Научная статья на тему 'ПУТИ РАЗВИТИЯ ПРОМЫШЛЕННОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН'

ПУТИ РАЗВИТИЯ ПРОМЫШЛЕННОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
38
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФИРМА / ЭФФЕКТИВНОСТЬ / ПОКАЗАТЕЛИ / ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО / ПРОМЫШЛЕННОСТЬ / СТРАТЕГИЯ / ПРЕДПРИЯТИЕ / ПРОИЗВОДСТВО / ПРОДУКЦИЯ / КОНКУРЕНЦИЯ / КОММЕРЦИЯ / ЭКОНОМИКА / РЕГИОН

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Дадоматов Далержон Нишонбоевич

В данной статье рассмотрены пути развития промышленного предпринимательства в Республике Таджикистан. Отмечено, что в зарубежных странах государственные меры в области промышленной политики в основном имеют межотраслевую сущность, большинства из которых направлены на решение проблемы всех компаний и повышение конкурентоспособности промышленных компаний. В статье отражена систематическая оценка эффективности стратегии промышленного предпринимательства, отмечена разработка стратегии деятельности и развитие промышленного предпринимательства в Республике Таджикистан. Также рассмотрены основные показатели развития промышленного предпринимательства в производственной сфере на региональном уровне.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WAYS OF DEVELOPMENT OF INDUSTRIAL ENTREPRENEURSHIP IN THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

This article discusses for the development of industrial entrepreneurship Republic of Tajikistan. As noted that in the foreign countries, state policy actions in the field of industrial policy are mainly of intersectoral nature, the majority of which are directed at solving common problems pertinent to all companies, and to increase their industrial competitiveness. The article presents a systematic assessment of the effectiveness of the strategy for industrial entrepreneurship. It stresses on the institutional design and development of industrial entrepreneurship in the Republic of Tajikistan. The article also covers key development indicators of industrial entrepreneurship in the regions.

Текст научной работы на тему «ПУТИ РАЗВИТИЯ ПРОМЫШЛЕННОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН»

Subkhonzoda I.S. - candidate of economic sciences, associate professor Director of the Civil Aviation Agency under the Government of the Republic of Tajikistan. Republic of Tajikistan. Dushanbe. Tel: (+992) 918625262. Email: Isubhonzoda@yandex.ti.

Ibrokhimzoda O. Yu. applicant for the department of economic mheory, Kulob State University named after A. Rudaki. Republic of Tajikistan. Kulob. Tel: (+992) 918843410. Email: Ibrohimov_odil@mail. ru

УДК 334 ББК 65.301

РО^ОИ РУШДИ ФАЪОЛИЯТИ СОХДБКОРИИ САНОАТЙ

дАр ЧУМ^УРИИ точикистон

Дадоматов Д.Н.

Донишгощ давлатии хукуц бизнес ва сиёсати Тоцикистон

Дар дурнамо дар Чумхурии Точикистон якчоя бо инкишофи махсулоти барои саноати кимиёвии анъанавй - порухои минералй, аммиаки сунъй, содаи каустикй ва f. инчунин истехсолоти воситахои кимиёвй хифзи растанихо, хлор, дефолиантхо, воситахои тамйиз ва безараркунй, маводхои кимиёи маишй, содаи калсийдор, наххо ва риштахои сунъй ва f. бояд ба рох монда шавад. Чумхурии Точикистон хамаи захирахои инкишофи васеи истехсолоти мазкур мавчуданд, ки дар оянда метавонад чумхуриро аз мушкилоти воридоти онхо рахо кунад.

Дар заминаи коркарди ашёи хочагии кишлок дар дурнамо барои минтакахои Чумхурии Точикистон бояд сохахои талабкунандаи захирахои мехнатй, талабкунандаи масрафи ками фондхо ва баландсамараи саноати сабук - бофандагй, шохибофй, коркарди пуст ва истехсоли пойафзол, хурокворй (мевахои хушк) афзалият дошта бошанд, зеро онхо метавонанд талаботхои бозори дохилиро дар махсулоти босифат ва ташкили чойхои нави корй конеъ кунанд. Корхонахои бофандагиро дар шахрхои начандон калон, марказхои нохияхои пахтакор дар шакли истехсолоти байни хам вобаста - пахтатозакунй, пахташонакунй, нахбарорй, бофандагй, рангдихй чойгир кардан максаднок аст.

Дар шахрхои хурд, шахракхои коргарон, марказхои нохияхо инчунин чойгиркунии корхонахои фаръй ва бахшхои корхонахои калони истехсоли махсулоти чуроб, пойафзол, коркарди пуст ва маснуоти дигар мувофики максад аст. Ин якчоя бо халлу фасли масъалахои иктисодй барои сохаи ичтимой такони хубе хохад буд: инфрасохтори хизматрасонй, омодакунии кадрхо, баланд кардани сатхи шуFли ахолй, истифодаи кувваи кории занони дехот ва f. тараккй мекунад. Ин рохи вокей ва дурусти халли мушкилоти бартарафкунии кафомонии саноатикунонй ва ба минтакахои дехот кучонидани истехсолот хохад буд.

Аз сохахои саноати хуроквории минтакахои кишвар дар дурнамо бояд ба сохахои истехсоли меваю сабзавот, истехсоли шароби хосса истехсоли шарбатхои бемашрубот, тамоку, ки дар заминаи ашёи баландсифати махаллй рушд мекунад, таваччухи чиддй зохир шавад. Дар саноати меваю сабзавот бояд аз тачрибаи сохтмони корхонахои калони истехсолй дар марказхои нохияхо ва шахри Душанбе, дур аз манбаъхои ашё бо сарфу харочоти зиёд оиди интикол, талабот ва пастшавии сифати ашёи зудвайроншавандаи ибтидой - помидор, мевахо ва буттамевахо ва f. даст кашид. Истехсолоти зикршуда бояд дар наздикии бевоситаи манбаи ашё дар шакли корхонахо, коргоххо, бахшхои хурди махсулнокиашон баланд чойгир ва сохта шаванд. Интиколи махсулоти тайёр ба махалли истеъмол нисбат ба интиколи он ба чойхои коркарди аз манбаи истехсол дур бехтару самараноктар аст. Гайр аз ин, омили мазкур самараи калони ичтимой дорад, ки ин барои Чумхурии Точикистон махсусан мухим аст.

Инчунин кайд кардан зарур аст, ки инкишофи саноати сабук ва хурокворй дар дурнамо бояд якчоя бо зиёд намудани иктидори хачми истехсолот ба самти бехтаркунии сифат, дизайн, намуди зохирии махсулот ва дар асоси ин, аз худ кардани бозори истеъмолй дар чумхурй ва берун аз он хамшафат бошад. Танхо бо хамин рох бозорхои фуруше, ки дар давраи каблй масалан, дар Федератсияи Россия, махсусан дар минтакахои шаркй ва шимолии он барои махсулоти Точикистон мавчуд буданд, аз нав ба даст овардан мумкин аст.

Кайд кардан зарур аст, ки саноати маводхои сохтмонй ва умуман саноати сохтмони Чумхурии Точикистон захирахои калони ашёй ва имкониятхои рушдро доранд. Дар сохаи мазкур бояд истехсоли семент, маводхои таворабарорй, кабатхои асбестосементй, истихроч ва коркарди сангхои сохтмонй ва ороишй афзалият дошта бошад. Инкишофи фаъолияти сохибкории саноатии минтакавй дар самти сохтмон пурра аз дарачаи таъмини онхо аз сохторхои оханин ва чузъиёт аз намудхои гуногуни пулод, алюминий ва маводхои дигари истехсоли кишвархои хоричй ё ташкили истехсоли махаллии онхо дар заминаи конхои маъдани ватанй вобаста хохад буд.

Тaдкикaг нишoн дoд, ки дvpнaмoи инкишoФи Фaъoлияти coxибкopии caнoaти мoшинcoзй Ba кopкapди oxaн дap минтaкaxoи Чvмxvpии Тoчикиcгoн nvppa as дapaчaи тaъмини coxa 6o мacнvaти oxaнини иcгexcoли xvдй ё мaxcvлaти вopидaтй вoбacгa xoxaд бvд. Дap aйни зaмoн xaнгoми нaбvдaни зaминaи вaтaнии мeтaллvpгияи cиëx мaчмaaи мoшинcoзии кишвap дap инкишофи xvд бa oxaнv Фvлvзaги вopидaтй Ba ё мaxcvлати кopxoнaxoи муштapaк бо кишвapxoи xopичй, инчунин бо ЧOЙгиpкvнии кopxoнaxoи фapъй бо моликияти пvppaи capмoяи xopичй xara мeкvнaд.

Инчvнин кaйд кapдaн зapvp aCT, ки иcтexcoлaти нaвpo дap мacoxaгxoи иcтexcoлии кopxoнaxoи aB raop мoндaи кopкapди мeтaллу Фvлvзaт Ba мошиншзй тapики тaъмиp, тaчдид Ba aз нaв мvчaxxaв кapдaни тexникй Ba caмги кopй бa мaxcvлaги ивaвкvнaндaи мaxcvлaти вopидaтй Ba иcгexcoли мaxcvлати coдиpaтй тaшкил кapдaн мумкин acx Ин гунa иcтexcoлaт мeтaвoнaд кopxoнaxoи иcгexcoли мoшинxoи бopкaшoни иктидopaшoн нaчaндoн кaлoн, тpaктopxoи миëнaиктидop Ba aлaФдapaвxo, иcгexcoлaги acбoбxoи элeктpaгexникй, acбoбxoи бapкии мaишй, киcмxoи эxтиëгй, acбoбxoи pvзгop бoшaд.

Дap дvpнaмo дap Точикистон тaшкил нaмудaни зaминaи мaxaллии мeтaллvpгияи cиëx дap acocи кожои oxaнv бегонии Чoкaдaмбvлoк Ba як KaTOp кoнxoи ВАБК тapики тaшкили кopxoнaxoи мvштapaк бо кишвapxoи xoprn^, ки дap coxaи мaзкvp тaчpибaи пeшкaдaм дopaнд, дap нaвap acx Бо мaкcaди мaзкуp дap кишвap xaмaи киcмaтxoи тapкибии инфpacoxтopи иcтexcoлй Ba ичгимой, кaбл aв xaмa, кoммуникaтcияxoи нaклиëгии caтxи чaxoнй, куввaи бapки apзoн, кaдpxoи coxибтaxaccvc Ba шapoитxoи дигap Фapoxaм oвapдa мeшaвaнд. Тaшкили зaминaи вaтaнии мeтaллуpгияи raëx иктидopи aшëии кишвappo зиëд мeнaмoяд, бapoи инкишофи coxaи мoшинcoзй Ba кopкapди oxaнv фvлvзaти дигap, то^мон Ba coxaxoи дигapи иктиcoдиëг муcoидaт мeнaмoяд.

Дap бapнoмaxoи Xvкvмaти Чvмxvpии Точикистон кaйд кapдa мeшaвaд, ки дap нaтичaи инкишофи фaъoлияти coxибкopии миллии caнoaтии минтaкaxoи кишвap дap дvpнaмo мaxcvлaти acocии вopидaтии Чvмxvpии Тoчикиcтoн дap xaчми кaлoн бояд мaxcvлaти зepин гapдaд: кvввaи бapк бa микдopи зиëд; aлюминии ибтидой Ba мaчмуи кaлoни мaxcvлaти кopкapди он; нaxи naxra Ba мaxcvлaги тaйëp aв Фvлvзaти киммaтбaxoи pama Ba нoдиp бap ивaви кoнceнтpaтxoи мaъдaнxoи оЖо aß xopичи кишвap; кoнcepвaxoи мeвaвv caбзaвaт, oбxoи минepaлй, шapoби aнгуpи тaбий, тaмoкv Ba мaxcvлaги дигap.

Нaмvдxoи acocии мaxcvлaги ивaвкvнaндaи вopидaтивaвкvнaндaи caнoaти минтaкaвй мeтaвoнaнд кvввaи бapк, cиëxxoки иcтexcoли Baxarn^ пopуxoи минepaлй дap xaчми кофй, ки бa ожо зиëдa aз 35% тaмoми вopидaти кишвap poct мeoяд, бoшaнд. Xaнгoми тaшкили иcтexcoлaги xудии Фvлvзaти cиëx, дap дvpнaмo дap Точикистон имконияти вoкeии дacт кaшидaн a8 вopидaти ожа, бaлки имконияти coдиpaти фaъoли ожо дap бoзopи минтaкaвй пaйдo мeшaвaд.

Бо мaкcaди инкишофи фaъoлияти coxибкopии carnoai™ минтaкaвй бa тaвpи чиддй шapoити пeшниxoди кapзxo aв чониби бон^ои тичopaтй бa кopxoнaxoи caнoaтй бояд дитеш^ кapдa шaвaд. Мeъëpxoи бaлaнди фоизии кapзxoи бонкй дap aйни зaмoн бapoи кopxoнaxo гиpифтaни кapзxoи бoнкиpo Faйpиимкoн мecoзaд. Стpaтeгияи тaкмили кapздиxй бa coxaи caнoaт дap бoнкxo бояд бa pvшди иcтexcoлaг, бaлaнд кapдaни caмapaнoкии он, мaxcvcaн coxибкopии xvpд Ba миëнa paBora кapдa шaвaд. Бинoбap ин фоизи кaлoнтapини кapзxoи бонкй бояд aз 10% мaблaFи кapз зиëд нaбoшaд.

Бapoи чaлби инвecтитcияxoи xopичй шapoигxoи муcoидpo Фapoxaм oвapдaн зapvp acr Бe иштиpoки capмoяи xopичй, иcтифoдaи тexникaи нaв, тexнoлoгия xoи пeшкaдaм дap чумxvpй бoмувaФФaкият инкишоф дoдaни coxaи элeктpoэнepгeтикa, мeтaллvpгияи cиëx Ba parna, иcтexcoлaги дигapи кopкapд нoвoбacгa aв мaвчvд бvдaни зaxиpaxoи кaлoни aшë Ba куввaи кopй Faйpиимкoн acт. Инвecтитcияxoи xopичиpo бapoи лoиxaxoи мушaxxacи caнoaтии минтaкaxoи кишвap, тaшкил кapдaни кopxoнaxoи муштapaк, тaчдиди тaчxизaги aв чиxaти мaънaвй кvxнaшудa Ba a8 чиxaти Чиcмoнй фapcvдaшvдaи тexнoлoгй бо шapтxoи бapoи тapaФxo мaнфиaтдop гиpифтaн зapvp acx

Омилxo Ba шamxoи муxимe, ки тaшaккvл Ba инкишофи KvBBaxorn иcтexcoлиpo муaйян мeкvнaнд, дap нaвбaти aBBan фaъoлияти coxибкopии caнoaтии минтaкaxoи кишвap зaминaxoи тaбий Ba ичгимoй-икгиcoдй: мaвчvд бvдaни зaxиpaxoи минepaлй-aшëй, cvзишвopй-энepгeтикй, обй, зaмин, зaxиpaxoи чaнгaл, дapaчaи омузиш Ba иcтифoдaи ожо; шapoигxoи тaбий-иклимй; нaклиëтй-иктиcoдй; caтxи инкишофи иcтexcoлaт, ки aз шaкли кaблии coxтopи чaмъиятй бa мepoc мoндaacт, axoлй Ba зaxиpaxoи мexнaтй Ba f. мaxcvб мeшaвaнд.

Xaмaи oмилxoи мaзкуp Ba шapoигxo дap Фaзo Ba BaKj бо xaм вoбacтaгии зич дopaнд. Аз caтxи инкишофи куввaxoи иcтexcoлй, дapaчaи омузиш Ba иcтифoдaи oмилxo Ba шamxoи тapкибии ожо caтxи инкишофи фaъoлияти coxибкopии caнoaтии минтaкaвии Чvмxvpии Тoчикиcтoн aлoкaмaнд acx.

Kaйд кapдaн бoмaвpид acт, ки он coxaxo Ba иcтexcoлaгe, ки шapoигxoи муcoид дopaнд, caмapaи бaлaнди иктиcoдиpo з\щ тaъмин мeкунaнд Ba минтaкaxoи Чvмxvpии Тoчикиcтoн нaтaнxo мeтaвoнaнд дap минта^и Оcиëи Мapкaзй дap caтxи бapoбap paкoбaт кvнaнд, бaлки мaxcvлaти бocифaтpo coдиpaт нaмoянд. Ин гунa coxaxo, бa aндeшaи мо, кoмплeкcи энepгeтикй, acocaн гидpoэнepгeтикa;

мeтaллvpгияи parna бо aФзaлияти иcтexcoлaти алюминий; caнoaти кимиë; coxaxo Ba иcтexcoлaги aлoxидaи caнoaти caбvк, xvpoквopй Ba мaвoдxoи coxтмoн шуда мeтaвoнaнд.

Дap coxaи гидpoэнepгeтикa дap шapoити инкишофи бocvpъaти он Чvмxvpии Toчикиcтoн мeтaвoнaд но тaнxo бо кишвapxoи caнoaтии мутapaккии чaxoн paкoбaт кvнaд, балки куввaи бapки илoвaгии apзoнpo rn^-excon нaмудa, oнpo дap xaчми колон бо нapxи шaüтнoмaвй coдиpaг намояд.

Инкишофи кoмплeкcи мeтaллvpгияи paнгa дap Чvмxvpии Toчикиcтoн дap дvpнaмo бояд та таж.0 бо зиëдшaвии иктидopи иcтexcoли алюминии ибтидой, acocaн бо ташкили кopкapди он ба мaxcvлaги тaйëp дap мaxaл, бapoи истифодаи вaceи он дap бoзopи дoxилй Ba coдиpaги он, ташкили иcтexcoли мaxaллии cиëxзaмин Ba дacт кашидан аз вopидaти минбаъдаи он вoбacтa бошад.

Дap мoxи янвap-дeкaбpи 2017 шл кopxoнaxoи caнoaтй бо мaблaFи 10528, 6 млн coмoнй иcтexcoл кapдaнд, ки ин нишoндиxaндa аз мoxи янвap-дeкaбpи 2013 coл бо 5,1% зиëд шуд (чaдвaли 1.)

Чaдвaли 1.

Х1ЧМИ иeтеx,eoли мax,eулoти carnal дap митaкax,o дap мoвдoи янвap-декaбpи 2017 eoл,

млн. сoмoнй*

MHMraKaxo Иeтигpoчи earoara 2017 6o % б;1 2016 Сaнoaти KopKap. 2017 6O % 6I 2016

2016 2017 2016 2017

Чуму^ии ^ни^сгон 1111,8 1398,6 124,8 6909,8 6956,3 101,0

ВМБК 0,4 2,7 7,1 mp 24,8 22,9 92,6

Вилояти Cvfa 764,9 1154,3 149,7 1940,5 2415,9 124,9

Вилояти Хатлон 138,3 184,5 132,4 1493,5 1760,5 118,2

ш. Душaнбe 4,0 6,8 1,7 mp 758,6 906,6 119,9

НТМ 190,6 106,1 55,2 819,5 593,6 72,7

*Манбаъ: Вазъи ичгимoй-иктиcoдии Чvмxvpии Точикистон. 2017.- Душaнбe, АО назди Пpeзидeнти Чvмxvpии Точикистон, 2018. С. 149

Аз 90 намуди мaxcvлaти муxимгapини caraam дap янвap-дeкaбpи 2017 coл xaчми иcтexcoли 40 номг^й (44,4%) здед шуд, дap 37 номг^й xaчми иcтexcoл ком шvд (41,2%), иcтexcoли 13 номгуйи мaxcvлaт тамоман мушoxидa нaшvд (14,4%).

Аз 1183 кopxoнae, ки xap мox xиcoбaт мeдиxaнд, дap янвap-дeкaбpи 2017 coл шумopaи кopxoнaxoи aß иcтexcoлaг бозмонда 149 кopxoнapo ташкил кapд.

Maълумaти oвapдaшудa шaxoдaт мeдиxaд, ки дap 2017 шл дap киëc бо 2016 шл xaчми иcтexcoли мaxcvлaти caraam дap caнoaти иcтиxpoч бо 55,2%, caraam кopкapд 72,7% зиëд шуд.

"Бо мaкcaди тaквият додани acocxorn pvшди vcтувop Ba инкишофи дapoзмуддaт мо бaлaндкvнии caмapaнoкии иcтифoдaи capвaтxoи миллй, мaxcvcaн иктидopи инcoнй Ba Bocmaxorn acocй, инчvнин тaквият додани инкишофи coxTOpxorn ниxoдии кишвappo caмгxoи афзалиятноки cтpaтeгияxoи дapoзмуддaти дaвлaтй Ba бapнoмaxo бapoи дaвpaи то 2030 шл xиcoб мeкvнeм. Дap paBa^rn мaзкvp ба мacъaлaxoи иcтифoдaи nvppa Ba caмapaнoки иктидopи иcтexcoлй, вopидкvнии вaceи тexнoлoгияxoи мvocиp, бexтapгapдoнии ^фати мол, мaxcvлaт Ba xизмaтpacoнй, паст ^дани xapoчaгxoи изофагй, иcтифoдаи окилона Ba мaкcaднoки зaxиpaxo, coддa гapдoнидaн Ba шаффоф кapдaни тapтиби танзими фаъолияти coxибкopй Ba бapтapaф кapдaни мoнeaxoи мaъмvpй диккати мaxcvc дода мeшaвaд" - кайд кapдaacт дap Пaëми xvд Пpeзидeнти Чумxvpии Точикистон Эмомалии Рaxмoн ба Maчлиcи Олии Чумxvpии Toчикиcтoн.

Hoвoбacтa ба тaмoюлxoи муcбии инкишофи coxибкopии caнoaтй дap минтaкaxoи Чvмxvpии Точикистон як KaTOp oмилxoe мaвчудaнд, ки бapoи pvшди иcтexcoлaт мoнea мecoзaнд, aзчvмлa:

• нoмvкaммaлии caнaдxoи мeъëpй-xvкукй, ки инкишофи coxибкopии caнoaтии минтaкaвй, ичoзaтнoмaдиxй, ceüтификaткунoнй, нaзopaт, андозбандии cvбъeктxoи coxибкopии xуpду м^на, вopидaг Ba coдиpаги молу мaxcvлaгpo танзим мeкунанд;

• нopacoии зaxиpaxoи мoлиявй Ba инвecтитcиoнй;

• caтxи баланди кoppvпcия (pишвaгиpй) дap мaкoмaтxoи дaвлaтй;

• caтxи нокифояи омодагии кacбии кaдpoxoи coxибтaxaccvcи макомаги xoкимияти дaвлaтй Ba coxибкopй;

• инфpacoxтopи заифи дacтгиpии coxибкopoн Ba мaxcуcaн coxибкopoни нaвкop;

• xaмкopии cvcти ceктopи дaвлaтй Ba xvcvrä;

• номукаммалии низоми кapзй-мoлиявии дacтгиpии cvбъeктxoи coxибкopии xvpд Ba м^таи caнoaтии минтaкaвй;

• caтxи пасти мaxcулнoкии мexнaт.

Низоми мавчудаи карзй-молиявии дастгирии субъектхои сохибкории саноатии минтакахои Чумхурии Точикистон то охир ташаккул наёфтааст ва холо пурра ба меъёрхои байналмилалй мувофикат намекунад. Аз чумла хангоми додани карзхо ба субъектхои сохибкории хурд ва миёнаи сохибкории саноатии минтакавй бонкхо ва ташкилотхои дигари карзй меъёрхои баланди фоизбандии карзхои кутохмуддат истифода мешавад.

Вобаста ба ин дастрасии молиявй ба субъектхои сохибкории хурд ва миёнаи сохибкории саноатии минтакавй махдуд аст ва вазъияти зерин ба мушохида мерасад:

• сатхи пасти инкишофи корхонахои саноатй ва хочагии кишлоки минтакахо;

• истифодаи техникаи кухнашуда ва тачхизоти истехсолй;

• сатхи пасти истехсолоти технологй;

• сифати паст ва ракобатпазир набудани махсулоти истехсолшавандаи ватанй.

Хулоса, тачрибаи чахонй шаходат медихад, ки сохибкории саноатии минтакавй бояд дар шаклхои моликияти Fайридавлатй такя намояд. Ин маънои онро дорад, ки сохибкории саноатй - ин моликияти кооперативй, саххомй ва хусусй мебошад, сохибкории миёна бошад метавонад тавассути моликияти давлатй, ичоравй ва муштарак фаъолият намояд. Ба андешаи мо, сохибкории саноатй дар минтакахои Чумхурии Точикистон бояд дар асоси моликияти хусусй ва муштарак бо рушди самти ичораи моликияти давлатй инкишоф ёбад.

АДАБИЁТ

1. Вазъи ичтимой-иктисодии Чумхурии Точикистон. 2017.- Душанбе, АО назди Президенти Чумхурии Точикистон, 2018. - С.149.

2. Исследования Национального института системных исследований проблем предпринимательства. [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://www.msse.ru/business/artide/?curPos=0. (дата обращения 21.11.2013 г.)

3. Рахмон Э. О необходимости ускорения реформирования экономики республики / из выступления Президента Республики Таджикистан на встрече с предпринимателями страны, 15.01.2010 г. Душанбе, http://kt.ru/content/115.

4. Рахмон Э. Послание на Маджлиси Оли Республики Таджикистан, Душанбе. - 23.01.2015 г. http://www.prezident.tj/ru/node/8137.

5. Статистический ежегодник Республики Таджикистан. 2013 - Душанбе: АС при Президенте РТ, 2013. - С.121.

6. Солномаи омории Чумхурии Точикистон. 2015.- Душанбе, АО назди Президенти Чумхурии Точикистон, 2015. -

С.9

ПУТИ РАЗВИТИЯ ПРОМЫШЛЕННОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН

В данной статье рассмотрены пути развития промышленного предпринимательства в Республике Таджикистан. Отмечено, что в зарубежных странах государственные меры в области промышленной политики в основном имеют межотраслевую сущность, большинства из которых направлены на решение проблемы всех компаний и повышение конкурентоспособности промышленных компаний. В статье отражена систематическая оценка эффективности стратегии промышленного предпринимательства, отмечена разработка стратегии деятельности и развитие промышленного предпринимательства в Республике Таджикистан. Также рассмотрены основные показатели развития промышленного предпринимательства в производственной сфере на региональном уровне.

Ключевые слова: фирма, эффективность, показатели, предпринимательство, промышленность, стратегия, предприятие, производство, продукция, конкуренция, коммерция, экономика, регион.

WAYS OF DEVELOPMENT OF INDUSTRIAL ENTREPRENEURSHIP IN THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

This article discusses for the development of industrial entrepreneurship Republic of Tajikistan. As noted that in the foreign countries, state policy actions in the field of industrial policy are mainly of intersectoral nature, the majority of which are directed at solving common problems pertinent to all companies, and to increase their industrial competitiveness. The article presents a systematic assessment of the effectiveness of the strategy for industrial entrepreneurship. It stresses on the institutional design and development of industrial entrepreneurship in the Republic of Tajikistan. The article also covers key development indicators of industrial entrepreneurship in the regions.

Key-words: company, performance, indicators, entrepreneurship, industry, strategy, economy, region, company, production, product, competition, trade.

Сведение об авторе:

Дадоматов Далержон Нишонбоевич - к.э.н., доцент кафедры бухгалтерского учета Таджикского государственного университет права бизнес и политика (Таджикистон, Худжанд)

About the autor:

Dadomatov Dalerjon Nishonboevich - candidate oe economics sciences, Associate Professor, Head of the department of accounting under the Tajik State University of Law, Bisiness and Politicsa (Tajikistan, Khujand) E-mail: dalerdn@mail.ru

ИСТИФОДАИ ЗАХИРАХОИ МОЛИЯВИИ КОРХОНА^О ДАР РУШДИ ЩТИСОДИЁТИ МИНТАЕДОО

Оймах;матов Г, Мирзоев С, Хрмдамзода З.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Бахши аз хама мухими муносибатхои иктисодие, ки махаллахои ахолинишин, рушд ва фаъолияти инфрасохтори ичтимоию маишии минтакахоро бо манбахои маблаFгvзори таъмин менамоянд, захирахои молиявии сохибкорихои шаклхои гуногуни моликият ва иктидори молиявии корхонахои дар махаллахо чойгир кардашуда ташкил медиханд.

Истифодаи окилонаи захирахои молиявии дар сохибкорхои махаллию вазоратхои он корхонахо чойдоштаро барои такрористиехсолии васеъ ва зиёд кардани пулбиёрии шахраку чамоат,нохия ва вилоятхо истифода бурдан , маъною мазмуни рушди минтакаро дорад.

Молияи сохибкорихою сохахо (вазоратхо) гуфта низоми муносибатхои иктисодиеро ки доир ба чараёни харакати воситахои пулии дар раванди такрористехсолии васеъ суратгирандаро меноманд. Такрористехсоли васеъ пай дар пай ва мунтазам барохмонии раванди истехсоли махсулотро дар хачми зиёдшаванда ташкил медихад.

Дар рафти такрористехсолии васеъ ва ё ба амал бароварданй андухти сармоя рушди фондхои асосии сохахои истехсолию Fайриистехсолй(хизматрасонихо) ва такрористехсоли кувваи коргари яъне рушдй сатхи моддй ва маънавии ахоли таъмин мегардад.

Такрористехсолии васеъ ва ё андухти сармояро бо ду тарз ба тарики экстенсивй ва интенсивй ба рох монда мешаванд.

Хангоми истифода аз тарзи икстенсивии баамалбарории такрористехсол микдори воситахои истехсолот ва шумораи коргарони дар истехсолот фаъолиятнамояндаро зиёд менамоянд. Тарзи интенсивии баамалбарории такрористехсоли васеъ маънои ба раванди истехсолот чалб кардани воситахои истехсолоти навъи нав (иноватсиони),ки хосилнокии мехнати балантарро доранд мефахманд. Кувваи коргарии ба истехсолот чалбшаванда, бо ихтисоснокии балантар чалб мегардад, яъне ба омузиш ва бозомузии касби фаро гирифта мешавад, яъне ихтисоснокиашро боло мебардоранд, агар категорияи з дошта бошанд бо болоравии махорати кориашон ба онхо категорияи 4 ва ё 5 -ро медиханд.

Дар нихояти, кор ин гуна коргарон бо хосилнокии мехнати баландтар дар истехсолот кор мекунанд.

Хамин тавр навъи интенсивии такрористехсоли васеъро хамчун такрористехсоле ки аз хисоби болоравии хосилнокии мехнати дастгоххо ва коргарон таъмин карда шуда бахо медиханд.

Дар хаёти вокеъи хар ду навъи баамалбарории такрористехсол дар якчояги мавриди истифодабари карор доранд.

Мувофики акидаи мо бо бахисобгирии шароити ба миён омада барои ба амал баровардани раванди такрористехсол дар микёси махал (шахрак,чамоат) ва нохия истифодабарии окилонаи захирахои молиявии сохибкорихои давлатй,хусусй,омехта корпоративй ва хизматрасонихоро барох мондан зарур мебошад.

Аввало мо бояд захирахои молиявии сохибкорихои дар боло овардашударо бо хиссагузорихои мувофикашудаашон якчоя карда он маблаFхоро дар баркарорнамоии фаъолияти корхонахои истехсоли (корхонахои консервапази винотайёркунию истехсоли пойафзол, фабрикахои дузандагй трикотаж, истехсоли чуробхо ва корхонахои кисмхои эхтиётиро барои мошину трактор афтобус тролебус тепловозу дастгоххо) тайёркунанда ,ки дар нохияхо чойгир буданд) сарф кардан,ки суръати худпушонии кутоху баландтарро дорад нисбат ба бунёди хамин гуна корхонахои нав, фоидаоварии баландтарро барои мамлакат дорад, истифода барад. Самти дуюми истифодаи захирахои молиявии сохибкорихоро мо дар навнамоии фондхои асосии сохахои хизматрасони ва пеш аз хама дар навнамоии фондхои асосии хочагии манзилию коммунали мебинем.

Бояд кайд намоем,ки ду самти истифодабарии захирахои молиявии дар микёси махалу нохия аз хисоби сохибкорихои давлатию хусусй, колективию омехта корпорптивию хоричй чой дошта, ки мо онро пешниход кардем худпушонии кутохи маблаFхои сарфашударо дошта ,бо даромад таъмин кардани зиёдтари бучетхои сатхи гуногун аз як тараф фарк намоянд аз тарафи дигар микдори бекоронро дар махаллахо кам карда шидатнокии ичтимоиро паст менамоянд. Ба корандозии корхонахои дар махал чойгир буда,ки микдори гардиши воситахои гардони зиёдро сохибанд ба бучет даромад супориашон зиёд аст. Ба Fайр аз ин, корхонахо мазкур дар асоси шартномахо дар

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.