CC BY
6
УДК 347.1 ББК 67.404.04
РЕЦАИГРАЖДАНИ-ХуКуУЦИИ Сатторов Алишер Хомидович, унвонцуи
ФАЪОЛИЯТИМИЁНАРАВОН кафедраи ууцуци гражданй ва меунати
ДАР БОЗОРИ МОЛУ МУЛКИ факултети ууцуцшиносии ДДХрСТ ГАЙРИМАНЦУЛ (Тоцикистон, Хуцанд)
ГРАЖДАНСКО-ПРАВОВОЙ Сатторов Алишер Хомидович, соискатель
РЕЖИМ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ кафедры гражданского и трудового права
ПОСРЕДНИКОВ НА РЫНКЕ юридического факултета ТГУПБП
НЕДВИЖИМОГО ИМУЩЕСТВА (Таджикистан, Худжанд)
CIVIL-LEGAL REGIME Sattorov Alisher Hamidovich, claimant for
OF MEDIATOR'S candidate degree of the department of civil and ACTIVITY AT REAL labour law under the Faculty of Law (Tajik State PROPERTY MARKET University of Law, Business and Politics) (Tajikistan,
Khujand )E-MAIL:alisher-85@inbox. ru
Вожах,ои калиди: миёнаравй, намояндагй, риэлтор, цонунгузории гражданй, ваколатнома, миёнаравии тицоратй, факти ууцуцй, уудадории гражданй-ууцуцй
Масъалаи рецаи гражданй-ууцуции фаъолияти минаравй дар бозори молу мулки гайриманцул баррасй шудааст. Дар цараёни таулили ууцуции масъалаи риэлтор ба истилоуи намоянда ва институти гражданию ууцуции намояндагй диццати махсус дода шудааст. Цайд гардидааст, ки ауде, ки як шахс (намоянда) аз номи шахси дигар (вакилкунанда) дар асоси ваколати бо ваколатнома, нишондоди цонун ё санади мацоми ваколатдори давлатй ё мацоми уокимияти мауаллй асосёфта баста шудааст, ууцуцу уудадориуои граждании вакилкунандаро бевосита ба вуцуд меорад, тагйир медиуад ё цатъ мегардонад. Ваколатуо уамчунин мумкин аст аз шароите бароянд, ки дар он намоянда (фурушандаи савдои чакана) амал мекунад. Таносуби истилоууои намоянда ва риэлтор пешниуод шудааст.
Ключевые слова: посредничество, представительство, риелтор, гражданское законодательство, доверенность, коммерческое представительство, юридический факт, гражданско-правовое обязательство
Разрабатывается вопрос гражданско-правового режима деятельности посредников на рынке недвижимого имущества. При анализе научной литературы первым делом обращено внимание на термин «представитель» и гражданско-правовой институт представительства. Отмечается, что сделка, совершенная одним лицом (представителем) от имени другого лица (представляемого) в силу полномочия, основанного на доверенности, указании закона либо акте уполномоченного на то государственного органа или органа местного самоуправления, непосредственно создает, изменяет и прекращает гражданские права и обязанности представляемого. Полномочие может также исходить из обстановки, в которой действует представитель (продавец розничной торговли, кассир и т.п.). Также представлено соотношение понятий «представитель» и «риелтор».
Key-words: mediatorship, representation, realtor, civil legislation, warrant, commercial
- 130 -
representation, juridical fact, civil-legal obligation
The author of the article develops the issue concerned with civil-legal regime of mediator's activity at real property market. While analyzing scientific literature he pays main attention to the term "representative" and to the civil-legal institute of representation. It is underscored that a transaction committed by one person (representative) on behalf of another person (who is represented) creates, changes or ceases civil rights and obligations of that one whom by represents) by virtue ofproxy, instruction on the part of law or instrument entitling to the right in question being validated by the state body or that one of legal self-governance. The proxy may be also based on the situational surroundings the representative finds himself/herself in (retail trader, cashier, etc.). The author also presents the correlation between the notions of "representative" and "realtor".
Бо инкишофи муносибатхои чамъиятй талаботи шахрвандон барои васеъ намудани фаъолияти сохибкорй, ки дар заминаи харидан ва ё ба ичора гирифтани амволи гайриманцул ба амал меояд, торафт зиёд мешавад. Шахрвандон бо васеъ шудани имкониятхои худ хонахои истицоматиро ба ичора пешкаш мекунанд ва барои тезонидани чунин раванд ба хизмати миёнаравоне мурочиат менамоянд, ки дар бозори хизматрасонии миёнаравй чихати хариду фуруши амволи гайриманцул фаъолият мебаранд. Аз ин ру, имруз дар Чумхурии Точикистон масъалаи танзими хуцуции фаъолияти миёнаравй дар бозори амволигайри манцул, речаи гражданй-хуцуции ин фаъолият ахамияти на фацат назариявй, балки амалиро пайдо намудааст.
Бо цабул гардидани КГ Ч,Т аз соли 1999, аввалин маротиба дар санади мудавван (кодификатсия) гардидаи кишвар сухан дар бораи институти миёнаравй рафтааст. Крнунгузор дар ц.2 моддаи 207 КГ Ч,Т [5] муайян менамояд: шахсе, ки ба манфиати шахси дигар, лекин аз номи худ амал мекунад (миёнарави тичоратй ва г.) инчунин шахсе, ки барои анчоми гуфтушунид дар мавриди ахдхои дар оянда имкондошта ваколатдор мешавад, намоянда намебошад.
Аз мухтавои нишондоди моддаи мазкури цонун бармеояд, ки ба сифати аломати муайянкунандаи фаъолияти миёнаравй «ба манфиати дигарон, вале аз номи худ фаъолият бурдан» баромад менамояд. Аз ин ру, аломати мазкур бояд дар асоси бо хам таносуб гирифтани категорияхои миёнаравй ва намояндагй баррасй шавад.
Шахсияти контрагент дар аксарият маврид хангоми бастани ахд хамчун омили асосй баромад менамояд ва номи иштирокчии муомилоти гражданй имконият медихад, ки субъекти хуцуц ва ухдадорихои гражданй муцаррар ва тарафи бевоситаи муносибат муайян гардад.
Х^уцуц ба ном (номгузорй) хуцуци мухимтарини гайри молу мулкии субъекти хуцуци гражданй дониста мешавад. Номи нек хамчун неъмат ба доираи неъматхои чудонопазири шахсй ва ба дигар шахс гузаронида- нашавандаи шахрванд дониста мешавад. Дар хамин хусус И.А. Покровский цайд намуда буд, ки то кадом дарача «табиати ботинии шахс ганитар бошад, хамон цадар бо номи худ эхтиёткорона рафтор менамояд» [8, с.123].
Дар муомилоти гражданй аз номи шахси дигар баромад намудан, байни дорандаи ном ва шахси аз номи вай баромадкунанда мавчуд будани муносибатхои хосаро тацозо менамояд. Дар мавридхое, ки сухан дар бораи истифодаи номи шахси воцей меравад, танхо истифодаи он дар манфиати дорандаи хуцуц цонунй бахо дода мешавад. Дар мавридхое, ки дорандаи хуцуц шахси юридикй бошад, истифодаи номи шахси бегона
TaHxo gap MaBpugu MaB^yguaTH acocn ^oHyHH, 6a MOHaHgH, mapraoMau KoHceccuau TH^opaTH, mapTHOMau ^ypymu KopxoHa Ba raMpa pox, goga MemaBag.
Eoag 3HKp HaMyg, kh gap ^.2 Moggau 207 Kr H,T ^oHyHry3op 6a HaMoaHga 6apo6apu maxcoHH 6ap MaH^uaTH maxcoHH gurap, neKHH a3 homh xyg ^atonuaT 6apaHga TaHxo MHéHapaBxou TH^oparapo MoHaHg Mexuco6ag. 3uKpu TaHxo MHéHapaBoHH «TH^opara» MatHou oHpo gopag, kh gap MyoMHnoTH ipa^gaHH HHHyHHH MHéHapaBoHH «FaMpuTH^opara» By^yg gopaHg. flap HaB6aTH xyg HCTHnoxu HoM6ypga HHé3 6a MyaHaH HaMygaHH HHmoHaxou ^ap^KyHaHga a3 MHéHapaBoHH «TH^opaTH» Ba 6appacuu ano^aMaHguu oh 6o Ma^xyMH «HaMoaHga»-po gopag.
Ea a^ugau mo, gap ^.2 Moggau 207 Kr H,T HumoHau «aMan 6ap MaH^uaTH maxcu gurap, neKHH a3 homh xyg» 6oag xaMHyH anoMaTH acocH 6apou MyaMaH HaMygaHH Ma^xyMH MuéHapaBH 6apoMag HaMyga, Huc6aT 6a TaMoMH MHéHapaBoH, a3 ^yMna MuéHapaBH gap 6o3opu Mony MynKH FaMpu- MaH^yn ucra^oga rapgag. Oap^ry3opñ 6aMHH MHéHapaBHH TH^opaTH Ba raMpuTH^opaTH 6oag co$ 6a xycycuaTH ^atonuaTH MHéHapaB Ba xycycuaTH coxau ucTH^ogau xH3MaTpacoHHH BaM acoc é6ag. ^smhh Tapu^, 6a aHgemau mo, 6oag 6a ^.2 Moggau 207 Kr H,T TarHupoT Bopug HaMyga, a3 oh KanuMau «TH^opaTH» xopu^ Kapga maBag.
Ea CH^aTH anoMaTH yMyMH Ba ano^aMaHg co3aHgau KaTeropuaxou HaMoaHgara Ba MuéHapaBH «6a MaH^uaTH gurapoH 6apoMag HaMygaHH maxc (HaMoaHga Ba MHéHapaB)» 6apoMag MeHaMoag. KogeKCH ipa^gaHH mapxu Ma^xyMH «MaH$HaT»-po nem6uHH HaKapgaacT [5].
AxaMMuaTH HCTunoxu MaH^uaTpo gap xy^y^u rpa^gaHH a3 gy ^aH6a 6appacH KapgaH MyMKHH acT. ^KyM, axaMHaTH MaH^uaT 6apou xy^y^H rpa^gaHH gap MatHHH o6teKTHBH, kh gap oh ano^aMaHgHH MaH^uaTH cy6teKTH MyHocu6aTH ^aMtuara 6o xy^y^H o6teKTHBH 6a ^apaéHH TamaKKynu xy^y^ Bopug Kapga mygaacT. flyroM, axaMHaTH MaH^uaT 6apou xy^y^H cy6teKTHBHH rpa^gaHH [9, c.62 - 69].
Ea aHgemau mo, moucrau gacrrapH Max3 MaB^eu onHMoHe Me6omag, kh MaH^uaTpo xaMHyH KaTeropuau o6teKTHBuro cy6teKTHBH MaBpugu Taxnun ^apop gogaaHg. Eemy6xa, MaH^uaT nagugau o6teKTHBH goHucTa MemaBag, kh HyHHH 6axoguxH Bo6acra 6a Tana6oTH mapouTH 3hcth maxcu Mymaxxac 6a MHéH Meoag. Eapo6apu hh gap xy^y^ MaH^uaTe By^yg Hagopag, kh ^a6naH gapK myga 6omag. A3 hh nuxo3, MaH^uaT xaMHyH Boxugu xy^y^H xaM HyH KaTeropuau o6teKTHBuro Ba xaM cy6teKTHBH ap3é6H Merapgag.
A3 hh py, gap MaBpugu maxcu Ho6onHF Ba maxcu My6Tanou 6eMopuu pyxH nax3au cy6teKTHBH gap MaH^uaT aKcu xygpo gap maxcuaTH HaMoaHgau ^oh^hhh ohxo Meé6ag, kh Tana6oTH (é xyg MaH^uaT gap MatHHH h^thmohh oh) maxcoHH gap 6ono HoM6ypgapo gapK HaMyga, aManxou upogaBupo 6apou ^oHet rapgoHHgaHH ohxo cogup MeHaMoag.
KaTeropuau MaH^uaT gap MyHocu6aTxou xy^y^H yxgagopH axaMHaTH Maxcyc naMgo MeKyHag. MaB^yg 6ygaHH MaH^uaTH maxc 6a ^apaéHH 6a By^yg oMagaHH yxgagopH Tatcup MepacoHag. TaBpe, kh H.E. HaBHTcKuM 3HKp HaMyga 6yg, TaMoMH xa^MH MatnyMoTH 6a MyHgapu^a Ba H^pou mapTHoMa gaxn gomTa, a3 Tapa^H KoHTpareHT a3 Hy^Tau Ha3apu MaH^uaTH maxcH Ba HMKoHHaTxo 6axo goga myga, 6a Ma^Myu xy^y^ Ba yxgagopuxou MyTa^o6unaH My^ugu Tapa^xo ry3apoHHga MemaBag [2, c.340].
^ap aK cy6teKTH xy^y^H rpa^gaHH MaH^uaTH xygpo xaMHyH Tana6oTH gapKrapgugau h^thmoh 6apou Houn mygaH 6a HetMaTH MyaMaH coxu6 Me6omag. flap ^.2 Moggau 3 Kr ^T oMagaacT, kh maxpBaHgoH Ba maxcoHH xy^y^H xy^y^H rpa^gaHupo 6o a3My xoxum Ba 6a MaH^uaTH xyg 6a gacr gapoBapga, aManH MeHaMoaHg. Eapo6apu hh ^oHyH HMKoHHaT Meguxag, to kh aManu cy6teKTH xy^y^H rpa^gaHH 6a MaH^uaTH gurapoH paBoHa rapguga 6omag.
Охирон маънои онро дорад, ки дар муносибат бо шахсони сеюм миёнарав ва намоянда мацсади цонеъкунондаи талаботи шахси манфиатдорро барои ноил гардидан ба неъмате, ки шахсони номбаркарда ба он кушиш намуда истодаанд, чонибдорй намояд. Баробари ин дар мавриди бар манфиати шахси дигар дар асоси шартномаи байни шахс ва шахси манфиатдор (аз руи супориши охирон) баромад намудан, шахси манфиатдор ухдадор аст харочоти ба амаловардаи шахси якумро руйпуш намояд.
Ч,ихати умумй дар муносибат байни намоянда ва миёнарав он ба хисоб меравад, ки эхтиёч ба хизматрасонии хам намоянда ва хам миёнарав на танхо дар сохаи сохибкорй, балки боз дар тамоми сохахои хуцуци гражданй низ мавчуд аст. Лекин, асосхои хуцуции ба вучуд омадани намояндагй ва миёнаравй мувофицат намекунанд.
Бар хилофи муносибатхои намояндагй, ки на фацат аз ахдхои ваколаткунанда, балки боз вобаста ба нишондоди цонун дар асоси санади маъмурй ба вучуд меоянд, миёнаравй хама вацт асоси шартномавй дорад. Фаъолияти миёнаравй хама вацт дар асоси ухдадории шартномавй ба амал бароварда шуда, аз чониби як шахс расонидани хизмат ба шахси дигарро дар бар мегирад. Храмин тариц, ба сифати субъектони миёнаравй, маъмулан шахсони дорои цобилияти амали пурра баромад мекунад. Лекин ба фикри мо, агар барои иштирок дар муносибатхои миёнаравй ба сифати пазирандаи хизмат ноболиги аз синни 14 то 18- сола, шахсони цобилияти амалкунии махдуд дошта, ба шарте, ки барои бастани ахдхои миёнаравй розигии намояндаи цонунии ин шахсон дода шуда бошад, баромад кунанд, монеаи чиддй шуда наметавонад.
Дар адабиёти хуцуцй ацидае баён гардидааст, ки мувофици он ба цатори миёнарав шахсеро мансуб намудан мумкин аст, ки кори шахси бегонаро бе супориш ичро намояд. Чунин мавцеъро, масалан Ереев Б. чонибдорй намудааст. Ба андешаи вай шахс хамчун миёнарав баромад мекунад, агар аз чониби вай амалхои хусусияти миёнаравй дошта содир шавад [3, с.34-36].
Ба фикри мо, миёнаравй хусусияти хоси хуцуции зерин дорад: якум он, ки ба миёнарав аз чониби шахси дигар супориш (амали мацсаднок) дода мешавад; дуюм он, ки супориши мазкур сохаи амали хизматрасонии миёнаравро махдуд менамояд, барои аз номи миёнарав ва ё бар манфиати мизоч баста шудани шартнома, мусоидат мекунад.
Фаъолияти миёнаравй аз руи табиати хуцуции худ (нисбат ба намоянда) доим хамчун хизматрасонй арзёбй карда мешавад. Гузашта аз ин муносибати тарафхо (мизоч ва миёнарав) хусусияти шахсй ва ба боварй асосёфтаро доро намебошад. Амалхои миёнарав дар мизоч хуцуц ва ухдадорихоро нисбат ба шахсони сеюм ба вучуд намеорад. Аз ин ру ба фикри мо, амал (фаъолият) оид ба хизматрасонии миёнаравй, аз чумла дар бозори молу мулки гайриманцул бояд дар асоси музднок ба амал бароварда шавад. Ба гайр аз ин, миёнарав (мисли намоянда, ки ба намояндашаванда дар муносибатхои гражданй-хуцуцй, на муносибатхои хуцуци мехнатй царор доранд), ки шахси мустацил мебошад, дар тобеияти бевоситаи мизоч царор намегирад. Чунин муносибат дар муайян намудани мацоми миёнарав барои хуцуци граждании Ч,Т анъанавй буда, он ба тачрибаи байналмилалй ва тачрибаи давлатхои хоричй оид ба танзими фаъолияти миёнаравй мувофицат менамояд.
Цонунгузории Чумхурии Точикистон хусусият ва мундаричаи фаъолияти миёнаравй, аз чумла миёнаравй дар бозори молу мулки гайриманцулро муайян накардааст.
Тавре ки тахлили таърихии рушди муносибатхои миёнаравй нишон медихад, шакли
нисбатан барвацтар пайдо гардидаи фаъолияти миёнаравй чунин буд: шахс дар муносибатхои хуцуци гражданй (амалхои воцей) амалхоеро ичро мекард, ки онхо оцибати хуцуцй бавучуд намеоварданд.
Сахми воцеии чунин миёнарав дар он зохир меёбад, ки охирон барои баста шудани шартнома байни шахси сеюм ва мизочи вай мусоидат менамояд, амалхои ичро кардаи у бошад ба басташудани шартнома равона мегардад. Хдмин тариц, чунин амалхо табиатан воцей буда, бо иродаи мизоч оид ба содир намудани ахд зич алоцманд аст ва максади ба даст овардани натичаи бехтаринро барои мизоч хангоми бастани ахд дорад.
Ба чунин миёнарав мумкин аст супориш дода шавад, ки контрагенти воцеиро чустучу намуда, дар мавриди ахдхое, ки имкони бастани онхо дар оянда вучуд дорад, тарафхоро ба хам оварад. Чустучуи контрагенти воцей мутобицан ба талаботе ба амал бароварда мешавад, ки тарафи мизоч нисбат ба шарики шартномавй пешниходмекунад.
То огози чамъовардани маълумот дар бораи тарафхо миёнарав гуфтушуниди пешакиро бо онхо анчом медихад. Бояд цайд намуд, ки цонунгузор дар ц.2 моддаи 207 КГ Ч,Т «шахсони барои бурдани гуфтушунид оид ба бастани ахд»-ро аз доираи намояндагон ва инчунин аз доираи миёнаравхои тичоратй истисно намудааст. Аз ин ру, ба фикри мо, муайян намудани асоснокии мавцеи цонунгузор доир ба ин масъала ахамиятнок мебошад.
Дар адабиёти хуцуцй доир ба хусусияти амалхо хангоми бурдани гуфтушунид иттифоци ороъ вучуд надорад. Баъзе олимон онро хамчун амалхои воцей, яъне амалхои оцибати хуцуцй надошта маънидод менамоянд. Масалан В.В. Витрянский цайд кардааст, ки гуфтушунид пеш аз пешниход (оферта) ба амал бароварда шуда, хусусияти факултативиро сохиб мебошад [2, с.196].
Гурухи дигари олимон дар ацидае хастанд, ки оферта ва аксепт унсурхои асосии мундаричаи гуфтушунид ба хисоб рафта, гузаронидани гуфтушунидро хамчун амали хуцуцй арзёбй мекунанд [4, с.47].
Ба фикри мо, ацидахои мазкур хамдигарро пурра менамоянд, зеро шаклхои гуногуни раванди шартнома, мувофицакунонии иродаи иштирокчиёни онро тачассум менамоянд.
Дар хацицат табиати хуцуции амалхои дар давраи гуфтушунид ичрошаванда, аз руи хусусияти изхори иродаи иштирокчиён ва мацоми онхо муайян карда мешавад. Масалан, гуфтушуниде, ки мундаричаи он ирсол намудани оферта ба хисоб меравад, дорои хусусияти хуцуцй мебошад, ба шарте, ки шахси бо ташаббуси чунин гуфтушунид баромад карда ваколатхои дахлдор дошта бошад.
Дар дигар маврид вацте, ки изхори иродаи иштирокчии гуфтушунид ба талаботи нисбатба оферта пешниход шаванда мувофиц набошад, гуфтушунид ба сабаби ба хам алоцамандй пайдо накардани шахсони дар он иштироккунанда, хусусияти хуцуцй пайдо намекунад. Фарз карда мешавад, ки махз холати охирон аз чониби цонунгузор дар ц.2 моддаи 207 КГ Ч,Т бо воситаи муцобил гузоштани «шахсони барои бурдани гуфтушунид оид ба ахдхои дар оянда басташаванда ваколатдор гардида» ва намоянда ба амал бароварда шудааст. Баробари ин нисбати чунин шахсон истифода гардидани истилохи «ваколатдоргардида» аз лихози хуцуцй нодуруст ба хисоб меравад, зеро мафхуми «намоянда» ва «ваколатдор» мумкин аст хамчун истилоххои хаммаъно баходода шуда истифода гардад. Fайр аз ин, агар аз номи шахси дигар танхо амалхои хуцуциро ичро кардан бошад, пас нафарони дар боло ишора гардида бояд ба доираи миёнаравхои ба манфиати шахси дигар, лекин аз номи худ амалкунанда мансуб дониста шаванд. Бинобарин, ба
андешаи мо, ибораи «ашхосе, ки барои анчоми гуфтушунид дар мавриди ахдхои дар оянда имкониятдошта ваколатдор шудаанд» бояд аз ц.2 моддаи 207 КГ Ч,Т хорич карда шавад.
Дар асоси гуфтахои боло, мацсади гузаронидани гуфтушуниди пешакй (вацте, ки ба миёнарав даъват барои оферта, цабул ва ирсол намудани он, цабули царор доир ба аксепт ва ё радди он супориш дода мешавад), муайян кардани мувофицати шахс ба талаботи нисбат ба мизоч пешниходшаванда мебошад, бинобар ин ба он хамчун амали хуцуцй бахо дода намешавад. Танхо баъди муайян сохтани мувофицати шахси дахлдор онхо хамчун тарафхо хабардор карда мешаванд.
Маъмулан, миёнаравй барои ба хам наздик намудани контрагентони воцей равона гардида, хамчун амали яктарафа зухур мекунад, зеро ба манфиати як тараф - мизоч равона мешавад. Лекин ба фикри мо, имконияти миёнаравии дутарафаро инкор намудан мумкин нест. Дар мавриди охирин агар хар ду тараф дар бораи хусусияти дутарафа доштани фаъолияти вай огохй дошта, ба он муцобил набошанд, миёнарав хуцуц ба мукофотро аз даст намедихад.
Храмин тариц, фаъолияти миёнаравии воцей шароити ба вучуд омадани муносибатхои хуцуци гражаданй байни мизоч ва шахси сеюмро фарохам меоварад. Тавре ки Р.А. Кокорев цайд кардааст, муайян сохтани мизоч аз лахзаи ба у пешниходи намудани маълумот огоз гардида, дар ин чо ахбори пешниходшаванда низ чун неъмати арзишнок баромад менамояд. [7, с.19].
Мукарраран таъкид кардан лозим аст, ки нацши миёнарав дар муомилоти муосири гражданй, аз чумла дар бозори молу мулки гайри- манцул, танхо бо амалхои барои бастани шартнома байни контрагентони воцей махдуд шуда наметавонад. Миёнаравон имруз иштирокчиёни фаъоли муомилоти гражданй мебошанд, ки аз номи худ, вале бар манфиати шахсони дигар ба муносибати ухдадорихои шартномавй ворид мешаванд, таваккали эхтимолии чавобгарии хуцуции гражданиро доир ба ахдхои басташудаба зимма мегиранд.
Хдмин тариц, дар бозори молу мулки гайриманцул танхо бо амалхои воцей махдуд намудани фаъолияти миёнаравй ба хацицати холи шароити имруза чавобгуй намебошад. Бояд эътироф намуд, ки ба манфиати шахси дигар аз номи худ баромад намуда миёнарав метавонад инчунин амалхои хуцуциро ичро намояд. Гуфтаи мазкур маънои онро дорад, ки амалхои миёнарав, дар мавриди пеш бурдани муносибатхо доир ба амволи гайриманцул хамчун амалхои хуцуцй низ бахо дода мешавад. Танхо он нуцта дар назар аст, ки ичро намудани амалхои хуцуцй мацсади асосии шартномаи байни миёнарав ва мизоч басташударо нест ва ба таври алохида пардохт намешавад.
Пас, бар хилофи намояндагй, ки мумкин аст ба ичрои амалхои хуцуцй ваколатдор карда шавад, ба миёнарав мумкин аст ичрои амалхои воцей ва ё хуцуцй супориш дода шавад. Лекин дар доираи амалхои хуцуцй ба миёнарав ахдхои (ё худ шартномаи) ду ва ё бисёртарафа супориш дода мешавад.
Дар ин чо таъкид кардан лозим аст, ки новобаста аз истифодаи васеъ дар КГ Ч,Т цонунгузор истилохи «амалхои хуцуцй»муайян накардааст, дар илми сивилистика бошад он хусусияти мубохисавй дорад.
Азбаски масъалаи мазкур ба мавзуи бахси мо бевосита дахл надорад, онро мухтасаран баррасй мекунем. Кайд кардан лозим аст, ки мафхуми амалхои хуцуцй дар цонунгузорй ва дар илми хуцуцшиносй ба таври мухталиф шарху тавзех шудааст. Бо дарназардошти мавцеи назария дар бораи фактхои хуцуцй, ба хулоса омадан лозим аст, ки тахти истилохи «амалхои хуцуцй» дар цонунгузории гражданй (моддаи 912 КГ),
цонунгузор тан^о «амалхои ичозат додашудаи хуцуциро ба назар гирифтааст» [5].
Fайр аз ин, азбаски истилохи мазкур дар доираи муносибатхои намояндагй истифода мешавад, сухан дар ин моддахо оид ба амалхои хуцуции ичозатдодашуда меравад. Яъне амалхои намоянда - ин амалхои мацсанок буда, ба категорияи кирдорхои хуцуцй дохил мешавад ![1, с. 50-56].
Мавцеи О.А. Красавчиков оиди хамчун асоси гузаронидани тацсимоти фактхои хуцуцй вобаста ба нишонаи сохавиро ба назар гирифта, [6, с.116] цайд намудан чоиз мебошад, ки махз ахди гражданй-хуцуцй факти мутлацо сохаи хуцуци гражданй эътироф мегардад.
Аз ин ру, дар меъёрхои хуцуцие, ки дар он сухан доир ба содир шудани амал аз тарафи субъекти хуцуци гражданй рафта, он оид ба бавучуд омадан, тагйир ёфтан ва ё цатъ гардидани муносибатхои хуцуци гражданй равона гардидааст, истилохи «ахд»-ро истифода бурдан бехтар аст.
Храмин тариц, ба фикри мо, бояд хусусияти сохаи амали истилохи «амалхои хуцуцй» дар цонунгузорй муайян карда шавад, зеро хама амалхо чун фактхои хацицати хол табиатан аз огоз «воцей» буда, танхо баъзе аз онхо, ки цонун бо онхо бавучудомадани ин ё он оцибатхои хуцуциро вобаста менамояд (махз бо воситаи робита бо меъёри хуцуцй), амалхои хуцуцй дониста мешаванд.
Ба гайр аз ин, дар моддаи 8 КГ Ч,Т, ки оид ба асосхои ба миён омадани хуцуцу ухдадорихои гражданй сухан рафтааст, ишораи цонунгузор ба хусусияти воцей ва ё хуцуции амалхо низ мушохида намешавад.
Вобаста ба гуфтаи боло, миёнарав хамчун шахси иштироккунандаи танхо муносибатхои гражданй - хуцуцй дар доираи ичрои амалхои хуцуцй, танхо ахдхоро баста метавонад. Пас, бо назардошти маънии «миёнарав» бояд ба хулоса омад, ки ахдхои басташаванда ду ва ё бисёртарафа дониста мешавад. Ин холат бо он алоцаманд мешавад, ки хангоми бастани ахд миёнарав гарчанде аз номи худ баромад намояд хам, доимо бар манфиати шахси дигар мебошад, аз ин лихоз мацсади фаъолияти вай дар пешниход намудани натичаи ицтисодии ахди басташуда ба шахси манфиатдор мушохида мешавад. Аз руи мохияти ахди яктарафа, он ухдадориро танхо нисбати шахси онро содир карда ба вучуд меорад ва миёнарав ягон хуцуцро ба шахси сеюм аз руи чунин ахд пешниход намекунад. Аз ин сабаб бастани ахди яктарафа ба доираи матлаби фаъолияти миёнарав дохил намешавад. Агар чунин ахдхо баста шаванд, пас он ба мохияти миёнаравй хамчун категорияи гражданй-хуцуцй мухолифат хохад кард.
Хамин тариц, ишора намудан ба хусусияти амали намоянда ва миёнарав - яке аз махакхои гузоштани тафрица байни мафхумхои категорияхои намояндагй ва миёнаравй ба хисоб меравад.
Гуфтахои болоро чамъбаст карда цайд намудан лозим аст, ки ба миёнарав танхо ичро намудани амалхои воцей супориш дода мешавад, ки дар чустучуи контрагент, гузаронидани гуфтушуниди пешакй доир ба амволи гайриманцул, харидорй намудан, ба ичора гирифтани он аз номи шахси дигар, бо хам овардани тарафхо равона карда шудааст.
1 Бояд зикр кард, ки мyкaррaр сохтани кирдорxои xyrçy^ xaмчyн aмaлxои ^озатдода^да ва бaвyчyдорaндaи о^иба^ои xyrçy^ новобаста аз он, ки барои ноил ^дан ба он равона шyдaaнд ë не, масъалаи мaъмyли илми сивилистика гардидааст. Maъмyлaн ба сифати мисоли кирдорxои xyrçy^ ганчина, эъчоди асари бадей ва Faйрa номбар карда мешавад. Истилоxи мaзкyрро ба илм М.М. Агарков ворид сохтааст, бо он aмaлxоеро аз кабили эътирофи карз, мaълyмот доир ба фак^ои мyaйян, ба монанди гyзaшти талабот ифода мекyнaнд.
Пайнавишт:
1. Агарков М.М. Понятие сделки по советскому гражданскому праву [Текст] / М.М. Агарков // Советское государство и право. - 1946. №3 - 4. - С.50 - 56.
2. Витрянский В.В., Брагинский И.И. Договорное право. Книга первая: Общие положения. - М.: 2002. - 682 с.
3. Ереев Б. и др. Занятость в сфере услуг и перспективы ее развития в России [Текст] / Б. Ереев и др. // Общество и экономика. - 1998. №7. - С.30-34.
4. Иоффе О.С.Советское гражданское право. Отдельные виды обязательств [Текст] / О.С.Иоффе. - Душанбе, 1961. - 531 с.
5. Кодекси граждании Цум^урии Тоцикистон (цисми дуюм) // Ахбори Мацлиси Олии Цум^урии Тоцикистон, соли 1999, №12, мод. 323; соли 2002, № 4, цисми 1, мод. 170; соли 2006, №4, мод. 194; соли 2009, №12, мод. 821; с. 2010, №7, мод. 540; Крнунцои ЦТ аз 03.07.2012 с., №849; аз 22.07.2013 с. №977; аз 02.01.2019 с., № 1558.
6. Красавчиков О.А. Юридические факты в советском гражданском праве. - М.: Госюриздат. 1958. - 183 с.
7. Кокорев, Р.А. Посредничество как институт рынка в переходной экономике: Автореферат дис. ... канд. экон. наук: 08.00.01. -М, 1993. - 25с.:
8. Покровский И.А. Основные проблемы гражданского права. - М. : 1998. - 351с.
9. Сангинов Д.Ш. Моуияти ууцуции хизматрасонии ицтимоию фаруангй дар ташаккули шахсият /Д.Ш. Сангинов // Ахбори ДДХрСТ. - 2014. №3 (59). - С.62-69.
Reference Literature:
1. Agarkov M.M. The Notion of Transaction according to the Soviet Civil Law //M.M. Agarkov // The Soviet State and Law. - 1946, ## 3,4. - pp. 50 - 56.
2. Vitryansky V.V., Braghinsky I.I. Agreement Law. Book one: General Provisions. - M., 2002. -682 pp.
3. Yereyev B. et alia. Employment in the Sphere of Services and Prospects of its Development in Russia // B. Yereyev et alia // Society and Economics. - 1998, #7. - pp. 30 - 34.
4. Yoffe O.S. Soviet Civil Law. Separate Kinds ofLiabilities // O.S. Yoffe. - Dushanbe, 1961. - 531 pp.
5. Civil Code of Tajikistan Republic (part two). Tidings of Tajikistan Republic Majlisi Oli. - 1999, #12, article 323; 2002, #4, part 1, article 170; 2006, #4, article 194, #12, article 821; 2010, #7, article 540; TR Laws from 03.07.2012, #849; #977from 22.07.2013; #1558from 02.01.2019.
6. Krasavchikov O.A. Juridical Facts in Soviet Civil Law. - M.: State Publishing-House of Juridical Literature (Gosjurizdat). 1958. -183pp.
7. Kokoev R.A. Mediatorship as Market Institute in Transitional Period: synopsis of candidate dissertation in economics: 08.00.01. -M., 1993. - 25pp.
8. Pokrovsky I.A. Major Problems of Civil Law. - M., 1998. - 351 pp.
9. Sanghinov D.Sh. Juridical Essence of Social-Cultural Service in Individual's Formation // D.Sh. Sanghinov // Bulletin of TSULBP. - 2014, #3 (59). - pp. 62 - 69.
