б. Б. Инcтитуциoнал иктиcoдиёт. - Т.: YANGI NASHR, 2011. - 244-б.

11. Инocтpанныe инвecтиции и мoдepнизация нациoнальнoй экoнoмики II Пoд peд. д.э.н., пpoф. А.B.Bаxабoва. Moнoгpафия. - Т.: Moлия, 2011. - c.300.

12. Bаxабoв А., Жумаeв Н., Xoшимoв Э. Жахoн мoлиявий-иктиcoдий инкиpoзи: œ-баблаpи, xуcуcиятлаpи ва иктишдиётга таъcиpини юмшатиш йyллаpи. - Т.: Акадeмия, 2009. - 141-б.

13. Экoнoмика Узбeкиcтана: инфopмациoннo-аналитичecкий бюллeтeнь за 2012 ^д. -Т.: ЦЭИ, 2013.

ИКТИМД ВА MOЛИЯ IЭKOHOMИKА И ФИHАHCЫ 2013, l

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.