Научная статья на тему 'МАСОЛЕЊЊОИ СОХТМОНИИ САНГИН ВА ИСТИФОДАИ ОНҲО ДАР КОРҲОИ СОХТМОНӢ'

МАСОЛЕЊЊОИ СОХТМОНИИ САНГИН ВА ИСТИФОДАИ ОНҲО ДАР КОРҲОИ СОХТМОНӢ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
73
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
Сайќалдињї / љиллодињї / минералњо / љинсњои куҳӣ / сангмайдакуни / тањшингоњ / синфҳо / шағалҳо

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Қурбонов Нурали Сангович, Қурбонов Абдували Нуралиевич, Холов Нурмаҳмад Шарифович, Бобокалонов Наврӯз Раҷабович, Абдурозиқов Элмурод Алимуродович

Интихоб ва истифодаи дурусти масолеҳҳои сохтмонӣ яке аз қисматҳои лозимаи иҷрои корҳои сохтмонӣ дониста мешавад. Ба ҳамагон маълум аст, ки масолеҳҳои сохтмонӣ дар навбати худ ба ду гурӯҳи асосӣ ҷудо карда мешаванд. Масолеҳҳои сохтмонии табии ва масолеҳҳои сохтмонии сунъи дар навбати худ дар иҷрои корҳои сохтмонӣ ҳар яки онҳо тартиби муайяни истифодабариродорост. Ин аз он шаҳодат медиҳад , ки ҳар як масолеҳи сохтмонӣ хосиятҳо физикию механики , дараҷаи лозимаи мустаҳками, андозаи муайяни сатҳи, нишондоҳои лозимаи меъёрӣ ва дигар омилҳои ба худ хосро дорост. Омӯзиш ва раванди технологии истифодаи онҳо ба зарур дониста мешавад

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Қурбонов Нурали Сангович, Қурбонов Абдували Нуралиевич, Холов Нурмаҳмад Шарифович, Бобокалонов Наврӯз Раҷабович, Абдурозиқов Элмурод Алимуродович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАСОЛЕЊЊОИ СОХТМОНИИ САНГИН ВА ИСТИФОДАИ ОНҲО ДАР КОРҲОИ СОХТМОНӢ»

Impact Factor: SJIF 2020 - 5.497

2021 - 5.81 ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ

УДК 332.1.711

МАСОЛЕХДОИ СОХТМОНИИ САНГИН ВА ИСТИФОДАИ ОНХ.О ДАР

КОРХ.ОИ СОХТМОНЙ

БУРБОНОВ НУРАЛИ САНГОВИЧ

Саромузгори кафедраи сохтмони Донишгоди давлатии Бохтар ба номи Носири

Хусрав., Точикистон

БУРБОНОВ АБДУВАЛИ НУРАЛИЕВИЧ

Омузгори кафедраи сохтмони Донишгоди давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав.,

Точикистон

ХОЛОВ НУРМАХМАД ШАРИФОВИЧ

Мудири кафедраи нак;лиёти автомобилии Донишгоди давлатии Бохтар ба номи Носири

Хусрав., Точикистон

БОБОКАЛОНОВ НАВРУЗ РАЧ.АБОВИЧ

Омузгори кафедрар нак;лиёти автомобилии Донишгоди давлатии Бохтар ба номи

Носири Хусрав., Точикистон

АБДУРОЗИЦОВ ЭЛМУРОД АЛИМУРОДОВИЧ

Омузгори кафедрар нак;лиёти автомобилии Донишгоди давлатии Бохтар ба номи

Носири Хусрав., Точикистон

Анататсия: Интихоб ва истифодаи дурусти масолещои сохтмонй яке аз цисмащом лозимаи щрои корхои сохтмонй дониста мешавад. Ба хамагон маълум аст, ки масолеххои сохтмонй дар навбати худ ба ду гурухи асосй цудо карда мешаванд. Масолеххои сохтмонии табии ва масолеххои сохтмонии сунъидар навбати худ дар щроикорхои сохтмонй хар яки ощо тартибимуайяниистифодабариродорост. Иназ оншаходат медщад, ки харяк масолехи сохтмонй хосиящо физикию механики , дарач,аи лозимаи мустахками, андозаи муайяни сащи, нишондохои лозимаи меъёрй ва дигар омилхои ба худ хосро дорост. Омузиш ва раванди технологии истифодаи онхо б а зарур дониста мешавад

Калидвожа^о: Сайкалдиддй, чиллодидй, минералдо, чинсдои кухй, сангмайдакуни, тадшингод, синфхо, шагащо.

Масоледдои сангдои таббии дар сохтмон асосан баъди коркарди механикй истифода бурда мешаванд (шикастан, тарошидан, суфта кардан, арра кардан, сайкалдидй, чиллодидй, майда кардан ва пароканда кардан, пошидан).

Хамаи масолехдои сангиро, ки дар сохтмон истифода бурда мешаванд ба ду намуди асосй чудо кардан мумкин аст:

1). Масоледдое, ки дар намуди аввалаи худ истифода бурда мешаванд;

2). Масоледдое, ки баъди коркард дар мошинадои механикй истифода бурда мешаванд.

Дар яккатор долатдо як намуди масоледро дам дар долати таббииаш истифода бурдан мумкин аст ва дам баъди коркарди механикй. Масалан, кумро дар долати аввалааш аз карер гирифта рост ба объекти кори бурда истифода бурдан мумкин аст ва ё инки ба мошини кумпуш бурда кумро шуста баъд ба объекти сохтмони мебаранд. Хамин хел шатали таббииро низ дар долати таббииаш истифода бурдан мумкин аст ва ё инки баъди майда кардан ва чудо кардан ба сангрезадои муайян дар сохтмон истифода мебаранд.

Масолеххои сангии асосиро, ки бе коркарди пешаки дар сохтмон истифода мебаранд дида мебароем.

1). Санги калони шакли нодуруст (хархела) андозаашон 150-500мм., вазнашон 2040кг. Санги калоне, ки дар сохтмон истифода мебаранд бояд аз чихати сохташ як хела бошад, яъне аз дигар намуди сангхои таббии дар кабаташ набошад шамол хурдагй, каф надошта бошад (кафидагй набошад).

Сангхои калонро бисёр васеъ дар сохтмони тахкурсихои сангин ва сангубетонй, деворхои зеризаминй ва деворхои бинохое, ки гарм карда намешаванд, деворхои такягох, хавзхои тахшингох ва зарфхои об нигохдори ва дигархо истифода бурдан мумкин аст.

2). Сангхои андозаашон то 300мм., барои руйпуш намудани купрукхо, гирду атрофи бинохо, нишебихо ва мустахкам кардани дамбахо истифода бурда мешаванд.

Сангхои калонашро хамчунин дар тахкурсихо ва деворхои бинохо бо якчоягии бетон истифода бурдан мумкин аст, сангхои майдаашро баъди коркард барои тайёр кардани шагал санги майда карда шуда истифода мебаранд.

3). Сангреза, шагал - ин чинсхои кухии пора-пораи ковок мебошанд. Андозаи донахои алохидаи онхо аз 5-70мм. иборат аст. Шагалро аз чойхои чамъшуда бо таври кушод кор мекунанд. Шагал бо экскаваторхо аз чойхои гуногун, аз таги дарёно, бахрхо ва кулхо коркард мешавад ва хамчунин бо мошинахои махсус бо якчоягии об кашида бо кубурхо ба як тараф чамъ намуда шуда обашро хушк карда шагалро дар сохтмон истифода мебаранд.

Шагалро дар сохтмон бо якчоягии сементу дигар масолеххо барои тайёр намудани бетонхои гуногун (сементи, асфалтй) истифода мебаранд ва хдмчунин дар иншоотхои обгузарони ба чои масолехи таровиши истифода мебаранд.

4). Кум- чинси ковоки кухй буда аз зарачахои минералхо ва чинсхои андозаашон аз 0,14-5мм. иборат аст. Вобаста аз хайати минералхояшон кумхо ба якчанд намуд таксим мешавад- кварсдор ва карбонатдор.

Намуди коркарди кум низ хамчун шагал сангреза аз таги дарёхо , бахрхо ва хавзхо (кулхо) ба амал оварда мешавад.

Кумхо хамчун масолехи сохтмони бо таври васеъ дар хамаи намуди корхои сохтмони истифода бурда мешаванд.

Хдмаи махлулхои сементи ва бетонй дар таркибашон кум доранд ва аксари вакт бо андозаи бисёр калон. Мустахкамии бисёр масолеххои сохтмони аз сифати куми истифодабурдашуда вобастагй дорад.

Кумхои кварсдор ашёи хоми асоси барои истехсол намудани шишабарори дар саноати шишабарорй мебошад.

5). Тахтасангхои бомпуш, ки онхоро шиферхои таббии меноманд бо тарзи кафондан ва шикастани вараксангхои гилнок, гилдор серлой ба даст меоранд.

Тахтасангхоро бо андозахои аз 250х150 то 600х350мм. бо гафсии 4-8мм. мебароранд. Мустахкамии онхо дар холати фишурдашавй бояд аз 150 кг/см2 кам набошад, онхо бояд на камтар аз 25 давра ба хунуки тобовар бошанд. Шифери таббии аз хама масолехи бомпуши дарозумр ба хисоб меравад, ки метавонанд садсолахо кор кунад.

6). Шагал - ин сангмайдахои кунчдори намудхои хархела андозаашон аз 5 то 150мм. мебошад.

Шагалхоро аз чинсхои кухии сифаташон хархела дар шишахои махсуси сангмайдакуни тайёр намуда ва ба навъхо онхоро чудо мекунанд.

Сифатнокии шебенро аз руи нишондоди хаддии мустахкамиаш дар вакти фишурдашавии чинси кухй ва ба зарба мукобилият нишон доданаш муайян мекунанд.

Аз руи нишондодхои хадди мустахками дар холати фишурдашавй шагал ба маркахои зерин таксим мешавад: аз чинсхои кухии оташфишон - 1200, 1000 ва 800; аз чинсхои кухии такшиншуда - 1200, 1000, 800,600, 400, 300 ва 200. Шагалхо бояд, ки аз як намуди чинси кухи буда ва андозаашон як хел бошанд.

Шагалро чих еле, ки дар боло кайд кардем бо тарзи майда кардан дар мошинахои сангмайдакунии конструксияхояшон хархела бо андозаи сангхо аз 25мм. хурд ба даст меоранд ва инро мо дар корхои практикй дар заводхо рафта мебинем.

1.Намудхои коркарди сангхои табии.

2.Истифодабарии сангхои табии дар сохтмон.

3.Хади мустахкамии сангхои табии.

Хишти сабукро аз лойи мукаррарй бо якчоя кардани он бо моддаи сузанда ва инчунин аз диамитхо ва ё аз омехтаи диамитхо ва лой истехсол мекунанд.

Хишти сабук андозахои зеринро дорад: дарозй =250 ±8; бар =120±6; гафсй=65-88±4мм. Инчунин хишти ковоки калон истехсол карда мешавад бо андозахои -250х120х140мм. Дарчи кадар вазни хоси хишти сабук кам бошад хамон кадар гармигузарониаш кам мешавад.

Вобаста аз вазни хосаш хишти сабуки сохтмонй ба се синф- А,Б,В мувофики кабули гуруххои масолеххои девори чудо карда мешавад.

Вобаста аз мустахкамии хаддй дар холати фишурдашавй ба навъхои 50,75 ва 100 чудо мешавад.

Ба хунуки тобоварии хишти сабуки хеле паст аст нисбати дигар намудхои хишт.

Дар чадвал нишондодхои хадди мустахкамии хишти сабук дар холати фишурдашавй оварда шудааст.

Навъи хишт Япр хангоми чамъшавй дар кг/см2 Япр хангоми катъшавй дар кг/см2

Миёна барои 5 намуд Хурдтарин барои навъхои алохида Миёна барои 5 намуд Хурдтарин барои навъхои алохида

100 100 75 6 8

75 75 50 14 7

50 50 35 12 6

Истифода бурдани хиштхои калон нисбат ба хиштхои мукаррарй бартарии калон дорад, чунки дар сохтани деворхо микдори рогхо кам мешавад дар баробари худ сарфи махлул хам кам мешавад ва истехсол мехнати зиёд мешавад. Истифодабарии хиштхои сабук гафсии девори берунро кам мекунад ва арзиши онро тахминан 10% паст мекунад. Лекин аз сабаби паст будани мустахкамиаш онро барои сохтани деворхои бинохои баланд истифода мебаранд. Онро инчунин барои тахкурсихо , кисми авали деворхо ва барои деворхои бинохое, ки дар холати нами кор мекунанд ба хунуки тобовар нестанд истифода бурда намешаванд.

Хишт бояд ба таври мукаррарй пухта шавад, чунки хишти нопухта мустахкамии лозимиро намегирад, ба обу хунуки устувор намешавад ва хишти аз меъёр зиёд пухташуда мустахкамии массаи хачмй, гармигузаронии баланд дорад.

Хишт бо намуди беруниаш бояд ба талаботхои стандарти чавобгу бошад. Ин бо рохи назорат ва чен кардани микдори муайяни хишти аз хар як тудаи пухташуда бо нишондодхои зерин муайян карда мешавад: аз андозахои додашуда дур шудан, кач шудан, шикастани кунчхо ва кирахои он, кафхои дутарафа доштан, ки аз хишт кундаланг мегузарад. хиштро барои сохтани деворхои беруни ва дохилии бинохо истифода мебаранд, ва низ барои тайёр намудани деворхои панелй ва блокхо, сохтани курахои домнагй ва кубурхои дудбаро дар он минтакае, ки харорат аз харорати пухтани хишт баланд набошад истифода мебаранд.

Масолеххои деворй

Ба ин гурухи масолеххо асосан дохил мешаванд: хишти лоини мукаррарй, хишти лоини миёнааш холй, хишти ковоки намунааш мулоим, хишти ковоки лоини нимхушк фишурдашуда ва хишти сабуки сохтмонй.

Хишти лоини мукаррарй - ин санги сунъи буда намуди параллелипипеди росткунчаро дорад ва андозааш 250х120х65мм. ба таври колабрезй хушккунй ва пухташавй бо якчоягии моддадои сузанда (ангишт) ва бе ондо тайёр мекунанд.

Хиштро бо ду тарз истедсол мекунанд- дар долати мулоим ва нимхушк буданаш ва бештар дар намуди мулоим буданаш.

Гилро аввал дар мошинаи махсус майда карда баъд дар дастгоди лойшури то 18-25 % намнок карда ва то ба даст овардани массаи мулоими якчинса шуданаш, ки дар колаб нагз чой гирад.

Хишти хомро дар хушккунакдои сунъи дар дарорати 900С хушк мекунанд бештар дар шароити таббии. Кордои шабонарузии заводдои хиштро хушккунакдои сунъи таъмин мекунанд.

Протссеси ба итмом расидани истедсоли хишт ин пухташавй мебошад.

Кураи туннели аз канали пухташави иборат аст, Ки дар дохили вай вагончаи хишти хом бо релс даракат мекунад. Дарозии туннел аз чинси мадсулоти мепухтагй вобастагй дорад ва дарозии он 60-150 м.-ро ташкил медидад. Буриши кундалангиаш аз 3,5 то 5,5м2 мебошад.

Кураи туннели аз се минтака иборат аст: минтакаи гармкунй, пухташавй ва хунуккунй.

Кураи туннели дар содаи истедсоли хишт кураи нисбатан аз чидати иктисодй кулай мебошад.

Стандарти давлатй 530-54 истедсоли модули хишти бо андозадои 250х120х88мм. датман бо холигидои технологй, вазни на бештар аз 4кг. Нишон медидад.

Дар натичаи нишасти даво ва оташи хиште, ки андозааш ба талаботи стандарти чавобгу бошад гирифтан вазнин аст, барои дамин аз андозадои стандарти фарк кардан ичозат медидад: он бояд аз ±6 мм. ба дарози кам ва зиёд набошад, бо бараш ±4 ва бо гафсиаш ±3 мм. кам ва зиёд набошад. Качшавии дамвории болояш ва тегадояш аз 4мм кам ва ё зиёд набошад. Вобаста аз мустадкамии даддиаш дар долати фишурдашавй хишт ба панч навъ чудо мешавад: 200, 150, 125, 100 ва 75. Тавсифи мустадками хишт дар долати фишурдашавй ва катъшавй дар чадвали №6 сад. 61 оварда шудааст.

Обчаббишии хишт бояд аз 8% кам набошад дар долати обчаббишии камтарин аз дисоби мустадками калон хосияти гармигузарониаш бад мешавад.

Вазни дачми хишт аз дадди 1700 то 1900 кг/м3 тагйир меёбад. Хишти пуробшуда бояд накамтар аз 15 даври сармокуниро дарораташ аз -150С баланд набошад нигод дошта тавонад. Набудани нишонадои вайроншавй тавсифи ба сармо тобоварии хиштро нишон медидад (Мрз15) 15 давра маротиба хунук карда мешавад.

Хиштро барои сохтани девордои беруна ва дарунаи бинодои истикоматй, чамъиятй ва саноатй, сутунпоядои дохилй, курадо ва токдо ва инчунин барои конструксиядои борбардор, ки мустадкамии хишт пурра истифода бурда мешавад. Дар конструксиядое, ки мустадкамии хишт пурра истифода бурда намешавад хишти миёнаашон холиро истифода мебаранд. Хишти лоини мукаррариро барои дар шароити завод тайёр намудани панелдо ва блокдои калон истифода мебаранд.

Х,оло ки хишт барои мо яке аз масоледдои асосй барои сохтани девор ба дисоб меравад, чунки сифати нагзи сохтмони дорад. Барои он ки истедсоли хишт меднатталаб ва арзиши он нисбатан баланд аст ба он боэдтиёт муносибат кардан лозим аст: дар долати нигод доштан ва аз як чой ба чои дигар бурдан дар тадгалбер ва дар контейнер бо катордои дуруст мечинанд. Бор намудани хишт болои дам, туда-туда ва холи намудан аз болои автомашина бо тарзи партофтан манъ аст.

АДАБИЁТИ ИСТИФОДАШУДА

1. Афанасьев В.А. Поточная организация строительства В.А.Афанасьев.- Л. Стройиздат, 1990. - 302 с.

2. Афонин И. А. Технология и организация монтажа специальных сооружений И.А.Афонин, Г. И. Евстратов, Т. М. Штоль. - М. : Высш. шк.,1986. - 368 с.

3. Беляков Ю. И. Строительные работы при реконструкции предприятий Ю.И.Беляков, А.В.Резуник, Н.М.Федосенко. - М.: Стройиздат, 1986. - 224 с.

4. Бетонные и железобетонные работы.Справочник строителя- М. Стройиздат, 1987.367с.

5. Вильман Ю.А. Основы роботизации в строительстве Ю.А. Вильман. -М. : Высш. шк., 1989. - 271 с.

6. Горчаков Г. И. Строительные материалы Г. И. Горчаков, Ю. М. Баженов.- М. Стройиздат, 1986. - 687 с.

7. Де-Рошефор Н И. Иллюстрированное урочное положение Н. И.ДеРошефор.- Берлин: Издание Т-ва Гликсман, 1923. - 690 с.

8. Организация строительного производства Т. Н. Цай, П. Г. Грабовый,В.А. Большаков и др. - М. : АСВ, 1999. - 432 с.

9. Основания и фундаменты. Справочник строителя. - М. : Стройиздат, 1983. - 367 с.

10. Охрана труда в строительстве и промышленности строительныхматериалов: Организация охраны труда Сб. официальных материалов. -М. : Стройиздат, 1995. - 344с.

11. Пальчинский В. Г. Строительные процессы при возведении зданий.Зарубежный опыт / В. Г. Пальчинский. - Иркутск: Изд-во ИрГГУ, 1999. -132 с.

12. Российская архитектурно-строительная энциклопедия: в 5 т. - М.Триада: Альфа, 1995.

13. Руководство по контролю качества строительно-монтажных работ В.М.Никитин, С.А.Платонов, Д.А.Малинский и др. - СПб. КМ,1998. - 784 с.

14. Соколов Г. К Технология и организация строительства Г. к. Соколов.- М. : Изд. центр «Академия», 2002. - 528 с.

15. Технология возведения полносборных зданий А.А.Афанасьев,с.Г.Артюнов, И.А.Афонин и др. - М. : АСВ, 2000. - 262 с.

16. Технология строительного производства с. с. Атаев, Н. Н. Данилов,Б. В. Прыкин И др. - М. : Стройиздат, 1984. - 559 с.

17. Технология строительного производства О.О.Литвинов, Ю.И.Беляков,Г. М. Батура и др. - Киев: Выща шк., 1984. - 479 с.

18. Технология строительных процессов А.А.Афанасьев, Н. Н.Данилов,В.д. Копылов и др. - М. : Высш. шк., 2001. - 464 с.534

19. Черняк В. З. Уроки старых мастеров В. З. Черняк. - М. : Стройиздат, 1989. - 240 с.

20. СНиП 2.02.01-83. Устройство искусственных оснований и буровые работы. - М. : Стройиздат, 2002.

21. СНиП 3.01.01-85*. Организация строительства. - М. : Стройиздат, 1995.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

22. СНиП 3.02.01-87. Земляные сооружения, основания и фундаменты.- М. Стройиздат, 1998.

23. СНиП 3.03.0] -87. Несущие и Ограждающие конструкции. - М.Стройиздат, 1998.

24. СНиП 3.04.01- 87. Изоляционные и отделочные покрытия. - М.Стройиздат, 1998.

25. СНиП 111-4-80*. Техника 0безопасности в строительстве. - М.Стройиздат, 1999

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.