Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА РАҲБАР КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА РАҲБАР КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Раҳбар / менежмент / таълим / таянч компетенция / коммуникатив / тизимли таҳлил / режалаштириш / назорат.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Abdullaeva Nafisa Shavkatovna

Мақолада мактабгача таълим тизимида фаолият олиб бораётган раҳбарларни эгаллаши керак бўлган компетенциялари ва раҳбар шахсига қўйилган талаблар ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА РАҲБАР КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

"Raqamli didaktika va madaniyat: zamonaviy tendensiyalar, yondashuvlar, yechimlar"

Respublika ilmiy-amaliy anjumani 2024-yil 17-aprel

РАЦАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА РАХБАР КОМПЕТЕНЦИЯСИНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ Abdullaeva Nafisa Shavkatovna

Maktabgacha talim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayerlash va ularning malakasini oshirish instituti o'quv va metodik ishlar bo'yicha prorektori, p.f.d (DSc), dotsent

https://doi.org/10.5281/zenodo.10982428

Аннотация Мацолада мактабгача таълим тизимида фаолият олиб бораётган рафарларни эгаллаши керак булган компетенциялари ва рафар шахсига цуйилган талаблар %ацида фикр юритилган.

Калит сузлар: Рафар, менежмент, таълим, таянч компетенция, коммуникатив, тизимли та%лил, режалаштириш, назорат.

Мамлакатимизда амалга оширилаётган ижтимоий-иктисодий ислохотлар жараёнида ишлаб чикаришни ривожлантириш, ташкилот ва корхоналарнинг иктисодий баркарорлигини таъминлаш куп жихатдан замон талабларига жавоб берадиган рахбар ва мутахассисларни тайёрлаш сифатига боглик. Бугунги кунда ижтимоий йуналтирилган бозор иктисодиётини барпо этиш шароитида рахбарларни (бошкарувчиларни) тайёрлаш, уларнинг малакасини ошириш ва кайта тайёрлашда менежмент фани алохида урин тутади. Менежмент фанининг шаклланиши ва ривожланиш боскичлари узок вакт давом этиб келаётган тарихий даврлар билан изохданади, менежмент алохида, мустакил фан сифатида XIX асрнинг охири ва XX аср бошларида шаклланди. Менежмент - инглизча суз булиб, узбек тилида бошкарувни ташкил этиш (бошкариш, бошкарув хокимияти, ташкил этиш), рахбарлик килиш (режалаштириш, тартибга солиш-мувофиклаштириш, назорат килиш) маъноларини англатади. Менежмент - бу кузланган максадларга эришиш учун фаолиятни, яъни инсонлар ёки уларнинг гурухлари фаолиятини мувофиклаштириш хамда бошкариш усуллари, шакллари ва воситалари мажмуи. Содда килиб айтганда, менежмент умумий холда у ёки бу фаолият турини ташкил этишни ва унга рахбарлик килишни, яъни турли хил сохаларда фаолият курсатаётган инсонларнинг хатти-харакатларини, муносабатларини мувофиклаштириш, уларнинг имкониятлари ва кобилиятларидан тугри фойдаланишни ташкил этиш, назорат килиш ва бошкаришни билдиради. Менежмент энг аввало инсонларни бошкаради, уларни уз фаолиятига кизиктириш, тадбиркорликка, мех,натга ижодий ёндашиш, ззига ишониш туйгуларини шакллантириш, сохалар буйича билим, куникма ва малакаларни эгаллашига кумаклашиш, янгиликка ва ижодкорликка чорлаш, инсонларнинг фаолиятини бошкариш демакдир.

Таълим менежменти - бу илмий асосда ташкил этилган, узига хос погонавийликка асосланган бошкарув: рахбар, педагогик жамоа, таълим олувчилар жамоаси. Шунга кура бошкарувни турли хил моделлар асосида амалга ошириш мумкин: интеграл модел, биринчи погона - педагогик жамоа фаолиятини бошкариш, иккинчи погона - укувчилар фаолиятини бошкариш. Таълим менежментининг асосий максади - таълим муассасаларида ташкил этиладиган таълим-тарбия жараёнини илмий асосда ташкил эташда, муассаса олдига куйилган максадларга эришиш ва ракобатбардош битирувчилар тайёрлашда таълим-тарбия жараёни иштирокчилари булган рах,барлар, мутахассислар ва ижрочиларнинг муносабатлари ва фаолиятларини мувофиклаштириш, назорат килиш хамда самарали бошкаришни таъминлашдан иборат.

"Raqamli сМакНка va madaniyat: zamonaviy tendensiyalar, yondashuvlar, уесЫт1аг"

Ке8риЬИка 11ш1у-аша11у ащишаш 2024-уИ 17-арге1

Мактабгача таълим ташкилоти рах,барининг бошкарув компетенцияси - бу мактабгача таълим ташкилотларида рах,барнинг бошкарув функцияларини

профессионал равишда бажаришга тайёрлиги ва кобилиятини белгилаб берувчи, билимларни, кадриятларни, коммуникатив ва ташкилий-услубий фаолият таркибий кисмларининг йигиндисидаги ажралмас шахсий-касбий тавсиф булиб, бу бошкарув вазифаларини самарали олиб боришни таъминлайди.

Мактабгача таълим тизимида фаолият олиб бораётган рах,бар ва педагог х,одимлар куйидаги таянч компетенцияларга эга булиши зарур деб х,исоблаймиз: -Ижтимоий-хукукий компетенция -Шахсий-рефлексив компетенция -Коммуникатив компетенция -Тизимли-тах,лил компетенцияси

-Ахборат коммуникацион технологиялардан фойдаланиш компетенцияси. Мактабгача таълим тизимида фаолият олиб бораётган рах,барлар касбий-педагогик ва бошкарув компетенцияларига эга булишлари керак.

Касбий комптенция педагогик ва психологик билимларни эгаллашни уз ичига олади. Бошкарув компетенцияси уз ичига лидерлик, конфликтларни бошкариш, лойихдларни бошкариш, стратегик фикрлаш, креативлик, инновацияларга очиклик ва яна бир канча компетенцияларни уз ичига олади.

Х,ар бир оила, мех,нат жамоаси, тизим, вазирлик, сохд ва мамлакатнинг бугунги тинч, фаровон хдёти, ижтимоий-иктисодий полати ва эртанги истикболи куп жихдтдан уни бошкариб бораётган рах,барнинг шахсига, унинг маънавияти, акл-заковати, билими, хдётий тажрибаси, инсоний хислатлари, шахсига хос булган индивидуал-психологик хусусиятларига богликдир.

Мактабгача таълимни бошкарув тизимида фаолият олиб бораётган х,ар бир рах,бар уз шахсига куйилган талабларни мукаммал билиши ва унга амал килиши лозим:

- Рах,бар, авваламбор, уз сохдсининг яхши мутахассиси булиши, унинг турли боскичлари ва жавхдлари, турли лавозимларда ишлаган булиши баробарида узини ижобий томондан курсатган булиши керак;

-Одамлар билан ишлашни яхши куриш, бу фаолиятдан завкланиши, инсонларга булган мехрини ифодалай олиши лозим;

-Ташкилотчилик ва ташаббускорлик хислатлари рах,бар шахсида етарли даражада шаклланган булиши зарур;

-Узининг ташкилоти, муассасаси, сохдсининг ютук ва муаммоларини аник тасаввур килиши, уларнинг истикболини белгиловчи ривожланиш йулларини яхши билиши керак;

-Уз сохдсида янгиликни жорий этишга доимо эх,тиёж сезиши, шу билан бирга, х,ар бир "ялтираган" нарса х,ам "олтин" эмаслигини яхши уккан х,олда иш куриши ва доим х,ам эскиси ёмон булавермаслигини билиб иш куриш лозим;

Дунёда х,еч нарса абадий булмагани каби, рах,барлик х,ам абадий булмаслигини, рах,бар уни факатгина уз фаровонлигини таъминлаш манбаи деб тушунмаслиги, бу "касаллик"ка карши унда "маъмурий-ижтимоий иммунитет" булиши шарт. Х,ар бир рах,бар авваламбор ундан халк орасида кандай ном колишини, бу эса унинг рах,барлик фаолиятининг мазмуни билан белгиланишини чукур англаб етиш керак

-Рах,бар вакти-вакти билан узини узгалар: ходимлари, бегоналар, унинг тасарруфида булмаганлар кузи билан куриши фойдадан холи булмайди. Бундан хдмма х,ам бир хил бах,о

"Raqamli didaktika va madaniyat: zamonaviy tendensiyalar, yondashuvlar, yechimlar"

Respublika ilmiy-amaliy anjiimani 2024-yil 17-aprel

бермайди, чунки улар ичида дустлар, душманлар, кул остида ишлаётган ва бор хакикатни айта олмайдиганлар, муваффакиятни кура олмайдиганлар ва бошка тоифадаги одамлар бор. Шунинг учун хам купчилик, турли табака одамлардан олинган ва умумлаштирилган бахо объектив бахога якин булишини унутмаслик керак;

-Х,ар бир рахбарнинг объектив бахоси аксарият холда рахбар ишдан кетганда, узга иш, лавозимга утказилгандан сунг берилади. Буни хар бир рахбар унутмаслиги ва вакти-вакти билан ишдан кетгандан сунг уни хозир ураб турган ва тасарруфидаги ходимлари кандай муносабатда булиши мумкинлигини уйлаб, аник тасаввурга эга булиши лозим

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, таълимни кайси бир бугини булишидан катъий назар унда фаолият олиб бораётган рахбарнинг билими, куникмаси ва малакасига эътибор каратиш ва уни уз урнига куйиш тизимни ривожлантиришнинг асосий омилларидан бири хисобланади. Рахбар бошкарув компетенцияга эга булиши ва рахбар шахсига куйилган куйилган талабларни пухта билиши мухим. Рахбарни бошкарув компетентлигини юкори булиши таълим сифатини оширишга ва ходимлар уртасида ишга булган масъулиятни кутарилишига замин булади.

REFERENCES

1. "Узбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида" П^-4312-сонли карори, 2019 йил 8 май

2. Тухтабоев А. Маъмурий менежмент. Т.,"Молия", 2003 йил, 141-бет.

3. Абдуллаева Н.Ш Кластерли ёндашув асосида мактабгача таълим ташкилотларида таълим сифатини ошириш механизмларини такомиллаштириш педагогика фанлари доктори (DSc) диссертацияси автореферати Б-12 Тошкент-2023 йил

4. Мирсолиева Олий таълим муассасалари рахбар ва педагог кадрларининг касбий компетентлигини ривожлантириш механизмларини такомиллаштириш педагогика фанлари доктори (DSc) диссертацияси автореферати Б-14 Тошкент-2019 йил

5. Х,амдамова Малака ошириш жараёнида мактабгача таълим ташкилоти рахбарининг бошкарув компетенциясини ривожлантириш механизмларини такомиллаштириш педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (Phd) диссертацияси автореферати Б11-12 Тошкент-2020 йил

6. Шоумаров Е.Б Рахбар шахсига куйилган талаблар. Такдимот 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.