Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕСНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ ТАРАҚҚИЁТДА ТУТГАН ЎРНИ'

РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕСНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ ТАРАҚҚИЁТДА ТУТГАН ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
104
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
рақамли иқтисодиёт / кичик бизнес / индустрия 4.0 / ақлли бошқарув / инвестиция / инновация / сунъий интеллект. / digital economy / small business / industry 4.0 / smart management / investment / innovation / artificial intelligence.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — D. Maxmudova

Mақолада “Рақамли иқтисодиётни ривожолантириш шароитида кичик бизнеснинг ижтимоий-иқтисодий тараққиётда тутган ўрни” тўғрисида сўз юритилиб, мамлакатимизнинг халқаро рейтинг индекс кўрсаткичларидаги ўрни аниқланган. Ҳозирги кунда кўпинча қўлланилиб келинаётган ақлли бошқарув, рақамли иқтисодиёт атамаларига атрофлича таърифлар келтирилган. Шунингдек, инновацион иқтисодиётга ўтишда рақамли технологияларнинг аҳамияти ва ривожланишининг босқичма-босқич эволюцион даврлари кўрсатилган. Рақамли иқтисодиётнинг белгилари ва унинг жорий қилиш йўналишлари очиб берилган. Мамлакатимизни янги босқичга ўтказишда, кичик бизнес бошқарувини такомиллаштириш орқали ижтимоий-иқтисодий тараққиётга эришиш масалалари юзасидан асосли таклиф ва тавсялар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF SMALL BUSINESS IN SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT IN THE CONTEXT OF DIGITAL ECONOMY DEVELOPMENT

The article talks about "the role of small business in socio-economic development in the context of the development of the digital economy" and determines the country's place in the international rating index indicators. The terms of smart management, digital economy, which are often used nowadays, are given detailed definitions. Also, the importance of digital technologies in the transition to the innovative economy and the gradual evolutionary periods of their development are shown. The signs of the digital economy and directions for its implementation are revealed. In moving our country to a new stage, reasonable suggestions and recommendations are presented regarding issues of achieving socio-economic development by improving small business management.

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕСНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ ТАРАҚҚИЁТДА ТУТГАН ЎРНИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

РАЦАМЛИ ИЦТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕСНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИЦТИСОДИЙ ТАРАЦЦИЁТДА ТУТГАН УРНИ

Махмудова Дилбар Рахмоновна

Самарканд ицтисодиёт ва сервис институти таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.7375786 Аннотация. Мацолада "Рацамли щтисодиётни ривожолантириш шароитида кичик бизнеснинг ижтимоий-ицтисодий тарацциётда тутган урни" тугрисида суз юритилиб, мамлакатимизнинг халцаро рейтинг индекс курсаткичларидаги урни аницланган. Хозирги кунда купинча цулланилиб келинаётган ацлли бошцарув, рацамли ицтисодиёт атамаларига атрофлича таърифлар келтирилган. Шунингдек, инновацион ицтисодиётга утишда рацамли технологияларнинг ауамияти ва ривожланишининг босцичма-босцич эволюцион даврлари курсатилган. Рацамли ицтисодиётнинг белгилари ва унинг жорий цилиш йуналишлари очиб берилган. Мамлакатимизни янги босцичга утказишда, кичик бизнес бошцарувини такомиллаштириш орцали ижтимоий-ицтисодий тарацциётга эришиш масалалари юзасидан асосли таклиф ва тавсялар келтирилган.

Калит сузлар: рацамли ицтисодиёт, кичик бизнес, индустрия 4.0, ацлли бошцарув, инвестиция, инновация, сунъий интеллект.

РОЛЬ МАЛОГО БИЗНЕСА В СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ В УСЛОВИЯХ РАЗВИТИЯ ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ Аннотация. В статье говорится о «роли малого бизнеса в социально-экономическом развитии в условиях развития цифровой экономики» и определяется место страны в показателях международного рейтингового индекса. Даны подробные определения терминам умное управление, цифровая экономика, часто употребляемым в настоящее время. Также показано значение цифровых технологий при переходе к инновационной экономике и поэтапные эволюционные периоды их развития. Выявлены признаки цифровой экономики и направления ее реализации. При переходе нашей страны на новый этап представлены обоснованные предложения и рекомендации по вопросам достижения социально-экономического развития за счет совершенствования управления малого бизнеса.

Ключевые слова: цифровая экономика, малый бизнес, индустрия 4.0, умное управление, инвестиции, инновации, искусственный интеллект.

THE ROLE OF SMALL BUSINESS IN SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT IN THE CONTEXT OF DIGITAL ECONOMY DEVELOPMENT Abstract. The article talks about "the role of small business in socio-economic development in the context of the development of the digital economy" and determines the country's place in the international rating index indicators. The terms of smart management, digital economy, which are often used nowadays, are given detailed definitions. Also, the importance of digital technologies in the transition to the innovative economy and the gradual evolutionary periods of their development are shown. The signs of the digital economy and directions for its implementation are revealed. In moving our country to a new stage, reasonable suggestions and recommendations are presented regarding issues of achieving socio-economic development by improving small business management.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Keywords: digital economy, small business, industry 4.0, smart management, investment, innovation, artificial intelligence.

КИРИШ

Мамлакатимизда ракамли иктисодиётни ривожлантириш шароитида кичик бизнеснинг ижтимоий-иктисодий тараккиётда тутган урни айникса, хозирги глобаллашув жараёнида долзарб ахамият касб этади. Иктисодиётимизнинг реал сектори тармокларидан бири булган кичик бизнес давлатимиз бюджетини ва кудратини юкори курсаткичларга кутариши билан бирга ижтимоий масалаларни хам хал килади. Яъни янги иш уринларини очиш эвазига ахолининг бандлиги таъминланади, иш билан таъминланганлик асосида ишчи ходимларнинг яшаш фаровонлиги ошиб, одамларда мулкдорлик хиссини уйготади, айникса бокимандалик рухияти ташаббускорлик рухиятига айланиб урта мулкдорлар катлами шаклланади ва ижтимоий баркарорликка эришилади. Ижтимоий-иктисодий тараккиётга эришишда албатта мамлакатимиз микёсида хар бир худудларда ушбу сохани ривожлантириш мухим ахамият касб этади.

Давлатимиз рахбари томонидан иктисодий ислохотларни янада ривожлантириш, юртимизда тадбиркорлик фаолиятини изчил такомиллаштиришда аёллар ва ёшларга алохида эътибор берилиши ва бу оркали ракамли иктисодиётни ривожлантириш масаласи иктисодий-ижтимоий, сиёсий жихатдан кучли булган демократик давлат куриш хамда учинчи ренесанс пойдеворини яратишдек улуг максадларни амалга оширишда айнан уларнинг урни бекиёслиги таъкидланган. Суннги йилларда ахолининг кенг катламини тадбиркорликка жалб килиш ва уларнинг даромад манбаларини кенгайтиришга каратилган "Х,ар бир оила - тадбиркор", "Ёшлар келажагимиз" каби ижтимоий дастурлар доирасида жами 13 трлн сумдан зиёд имтиёзли кредитлар ажратилиб, 600 мингдан зиёд оилаларни камраб олишга эришилди. Кичик бизнесни ривожлантиришда жамиятимизда ахолининг тенг ярмини ташкил этган хотин -кизларнинг ахамиятини инобатга олган холда, уларнинг хукуклари ва конуний манфаатларини таъминлаш, мехнат хукукини кафолатлаш ва аёллар тадбиркорлигини куллаб-кувватлаш борасида кенг кулламли ишларни янада такомиллаштириш максадида "Хотин-кизларнинг мехнат хукуклари кафолатларини янада кучайтириш ва тадбиркорлик фаолиятини куллаб-кувватлашга оид чора-тадбирлар тугрисида"ги ^арор кабул килиниб, аёлларнинг уз бизнесини бошлаши учун кенг кулайликлар яратибгина колмай балки, эркин фаолият юритишлари учун хам асос булди.

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ахоли бандлиги ва фаровонлигини ошириш билан боглик ижтимоий муаммоларини хал килиш имкониятларидан келиб чиккан холда мамлакатимизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришнинг 2017-2021-йилларга мулжалланган асосий концептуал йуналишлари сифатида куйидагилар белгилаб куйилди:

1. Хусусий мулк хукуки ва кафолатларини ишончли химоя килишни таъминлаш, хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнес ривожи йулидаги барча тусик ва чекловларни бартараф этиш, унга тулик эркинлик бериш;

2. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни кенг ривожлкантириш учун кулай ишбилармонлик мухитини яратиш, тадбиркорлик тузилмаларининг фаолиятига давлат,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

хукукини мухофаза килувчи ва назорат идоралари томонидан ноконуний аралашувларнинг катъий олдини олиш;

3. Давлат мулкини хусусийлаштиришни янада кенгайтириш ва унинг тартиб-тамойилларини соддалаштириш, хужалик юритувчи субъектларнинг устав жамгармаларида давлат иштирокини камайтириш, давлат мулкидан хусусийлаштирилган объектлар баъзасида хусусий тадбиркорликни ривожлантириш учун кулай шарт-шароитлар яратиш;

4. Инвестиция мухитини такомиллаштириш, мамлакат иктисодиёти тармоклари ва худудларида хорижий, энг аввало, тугридан-тугри хорижий инвестицияларни фаол жалб килиш;

5. Корпоратив бошкарувнинг замонавий стандарт ва усулларини жорий этиш, корхоналарнинг стратегик бошкарилишида акциядорларнинг ролини кучайтириш;

6. Тадбиркорлик субъектларининг мухандислик тармокларига уланиши буйича тартиб-тамойил ва механизмларни такомиллаштириш ва соддалаштириш;

7. Мамлакатнинг ижтимоий-иктисодий ривожланиш жараёнларини тартибга солишда давлат иштирокини камайтириш, давлат хусусий шерикликни кенгайтириш, нодавлат, жамоат ташкилотлари ва жойлардаги узини-узи бошкариш органларининг ролини ошириш. Кичик бизнес хозирги даврга келиб нафакат бизни мамлакатимиз, колаверса жахон мамлакатлари иктисодий кудратини белгиловчи мухим сохадир. Узбекистоннинг халкаро рейтинг курсаткичларида муносиб урин эгаллашида кичик бизнес бошкарувини такомиллаштириш хам мухим ахамият касб этади. "Doing business (Бизнес юритиш)-2020" рейтингида давлатимиз 186 та мамлакат каторидан 69 уринни эгаллаб 7-погонага кутарилиб халкаро майдонда уз урнига эга булмокда.

1-жадвал.

Халкаро рейтинг индекс курсаткичларида Узбекистоннинг урни.

№ Индекс Таъриф Узбекистон Республикасининг позицияси Индексда иштирок этаëтган давлтлар

I Index of Economic Freedom, 20I9 Иктисодий эркинлик индекси, яъни фyкаролар УЧУН зарyр бyлган химоя ва эркинликдан ташкари, товар ва хизматларни ишлаб чикариш, таркатиш ва истеьмол килишга давлат аралашуви ва тyскинликларининг йуклиги. I40 IS0

2 Doing Business, 2020 Тадбиркорлик фаолиятини кенгайтиришга ëрдам берадиган кyрсаткичлар ва уни чекловчи 69 IS6

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

меъзонлар

3 Хом ашё ва табиий ресурслардан фойдаланишдан

Indigo Index, 2018 инновациялар ва технологиялардан фойдаланишга утиш шароитларида иктисодиётнинг мослашувчанлиги ва ривожланиш кобилиятини бах,олаш 128 180

Янги корхона очиш кулайлиги буйича юртимиз илк бор дунёда 8-уринга кутарилди. Афсуски, Узбекистон жах,оннинг мух,им рейтингларидан бири булган "Global entrepreneurship monitor (Глобал тадбиркорлик мониторинга)" рейтингида йук. Шунинг учун х,ам мамлакатимизда иктисодиётнинг реал сектори улушини янада оширган х,олда, унинг кичик бизнес сохдсини изчил такомиллаштириш максадга мувофикдир.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Илмий адабиётларда эса бир канча олимлар ракамли иктисодиёт атамасига узларининг карашларини келтирганлар, "постиндустриал иктисодиёт" (Д.Белл), "ахборотлашган иктисодиёт" (О.Тоффлер), "мегаиктисодиёт" (В.Кувалдин), "ахборот ва алокага асосланган иктисодиёт" (И.Ниинилуто), "техноиктисодиёт ёки ракамли иктисодиёт" (Б.Гейтс), "билимларга асосланган иктисодиёт" (Д.Тапскотт)". Мамлакатнинг иктисодиёти айнан ушбу сохдни ривожлантирганлик даражаси билан белгиланиши, ушбу сохднинг жуда куп кулайлик томонлари мавжудлиги ва улар ижтимоий-иктисодий хдётда мух,им уринга эга эканлиги хдмда мазкур масаланинг не чоглик хдкикат эканлигини инновацион жараёнларнинг эволюциясида х,ам куриш мумкин. Иктисодиёт сохдсида инновацион ривожланиш жараёнида оламшумул узгаришлар амалга оширилаётган бир даврда ракамли технологиялар кундалик хдётимизга шиддатли кириб келмокда. Ракамли иктисодиётни ривожлантириш ва барча сохдларга кенг тадбик этиш масаласи жах,ондаги куплаб олимларни изланишга ва уз карашларини эътироф этишига сабаб булмокда ва бу борада куплаб олимлар ижобий фикр билдирса, айримлари салбий ёндашишмокда.

Совет ва рус олими профессор Татяна Черниковская "Ракамли иктисодиёт антропологик муаммо" деб яъни бутун инсониятнинг эволюциясига колаверса, онгига, тафаккурига, фаолиятига таъсир курсатувчи глобал муаммо эканлигини айтиб утса, куплаб олимлар эса ижобий фикр билдириб ракамли иктисодиётдан куркиш керак эмаслигини уни тан олиш кераклиги ва муаммонининг ахдмиятини тушуниш ва бартараф килишда ракамли технологиялар мух,им ахдмиятли эканлигини таъкидлашади. Уилям Гибсон уз асарида "Келажак аллакачон келди, шунчаки у тенг таксимланмаган" деб ёзади. Джек Манинг тах,лилларига кура, 2030-йилга келиб бизнеснинг тахминан 80% интернетда амалга оширилиши аникланган. Бу албатта ахборотлашган жамият ва ракамли иктисодиётнинг узвий богликлигида инсонлар узларининг технологияларини, билимларини, ишлаб чикган дастурларини хдётга тадбик этиш, сотиш, саклаш ва кайта

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ишлаб чикариш билан шугулланадиган жамиятга айтилади. Жамият билан иктисодиётни умумлаштирувчи ракамли иктисодиётнинг омилларидан бири - шахсларнинг турмуш тарзини осонлаштириш, вактдан унумли фойдаланиш ва ортикча оворагарчиликларни олдини олишда мухим ахамият касб этади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Ракамли иктисодиёт хозирги кунда бутун дунёни камраб олиши билан бирга барча сохаларни тубдан узгартиришига олиб келмокда. Ижтимоий-иктисодий тараккиётга эришиш учун ракамли билимлар ва замонавий ахборот техналогияларини узлаштирмай туриб хозирги замон талабларига жавоб бера оладиган махсулот ва хизматларни ярата олмаймиз. Иктисодий ва технологик тараккиётнинг янги боскичи сифатида намоён булаётган ракамли инкилоб инсоният хаётини шиддат билан узгартириб, кенг имкониятлар яратиш билан бирга, жахон бозори майдонида юксак ракобат даврини бошлаб берди. Яъни ракамли технологиялар асосида ташкил этилган ёки "аклли бошкарув" тизимига утган давлатлар янада ривожланиб борса, иктисодиёти колок давлатлар бунданда кашшоклашувига сабаб булмокда. Шу уринда "аклли бошкарув" ва "ракамли иктисодиёт" тушунчаларига тухталиб утиш максадга мувофикдир. Х,озирги кунда "аклли бошкарув", "аклли уй", "аклли бекат", "аклли соат" каби атамалар куп тилга олиняпти ва улар ижтимоий-иктисодий тараккиётда долзарблиги билан ахамиятлидир. Илмий тадкикот изланишларим жараёнида аклли бошкарув атамасига аник бир илмий йондашувлар келтирилмаганлиги сабабли бу тушуншунчага соха нуктаи назаридан куйидагича ёндашдим. Аклли бошкарув - бу ишлаб чикариш, хизмат курсатиш ёки иш бажариш жараёнида ишчи кучи кискариши, вакт тежалиши, ресурслардан унумли фойдаланилган холда юкори техника-технологиялар асосида самарали бошкарув тушунилади. Тадбиркорлик фаолиятида аклли бошкарув - бу ишлаб чикариш жараёнида техника технологияларнинг чукур интеграциялашуви булиб, юкори даражада автоматлаштириш, коловерса сунъий интеллект иштирокининг жадаллашувидир. Шундай экан ракамли иктисодиёт юксалишнинг энг киска йулидан бориш имкониятини беради. Зеро, бутун дунёда барча сохаларга ахборот техналогиялари хамда инновациялар чукур кириб бормокда.

Ракамли иктисодиёт - бу ракамли технологияларга асосланган иктисодий фаолият хисобланиб, иктисодиётнинг барча тармокларида ракамли технологияларни ривожлантириш асосида махсулотнинг ракобатбардошлигига, ишлаб чикариш харажатларининг пасайишига, мехнат унумдорлигининг ошишига ва янги талаб юкори булган мутахассисликларнинг яратилишига олиб келади. Шунингдек, ракамли иктисодиёт - бу жараёнларни тахлил килиш натижаларидан фойдаланиш ва катта хажмдаги маълумотларни кайта ишлаш асосида турли хилдаги ишлаб чикаришлар, технологиялар, асбоб-ускуналар, товар ва хизматларни саклаш, сотиш ва етказиб бериш самарадорлигини оширишга имкон берадиган, ракамли куринишдаги маълумотлар асосий ишлаб чикариш омили хисобланган фаолиятдир. Бутун дунёда ракамли иктисодиётни бир канча атамалар билан номланишини биламиз, яъни булар: digital economy, internet economy, e-economy, virtual economy, network economy.

Ахборот технологияларининг жорий этилиши, хаёт ва ишлаб чикариш суръатларининг усишига, "янги" иктисодиётни ривожланишига олиб келди. Энди куплаб

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

хизматлардан фойдаланиш учун факатгина смартфоннинг кулфини очишнинг узи етарли холос. Янги иктисодиёт прогноз ва вактни бошкариш булиб, бу жараёнда жисмоний тизимлар кибер-физик тизимларга айланади. Аслида бу хакикий дунёдан виртуал дунёга утишдир. Унда билим таълими англаш таълимига утади. Биз билимлар иктисодиётидан билимларни шиддатли жорий килиш иктисодиётига утмокдамиз. Илгари биз билим куч деб ишонган булсак, энди асосий нарса шунчаки билиш эмас, асосийси бу билимлардан уз вактида фойдаланишдир.

Ракамли билимларни узлаштирмасдан ва амалиётга жорий килмасдан туриб, ракамли коммуникацияларга, IT ёрдамида олиб бориладиган ракамли иктисодиётга хдмда энг асосийси хозирги замон тараккиётининг юкори погонаси булган индустрия 4.0 боскичига утиб булмайди. IT ривожланиши мамлакатлар иктисодий усиш суръатларига тугридан-тугри таъсир этиб, кундалик хаётимизнинг барча сохаларини камраб олмокда. IT ёрдамида таннархни камайтиришга, оптималлашувга, самарадорлик ошишига ва шу уринда кичик бизнес бошкарувини такомиллаштиришда хам мухим ахамиятлидир. Ишлаб чикариш жараёнида ракамли технологилар жорий килиниши куйидаги амалиётни шакллантиради:

- Ишлаб чикаришда вактни тежашга эришилади;

- Ишлаб чикариш харажатларини камайтириб ва шу оркали махсулот таннархини пасайтиртиради;

- Янги "ривожланган", талаб якори булган мутахассисликлар урни ошади;

- Дунё буйлаб исталган жойдан хизматларни тулаш имконияти пайдо булади.

Ракамли иктисодиёт ва 4.0 индустриянинг корпоратив микёсда жорий килиш

йуналишларига куйидагиларни курсатишимиз мумкин:

- Профессионал хизматлар-on-demandprofessionalservices - хизматлари, дизайнер хизматлари, маслахатчилар, таржимонлар ва бошкалар;

- Жамоавий молиялаштириш - collaborative finance - краудфудинг (crowd-funding), узаро кредитлаш (peer-to-peer lending);

- Уйда курсатилган хизматлар - on-demand household services;

- Уй-жойдан биргаликда фойдаланиш - (peer-to-peer accommodation);

- Транспортдан биргаликда фойдаланиш (peer-to-peer transportation).

Ракамли иктисодиётнинг яна бошка бир хизматлари, шу жумладан big data, сунъий

интеллект, машина воситасида таълим бериш, краудсорсинг, краудфундинг, блокчейн ва булутли технологиялар хам келажак иктисодиётида ва корпоратив бошкарувда хал килувчи ахамият касб этишини хаётнинг ривожланиш тенденциялари яккол курсатиб турибди.

Жамият ижтимоий-иктисодий хаётининг барча тармокларига ахборотлаштириш сохасида эришилган энг сунгги ютукларни тадбик этиш оркали "ахборотлаштириш", "компьютерлаштириш", "электрон хукумат", "электрон бошкарув"нинг урни янада такомиллашди. Уларни лойихалаштириш, яратиш, ишга тушириш ва кенг куллашдан максад - жамият ва инсон бутун хаёт фаолиятини ахборотлаштириш борасидаги муаммоларини хал этишдир. Шунинг учун хам ракамли иктисодиёт учун асосий технологиялар ва уларни каерда, кандай тизимларда эканлигини урганиш мухимдир.

2- жадвал.

БС12МС2 АМТ> ШЖОУЯТЮЖ

INTERNATЮNAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 ИШ-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Ракамли иктисодиётни ривожлантиришда асосий технологиялар ва уларнинг

Кулланилиши.

Ракамли иктисодиёт учун асосий технология: ^аерда, кандай тизимларда:

- Катта маълумотлар (катта ракамлар); - Нейротехнология ва сунъий интеллект; - Квант технологияси; - Янги ишлаб чикариш технологиялари; - Саноат интернети (саноат сохаларига мулжалланган интернет); - Робототехника ва сенсорика компонентлари; - Симсиз технологиялар; - Виртуал технологиялар ва бошкалар - Бошкарув карорларини кабул килиш тизимлари. - Геоинформацион тизимлар. - Ишлаб чикаришни роботлаштириш тизимлари. - Булутли хисоблаш (маълумотларни кайта таксимлаш технологиялари). - Аклли уй, аклли махалла, аклли ташкилот, аклли шахар. - Интернет-савдо. - Дронлар. - Блокчейн технолгиялари. - Интернет ва бошка ахборот узатиш тизимлари.

Ракамли технологиялар барча сохаларга шиддатли кириб келиб, глобал микёсда янгиланиш, тарраккиётнинг янги боскичини бошлаб бермокда. Мамлакатимиз ижтимоий -иктисодий хаётида мухим уринга эга булган кичик бизнес иктисодиётнинг дастлабки ривожланиш эволюциясида хам инсонларни кичик-кичик сохалар буйича бирлаштириб, ягона максад сари интилишга яъни фаровонлик ва тараккиётга эришишига олиб келган. Аграр иктисодиёт даврида хам инсонлар дастлаб оила аъзолари билан, кейинчалик бир жамоа асосида кичик булган гурухларга бирлашиб, уз тадбиркорлик фаолиятларини йулга куйишган. Иктисодиётнинг йиллар утиб ривожланиши билан кичик бизнес атамасининг вужужга келиши ва унинг ижтимоий-иктисодий тараккиётдаги урни бевосита инновацион иктисодиётнинг ривожланиш эволюциясида хам боскичма-боскич такомиллашиб келган.

1-расм. Инновацион иктисодиётнинг ривожланиш эволюцияси боскичлари

Инновацион иктисодиёт жахондаги энг ривожланган мамлакатларда аллакачон бошланган булиб, унинг белгилари колган ривожланаётган давлатларда аста-секин вужудга келиб, тезлик билан ривожланиб бормокда.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

2-расм. Ракамли иктисодиётнинг белгилари.

Хулоса ва таклифлар: Баркарор иктисодий усишнинг энг мухим гарови -инновацион гоялар асосида янги ракобатбардош махсулотлар хамда уларнинг ноананавий ассортиментларини ишлаб чикариш, улар учун янги халкаро бозорлар топиш ва экспортни купайтириб, мамлакатимизнинг транзит салохиятидан тулик фойдаланиш энг самарали йулдир. Бунда эса халкаро бозор махсулот сифатини ошириш, таннархни пасайтириш, янги технологиялар олиб келишга мажбур килади, бозор ислохотларини жадал ривожлантиради. Содда килиб айтсак, жахон ишлаб чикариш тизимига, дунё бозори талабларига ва иктисодий интеграция жараёнларига бизнес бошкаруви сохасида килинадиган инновациялар билан кириб бориш талаб килинади.

Ракамли иктисодиётни ривожлантириш шароитида кичик бизнеснинг ижтимоий-иктисодий тараккиётда тутган урнини мустахкамлаш, соха бошкарувини янада такомиллаштиришда юкорида келтирилганларни инобатга олган холда куйидаги таклиф ва тавсияларни амалиётга тадбик этиш максадга мувофикдир:

- кичик бизнес бошкарувида етук мутахассис рахбар кадрларни тайёрлаш жараёнида уларда инкилобий фикрлаш доирасини кенгайтириш;

- мамлакатимизнинг барча худудлари ва чекка кишлокларининг хуссусиятларидан келиб чикиб хориж инвесторларини жалб килган холда корхоналарда ракамли технологияларни жорий килиш;

- ижтимоий-иктисодий хаёт даражасини оширишда ахолини айникса ёшлар ва аёлларни тадбиркорликка жалб килиб, IT асосида чукур укитиш тизимини йулга куйган холда янги талаб юкори булган мутахассисиликларга тайёрлаш;

- ишлаб чикариш жараёнида ракамли технологияларни чукур интеграциялаш оркали махсулот таннархи пасайишига, ресурслардан оптимал ва самарали фойдаланиш

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ва асосийси хориж бозорларига ракамли экспорт килишга эришиш;

- кичик бизнес бошкарувини такомиллаштиришда хориж тажрибаларини урганиб, сохани ривожлантиришда чет эл экспертларини жалб килиш асосида улар амлиётини боскичма-боскиш тадбик этиш;

- ракамли интелектуал мулк салохиятига эга булган шасларни мотивациялаш оркали уларни тугри йуналтиришда тадбиркорлик ва ишбилармонлик рухиятини шакллантириш асосида бошкарувни амалга оширувчи юкори даражали етук мутахассис менежерларни тайёрлаш;

- инновацион иктисодиётга хос булган хусусиятларни такомиллаштириш билан ишлаб чикариш жараёнига сунъий интеллект иштириокини жорий этилишини шакллантириш;

- кичик бизнесда ракамли технологияларнинг дастлабки элементларини киритган холда корхонани йириклаштириш чора-тадбирларини куриш яъни, кичик бизнесдан урта бизнесга, урта бизнесдан йирик бизнесга утиш;

- кичик бизнесни ривожлантиришда самарали бошкарув айникса "аклли бошкарув" асосида ташкил этиш чора-тадбирларини куриш;

- ракамли иктисодиёт шароитида кичик бизнес бошкарувини такомиллаштириш оркали, иктисодиётимизнинг реал сектори улушини купайтириш хамда мамлакатимизни технологик тараккий этган давр "Индустрия 4" боскичига тайёрлаш истикболли йуналишларини ишлаб чикишдан иборат.

Юкорида келтирилган таклиф ва тавсиялар амалиётга йуналтирилса, мамлакатимиз нафакат иктисодий балки, ижтимоий томонлама хам ривожланишга эришади ва жахон бозорида хам муносиб уринлардан жой олади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2016-йил 5-октябрдаги "Тадбиркорлик фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлашга, хусусий мулкни хар томонлама химоя килишга ва ишбилармонлик мухитини сифат жихатидан яхшилашга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Фармони.

2. 2017—2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича "Х,аракатлар стратегияси ". 7.02.2017 йил.

3. Узбекистон Республикасининг 2035 йилгача ривожланиш стратегияси концепцияси. Uzbekistan2035/uz/2019/05/Концепция-Развития-Узбекистана-uzb/pdf

4. Гулямов С.С., Аюпов Р.Х,., Абдуллаев О.М., Балтабаева Г.Р. Ракамли иктисодиётда блокчейн технологиялари. - Укув кулланма - Тошкент: 2019 йил.

5. Аюпов РД., Маннанова Ш.Г. Иктисодиёт тармокларида ракамли иктисодиётни куллашнинг асосий йуналишлари. II халкаро илмий-амалий конференция. IV шуба 2019 йил.

6. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 3 апрелда кабул килган "Короновирус пандемияси даврида ахоли, иктисодиёт тармоклари ва тадбиркорлик субъектларини куллаб-кувватлашга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5978-сонли Фармони.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

7. Узбекистан республикаси Президентининг "Ракамли Узбекистан - 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисидаги Фармони 5.10.2020 йил.

8. Узбекистан Республикаси Президентининг "Ахолини тадбиркорликка жалб килиш тизимини такомиллаштириш ва тадбиркорликни ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлари тугрисида"ги № ПК-4862 Карори. 13.10.2020 йил

9. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 29.12.2020 йил.

10. МД. Пардаев, Т.Х. Мамасоатов, А.А. Муродкобилов Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик: ривожланиш муаммолари ва ечимлари. Монография. Тошкент - 2013 й 17б.

11. М. Пардаев, И. Пардаева, О. Пардаев. Узбекистан иктисодий-ижтимоий тарракиётнинг устувор йуналишлари.Услубий кулланма. Самарканд 2019 йил. 75-бет.

12. Rakhmonovna M. D. A System of Government Regulation and Support Measures to Improve Small Business Governance in the Digital Economy //Academic Journal of Digital Economics and Stability. - 2022. - Т. 14. - С. 93-97.

13. Rakhmonovna M. D. Foreign Experience In Regulating And Supporting Small Business By The State //Eurasian Journal of History, Geography and Economics. - 2022. - Т. 5. - С. 2226.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

14. Rakhmonovna M. D. TASKS AND SOLUTIONS TO IMPROVE SMALL BUSINESS IN THE DEVELOPMENT OF THE DIGITAL ECONOMY //Conferencious Online. - 2021. -С. 57-60

15. Rakhmonovna M. D. METHODOLOGICAL BASIS, FORMS, METHODS AND PROPERTIES OF SMALL BUSINESS AND ITS MANAGEMENT 2021

16. Rakhmonovna M. D. UNDERSTANDING THE ESSENCE OF ENTREPRENEURSHIP AND BUSINESS IS THE BASIS FOR IMPROVING SMALL BUSINESS MANAGEMENT

17. Makhmudova D., Kholikulov A. FINANCIAL SUPPORT OF SMALL BUSINESS AND PRIVATE ENTREPRENEURSHIP IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN //Интернаука. - 2020. - №. 4-3. - С. 38-39

18. Rakhmonovna, Makhmudova Dilbar. "RESEARCH PARK." (2021).

19. Dilbar, M. METHODOLOGICAL BASIS, FORMS, METHODS AND PROPERTIES OF SMALL BUSINESS AND ITS MANAGEMENT.

20. М.Д.Рахмоновна СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ УПРАВЛЕНИЯ МАЛЫМ БИЗНЕСОМ В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ. VIII Международная научно-практическая конференция «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» 2021. Том. 2. С. 40-43

21. M.D Rakhmonovna "The Role and Importance of Small Business in Shaping the Digital Economy" American Journal of Economics and Business Management 4 (8), 82-90, 2021

22. D. Maxmudova "Ракамли иктисодиётни шакллантириш асосида кичик бизнеснинг бошкарув тизимини такомиллаштириш" Science and innovation 1 (A5), 440-448, 2022

23. D.Maxmudova "РАКАМЛИ ЩТИСОДИЁТДА КИЧИК БИЗНЕС ИСТЩБОЛЛАРИ" Science and innovation 1 (A6), 516-523, 2022

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

24. D. Maxmudova "КИЧИК БИЗНЕС ВА УНИ БОШ^АРИШНИНГ МЕТОДОЛОГИК АСОСЛАРИ, ШАКЛЛАРИ, МЕТОДЛАРИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ" Science and innovation 1 (A7), 435-445. 2022

25. D. Maxmudova "РА^АМЛИ ЩТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕС БОШ^АРУВИНИ ТАКОМИЛЛАШТИШДА КАДРЛАР МАСАЛАСИ" Science and innovation 1 (A7), 446-450. 2022

26. D. Maxmudova "РА^АМЛИ ЩТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА КИЧИК БИЗНЕС БОШ^АРУВИНИ РА^АМЛАШТИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ ВА ИСТЩБОЛЛАРИ" Science and innovation 1 (A7), 451-461. 2022

27. D. Maxmudova "РА^АМЛИ ЩТИСОДИЁТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ШАРОИТИДА КИЧИК БИЗНЕС БОШ^АРУВИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ" Science and innovation 1 (A7), 462-469. 2022

28. D. Maxmudova "ТАДБИРКОРЛИК ВА БИЗНЕСНИНГ МОХДЯТИНИ АНГЛАШ, КИЧИК БИЗНЕС БОШАРУВИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ АСОСИДИР" Science and innovation 1 (A7), 470-781. 2022

29. D. Maxmudova "ДАВЛАТ ТОМОНИДАН КИЧИК БИЗНЕСНИ ТАРТИБГА СОЛИШ ВА ^УЛЛАБ-^УВВАТЛАШДА ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ" Science and innovation 1 (A7), 482-488. 2022

30. www.stat.uz

31. www.lex.uz

32. www.iqtisodiyot.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.