CC BY
13
Э.К. ТУСУПБЕКОВА
ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ ПРОЦЕСС В НАШЕЙ СТРАНЕ В 30 - Е ГОДЫ ХХ ВЕКА
Резюме: В статье за 30 годы изучаются и сообщаются на основании новых архивных данных открытия школ, их состояние и проблемы связанные с народным образованием в стране. В результате проведенных исследований истории страны и проблемы народного образования за этот период мы видим весь образ казахского общества того времени. Ключевые слова: архивные документы, учебно-воспитательная работа, библиотека.
E.K. TUSSUPBEKOVA
EDUCATIONAL PROCESS IN OUR COUNTRY IN 30 YEARS XX AGE
Resume: The article 30 - years are studied and reported on the basis of the new data of archival funds of opening of schools, their state and problems connected with national education in the country. As a result of the carried-out research of history of country and a problem of national education in this period we see all image of the Kazakh society of that time. Keywords: archival documents, teaching - educational work, library
ЭОЖ: 364.442/.444
А.А. АЙТМАНБЕТОВА, Н.Э. ШЫНАРБЕКОВА, Г.Н. БОЛЖАНОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы К,аза;ултты;медицина университет'1
РЕПРОДУКТИВТ1 ЖАСТАГЫ МЕЙ1РБИКЕЛЕРДЩ ТАБАК КОЛДАНУГА КАТЫСТЫ СТАТУСЫ ЖЭНЕ ЭРЕКЕТ1Н1Н МАНЫЗЫ
К,аза;станда табак цолданудын профилактикасы жэне оны шектеу жвнiндегi зандылыцтар цабылданганымен, тыйым салу ар;ылы Гана табак цолдану денрешн твмендету мYмкiн емес, эрбiр мацсатты; топты цурайтын халы; санатына кешенд'1, арнайы Yйлестiрiлген эд'с керек.
Зерттеуге алынган репродуктивт'1 жастагы мешрбикелерд'н 48,7% темек шегедi. Осы кврсетк'шт'! бYтiн рет'шде царастырганда 80% жуыгы табакты ^ндел'кт'! турацты тYрде цолданады. 70,7% респонденттер пассивт'1 (белсендi емес) табак цолданушылары, олардын iшiнде 30,8%-ы табак тYтiнiне цогамды;орындарда ушырайды екен. Респонденттерд'н жартысына жуыгы темек шегуд'1, арнайы белгленген орындардан бас;а жерлердiн барлыгында тыйым салу керек дегенмен келкед'!. Эрбiр Yшiншi респондент жумыс орындарында, ашы; ауадагы жумыс орындарын ;оса, толыгымен темек шегуге тыйым салуды цолдаган.
ТYйiндi сездер: табак цолдану, репродуктивт'1 жастагы мешрбикелер, пассивт'1 темек цолдану, табак цолданудын алдын-алу.
Табактыц залалды эсерi - жалпымойындалган факт. ДД¥ мэлiметтерi бойынша, дуние жузЫде жыл сайын табак ^олдануга байланысты байланысты аурулардан 4,9 млн. адам, ал Каза^станда -25 жуыщ адам шыгынга ушырайды екен.
2002 жылы Каза^станда «Табак ^олданудыц профилактикасы жэне оны шектеу женшдеп» КР Зацы ^абылданса, 2006 жылы ДД¥ табакпен курес бойынша Рамалыщ конвенцяны ратификациялады. Тыйым салу ар^ылы гана табак ^олдану децгейш темендету мумюн емес, эрбiр ма^саттыщ топты ^урайтын халыщ санатына кешенд^ арнайы уйлеспртген эдк керек. Сонды^тан журпзтген зерттеу барысында арнайы iрiктелген ма^сапъщ топ ретшде - репордуктивт жастагы мешрбикелер тацдалып, олардыц темек шегу салдарларымен а^парттану децгейш, темек шегудi ^ыс^артуды кездейтш шаралар жэне нормативтт-оды^тыщ аспекттерге ^арым-^атынасын зерттеу мацсатын ^урады.
Зерттеу материалы жэне эдiстерi. Сауалнамалыщ сурау 2014 жылы Алматы ^аласыныц ^алалыщ №7 клиникалыщ ауруханасыныц емханасы жэне №18
емхананыц 55 мейiрбикелiк персоналы арасында кездейсо| ipiKTey эдiсiмен, анонимдi турде жYргiзiлiп, наурыз-сэуiр кезецш |амтиды.
Ма|сатты| топ|а арналган сурау жYргiзу методологиясы бойынша жиналган зерттеу материалы непзЫде жиынты|тагы таралган ^убылыстыц жиiлiгi мен |урылымы аны|талды, хи-квадрат коэффициент^^ б1р|^атар белгiлерге тэуелдiлiгi дэлелдендi, сонымен |атар Стьюдент критерийi квмегiмен салыстырмалы жиынты|тардагы кврсеткштердщ айырмашылыгы есептелдi.
Зерттеудщ алдагы кезе^не осы мекемелерден квмек алатын пациенттер мен репродуктивтi жастагы эйелдерден |уралатын ма|сатты| топтарды зерттеу жоспарланган.
Жалпымейiрбикелiк топтыц 35,7% стационарлы| мекемеде жумыс ат|арады, бас|а 64,3% - емханалы| мекеме мейiрбикелерi. Репродуктивтi топтан 39,2% жэне 60,8% сэйкес мекемеледщ мамандары. Барлы| респонденттер келесi зерттеу топтарына бвлiндi: жалпымейiрбикелiк жэне репродуктивт жастагы мейiрбикелер тобы.
Респонденттердщ непзп массасын репродуктивтi жастагылар ^урады: 18-29 жастагылар - 36,4%, 30-49 жастагылар - 37,4% ^урады. Ал 50 жастан жогарылар -26,2% улес салмагына ие.
Жалпымейiрбикелiк топтыц 42,4%-ныц вмiрiнде темекi тарт^ан кезеl^дерi болган, ал репродуктивтi топта
мундайлардыц улес 48,7% ^урады. Осы алынган улес салмагындагы кврсеткiштердi эр зерттеу тобы бойынша бутiн ретiнде ^арастырып, жас шамасына ^арай жiктегенде, твмендегi суреттеп аппарат алынды.
Сурет. Зерттеу топтарындаFы темекi шегетшдердщ жаска карай таралуы
50 жастан жогары 40-49 30-39 18-29
20
40
I репродуктивт I жалпымешрбикел1к
60
0
Темекi шегетшдердщ негiзгi массасы кунделiктi нары^та ^олданыстагы вндiрiстiк темекiнi пайдаланады. 6рбiр ушмншл темекi шегетiн респондент табакка ^ажетш вз медициналыщ мекемесiндегi жумыс орнында втей алады екен.
Респонденттердщ 17,8% - вз уйлершде отбасы мушелершщ алдында темекi шегетiндер. Ал 65,4% -отбасы мушелершщ алдында мундай жагымсыз эдеп кврсетпейдi. Зерттеу топтары бойынша уй iшiнде, пэтерде темек тарту кврсеткiштерi келтiрiлген. Жалпымейiрбикелiк топ уй жагдайында отбасы мушелершщ алдында репродуктивт жастагыларга Караганда екi есе сирек темек тартады екен. Респонденттердщ квпшiлiгi отбасы мушелершщ квзiнше мундай эдеттен аула^ екендiктерiн жалпымейiрбикелiк топтыц 56,4% жэне репродуктивтi топтыц 41,8% жауаптарымен на^тылаган.
Темекi шегетшдердщ 80% жуыгы - кунделiктi тура^ты турде ^олданады. Бас^а 6,3% - тек, жумыс кундерi темекi тартуды эдетке айналдырган. 11,3% респонденттер экспериментаторлар болып табылады да аптасына бiр рет жэне одан сирек жиЫкпен темек тартады. Респонденттердщ 2,4% улес салмагы - табак ^олдану жиiлiгiн кврсетпеген.
Жалпы зерттеуге алынган мейiрбикелер арасында 70,7% респонденттер пассивтi (белсендi емес) табак ^олданушылары болып табылды. Суралгандардыц 14,6%-ы - екiншiлiк табак тутшшщ эсерiне уй жагдайында, 5,4% - жумыста, 19,9% - достар арасында, 30,8% - ^огамдыщ орындарда ушырайтындар. Сураудыц келесi блогы медициналыщ ^ызметкерлердщ табак ^олданудыц профилактикасына ^атысты тмрлерш бiлуге арналды. «Оздщ квз^арасыцыз бойынша, табак ^олданатын пациент жэне оныц туыстарына ^атысты медициналыщ ^ызметкердщ к-эрекет ^алай болуы тик» деген тугырга 69,2% (71% жалпымейiрбикелiк топ жэне 53,5% репродуктивт жастагы мамандар тобы) пациенттерге темекi тартуга ^атысты сура^тар ^ойып, оны то^тату жвнiндегi усыныстар беру орында деп санайды. 7,3% (6,7% жэне 10,83% сэйкесшше) - тек
темек тартуга ^атысты пiкiрлерiн аны^таганды дурыс квредi. 8,3% респонденттер (7,6% жэне 14,7% сэйкесшше) темек шегетiн пациенттермен табак ^олдану децгейш твмендету бойынша жумысты арнайы ^ызмет жумысшылары, мысалы, наркологтар журпзу керек деп есептейдi. 5,54% респонденттер - бул, тпт, медициналыщ ^ызметкерлердщ мiндетi емес (!) деп есептейдГ
Келесi сура^ ар^ылы б^з межрбикелт персоналдыц медициналыщ емес мекемелердегi жумыс орындарындагы темекi шегуге ^атысты шшрлерш бiлудi жвн кврдiк.
Респонденттердщ жартысына жуыгы темекi шегуге арнайы белпленген орындардан бас^а жердщ барлыгында тыйым салу керек деп есептейдi. Респонденттердщ эрбiр ушiншiсi жумыс орнында да, оган ^арасты ашыщ ауада да темек тартуга ^атац тыйым керекттн ^олдайды.
Табак внiмдерiне ^атысты ^атац бага саясаты темекi тарту децгейш твмендетудщ анагурлым тиiмдi эдiсi екен ай^ын. К^аза^санда табак вымдершщ багасы ТМД елдерi территориясындагы ец твмен кврсеткшт устап тур. Сауалнамалыщ суралгандардыц 13,7% (18,2% жалпымейiрбикелiк жэне 10,8% репродуктивт жастагы мамандар) табак вымдершщ багасын 3 еседен аса жогарылатса темекi тартатындардыц санын курт твмендейтшше сенiмдi. Баганы 2-3 есеге жогарылатумен 5,92% респонденттер (7,2% жэне 5,1% сэйкесшше) ма^сат^а орай деп есептейдГ Жалпы баганы 1,5-нан 3 есеге дежн жогарылатуды 33,4% суралгандар ^олдайды (41,4% жэне 28,2% сэйкес топтар вкшдерО. Дегенмен, 22,6% респонденттер табак вымдершщ багасын сол куйiнде ^алдыруды дурыс квредi. Бул пiкiрмен 21,6% жалпымежрбикелт топтыц жэне 31,2% репродуктивт жас тобындагы мамандар орта^тас^ан. Сонымен зерттеу мэлiметтерiнен шыгатын ^орытынды: - Медициналыщ ^ызметкерлер арасындагы тура^ты темек шегу децгейш 22,2% мамандар, ягни жалпымейiрбикелiк топтыц 15,2% жэне репродуктивт
жастагы межрбикелер тобыныщ 36,8% респонденттерi КУРады
- 70,7% респонденттер пассивт (белсендi емес) табак колданушылары, олардыщ iшiнде 30,8%-ы табак тYтiнiне ^огамдык орындарда ушырайды екен.
- 69,2% мейiрбикелiк мамандар (71% жалпымежрбикелт топ жэне 53,5% репродуктивт жастагы мамандар тобы) пациенттер мен олардыщ
туыстарыныщ арасында темек шегу сурагында профилактикалык iс-шаралар жYРгiзу кажет деп санайды. - Респонденттердщ жартысына жуыгы темекi шегудi, арнайы белпленген орындардан баска жерлердщ барлыгында тыйым салу керек дегенмен келкедк 6рбiр Yшiншi респондент жумыс орындарында, ашык ауадагы жумыс орындарын коса, толыгымен темекi шегуге тыйым салуды колдаган.
А.А. АЙТМАНБЕТОВА, Н.Э. ШЫНАРБЕКОВА, Г.Н. БОЛЖАНОВА
Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова
СТАТУС И ЗАЧИМОСТЬ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ МЕДСЕСТРЫ РЕПРОДУКТИВНОГО ВОЗРАСТА В ОТНОШЕНИИ
ТАБАКОКУРЕНИЯ
Резюме: Несмотря на принятые законы против табакокурения в Казахстане, численность имеющих вредную привычку бесчисленно растет. Необходима специально разработанная методика изучения к различной целевой группе по отношению к табакокурению и вывления их статуса.
Курят регулярно 48,7% медсестер репродуктивного возраста. 67,5% респондентов являются пассивными курильщиками, 47,8% из них подвергаются пассивному курению в общественных местах.
Половина респондентов согласна с тем, чтоб курение было разрешено в специально отведенных местах. Каждый третий средний медперсонал поддерживает полный запрет использования табака в рабочих помещениях и рабочих местах на открытом воздухе.
Ключевые слова: табакокурение, медсестры репродуктивного возраста, пассивное табакокурение, профилактика табакокурения.
AITMANBETOVA A.A., SHYNARBEKOVA N.A., BOLZHANOVA G.N.
Kazakh National medical university named S. D. Asfendiyarov
STATUS AND ACTIVITIES OF NURSES REPRODUCTIVE AGE IN RESPECT TO SMOKING
Resume: Despite laws against smoking in Kazakhstan, with the number growing habit countless . Requires specially developed technique to study various target groups in relation to smoking and identify their status.
Smoke regularly 48.7 % of nurses reproductive age. 67.5 % of respondents are passive smokers, 47.8 % of those exposed to passive smoke in public places.
Half of the respondents agreed, that smoking was allowed in special areas. Every third nurses support a complete ban of tobacco use in working space and workplacesoutdoors.
Keywords: smoking, nurses reproductive age, passive smoking, smoking prevention.
