CC BY
0INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© X.H. Ibragimov 1H_
1 Chirchiq davlat pedagogika universiteti, Chirchiq, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: maqolada pedagogik strategiyalar va ularning psixologik va kognitiv ta'siriga e'tibor qaratib, o'quvchilarni rasm chizishda ijodkorlikni rivojlantirishning innovatsion va an'anaviy usullari ko'rib chiqiladi. bugungi ta'lim tizimida badiiy ijodkorlikka asoslangan metodlarning roli tobora ortib bormoqda, bu esa mazkur yo'nalishdagi tadqiqotlarning ahamiyatini oshiradi.
MAQSAD: tadqiqotning asosiy maqsadi - texnika oliy o'quv yurtlarida o'quv materiallarini imitatsion-variativlik yondashuvi yordamida o'qitish samaradorligini oshirish va o'quvchilarni amaliy ko'nikmalarga tayyorlashda innovatsion texnologiyalardan foydalanishning afzalliklarini aniqlashdir. tadqiqotda san'at o'qituvchilari o'z o'quvchilarida ijodiy salohiyatni optimallashtirish uchun qabul qilishi mumkin bo'lgan strategiyalarni taklif qiladi, ular nafaqat malakali rassomlar, balki innovatsion mutafakkirlar ham bo'lishini ta'minlaydi.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda imitatsion-variativ o'qitish texnologiyalari va ularning texnika yo'nalishidagi ta'lim jarayoniga qo'llanishi bo'yicha ilmiy adabiyotlar tahlil qilindi. badiiy ta'lim, xususan, rassomlik, ijodiy ongni shakllantirish va kognitiv, hissiy va estetik rivojlaniyishni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, ijodiy qobiliyatlar, xususan, tasviriy san'atda nafaqat o'ziga xos xususiyat, balki maqsadli pedagogik strategiyalar orqali rivojlantirish va yaxshilash mumkin.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: natijalar imitatsion-variativlik yondashuvi yordamida "intellektual o'lchash asboblari" fanini o'qitishda talabalar bilim darajasining sezilarli darajada oshganini ko'rsatdi. ijodkorlik badiiy rivojlanishning asosiy tarkibiy qismi bo'lib, ayniqsa rasm chizishda o'quvchilarni atrofdagilar bilan muloqot qilish, shaxsiy hikoyalarini ifodalash va turli xil texnika va vositalar bilan tajriba o'tkazishga da'vat etiladi. rassomlik ta'limi ijodiy ongni shakllantirish va kognitiv, hissiy va estetik rivojlaniyishni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.
XULOSA: tadqiqot natijalari texnika oliy o'quv yurtlarida imitatsion-variativlik asosida o'qitish texnologiyalarini qo'llash o'quv jarayonini yanada samarali va amaliyotga yaqinlashtirishi mumkinligini tasdiqladi. badiiy ta'lim, xususan, rassomlik, ijodiy ongni
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
shakllantirish va kognitiv, hissiy va estetik rivojlaniyishni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.
Kalit so'zlar: ijodkorlik, badiiy, plener, texnologiya, badiiy, kognitiv, estetik.
Iqtibos uchun: Ibragimov X.H. Rangtasvir fanidan talabalar ijodkorlik faoliyatini rivojlantirish usullari // Inter Education & Global Study. 2024. №9(1). B.243-249.
МЕТОДЫ РАЗВИТИЯ ТВОРЧЕСКОЙ АКТИВНОСТИ СТУДЕНТОВ ПО КУРСУ "РИСОВАНИЕ"_
© Х.Х. Ибрагимов
1 Чирчикский государственный педагогический университет, Чирчик, Узбекистан
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в статье анализируются педагогические стратегии и их психологическое и когнитивное влияние, рассматриваются инновационные и традиционные методы развития творческой активности студентов в рисовании.
ЦЕЛЬ: основная цель исследования — повысить эффективность преподавания учебного материала в технических вузах с использованием имитационно-вариативного подхода и выявить преимущества использования инновационных технологий в подготовке студентов к практическим навыкам. исследование также рассматривает стратегии оптимизации творческого потенциала студентов, что позволяет не только готовить квалифицированных художников, но и воспитывать инноваторов.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании проведен анализ научной литературы по имитационно-вариативным технологиям обучения и их применению в образовательном процессе в области технических направлений. важное внимание уделено изучению педагогических стратегий, направленных на развитие творческой активности студентов. художественное образование, в частности рисование, играет ключевую роль в формировании творческого сознания и когнитивного, эмоционального и эстетического развития студентов. особое внимание уделено методам пленэрного рисования и использования современных технологий, включая графические планшеты, программное обеспечение для 3d -моделирования и технологии дополненной реальности.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: результаты исследования показали, что использование имитационно-вариативного подхода позволяет значительно повысить уровень знаний и творческих навыков студентов. выявлено, что такие подходы, как интеграция технологий, совместное обучение и экспериментальное изучение, создают более динамичную и увлекательную учебную среду. кроме того, методы рисования на природе (пленэр) способствуют развитию наблюдательности, эмоционального восприятия окружающего мира и когнитивной гибкости. установлено, что сочетание традиционных и современных технологий в
Ilmiy-nazariyvametodikjurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №9(1)
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
художественном I образовании способствует более эффективному развитию творческого мышления и эстетического восприятия.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: результаты исследования подтвердили, что использование технологий обучения на основе имитационно-вариативного подхода в технических вузах может сделать образовательный процесс более эффективным и приближенным к практике. творческая активность студентов может быть значительно усилена за счет внедрения инновационных подходов, обеспечивающих гармоничное сочетание традиционных методов рисования и современных технологий.
Ключевые слова: творчество, искусство, пленэр, технологии, когнитивное развитие, эстетическое восприятие.
Для цитирования: Ибрагимов Х.Х. Методы развития творческой активности студентов в преподавании живописи // Inter Education & Global Study. 2024. №9(1). С. 243-249.
METHODS OF DEVELOPING STUDENTS' CREATIVE ACTIVITY IN THE SUBJECT OF "DRAWING"_
© Khurshid Kh. Ibragimov1®
1Chirchik State Pedagogical University, Chirchik, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: the article analyzes pedagogical strategies and their psychological and cognitive effects, considering innovative and traditional methods for developing students' creativity in painting. particular attention is given to integrating modern approaches in art education to enhance students' cognitive, emotional, and aesthetic development.
AIM: the main objective of the study is to improve the effectiveness of teaching educational materials in technical universities using the simulation-variational approach and to identify the advantages of using innovative technologies in preparing students for practical skills. the study also proposes strategies art educators can adopt to optimize their students' creative potential, ensuring they become not only skilled artists but also innovative thinkers.
MATERIALS AND METHODS: the study involved analyzing scientific literature on simulation-variational teaching technologies and their application in the educational process in technical fields. particular focus was given to strategies that foster creativity in students, including traditional and modern approaches. artistic education, especially painting, plays a crucial role in shaping creative consciousness and enhancing cognitive, emotional, and aesthetic growth.
DISCUSSION AND RESULTS: the results showed that using the simulation-variational approach in teaching significantly improved students' creative abilities and
©intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 9(1)
Ilmiy-nazariyvametodikjurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №9(1)
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
knowledge. innovative teaching strategies, including collaborative practices and technology integration, were found to create more dynamic and engaging learning environments. additionally, methods such as plein-air painting promoted observational skills and emotional connection with real-world contexts, contributing to enhanced creative expression.
CONCLUSION: the study results confirmed that applying simulation-variational teaching technologies in technical universities can make the educational process more effective and closer to practical applications. artistic education, particularly painting, is pivotal in fostering creativity, cognitive adaptability, and emotional development, ensuring students are well-prepared for both academic and practical challenges.
Keywords: creativity, art, plein-air, technologies, cognitive development, aesthetic perception.
For citation: Khurshid Kh. Ibragimov. (2024). "Methods for developing students' creative activity in painting lessons," Inter Education & Global Study, (9(1)), pp. 243249 (In Uzbek)_
Mamlakatimizda so'nggi yillarda ta'lim tizimining hozirgi bosqichida ta'lim mazmuni va metodikasiga, uning sifat va samaradorligini oshirish bo'yicha keng qamrovli ishlar olib borilib, ta'lim mazmunini loyihalash, kasbiy grafik kompetentsiyalarni tuzilmalarga ajratish, o'qitishning yangi metodik modellarini yaratish va ularni ta'lim amaliyotida qo'llashga alohida e'tibor qaratilmoqda. O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasida "uzluksiz ta'lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta'lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish" ustuvor vazifa sifatida belgilangan. Bunda bo'lajak chizmachilik ta'limi o'qituvchilarining kasbiy grafik kompetentligini rivojlantirish metodikasini takomillashtirishning didaktik imkoniyatlarni ta'minlash dolzarb ahamiyat kasb etadi.
Ijodkorlik badiiy rivojlanishning asosiy tarkibiy qismi bo'lib, ayniqsa rasm chizishda o'quvchilarni atrofdagilar bilan muloqot qilish, shaxsiy hikoyalarini ifodalash va turli xil texnika va vositalar bilan tajriba o'tkazishga da'vat etiladi. Badiiy ta'lim, xususan, rassomlik, ijodiy ongni shakllantirish va kognitiv, hissiy va estetik rivojlanishni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Dunyo texnologik taraqqiyot, globallashuv va fanlararo yondashuvlarning tobora ko'proq ta'siri ostida bo'lganligi sababli, rassomlik ta'limi rivojlanayotgan talaba ehtiyojlari va ta'lim amaliyotiga moslashish uchun moslashishi kerak. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, ijodiy qobiliyatlar, xususan, tasviriy san'atda nafaqat o'ziga xos xususiyat, balki maqsadli pedagogik strategiyalar orqali rivojlantirish va yaxshilash mumkin. To'g'ridan-to'g'ri kuzatish va texnik mashqlar kabi rasm chizishni o'rgatishning an'anaviy usullari poydevor ko'nikmalarini shakllantirishda muhim bo'lib qolmoqda. Biroq, zamonaviy yondashuvlar hamkorlik amaliyotlari, texnologiya integratsiyasi va tajribaviy o'rganish strategiyalarini o'z ichiga olgan holda kengaytirildi. Ta'limda fanlararo usullarning ortib borayotgan ahamiyati ijodkorlik yagona fan doirasidan tashqarida izlanishlarni rag'batlantiradigan muhitda eng yaxshi
©intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 9(1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
rivojlanganligini ko'rsatadi. Talabalarning rasm chizish bo'yicha ijodkorligini rivojlantirish o'quv muhiti va o'qitish uslublariga ham bog'liq. Xovard Gardner (1999) tomonidan ko'p aql bo'yicha tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, ijodkorlikni individual kuchli tomonlarga moslashtirilgan turli xil o'qitish usullari orqali rivojlantirish mumkin. Bundan tashqari, tashqi va tabiatga asoslangan rasm (en plein air) kabi jismoniy muhit o'quvchilarni real dunyo kontekstlariga cho'mdirish, kuzatish ko'nikmalarini va landshaftga hissiy jalb qilishni rag'batlantirish orqali ijodiy ifodani rivojlantiradi.
Ushbu maqola an'anaviy, zamonaviy va kelajakka yo'naltirilgan yondashuvlarni hisobga olgan holda o'quvchilarni rasm chizishda ijodkorlikni rivojlantirish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan turli usullarni o'rganadi. Mavjud tadqiqotlar va amaliy misollarni o'rganib chiqib, biz san'at o'qituvchilari o'z o'quvchilarida ijodiy salohiyatni optimallashtirish uchun qabul qilishi mumkin bo'lgan strategiyalarni taklif qilamiz, ular nafaqat malakali rassomlar, balki innovatsion mutafakkirlar ham bo'lishini ta'minlaymiz.
O'quvchilarning rassomchilikda ijodkorlikni rivojlantirishga oid adabiyotlar boy bo'lib, turli pedagogik strategiyalar, kognitiv nazariyalar va texnologik yutuqlarga e'tibor qaratiladi. Tarixiy jihatdan, badiiy ta'lim texnik ko'nikmalarni egallashga qaratilgan bo'lsa-da, so'nggi o'n yilliklarda ijodkorlikni rivojlantirishning ahamiyati tobora ortib bormoqda. Elliot Eisner kabi tadqiqotchilar ijodkorlik nafaqat o'ziga xos xususiyat, balki tizimli ta'lim orqali tarbiyalanishi mumkin bo'lgan mahorat ekanligini ta'kidlaydilar. Eisnerning ishi o'qituvchining qulay o'quv muhitini ta'minlashdagi rolini ta'kidlaydi, bu erda talabalar an'anaviy chegaralardan tashqarida tajriba va fikrlashga da'vat etiladi.
Rasmiy ta'limda yangi media va texnologiyalarning integratsiyasi ham so'nggi yillarda rivojlanayotgan tendentsiya bo'ldi. Raqamli vositalar, jumladan, grafik planshetlar, 3D modellash dasturlari va kengaytirilgan haqiqat (AR) san'at sinflarida ijodiy imkoniyatlarni kengaytirishi ko'rsatildi. Ushbu tendentsiya "raqamli savodxonlik" sari kengroq ta'lim harakati bilan mos keladi, bu erda talabalar o'zlarining badiiy jarayonining bir qismi sifatida raqamli vositalarni boshqarish va manipulyatsiya qilishni o'rganadilar. Bundan tashqari, ushbu integratsiya talabalarga o'z g'oyalarini yaxshiroq tasavvur qilishlariga yordam beradi, bu ularga an'anaviy usullar orqali o'ylab topmagan kompozitsiyalar va tuzilmalar bilan tajriba o'tkazish imkonini beradi. Bundan
tashqari, ochiq havoda va tabiatga asoslangan rasm (en plein air) san'at o'quvchilarida ijodkorlikni rivojlantirishning muhim usuli sifatida qiziqish uyg'otmoqda. Kaplan va Kaplan (1989) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ta'kidladiki, tabiiy muhit ijodkorlik va kognitiv moslashuvchanlikni rag'batlantiradi, shu bilan birga dinamik va hissiy jihatdan boy o'rganish tajribasini beradi.
Rangtasvir o'quvchilarining ijodkorligini samarali oshirishga yordam beradigan usullar haqida qimmatli ma'lumotlarni beradi. Natijalar shuni ko'rsatadiki, an'anaviy texnikalar, hamkorlikda o'rganish va texnologik integratsiyani o'z ichiga olgan o'qitish strategiyalari yanada dinamik va jozibador o'quv muhitini yaratishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Eksperimental guruhlardan to'plangan ma'lumotlar turli xil pedagogik
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
usullarni qo'llash orqali o'quvchilarning rasm chizishdagi ijodkorligini sezilarli darajada oshirish mumkinligini ko'rsatadi.
Texnologik va hamkorlik strategiyalariga qo'shimcha ravishda, **tashqi havoda va tabiatga asoslangan ta'lim** badiiy ta'limda ijodkorlikka muhim hissa qo'shayotgani aniqlangan. To'g'ridan-to'g'ri tabiatdan rasm chizishni o'z ichiga olgan **en plein air** rasm amaliyoti atrof-muhit bilan bevosita aloqani rag'batlantirish va kuzatish qobiliyatini oshirish orqali ijodkorlikni rivojlantirishi ko'rsatilgan. Kaplan va Kaplan (1989) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, tabiiy muhit **ijodiy fikrlash va kognitiv moslashuvchanlikni** rag'batlantiradi, muammoni hal qilish qobiliyatini va hissiy farovonlikni oshiradi. Beasley (2021) tomonidan olib borilgan yaqinda o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, ochiq havoda rasm chizish mashg'ulotlarida qatnashgan talabalar studiyada ishlaydiganlarga qaraganda ijodkorlik **40% ga o'sgan**. Bundan tashqari, talabalar ochiq havoda rasm chizishda o'zlarini ko'proq ilhomlantirayotganliklari va stressni kamroq his qilishlari haqida xabar berishdi, bu esa ijodiy jarayonda atrof-muhit omillari hal qiluvchi rol o'ynashidan dalolat beradi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Узбекистон Республикаси Президентининг "Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чоратадбирлари т^рисида" 2017 йил 20 апрелдаги ПФ2909 сонли карори // Халк сузи, 2017 йил 20 апрель.
2. Xasanovich, I. X. DEVELOPMENT OF PUPIL'S CREATIVE ACTIVITY THROUGH ORGANIZING FINE ART CLASSES IN NATURE. FRONTLINE SOCIAL SCIENCES AND HISTORY JOURNAL., (ISSN - 2752-7018)., VOLUME 03, ISSUE 05, Pages: 52-60.
3. Байметов, Б. Б., Султанов, Х. Э., & Муратов, Х. Х. (2019). Психологические основы активизации творческих способностей студентов в процессе практических занятий. Вестник науки, 1(7 (15)), 67-71.
4. Xasanovich, I. X. DEVELOPMENT OF PUPIL'S CREATIVE ACTIVITY THROUGH ORGANIZING FINE ART CLASSES IN NATURE.
5. Султанов, Х. Э., Худайбердиев, П. У., & Собиров, С. Т. (2017). Непрерывное образование в Узбекистане как требование времени. Молодой ученый, (4), 385 -389.
6. Kukiev Boburmirzo Bahodir Ugli, (2020) Problem-based learning technology in teaching auxiliary projection techniques. Journal of Critical Reviews, 7(6), 917-921.
7. Sh.K.Murodov. E.M.Mirzayev Hayitov.J.M. (2021). Oпределия параметров отсеков поверхностей второго порядка по заданному объему сепМ asian journal of mathematical theory and computer sciences. Муfаллим х,эм Yзликсиз билимлендириу, Volume 02 Issue 05. ISSN 2660-5309.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
8. HayitovJ.M.(2022).Muhandislik grafikasi fanlarini axborot-kommunikasiya
texnologiyalari yordamidao'qitish orqali talabalarni ijodkorlik qobilyatini oshirish.
Science and education scientific journal. ISSN 2181-0842.VOLUME 3, ISSUE 11.
9. N. Valiyev. Chizmachilik. (geometrik chizmachilik). O'quv qo'llanma. - T.: 2013.
10. Pulat Adilov,. (2018). New View to Executing Sketch and Technical Drawing Eastern European Scientific Journal (ISSN 2199-7977) Journal 102-104.
11. Jumayev.I.O. (2021) Muhandislik grafikasi fanlarida uch o'lchamli fazoni auto cad dasturidan foydalanib qo'llash usullari va ahamiyati. "Myfаллим х,эм Yзликсиз билимлендириу" 99-101-b.
12. Jumayev. I.O. (2021) Chizmalarni autocad dasturida chizishda dasturning mavjud murakkabliklarini qo'lda chizishga moslashtirish (o'rgatish) usullari. My fаллим х,эм Yзликсиз билимлендириу. 94-99-b.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Ibragimov Xurshid Xasanovich, o'qituvchi [Ибрагимов Хуршид Хасанович,
учитель], [Ibragimov Khurshid Khasanovich, teacher]; manzil: Chirchiq shahri, Amir
Temur ko'chasi 104 uy, [адре^ Город Чирчик, ул. Амира Темура 104], [address:
Chirchiq city, Amir Temur Street 104 House].
