CC BY
8"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB
CHIQARISH INTEGRATSIYASINI TAKOMILLASHTIRISH ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil, 22 - noyabr
RAQAMLI TA'LIM MUHITIDA PICRAT MODELI ASOSIDA BO'LAJAK O'QITUVCHILARNI KASBIY FAOLIYATGA TAYYORLASH TEXNOLOGIYALARI
Jo'rayev Muzaffarjon Mansurjonovich
Qo'qon davlat pedagogika instituti, "Informatika" kafedrasi dotsenti v.b, pedagogika fanlari
bo'yicha falsafa doktori (PhD) https://doi.org/10.5281/zenodo.1015742 7
Annotatsiya. Ushbu maqolada bo'lajak o'qituvchilarni kasbiy faoliyaga tayyorlashda texnologiya integratsiyasi modellarining ehtiyojlari, afzalliklari va cheklovlari bo'yicha PICRAT modelini tahlillari keltirilgan. PIC (passiv, interaktiv, ijodiy) o'quvchining ma'lum bir ta'lim stsenariysidagi texnologiyaga munosabatini bildiradi. RAT (almashtirish, kuchaytirish, o'zgartirish) texnologiyaning o'qituvchining oldingi amaliyotiga ta'sirini tavsiflaydi. Raqamli texnologiyalarning rivojlanishi va kengayishi hamda bo 'lajak informatika o'qituvchilariga qo'yiladigan talablari oshishi munosabati bilan ularni tayyorlashda PICRAT texnologiya integratsiyasini o'rgatish foydali model hisoblanib u aniq, mos va samaralidir, texnologiyani maqsadga erishish vositasi sifatida ta 'kidlaydi, va keng qamrovlilikni muvozanatlashtiradi.
Kalit so'zlar: "PICRA T" ta'lim resurslari, bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy tayyorgarligi, PIC, RAT, ta'limni raqamlashtirish.
Аннотация. В данной статье представлен анализ модели PICRAT о потребностях, преимуществах и ограничениях моделей интеграции технологий при подготовке будущих учителей к профессиональной деятельности. PIC (пассивный, интерактивный, творческий) относится к реакции учащегося на технологии в данном сценарии обучения. RAT (замена, дополнение, модификация) описывает влияние технологии на предыдущую практику учителя. В условиях развития и распространения цифровых технологий и растущих требований к будущим учителям информатики PICRAT представляет собой полезную модель для преподавания интеграции технологий, которая является ясной, актуальной и эффективной, подчеркивает технологии как средство для достижения цели и обеспечивает всеобъемлющий баланс.
Ключевые словa: Образовательные ресурсы "PICRAT", профессиональная подготовка будущих учителей, PIC, RAT, цифровизация образования.
Abstract. This article presents an analysis of the PICRAT model on the needs, advantages and limitations of technology integration models in the preparation of future teachers for professional activity. PIC (passive, interactive, creative) refers to the learner's response to technology in a given learning scenario. RAT (substitution, augmentation, modification) describes the impact of technology on a teacher's previous practice. With the development and expansion of digital technologies and increasing demands on future computer science teachers, PICRAT is a useful model for teaching technology integration that is clear, relevant, and effective, emphasizes technology as a means to an end, and is comprehensive. balances.
Keywords: "PICRAT" educational resources, professional training of future teachers, PIC, RAT, digitization of education.
Kirish. Jahonda ta'limning globallashuv va xalqarolashtirish jarayonida raqamlashtirilgan ta'lim sharoitida bo'lajak o'qituvchilarni kasbiy-pedagogik tayyorlash, ularning pedagogik faoliyatini shakllantirishning diagnostik tizimini takomillashtirish, ijodkorlik salohiyatini shakllantirishning elektron monitoringi tizimini yaratish, rivojlantirishning raqamli
"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB
CHIQARISH INTEGRATSIYASINI TAKOMILLASHTIRISH ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil, 22 - noyabr
texnologiyasini joriy etishning metodik tizimini takomillashtirish, mutaxassislarni kasbiy pedagogik faoliyatga tayyorlashda turli texnologiyalar asosida rivojlantirishning nazariy va metodologik asoslarini takomillashtirish bo'yicha ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Shu bilan birga, bo'lajak o'qituvchilarning ijodkorlik salohiyatini raqamli texnologiyalar asosida kasbiy tayyorgarligini rivojlantirishning modellarini takomillashtirishga alohida e'tibor berilmoqda.
Respublikamizda so'ngi yillarda raqamlashtirilgan ta'lim sharoitida bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy-pedagogik tayyorgarligini takomillashtirishning ijtimoiy-pedagogik texnologiyalarini ishlab chiqish, bo'lajak o'qituvchilarni tarbiyalash va rivojlantirishda raqamlashtirilgan, innovatsion ta'lim texnologiyalari va pedagogik modellardan foydalanish, "ta'lim jarayonlarini raqamli texnologiyalar asosida individuallashtirish, masofaviy ta'lim xizmatlarini rivojlantirish", oliy ta'lim muassasalarining moddiy-texnika bazalarini raqamlashtirilgan ta'lim sharoitiga moslashtirish me'yoriy asoslari yaratilmoqda. "Uzluksiz ta'lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta'lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali kadrlar tayyorlash", "...informatika... kabi boshqa muhim va talab yuqori bo'lgan fanlarni chuqurlashtirilgan tarzda o'rganish", "yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash, oliy ta'lim muassasalarida kompetentli ilmiy-pedagogik kadrlar zahirasini yaratish"4 kabi ustuvor vazifalar Harakatlar strategiyasida belgilangan bo'lib, "2022- 2026 yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida"gi Farmoni natijasida raqamlashtirilgan ta'lim sharoitida bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy-pedagogik tayyorgarligini takomillashtirish va raqamli texnologiyalaridan keng foydalanishning pedagogik imkoniyati kengaytiriladi.
Jahon oliy ta'lim muassasalarida raqamlashtirilgan ta'lim sharoitida bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy-pedagogik tayyorgarligini takomillashtirish asosida informatika va boshqa yo'nalish talabalari, ularda raqamli texnologiyalar bilan ishlash ko'nikmalari va kompetensiyalarini shakllantirish hamda rivojlantirishning kreativ modulli texnologiyalari ta'lim jarayoniga tadbiq etilmoqda. AQSh milliy fanlar akademiyasi, OECD, YuNESKO, sharqiy Xitoy va Shanxay universitetlari bilan hamkorlikda "Fanlarni o'rganish bo'yicha 1-xalqaro konvensiyasi" (2014); bo'lajak informatika mutaxassislarini CSTA K-12 CS Standards (2017) standant talablari asosida tayyorlash, zamonaviy pedagogik va innovatsion texnologiyalari asosida o'qitishning jahon ta'limi andozalariga mos ilg'or usul va metodlarini joriy etish, raqamlashtirilgan ta'lim sharoitida pedagogik kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirishda ta'limining konseptual asoslari, uzviylik, uzluksizlik, kompetentlilikni rivojlantirish texnologiyalaril bo'yicha Yevropa davlatlari, Rossiya, AQSh, Xitoy, Yaponiya, Janubiy Koreyada raqamli ta'lim sharoitida texnologik innovatsiyalarning birligini ta'minlash, ta'lim muassasalarida ilmiy va zamonaviy pedagogik muhitni yaratish orqali bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy pedagogik tayyorgarligini takomillashtirish bo'yicha tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.
Tahlil va natijalari:
O'qitish texnologiyalari integratsiyasi o'qituvchilardan doimiy ravishda o'zgarib turadigan, siyosiy ta'sir ko'rsatadigan kasbiy talablar, doimiy ravishda rivojlanayotgan ta'lim texnologiyalari resurslari va kontent fanlari va kontekstlari bo'yicha o'zgaruvchan ehtiyojlar bilan kurashishni talab qiladi. O'qituvchilar o'z talabalari kelajakda ta'lim texnologiyalaridan qanday foydalanishlari mumkinligini yoki ularning kasbiy faoliyati davomida texnologiyalar qanday o'zgarishini oldindan ko'ra olmaydilar. Shu sababli, talabalar o'qituvchilarini texnologiya
"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB CHIQARISH INTEGRATSIYASINI TAKOMILLASHTIRISH ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil, 22 - noyabr
integratsiyasini mazmunli, samarali va barqaror usullarda amaliyotga o'rgatish juda qiyin vazifadir. Biz ushbu ehtiyojga javob beradigan PICRAT nazariy modelini taklif qilamiz.
Hozirgi vaqtda talabalar o'qituvchilariga samarali texnologiya integratsiyasini kontseptsiyalashda yordam berish uchun turli xil nazariy modellar qo'llaniladi, jumladan
Texnologi
ya, Pedagogika va Kontent bilimlari — TPACK;
O'zgartiri
sh - To'ldirish - O'zgartirish - Qayta aniqlash — SAMR;
Texnologi
ya Integratsiyani rejalashtirish — TIP;
Texnologi
ya integratsiyasi matritsasi — TIM;
Texnologi
yani qabul qilish modeli — TAM;
Texnologi
ya integratsiyasi darajalari — LoTi;
O'zgartiri
sh - Amplifikatsiya - Transformatsiya — RAT;
Ushbu modellarga ta'lim texnologiyasini o'rganishning uslubiy yondashuvlarini asoslash uchun adabiyotlarda ko'pincha havola qilingan bo'lsa-da, ta'lim texnologiyasini o'rganishni yaxshilash yoki o'qitish texnologiyalari integratsiyasi uchun ularning samaradorligi, aniqligi yoki qiymatini baholash uchun juda kam nazariy tanqid va minimal baholash ishlarini topish mumkin. Nisbatan kam sonli tadqiqotchilar ushbu modellarni tanqidiy baholash, ularni tasniflash va taqqoslash, ularning davomiy rivojlanishini qo'llab-quvvatlash, taxminlar va ularni qabul qilish jarayonlarini tushunish yoki ushbu sohada yaxshi nazariya nima ekanligini o'rganishga harakat qilganlar.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, ta'lim texnologlari raqobatbardosh modellarni tanqidiy baholamasdan, ulardan foydalanishni tushunmasdan va vaqt o'tishi bilan rivojlanishini o'rganmasdan salbiy ta'sir o'tkazadi. Amaliy texnologiya integratsiyasini shakllantiradigan nazariya va voqelik haqida tanqidiy munozarada qatnashmaslik amaliyotga jiddiy ta'sir ko'rsatadi.
Amaliyotning mavjud modellari va nazariy asoslarini tanqidiy muhokama qilish zarur bo'lib, biz quyidagi kontseptual asosni taqdim etamiz, jumladan (a) nazariy modellar nima va ular texnologiya integratsiyasini o'rgatish uchun nima uchun kerak, (b) ular qanday qabul qilinadi va vaqt o'tishi bilan ishlab chiqiladi, ( c) ularni nima yaxshi yoki yomon qiladi va (d) texnologiya integratsiyasining mavjud modellari o'qituvchilarni tayyorlashda qanday samaraga olib boradi. Ushbu fonda biz Hughes va boshqalarning oldingi ishlariga asoslangan talabalar o'qituvchilarga
"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB
CHIQARISH INTEGRATSIYASINI TAKOMILLASHTIRISH ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil, 22 - noyabr
texnologiya integratsiyasi savodxonligini rivojlantirishda rahbarlik qilishi mumkin bo'lgan yangi nazariy modelni, PICRATni taklif qilamiz.
O'qituvchilarning texnologiya integratsiyasini boshqarishning nazariy modeli sifatida PICRAT o'qituvchilarga fikrlashni rag'batlantirish, amaliyotga ko'rsatma berish va talabalar o'qituvchilarining ishini baholash imkonini beradi. Har qanday nazariy model ma'lum xususiyatlarni yaxshi tushuntiradi va boshqalarni e'tiborsiz qoldiradi, ammo PICRAT o'qituvchi ta'limining o'ziga xos konteksti uchun samarali bo'lishi mumkin bo'lgan talabaga yo'naltirilgan, pedagogikaga asoslangan model bo'lib, o'qituvchilar tomonidan tushunarli va foydalanishi mumkin, chunki u texnologiya bo'yicha eng foydali fikrlarni boshqaradi.
Ushbu modelni ishlab chiqishni o'qituvchi o'qitishda texnologiyadan foydalanganda o'ylashi va baholashi kerak bo'lgan ikkita eng muhim savolni, vaqt cheklovlari, mashg'ulot cheklovlari va ularning o'z ta'limotiga nisbatan erkin nuqtai nazarini hisobga olgan holda boshlashi zarur. Talabalarga e'tibor qaratish uchun modellar zarurligini ta'kidlaydigan tadqiqotlarga asoslanib, bizning birinchi savolimiz "Talabalar texnologiya bilan nima qilmoqda?" O'qituvchilarning o'z pedagogik amaliyotlari haqida fikr yuritishlari muhimligini anglagan holda, bizning ikkinchi savolimiz: "Texnologiyadan foydalanish o'qituvchining pedagogikasiga qanday ta'sir qiladi?"
Uch darajali javob ko'rsatkichi bo'yicha o'qituvchilarning ushbu savollarga javoblari biz PICRAT deb atagan modelni o'z ichiga oladi.
PIC birinchi savol bilan bog'liq uchta variantni bildiradi (passiv, interaktiv va ijodiy);
RAT ikkinchi (almashtirish, kuchaytirish va transformatsiya) uchun uchta variantni ifodalaydi.
Xulosa:
PICRAT texnosentristik fikrlashdan qochib, o'qituvchilarga aniq, samarali va mavjud amaliyot va umidlarga mos keladigan kontseptual vositani taqdim etish uchun keng qamrovlilik va parsimonlikni muvozanatlashtiradi. PICRAT modelining kuchli tomonlarini doimo o'zgarib turadigan, siyosiy ta'sir ko'rsatadigan va intensiv kontekstli tabiatiga qaramay, o'qituvchilarni texnologiyani samarali integratsiyalash uchun o'qitishda foydalanishi mumkin bo'lgan ta'lim va o'z-o'zini aks ettirish vositasi sifatida ta'kidlaymiz. Shu bilan birgalikda kelajakdagi ilmiy tadqiqoqt ishlarimizda PICRAT modelini turli amaliyotlar va pedagogic sharoitlarda qo'llash, shu bilan birga uning o'qituvchilar amaliyoti, fikrlash va pedagogik o'zgarishlarni qanchalik samarali boshqarishi mumkinligini nazariy asoslangan yondashuvlarini umumiy tahlillarini bayon qilish rejalashtirilmoqda.
REFERENCES
1. Kimmons, R., Graham, C. R., & West, R. E. (2020). The PICRAT model for technology integration in teacher preparation. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 20(1).
2. Mansurjonovich, Juraev Muzaffarjon, and Muzaffar Mansurovich Botirov. "Characteristics Of Teaching Programming Based On Different Principles." Eurasian Journal of Engineering and Technology 17 (2023): 85-90.
3. Mansurjonovich, Juraev Muzaffarjon, and Yuldashev Sherzod Sattorovich. "IMPORTANT ADVANTAGES OF ORGANIZING THE EDUCATIONAL PROCESS USING SPECIAL APPLICATIONS." Open Access Repository 4.3 (2023): 126-133.
"RAQOBATBARDOSH KADRLAR TAYYORLASHDA FAN - TA'LIM - ISHLAB CHIQARISH INTEGRATSIYASINI TAKOMILLASHTIRISH ISTIQBOLLARI" MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA 2023-yil, 22 - noyabr
4. Mansurjonovich, Juraev Muzaffarjon. "DESIGNING THE STRATEGY OF STUDENT INDIVIDUALITY IN INDEPENDENT RESEARCH ACTIVITY." Galaxy International Interdisciplinary Research Journal 11.4 (2023): 1048-1055.
5. Mansurjonovich, J. M., and Y. S. Sattorovich. "MAXSUS IZLAMALARDAN FOYDALANISH TA'LIM JARAYONINI TASHKIL ETISHNING MUHIM AVTOZYATLARI." Ochiq kirish ombori 4.3 (2023): 126-133.
6. Juraev, Muzaffarjon Mansurjonovich. "Pedagogical conditions for the development of vocational education through interdisciplinary integration into the vocational education system." НАУКА, ОБРАЗОВАНИЕ, ОБЩЕСТВО: АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, ДОСТИЖЕНИЯ И ИННОВАЦИИ. 2021.
7. Mansurjonovich, Juraev Muzaffarjon. "Methodological foundations for improving the content of training future ict teachers in the conditions of digital transformation of education." Актуальные вопросы современной науки и образования 9 (2022).
8. Amador, J., Kimmons, R., Miller, B., Desjardins, C. D., & Hall, C. (2015). Preparing preservice teachers to become self-reflective of their technology integration practices. In M. L. Niess & H. Gillow-Wiles (Eds.), Handbook of research on teacher education in the digital age (pp. 81-107). Hershey, PA: IGI Global.
9. Anderson, L. W., Krathwohl, D. R., & Bloom, B. S. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom's taxonomy of educational objectives. New York, NY: Longman.
10. Archambault, L., & Barnett, J. (2010). Revisiting technological pedagogical content knowledge: Exploring the TPACK framework. Computers & Education, 55, 1656-1662. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2010.07.009
11. Archambault, L., & Crippen, K. (2009). Examining TPACK among K-12 online distance educators in the United States. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 9(1). Retrieved from https://citejournal.org/volume-9/issue-1-09/general/examining-tpack-among-k-12-online-distance-educators-in-the-united-states
12. Brantley-Dias, L., & Ertmer, P. A. (2013). Goldilocks and TPACK: Is the construct "just right?" Journal of Research on Technology in Education, 46, 103-128. https://doi.org/10.1080/15391523.2013.10782615
13. Burkhardt, H., & Schoenfeld, A. H. (2003). Improving educational research: Toward a more useful, more influential, and better-funded enterprise. Educational Researcher, 32(9), 3-14. https://doi.org/10.3102/0013189X032009003
