Научная статья на тему 'РАВАНДҲОИ ЭКОЛОГӢ ВА ТЕХНОЛОГИЯИ МУОСИРӢ БАЛАНДНАМУДАНИ ДАРАҶАИ УСТУВОРИИ БЕТОН. ИСТЕҲСОЛИ БЕТОН ВА ТАЪСИРИ ЭКОЛОГИИ ОН БА МУҲИТ'

РАВАНДҲОИ ЭКОЛОГӢ ВА ТЕХНОЛОГИЯИ МУОСИРӢ БАЛАНДНАМУДАНИ ДАРАҶАИ УСТУВОРИИ БЕТОН. ИСТЕҲСОЛИ БЕТОН ВА ТАЪСИРИ ЭКОЛОГИИ ОН БА МУҲИТ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
75
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
муҳити экологӣ / партовҳои хатарнок / флораю фауна / ҳамлу нақл / радиоактивҳо / пеститсидҳо / ҷузъҳои ғайрифаъол.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Қурбонов Нурали Сангович, Қурбонов Абдували Нуралиевич, Холов Нурмаҳмад Шарифович, Бобокалонов Наврӯз Раҷабович, Абдурозиқов Элмурод Алимуродович

Нишондодҳои омӯзиши сарчашмаҳои ифлосшавии муҳит, ки дар натиҷаи истеҳсол, истифодабарии бетон ва масолеҳҳои таркиби омехтаи бетон дида мешавад, чорабиниҳо оиди кам намудани андозаи партовҳо тадриз шаванда аст. Интихоби роҳҳо оиди ҷиҳати ҳолати беҳдошти истифодаи экологии бетон, зиёд намудани фосилаи фаъолияти кории он, дар асосҳои қисматҳои таркибии биологию физикии пуркунандаҳои гуногуни он ва фароҳам овардани муҳити хуби беҳдоштӣ флораю фаунаи муҳит омӯхта шуда истодааст.Сифати истеҳсолу истифодабарӣ ва ҳолати муҳитӣ экологии бетон аз ин омилҳо вобастаги доранд: андозаи дараҷаи хароҷотӣ ками захираҳои энергетикӣ дар раванди истеҳсолот. истифодабарии самаранок ва эҳтимолиятӣ кам намуданӣ партовҳои хатарнок. усулҳои муосир оиди истифодашавии партовҳои техникӣ дар таркиби бетон. ба даст доштани икониятӣ кофӣ оиди лоҳабандӣ ва таҳрезии тарҳи ҷолибкунанда доштани қолибҳо дар раванди хобониданӣ бетон ва корҳои армиронидашаванда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Қурбонов Нурали Сангович, Қурбонов Абдували Нуралиевич, Холов Нурмаҳмад Шарифович, Бобокалонов Наврӯз Раҷабович, Абдурозиқов Элмурод Алимуродович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РАВАНДҲОИ ЭКОЛОГӢ ВА ТЕХНОЛОГИЯИ МУОСИРӢ БАЛАНДНАМУДАНИ ДАРАҶАИ УСТУВОРИИ БЕТОН. ИСТЕҲСОЛИ БЕТОН ВА ТАЪСИРИ ЭКОЛОГИИ ОН БА МУҲИТ»

УДК 620.22.004.18

РАВАНДХОИ ЭКОЛОГИ ВА ТЕХНОЛОГИЯИ МУОСИРЙ БАЛАНДНАМУДАНИ

ДАРАЧ.АИ УСТУВОРИИ БЕТОН.

ИСТЕХСОЛИ БЕТОН ВА ТАЪСИРИ ЭКОЛОГИИ ОН БА МУХИТ

ЦУРБОНОВ НУРАЛИ САНГОВИЧ

Саромузгори кафедраи сохтмони Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири

Хусрав., Точикистон

ЦУРБОНОВ АБДУВАЛИ НУРАЛИЕВИЧ

Омузгори кафедраи сохтмони Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири

Хусрав., Точикистон

ХОЛОВ НУРМАХМАД ШАРИФОВИЧ

Мудири кафедраи нацлиёти автомобилии Донишгохд давлатии Бохтар ба номи

Носири Хусрав., Точикистон

БОБОКАЛОНОВ НАВРУЗ РАЧ.АБОВИЧ

Омузгори кафедрар нацлиёти автомобилии Донишгохи давлатии Бохтар ба номи

Носири Хусрав., Точикистон

АБДУРОЗИЦОВ ЭЛМУРОД АЛИМУРОДОВИЧ

Омузгори кафедрар нацлиёти автомобилии Донишгохи давлатии Бохтар ба номи

Носири Хусрав., Точикистон

Аннотация: Нишондощои омузиши сарчашмахои ифлосшавии мухит, ки дар натщаи истехсол, истифодабарии бетон ва масолеххои таркиби омехтаи бетон дида мешавад, чорабинщо оиди кам намудани андозаи партовхо тадриз шаванда аст. Интихоби роххо оидицщатихолати бехдоштиистифодаиэкологии бетон, зиёд намудани фосилаи фаъолияти кории он, дар асосхои цисмащои таркибии биологию физикии пуркунандахои гуногуни он ва фарохам овардани мухити хуби бехдошти флораю фаунаимухит омухта шуда истодааст.Сифатиистехсолу истифодабарй ва холати мухити экологии бетон аз ин омищо вобастаги доранд:

- андозаи дарацаи хароцоти камизахирахои энергетики дарравандиистехсолот.

- истифодабарии самаранок ва эхтимолияти кам намудани партовхоихатарнок.

- усулхои муосир оиди истифодашавии партовхои техники дар таркиби бетон.

- ба даст доштани иконияти кофи оиди лохабанди ва тахрезии тархи цолибкунанда доштани цолибхо дар раванди хобонидани бетон ва корхои армиронидашаванда.

Калидвожа%о: мухити экологи , партовхои хатарнок, флораю фауна,хамлу нак,л, радиоактивно, пеститсидхо, цузъхоигайрифаъол.

Яке аз хусусиятхои хуби дигари бетон дар он дида мешавад, ки андозаи нопурра хам бошад бетон такроран истифодабарй карда мешавад.Хангоми ичрои корхои сохтмонии таъмирй асосй ва ё чори бинохою иншоотхо, цисматхои алохидаи бетон, ки дар ин раванд чудо мешаванд, онхоро хамчун пуркунанда дар цисматхои алохидаи роххои автомобилгард истифодабарй мешаванд, ки ин на танхо ба арзон шудани арзиши аслй, балки ба кам шудани ифлосшавии мухити зист оварда мерасонад.

Мачмуи мушкилоти экологии бетон аз цисматхои зерин иборат аст:

- холати ифлосшавии мухити зист аз партовхои газхои чудошаванда (оксиди нитроген, оксиди карбон ва метан) аз сузиши сузишворхо хангоми истехсоли маводхои часпак ва коркарди пуркунандахои устувор бо газхою дуд;

- таъгир додани манзарахои конвои табии барои истихрочи ашёи хоми таркиби бетон яъне истехсоли семент, ;ум, сангу шагал;

- зиёд гардидани харакати наклиётхои боркашон хангоми хамлу на;лй семент ва омехтаи бетони тайёр;

- зиёдшавии ми;дори хром дар таркиби семент ва таъсири манфии он , ки хангоми истехсоли клинкери семент дар натичаи сузонидани партовхо, хамчун сузишвории иловагй истифодабарй мешавад [3].

Локин бетон бо дарачаи дар таркиби худ ;абул намуданй ми;дори муайяни партовхои моеъ ва сахт ва бо ин дар баланд бардоштани сифатй мухити зист на;ши мухимро мебозад [1]. Х,ама гуна партовхои сузишвории моеъ бо арзиши сузишвории истифодашавандаи семент ба монанди, х,алкунандах,о, тагшинй обпартовхо , равганхои коркарда шуда дар печх,о барои истехсоли клинкерхои семент ва пуркунандахои таркибии бетон истифода гардида, андозаи лозимаи эхтиёчи маводи сузишвориро кохиш медихдд. Танхо партовхои бо маводхои асбести олудашуда ё дорои моддахои радиоактивй ва пеститсидхоро истифода намебаранд. Партовхои сахти саноати металлургй, шлакхо барои истехсоли бетон хамчун пуркунандахои сабук ва вазнин ва шлаки сементй истифода мешаванд, ки дар печи домнагй гранулахо кор карда шуда, хокаи онро пурра ё ;исман иваз намуда барои истехсоли портландсемент истифода мекунанд.Хокистари бо;имонда аз неругоххои гармову бар;дих,анда,ки дар раванди корй онх,о пайдо мегардад, хамчун пуркунандаи сабук аз зарахои он ва бо рох,х,и тафсонидани дубора, хамчун иловаи маъдании фаъол барои ;исман иваз кардани сементи портланд истифода мешаванд.Хока ва чангй кремний хамчун иловаи фаъол низ истифода мешавад. Истифодабарии партовхои сахт дар саноати истехсоли семент боиси кох,иши додани партобхои СО ва истехсоли клинкери семет мегардад. Пуркунандахои сабук барои ба даст овардани маводи аз чихати экологй тоза, бетони сабук, самаранок истифода мешавад [3]. Аз сабаби паст будани дарачаи гармигузаронии ин масолеххо , ва дарки тагирёбии харорати мухит, ки мусоидат менамояд барои фарохам намудани шароити хуби зиндагонии инсон бо сарфаи ками энергия на;ши мухим мебозад. Чунин холат хангоми истифодаи бетони вазнин дар якчоягй бо истифодаи пуркунандахои бетонй сабук, ки дар тарафи таъсири харорат чойгир аст, дида мешавад. Истехсол ва хобонидани омехтаи бетон метавонад бидуни пасмондахои корй сурат бигирад, агар пуркунандахои бетони пас аз хобонидани он чудо карда шавад , захматалабии ва ;увваи корй хамчун мавод барои ичрои асосхои рох истифода мешаванд.

Бетони бокимонда баъди вайрон кардани биною иншоотхо дубора истифодабарй карда мешавад. Партовхои хосилшуда хангоми майда кардан ва куфтани маъданхои кухй, пуркунандахои бетонхо чудо карда гирифта, маводхои бо;имондаро барои ичрои корхои сохтмонй дар роххо истифода мебаранд.

Истифодаи партовхо ба мо имкон медихдд, ки на танхо майдони сохтмониро тоза намоем балки мухити зист ва ифлосшавй атрофро пешгирй намоем, ки ин айни замон сифати мустахкамии бетонро бе кам шудани андозаи захирахои табии дида мешавад. [1,2].

Иваз кардани як ми;дор пуркунандахои таркиби семент аз хисоби партовхои аз лихози гидравликй фаъол дар якчоягй бо суперпластификаторхо бетонро ба холати хуби технологи ва хосиятхои таиноти зеринро водор менамояд:

- баланд шудани ;обилияти хобиши омехтаи бетон, худчойгиршавй он, равои кам, зичии зиёд, мустакамй, тобоварй ба сарборй ва хангоми сахтшавиаш чудо намудани ми;дорй камй гармй.

Истифодаи пайвастагихои омехтаи партовхо хамчун яке аз чузъхои таркибии бетон ва ми;дори ками иловахои кимиёвй фаъол метавонад сифати бетонро бехтар ва таъсири манфии партовхоро ба мухити кам намояд [2].

Арзиши аслии моддахои часпаки омехта аз усули истехсоли бетон вобаста буда иловахое, ки бевосита ба бетон ворид карда мешаванд, хамчун як ;исми таркибии омехтаи бетони дониста мешавад. Ду усули маълуми ворид намудани як ва ё якчанд партовхои элементи кремнидоро ба омехтаи бетон мавчуд аст. Яке аз онхо, семент ва иловахои элементи кремнидоро ба миксер алохида ворид намуда онро омехта менамоянд тарафи дигар онхоро бо хам гирифта , баъдан бо клинкери семент омехта менамоянд.

^ангоми тархрезии омехтаи бетон, тозагии экологии он бояд арзёбй карда шаванд, ки он дар асоси тах;и;хои равандхои истехсолй, истифодабарии он ва сохтори вайронкунии ин омехта муайян карда менамоянд.

Дар мархалаи коркард ва тайёр кардани ашёи хоми лозима нишондихандахои экологии зеринй инхо омухта мешаванд:

-мавчуд будани ашёи хом бо ми;дори зиёд дар ;абатхои замин ва бар;ароршавии онхо.

- истеъмоли ками энергия хангоми истихроч ва тайёр кардани ашёи хом.

- дарачаи камй ифлосшавии мухити зист.

- набудани маводхои зараровар.

- ;обилияти дубора истифода бурданй [8].

Дар мархилаи истехсолй омехтаи бетон нишондихандахои экологии он аз инхо иборатанд:

- хадди а;алй сарфи ашёи хом, энергия ва ва;т;

- хадди а;алй ифлосшавии мухити зист;

- хадди а;алй партовхо [1].

Дар мархилаи хобонидани омехтаи бетон, нишондихандахои во;еъии экологии омехта инхо мебошанд:

- таъмини мухити солими дохили омехтавй.

- зарурати надоштанй истифодаи маводи зараровар ало;амандии омехта ба

онхо.

- дарки холати ифлосшавии мухити зист.

- Номуракабии технологияи ичрои корхои сохтмон , ороиш ва таъмирй конструксияхо биною иншоотхо.

- хадди устуворй лозима ва мувофи;ати он барои корхои таъмир [ 9].

Нишондихандахои экологй дар мархилаи истифода ба охир расидани мухлати

хидматрасонии конструксияхои сохтмонй:

- содда ва кам будани шиддати энергия.

- дар мархилаи такрор истифодабарй - имкони истифода дар шаклхои гуногун. Муносибатхои равандхои экологии бетон ба мухит ва;те меафзояд, ки барои истехсоли он ашёи хоми махаллй истифодарй шавад.

Маводхое, ки аз захирахои бар;ароршавандаи табий ба даст оварда мешаванд ба одамон таъсири манфй намерасонанд, хангоми истехсол ва истифодабариашон онхо мухити табииро ифлос намекунанд, аз чихати экологй тоза буда , тамоман аз нав коркардашаванда мебошанд.

Хусусиятхое, ки ба ;онунхои равандхои табий ва усулхои табий асос ёфтаанд. Истифодаи технологияхои табий имкон медихад, ки бетонхои нави дорои хосиятхои ;аблан номаълум ба композитхои табий монанд, ки дар онхо фаъол ва чузъхои гайрифаъол[2].

Дурустии экологии маводхо мавчуд набудани партови моддахои зарароварро дар давраи интицол, нигохдорй ва истифода пешбинй мекунад. Аммо баъзе масолехи сангии табий (гранит, сиенит, порфир), ки дар истехсоли бетон истифода мешаванд, дарачаи радиоактивии зиёд доранд ва як катор иловахои бетон ба атмосфера муддати дароз газхои хавфнок мебароранд. Аз чихати экологй тоза будани масолех инчунин пас аз ба итмом расидани мухлати хизматрасонй худтанзимкунй ва васлнамо ва ё раванди баракси конструкцияхои сохтмонй ин цобилияти чудо кардани чузъхо барои дубора истифодабарии он дар ичрои корхои сохтмонии мувофицро пешбинй менамояд.

Самти асосии тараццй додани сохтмони оммавии манзилсозй сохтмони хонахои васлшаванда, панелй (тахтасангй) мебошад. Аммо бештар аз 35 фоизи хачми сохтмони манзилхо хануз бо усулхои дигари корхои сохтмонй яъне монолитй ба чо оварда мешаванд. Бинобар ин усулхои индустриалии сохтмони монолитии манзил хамчун нишонаи баланд бардоштани дарачаи умумии индустрикунонии минбаъдаи сохтмон ва дуруст ба рох мондани вазъи экологи ба шумор меравад. Сохтмони монолитй яке аз технологияхои пешрафтаи сохтмони бинохо буда , аз чумла дар тамоми дунё ба хисоб меравад. Бартарии асосии хонахое, ки бо ин усул сохта мешаванд, суръати баланди сохтмон, чандир будани халли меъморию планкашй ва тобоварии баланд ба омилхои номусоиди мухити зисту сифати кор ба шумор меравад.

Бо зиёд кардани бари бинохои монолитй (нисбат ба дигар усулхо) на танхо масолехро сарфа кардан мумкин аст, балки инчунин 20-30 фоиз кам кардани сарфи омилхои ицтисодии биноро таъгир медихад.

Бинои монолитй амалан ягон дарз надорад, ки ин инчунин муцовимати гармй ва садои онро зиёд мекунад. Ин дар якчояги бо истифода бурдани изоляторхои самарабахш имконият медихад, ки речаи кори хона дар фасли зимистон бехтар карда, вазн ва хачми конструксияхои чудонашаванда кам карда шавад (гафсии девору шифтхо хело кам цабул карда мешавад).

Аз хисоби технологии онхо хонахои монолитй ба таъсири омилхои номусоиди сунъй ва табий бештар тобовар мебошанд. Аз ин ру, онхо устувортаранд:

- агар мухлати муцарраршудаи тархрезии истифодаи хонахои тахтасангии муосир 50 сол хисобида шавад, пас онхое, ки бо технологияи монолитй сохта шудаанд, хадди аццал 200 сол истифодабарй мешавад.

Раванди сохтмони монолитй оддй аст - тахкурсии хонахо мувофици хамон усул рехта мешавад. Дар мицёси бино, он ба сохтани унсурхои сохторй аз омехтаи бетонй бо истифода аз цолаби махсус - бевосита дар майдони сохтмонй нигаронида мешавад.

Аввалин хонахои ин навъи хонахо дар замони рохбарии И.Сталин пайдо шуданд, аммо монолит дар 10 соли охир васеъ пахн шуд. Сабаби ин васеъи истифодабари афзалиятхои бешубхаи хонахои монолитй нисбат ба хонахои тахтасангин ва хиштин дида мешавад.

Худи калимаи «монолит» аз юнонй хамчун ашёи калон, блоки сахти санг ё иншоот тарчума шудааст.

Бартарии асосии системахои цолаби чудонашаванда вазни ками онхо, технологияи оддй ва цобилияти анчом додани сохтмон бидуни истифодаи тачхизоти вазнин мебошад, ки маъруфияти ин технологияро дар байни сохибони котеч (бинохои махсус гардонидашуда) муайян мекунад. Колаби доимии аз полистироли васеъ сохташуда, ки блоки полистироли холишуда мебошад, ки аз ду тахтасанг иборат аст, ки бо линтелхои полистироли ва ё пластмасса сохташуда ба хам пайваст карда шудаанд, васеъ истифодабари мешаванд.

Пас аз васл кардани кисмхои девор аз чунин элементхо ковокие, ки дар байни бахтасангхои берунй ва дарунй ба вучуд меояд, бо охану бетони монолитй пур карда мешавад. Минбаъд дар цитъаи навбатии деворхо васл карда шуда, сикли технологии

он такрор карда мешавад. Бартарии ин усул дар он аст, ки дар як давраи технологй ба даст овардани сохтори бисёрцабатаи девор бо муцовимати кофй ба интицоли гармй ва худи цолаб нацши мухофизаро мебозад. Полистироли васеъ маводи сузишворй мебошад, бинобар ин, ба интихоби маводи ороишй х,ам берунй ва х,ам дохилй диццати махсус бояд дод. Барои ороиши дохилй, одатан варацах,ои гачй истифода мешаванд, ки ба полистирол часпонида шудаанд ё маводи гачине , ки барои кор дар полистироли васеъ пешбинй шудаанд, тарх,и биноро яъне деворх,ои ох,анубетониро бо масолех,х,ои гачин тахтабандй менамоянд.

АДАБИЁТИ ИСТИФОДАШУДА

1. Баженов П.И. Комплексное использование минерального сырья и экология П.И. Баженов. - М: Изд-во АСБ, 1994. - 264с.

2. Баженов Ю.М. Новый век: новые эффективные бетоны и технологии/ Ю.М. Баженов, В.Р. Фаликман Материалы 1-й Всерос. конф. По проблемам бетона и железобетона. -М.: Ассоциация «Железобетон», 2001. - С.91-101.

3. Бремнер Т.У. Экологические аспекты бетона: проблемы и решения Т.У. Бремнер Материалы1-й Всерос. конф. по проблемам бетона и железобетона. - М.: Ассоциация«Железобетон», 2001. - С. 232 - 246.

4. Иванов Ф.М. Биокоррозия неорганических строительных материалов Ф.М. Иванов. Биоповреждения в строительстве[под ред. Ф.М. Иванова, С.Н. Горшина]. - М.: Стройиздат, 1984. - С. 183-188.

5. Иванов Ф.М. Влияние катапина как биоцида на реологические свойства бетонной смеси и специальные свойства бетона Иванов Ф.М., Гончаров В.В. Биоповреждения в строительстве. под ред. Ф.М. Иванова, С.Н. Горшина. - М.: Стройиздат, 1984. - С.199 -203.

6. Ильичев В.Д. На стыке экологии и техники/ В.Д. Ильичев. Биоповреждения в строительстве. под ред. Ф.М. Иванова, С.Н. Горшина]. - М.: Стройиздат, 1984. - С. 4 - 9.

7. Москвин В.М. Коррозия бетона/ В.М. Москвин. - М.: Стройиздат, 1952.-342 с.

8. Тетиор А.Н. Архитектурно-строительная экология А.Н. Тетиор. - М.: РЭФИА, 2000.

- 418 с.

9. Филатов Л.Г. Экологическое материаловедение Л.Г. Филатов, A.M. Царенко. -Сумы: Мрия-1, 2000. - 532 с.*

10. Читаишвили Т.Г. Тионовые бактерии как фактор коррозии бетонных сооружений, омываемых сероводородными минерализованными водами/ Т.Г. Читаишвили, Э.Н. Гуджеджиани Биоповреждения в строительстве [под ред. Ф.М. Иванова, С.Н. Горшина.

- М.: Стройиздат, 1984. - С. 193-199.

11. Чуйко А.В. Органогенная коррозия А.В. Чуйко. - Саратов: Изд-во СГУ, 1978. - 232 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.