Научная статья на тему 'Proverbs in old Persian tafsirs'

Proverbs in old Persian tafsirs Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
164
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕРОСИ ХАТТӣ / ТАФСИРИ ҚУРЪОН / САНООТИ АДАБӣ / АМСОЛ / ПИСЬМЕННЫЕ ПАМЯТНИКИ / КОММЕНТАРИИ КОРАНА / ХУДОЖЕСТВЕННЫЕ СРЕДСТВА ВЫРАЖЕНИЯ / ПОСЛОВИЦЫ / WRITTEN MONUMENTS / IMAGINATIVE DEVICES OF EXPRESSION / PROVERBS / COMMENTARIES TO THE KORAN

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Насриддинов Ф.

Статья посвящена проблеме использования пословиц в средневековых комментариях Корана. На основе богатого фактического материала автор убедительно доказывает, что в средневековых комментариях священной книги сохранились многочисленные персидские и арабские пословицы, извлечение и анализ которых имеет очень важное значение в решении некоторых проблем фразеологии, в том числе исторической фразеологии.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article dwells on the problem of proverbs usage in mediaeval commentaries to the Koran. Proceeding from the rich factual material, the author proves convincingly that in mediaeval commentaries to the sacred books there preserved numerous Persian and Arabic proverbs whose extraction and analysis are of a very great importance in a solution of some issues of phraseology, the historical one inclusive.

Текст научной работы на тему «Proverbs in old Persian tafsirs»

Ф. Насриддинов АМСОЛ ДАР ТАФОСИРИ КУБАНИ ФОРСЙ

Вожатой калидй: мероси хаттй, тафсири К,уръон, санооти адабй, амсол

Тафсирх,ои кух,ани форсй '(их.яги шинохту баррасии санооти лафзиву маънавии бадеъ, ки чун орояи калом дар назму наср макоми хоса доранд, метавонад нукоту шавох,иди камназирро дар дастрасии ах,л и адаб, махсусан, ах,л и тах,к,и к, rçapop бидих,ад.

Баррасии ии иукта дар мисоли яке аз санооти маънавии бадеъ - масал хеле пурбор ба назар мерасад. Зеро К.уръони ма^ид худ манбае аз амсолу х,иками олй буда, чанде аз оёту таъбирх,ои он макоми масалу маколро пайдо кардааст. Ба мисли «А лайса-с-супх,у бицариб - Оё субх, (ва иоёни шаби сиёх,) наздик нест»1, «Mo ъала-р-расули илла-л-балог - Бар души иайгомрасон чуз naiiFOMpacoHñ чизи дигаре нест»2, «Куллу нафсин бимо касабат рах,инатун - Х,ар кас дар гарави корх,ояш аст»3, «Ликулли набаин viyci aiyipp - Х,ар хабареро вацги муайянест»4, «Куллу х,избин бимо ладайх,им фарихун - Х,ар х,избе ба он чи доранд хушх,оланд»5 ва Faiipa. Ё метавонад матолиби цурьонй бар масалх,ои арабиву форсй чун аслу сарчашма rçapop бигирад. Ч,алолиддин Суютй дар «Итцон»-и хеш гуфтугуеро дар ин замина нацл намуда, ки ицтибоси он ин ч<) хеле бамаврид аст.

«Музориб ибни Иброх,им аз падараш чунин шунида: «Аз Хусайн ибни Фазл суол карда гуфтам: Ту амсоли арабу а^амро аз Куръон бармеоварй, пас оё дар Китоби Худо ин масалро дидай: «Хайру-л-умури авсатух,о - Бех,тарини умур миёнах,ои онх,ост?» Гуфт: Бале, дар чах,ор 40Й. Фармудаи Худой таоло: «Ло форизун ва ло бикрун ъавонун байна золика - на аз корафтодаву пир ва на бикру корнакарда, миёна байнн ин ду»6. Ва фармудаи Худой таоло: «Ва-л-лазина изо анфацу лам юсрифу ва лам яцтуру ва

кона байна золика цавоман - Ва онон ки х,ар гох, инфоц кунанд, на нсроф намоянд ва на бухл варзанд, балки мнёнан ин ду харч кунанд»7. Ва фармудаи Худой таоло: «Ва ло та^ъал ядака маглулатан ило ьунуцика ва ло табсутх,о кулла-л-басти - Ва дастатро ба гарданат мабанду онро комнлан магушой(, балки ба к,ялри миёна сарф намо)»8. Ва фармудаи Худой таоло: «Ва ло та^х,ар бисалотика ва ло тухофит бих,о вабтага байна золика сабилан - Ва на намозатро бисёр баланд бихону на бисёр ох,иста ва байни ин ду х,адди мутавассите ихтиёр кун»9.

Гуфтам: Пас оё дар Китоби Худо ин масалро меёбй: «Ман Чах,ила шайъан ъодоху - Х,ар кас чизеро нашиносад бо он душманй кунад?» Гуфт: Бале, дар ду 40Й: «Бал каззабу бимо лам юх,иту Г)ии л ми х, и - Балки дуруг шумурданд он чиро ки илм бар он надоштанд»10, «ва из лам яхдаду бих,и фасаяцулуна х,озо ифкун к,ялиvi - ва чун ба Куръон х,идоят нашаванд, гуянд: - Ин дуру^е аз гузаштагон аст»11.

Гуфтам: Оё дар Китоби Худо меёбй, ки: - «Их,sap шарра ман ах,санта илайх,и - Бииарх,ез шарри касеро, ки ба у некй кардай?» Гуфт: Бале, «Ва мо пакдму илло ан ашох,уму-л-Лох,у ва расулуху мин фазлих,и - Ва дар пайи ин гикому душманй нашуданд, магар пас аз он ки Худо ва расули У аз фазли худ ононро бениёз сохтанд»12.

Гуфтам: Оё дар Китоби Худо меёбй, ки: - «Лайса-л-хабару ка-л-ъаён - Шунидан кай бувад монанди дидан?» Гуфт: Ope, дар фармудаи Худой таоло: «К,ола авалам туъмин, ^ола бало, валокин лиятмаинна к,алf>ñ - (Худованд) фармуд: Магар имон наовардай? (Иброх,им) гуфт: Чаро, вале барон ин ки (бо чатттм бубинаму) дилам мутмаин шавад»13.

Гуфтам: Оё ёфтай ки: - «Фи-л-х,аракоти ал-баракот - Дар х,аракатх,о барака гх,о х,асг?» Гуфт: Дар фармудаи Худой таоло: «Ва ман юх,о^ир фй сабили-л-Лох,и я^ид фи-л-арзи мурогаман касиран ва саатан- Ва х,ар кас дар рох,и Худо х,и1фаг кунад, дар замни i урез1 ох,х,ои бисёр ва гушоиш дар умур хох,ад ёфт»14.

Гуфтам: Ёфтай, ки: - «Камо тадину тудону - Чунонки хор мекунй, хор мешавй?» Гуфт: Дар фармудаи Худой таоло: «Ман яъмал суан юдза бих,и- Х,ар кас бадй ан^ом дих,ад, кайфари онро мебинад»15.

Гуфтам: «Оё дар он меёбй гуфтори арабро, ки: - «Х,ина тацлй тадрй - чун бнчушад, хох,й донист?» Гуфт: «Ва савфа яъламуна х,ина яравна-л-ъазоба ман азаллу сабилан - Чун азобро бубинанд базудй хох,анд донист, ки гумрохдарин кист»16.

Гуфтам: Оё дар он ёфтай, ки: - «Jlo юлдагу-л-муъмину мин '(ух,рип марратайн - Муъмнн аз сурох ду бор газида нашавад?» Гуфт: «Х,ал оманукум ъалайх,и илло камо аминтукум ъало ахих,и мин iyiíuy - Оё шуморо бар у эмин дорам, чунонки иештар бар бародараш (Юсуф) эмин доштам.. ,»1718 (5,2,416-417).

Чойк)х,и корбурди масал зимни гуфтору навиштор ва ибрози андеша хеле муассир буда, барои сухулати дарки матлаб, тасдш<;у тацвияти фикр, таъсири сухан ва ^алби мухотаб аз лавозимоти мух,имми фанни суханварй мах,суб мегардад.

Муаллифи китоби «Фунуни балогат ва санооти адабй» дар бораи ах,амняги амсол дар суханварй чунин менависад: «...гох, бошад, ки овардани як масал дар назм ё насру хитобаву суханронй, асараш дар парварондани мацсуд ва чал fi и гаваччу^и шунаванда беш аз чандин байти манзум ва чанд сафх,а маколаву рисола бошад»(7,299-300).

Шамси К.айси Розй ни санъатро сутуда, онро аз чумлаи истиорот ва хуштар аз истиороти мударрад ёд намудааст(9,369).

Дар тафосири кух,ани форсй масалх,ои фаровони арабиву форсй дарч гардидаанд. К,исме аз онх,о имруз низ мутадовил буда, бахттте дар шгатаь;ах,ои хос ва ё барх,ае аз таърих pais и а к, доштаанд. Тафсирх,ои щадима намунаи зиёде аз онх,оро дар худ х,ифз намуда, бо шавох,иди мухталифи насрй то мо расонидааст. Иддае аз оих,о ганх,о дар дили тафосир мах,фуз монда, ки ин вижагй гушае аз цимати адабии ин сарчашмах,оро ошкор месозад. Ин ^о дар ду бахттт - амсоли форсй ва арабй чанде аз онх,оро бо шавох,ид пак,л менамоем.

I. Масал^оифорсй-то^икй.

1. Аз куза х,амон бурун таловад, ки дар уст.

Дар «Кашфу-л-асрор»19 ин масали маъруф ин гуна корбурд ёфта: «Раббулъоламин, ки омурзгор асту банданавоз ваъдаи магфирату карам медих,ад. Ope, х,ар кас он кунад, ки сазои уст ваз куза хамон бурун таловад. ки дар уст»(4.1.738).

2. Рустамро х,ам Рахши Рустам кашад.

«Устод Имом Буалй цаддаса-л-Лоху рух,ах,у рузе карими дарён мух,аббат шуда буд ва дар тавх,ид сухан мегуфт, ки: -Агар аз Чавох,нри хурма] якеро бинй, ки к, яд ям дар куйи даъво них,аду х,адиси тавх,ид кунад, нигар, то фирефта нашавй ва аз обу хок он маъно пок донй, ки он рамоли ах,адияг буд, ки дар майдони азал ба наззораи чалоли самадият шуду бо худ ба наъти тааззуз розе гуфт, он розро тавх,ид ном них,оданд, ки Рустамро хам Рахттти Рустам кашад»(4.1.582).

3. Дуст дустписанд бояд, на шахриисанд.

Майбудй дар зимни суханиардозии устодона аз ин масал чунин истифода намуда: «Чй зиён дорад уро чун а^иру фацир хонанд ва Раббулъоламин уро баширу назир20 хонад, чй зиён дошт уро чун гуфтанд золл асту Fa6ñ21 ва Раббулъоламин гуфт расул асту набй... Дуст дустписапл бояд. на шахгшисанл. Ва а^аб нест агар муште бегонагон он мехдари оламро нашинохтанду надонистанд, ки эшонро худ дидаи он набошад, ки уро бинанду шиносанд.. .»(4,1,279).

4. Хирмансухта, хох,ад х,ар касро хирмансухта.

Дар «Кашфу-л-асрор» омада: «Хирмансухта. хохад хар касро хирмансухта,. чух,удон, ки дар вах,даи мазаллату мух,онат афтодаанд ва губори навмедй бар чех,раи торики эшон нишаста, ме дуст доранд мусалмононро ба сози худ дидан ва аз иззи ислом ба мазаллати ^ух,удй афтодан.. .»(4, 1,319).

Дар мавриди дигаре аз ин тафсир масали мазкур ба чунин сурат истифода ёфта: «Шайтон, ки худ аз Xarç дарвеш аст, ме ваъдаи дарвешй дих,ад, ки х,амон дораду дасташ бад-он мерасад, худ хирмансухта аст. пи агюнро хирмансухта хохад»(4.1.738).

Ин масал аз амсоли машхури он рузгор будааст. Абулфуп ^х,и Розй22 низ онро дар «Равзу-л-^инон»-и хеш нацл фармудааст. Он 40 ки навишта: «... ва гуфтаанд мурод куфру залолат аст. Камо кола-л-Лоху таоло: «Вадду лав такфуруна камо кафару»23. Ва ин он масал аст, ки порсиён гуянд: «Хирмансухта сухта хохад хирман». Х,ар ки ё фато, гирифтор бошаду ба айбе олуда, хох,ад ки х,ама ^ах,он чу у бошанд, то айби у пушида шавад»(8,1,636).

5. Вом пур шаваду барояд ва миннат дар миён.

Абубакр Ат1щи Нишопурй24 дар мавриде аз тафсири худ аз ин масал чунин истифода намудааст: «Кист он ки вом дих,ад Худоро воме неку.25 Мурод аз ин царз закоту садаца аст. Локин

онро ба лафзи царз овард аз бах,ри дили муъминонро, to бидонанд, ки х,ар чи бидих,анд, бозёбанд. Ва аз бах,ри ин г^янд: Вом пур шаваду барояд ва миннат дар миён»(9.1.208).

6. Шах,ре ба ду мир зуд гардад вайрон.

«Чунонки дар масали иорсиён гуянд: «ГПахое ба ду мир зуд гардад вайрон» (10,4,489).

7. Арслонам хон, то кас бинадонад ки киам.

Майбудй дар таъвили ояти 15-уми сураи Фотир аз ин масал ба ин тариц бах,ра ^уста: « Аммо фацри сифат он аст, ки Раббулъоламин фармуд: « Ли-л-фу^арои-л-мух,о^ирин»26. Сах,обаи Расулро бо ин фацр махсус кард ва эшонро дар ин фацр бисутуд, х,амон аст, ки фармуд: «Ли-л-фуцарои-л-лазина ух,сиру фй сабили-л-Лох,»27. Эшонро фуь;аро ном них,од ва он талбиси тавонгарии х,ол аст, то кас тавонгарии эшон бинадонад. Ин чунон аст, ки гуфтаанд: - Арслонам хон. то кас бинадонад ки киам»(4.8.180).

8. К-аз хона ба кадхудой монад х,ама чиз.

Дар «Кашфу-л-асрор» аз ин масал чунин истифода сурат гирифтааст: «.. .Чун Мустафо(с) хайру-л-анбиёи ва-р-русул28 буд ло^арам уммати вай хайру-л-умам буданд- К-аз хона ба кадхудой монад хама чиз»(4.2.251).

II. Масал^ои арабй

1. Иттаци шарра ман ах,санта нлайх,н.

Абудфуг^х,!! Розй навишта: «Ва ин масали машхур аст, ки гуфтаанд:- «Иттаки шарра ман ахсанта илайхи - Аз шарри он кас битарс, ки ба у некуй карда бошй»(8,2,613).

Абулфазли Майбудй низ аз ин масал бах,ра '(усгя, чунин менависад: «ва мо нацаму» - мо ъобу мух,аммадан ва лам ярав минху мо урису-л-муодота «илло ан агнох,уму-л-Лох,у ва расулух,у мин фазлих,и» - кону цабла цудуми-н-набийи (а) фй занкин мина-л-ъайши ло яркабуна ва ло ю^аввизуна-л-ганимата. Фаламмо ^аддама ъалайх,им расулуллох,н истагну би-л-ганоими». Ва ин он масали машхур аст, ки гуянд: «Иттаки шарра ман ахсанта илайхи»29 (4,4,174).

2. К,ад юиаббих,у-л-кабиру ъало лисони-с-сагар30.

Муаллифи «Кашфу-л-асрор» менависад: «.. .Сулаймон (а) чун

ба водии Намл расиду бод сухани мурча аз масофати се мил ба гуши вай расонид, ки:- «Ё айюх,а-и-иамлудхулу масакинакум»31

Сулаймонро хуш омад сухани он малики мурону х,уси и сиёсати вай бар раияти хеш ва шафцат бурдаи бар эшои... Гуфт (малики мурой): Ё Сулаймои (а) моро мамлакати руи замии медоиаид, аммо нахостему зери замии ихтиёр кардем, то ба чуз Аллох, касе х,оли мо иадоиад. Он го х, гуфт: Ё Сулаймои аз атох,о, ки Аллох, туро до да, яке ímryíí. Гуфт, бод маркаби мо сохта «Еудуввух,о шахрун ва равохух,о шахр»32. Гуфт: Ё Сулаймон, донй, ки ин чй маънй дорад, яъне, ки х,ар чи туро додам аз ин мамлакати дунё, х,амчун бод аст, дарояду наиояду биравад. Ин он масал аст, ки гуфтаанд:- «К,ад юнаббиху-л-кабиру ъало лисони-с-сагир»(4.7.198-199).

3. Ман муниъа би-н-назари тасалло би-л-хабар33.

Майбудй чунин оварда: «...чун Юсуф марди канъонй диду

овози ибронй шунид, бисёр бигирист ва андух,и фироци падар бар вай тоза гашт.

Боде, ки зи куи ишци ту бархезад, Аз хоки цафо су рати мсх,р ангезад. Обе, ки зи чашми ман фироцатрезад, Хар соатам оташе ба cap баррезад.

Гуфт Юсуф (а): Ё канъонй, аз Канъон кай рафтаиву аз он иайгомбари шумо чй хабар дорй? Ман муниъа би-н-назари тасалло би-л-хабари. Хуш бошад достоин дустон шунидан, мех,р афзояд аз ах,воли дусгон иурсидан.

Дар шях,р дилам бад-ои гарояд саиамо, К-у циссаи ишци ту сарояд саиамо.»(4,5,44).

4. Узруху ашадду мин чур\шх,и.

«Агар у дуздй кард, яъне Ибни Ёмин уро бародаре буд пеш аз ин, у низ дуздй кард»34. (Бо ин сухан) Юсуфро гуфтанду уро хостанд ва ин он масал аст, ки гуянд: Узруху ашал.чу мин чурмихи - Узраш аз гунох,(аш) бадтар аст»(8,3,150).

5. Лайса-л-хабару ка-л-муоина.

Масали мазкур аз амсоли соир байни арабу а^ам буда, мо форсизабонон ба сурати - Шунидан кай бувад монанди дидан аз он ёд менамоем. Ин масал дар тафосири кух,ан нстифодан фаровон дорад.

Дар тафсири «То^у-т-таро^нм»35 аз ин масал ба чунин шева истифода сурат шрифта: «Худой азза ва чалла итоб карду гуфт: «Авалам туъмин»36- Имон наовардай ба циёмат, ки он мурдагонро

— 28 - НОМАИ донишгох J)

зинда боз кунам? Гуфт: Ope, имон андар овардаам, валекин « Лайса-л-хабару ка-л-муоина»(10,1,308).

Ин масал дар «Тафснрн Сурободй» чунин корбурд ёфта: «Фазли му ь^изаи Мустафо алайх,иссалом бар муъчизоти соири анбнё яке бад-он аст, ки муъ^изоти дигар иайгамбарон мухтас бад-он гурух, буд, ки мушох,иди он буданд. Онх,о ки аз пас омаданд, ба ривоят бндоннстандй, ки цалби асо х,айя бувад ва хуручи noiyi аз сахра буваду эх,ёи мавто ва лайса-л-хабару ка-л-муоииа. Аммо муъчизаи Мустафо, чун Куръон мухтас нест бад-он гурух,, ки дар вакди Мустафо буданд, ло бал х,ар ки то ба циёмат бошад ва К,уръонро мешунавад, мушох,иди эъ^ози он бошад»(6,1,646).

Майбудй дар «Кашфу-л-асрор» чунин оварда: «.. .Дигар Чавоб он аст, ки то рисолат ки гузорад аз мушох,идаву назар гузорад, на аз самоу хабар: Фалайса-л-хабару ка-л-муоина. Чун сифат кунад найми бих,инп рову азоби д^захро, гуяд дидам, наг^яд шунидам.. .»(4,5,482). Майбудй дар тафсири ояти 260-уми сураи Базара низ ин масалро овардааст.

6. ан-Носу аъдоу мо чах.илах.у37.

«Он гах, Хяк, таоло бознамуд, ки эшон чаро такзиб карданд ин китобро. Гуфт: Барои он ки надонистанд ба дуруг доштанд. Ва дар масал гуфтаанд:- «ан-Носу аъдоу мо чахилаху»(8.3.25).

7. Саммин калбака яъкулука38.

«Ибни Аббос гуфт: Ин оят дар шаъни Умари Хаттоб фуру омад, дар газон Бани M устал и rç буданду лашкари ислом ба сари чох,е фуруд омад, ки онро Мурайсиъ39 мегуфтанд. Абдуллох,и Убай, ки сари мупофикоп буд, гуломи худ ба талаби об фиристод, дер боз омад. Абдуллох, гуфт: Чй сабаб буд, ки бар сари чох, дароз бимондй ва дер омадй? I "улом гуфт: Аз он дер омадам, ки гуломи Умари Хаттоб бар сари чох, нишаста буд, то цирбах,ои40 Пайгамбар пур кард ва к,ирбах,ои Абубакру цирбах,ои мавлои хеш. Абдуллох,и муиофиц гуфт: Масали мо бо ин цавм чуион аст, ки гуфтаанд: - Саммин калбака яъкулука»(4.9Л24).

8. Кафо ли-л-муь^ассири х,аёу явму-л-лико41.

«Юсуф эшонро бар мацоми хи^лу ташвир дид, донист, ки эшонро он хи1щ дар он мацом уцубаге саъб аст ва цад к,иля фи-л-масал: «Кафо ли-л-мукассири хаёу явму-л-лико» (4,5,127).

9. ал-Маръу биибни ъамми-с-суи маъхуз42.

Сурободй навишта: « Савол: Он гурух,, ки Худой таоло эшонро ин таъйир кард, пайгамбаронро кай куштанд? Ч,авоб гуем: Х,арчанд ки ин i урух, пайгамбаронро накушта буданд, лекин чун тавалло бад-он аслоф доштанд, ки пайгамбаронро мекуштанд, пас ин таъйир зшонро дуруст омад, ки:- ал-Маръу биибни ъамми-с-суи маъхуз»(6.1.98-99).

10. Ъало к,адри азуш-л-ъазми таъти-л-ъазоим43.

« Ин аст сирри он оят, ки гуфт:-«ар-Ричолу цаввомуна ъала-н-нисои»44. Мардонро бар заной афзунй дод, ки бори х,ама бар эшон аст, аз он ки камоли цуввату шарафи х,иммат эшонрост ва бор ба к^дри цувват кашанд ё ба фщри химмат:- Ъало кадри ахли-л-ъазми таъти-л-ъазоим»(4.2.498).

11. ал-Илму юътй ва ин юбтй44.

«Гуфтаанд ки:- Юсуфро ду чиз буд бар камол: Яке х,усни хиль;ат, дигар илму фитнат. Хусни хилца чамоли сурат аст ва илму фитнат камоли маънй. Пас Раббулиззат тацдир чунон кард, ки рамоли вай сабаби бало гашту илми вай сабаби на^от, то оламиён бидонанд, ки илми неку, бех, аз сурати неку. Ва к; ад к,иля фи-л-масали-с-соир: ал-Илму юътй ва ин юбтй(3,5,81).

Х,амин гуна метавон бо дик^мти бештар аз дили тафосири кух,ани форсй амсоли фаровони форсиву арабиро ба даст овард. Умедворем, ки i ава^ЧУ^и ахди гах,к,и к, бар ин i урух,и сарчашмах,о бо баробари ошкорсозии намунах,ои дигаре аз амсол ба кашфи иукоти мухталифи адабй расида, бар равняли адабиётшиносии то^ик хох,анд афзуд.

Тавзе^у таълицот:

1. Х,уд; 81

2. Моида; 99

3. Муддассир; 38

4. Анъом; 67

5. Муъминун; 53, Рум; 32

6. Бак;ара;68

7. Фурк;он;67

8. Исро;29

9. Исро;110

10. Юнус;39

— 30 НОМАИ донишгох )

11. Ах,к;оф;11

12. Тавба;74

13. Бак;ара;260

14. Нисо;100

15. Нисо;123

16. Фурк;он;42

17. Юсуф;64

18. Х,амин гуна дар идома маншаи чандин масали дигар Мавроди гуфтугу к;арор гирифта, ки алоцамандон худ ба боби «Амсол-ул-к;уръон»-и китоби мазкури Ч,. Суютй муродиа фармоянд.

19. «Кашф-ул-асрор»-и Абулфазли Майбудй аз мумтозтарин тафосири кух,ани К,уръони мадид буда, муаллиф дар соли 520 х,.к;./1126 м. ба тахрири он шуруъ намудааст. Майбудй «Кашф-ул-асрор»-и худро бар мабнои тафсири мухтасари Хода Абдуллох,и Ансорй ба к;алам овардааст. Дар ин китоб оёти К,уръон дар се бахш тардумаву тафсир ёфтаанд. Дар бахши аввал порае аз оёт интихоб гардвда, танх,о тардума пазируфтаанд. Ин бахш аз нигох,и лугавй хеле пурмоя буда, нафистарин калимаву таркибхри ноби форсиро дар дили хеш гундонидааст. Дар бахши дувум пораи дар бахши аввал тардума гардида, бар асоси цавоиди илми тафсирнигорй тафсир меёбад. Дар бахши саввум х,амин гурух,и оёт аз нигох,и ах,ли ирфон бар машраби суфиён таъвил мепазирад. Ин тафсир ба кушиши Алиасгари Х,икмат аз суи «Интишороти Амири Кабир» дар дах, мудаллад ба табъ расодааст.

20. баширу назир - муждарасон ва бимдих,анда аз хашми илох,й. Х,ар ду аз сифатх,ои Расулуллох, (с) аст, ки Худованд дар чандин оёт онх,оро дар шаъни эшон баён доштааст. Чун Базара; 119, Сабаъ; 28, Фотир; 24 ва Fafipa.

21. золл асту Fa6ñ - гумрох, асту бехирад

22. Абулфутух,и Розй аз донишмандони номвари асри Ч,П м- аст Тафсири «Равзат-ул-динон»-и у дар нимаи авали асри мазкур навишта шуда, ба тасх,ех,и чандин донишманд дар бист дилд борх,о нашр гардидааст.

23. Яъне: Он гуна ки Худой таоло гуфта: «Дуст доштанд, ки чунонки куфр варзиданд, куфр биварзед» (Нисо; 89).

24. Абубакр Атик; ибни Мух,аммад Х.иравин Сурободй (мут.494 х,.к;./ 1100 м.) муаллифи тафсирест, ки худ бар он унвони «Тафсир-ут-тафосир»-ро баргузидааст. Тафсири мазкур бештар бо номи «Тафсири Сурободй» маъруф буда, савумин тафсирномаи форсии кух,ан аз нигох,и таърихи китобат ва домеийят мебошад.

25. Тар думай ояти 245-уми сураи Базара

26. Тар дума: «(Бахше аз ин ганиматх,о) барон мух,одирини сах,оба аст»(Х,ашр;8).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

27. Тардума: «(К,исме аз ин бахштшх,о) барон фуцарое аст, ки дар рох,и Аллох, гирифтор мондаанд»(Бак;ара;273).

28. Яъне: Бехдарини иайгамбарону фиристодагон

29. Яъне: «Ва кин накашиданд» (Тавба;74) - (яъне) Мух,аммадро сарзаниш нанамуданд ва аз у чизеро ки душманиро ба бор оварад надиданд «магар нас аз ин ки Аллох,у расулаш аз фазли худ ононро бениёз сохтанд» (Тавба;74) - онон иеш аз расидани Расулуллох, (с) (бар Мадина) дар тангризк;й мезистанд, дое намерафтанду аз FaHiiMaT х,ук;ук;е намеёфтанд. Аммо лах,зае ки Расулуллох, (с) суи онон биёмад аз (баракати моли) ганимат бойу бениёз гардиданд.

30. Яъне: Ба ростй ки бузург ба василаи хурду фурутар аз худ огох, сохта мешавад.

31. Тардума: «Эй мурчагон, ба хонах,оятон дароед»(Намл;18).

32. Тардума: «Субхдох, якмох,а рох, барад ва шомгох, якмох,а рох,»(Сабаъ:12).

33. Яъне: Касе ки аз нигоху дидан мах,рум сохта шуд, бо хабару iiafiFOM низ тасалливу оромиш меёбад.

34. Тардумаи ояти 77-уми сураи Юсуф, ки гуфтори бародарони Юсуфро х,икоят мекунад.

35. Тафсири «Тод-ут-тароднм» таълифи Абулмузаффар Шох,иур ибни Тох,нри Исфароинй буда, дар байни солх,ои 451-471 х,.к;./1059-1078 м. навишта шудааст.«Тод-ут-тародим» дувумин тафсири таърихдор ва домеу кух,ани К,уръони мадид ба забони форси мебошад. Матни комили тафсир дар шаш мудаллад тасх,ех, ёфта, алх,ол се дилди он аз суи «Нашри мероси мактуб» ба чои расидааст.

36. Тардума: «Оё имон наоврдай»(Бак;ара:260).

37. Яъне: Мардум душмани чизеанд, ки аз он бехабаранд.

38. Яъне: Сагатро бииарвар, то худатро бигирад.

39. Ёк;ут навишта: Мурайсиъ исми чох,е аст дар нох,ияи К,удайд, ки Расулуллох,(с) ба он соли шашум (барон газот) суи Бани Мусталик; рафта буданд(5,5,118).

40. к;ирбах,о- ба маънии зарфи об аст

41. Яъне: Бар шахси кутох,иву хато намуда, шармсорй дар рузи мулок;от кофист.

42. Яъне: Мард ба сабаби дустй бо амузодаи бадкор боздошту мудозот мегардад.

43. Яъне: Сахтиву вазннних,о ба к;адри азму иродаи ах,ли он хох,ад расид.

— 32 -( НОМАИ донишгох >

44. Яъне: Х,амоно дар масали машх,уру маъмул гуфта шуда: Илм (давлату иззат) мебахшад, х,арчанд дер х,ам кунад.

ПАЙНАВИШТ

1. Донишномаи К,уръон ва куръонпажУхД Иборат аз ду ^илд.Ба кушиши Б. Хуррамшох,й.-Тех,рон: Дустон-Нох,ид, 1377

2. Ёк;ути Хомавй Муъ^ам-ул-булдон.- Бейрут: Дору Содир, 1995, ч-5

3. ал-К1уръону-л-карим.Мусх,афу-л-мадинати-л- мунаввара,1421

4. Майбудй А. Кашф-ул-асрор. Иборат аз дах, ^илд.Тасх,ех,и А.Х,икмат.-Тех,рон: Амири Кабир, 1376

5. Суютй, Ч,алолуддин Абдуррах,мон ал-Итк;он фй улуми-л-к;уръон. Тарчумаи форсй ба цалами Сайидмах,мадй Х.оирии К,азвинй. ч-2 -Тех,рон: Иитишороти Амири Кабир, 1384

6. Тафсири Сурободй. Ба кушиши С. Серчонй.-Тех,рон:Фарх,анги нашри нав,1381

7. Хумой Ч,. Фунуни балогат ва санооти адабй.- Тех,рон: Нашри Хумо,1374

8. Ч,омеъ-ут-тафосир(ВУВ- Мавсуъатун цуръонийятун мутааддидат-ул-васоит). - Тех,рон, Ширкати Нур,1390, бахши «Равзу-л-^инон»- и Абулфут^х,и Розй

9. Шамси К,айси Розй. ал-Муъ^ам.Тасх,ех,и Аллома К,азвинй.-Тех,рон: Иитишороти Заввор, 1387

10. Шох,фури Исфах,онй. Тафсири «Т04 - ут - таро^им». Тасх,ех,и Н. М. Х,иравй ва А. Илох,ии Хуросонй.- Тех,рон: Нашри мероси мактуб, 1374, се ^илди аввал

Пословицы в старых персидских тафсирах Ф. Насриддинов

Ключевые слова: письменные памятники, комментарии Корана, художественные средства выражения, пословицы

Статья посвящена проблеме использования пословиц в средневековых комментариях Корана. На основе богатого фактического материала автор убедительно доказывает, что в средневековых комментариях священной книги сохранились многочисленные

персидские и арабские пословицы, извлечение и анализ которых имеет очень важное значение в решении некоторых проблем фразеологии, в том числе исторической фразеологии.

Proverbs in Old Persian Tafsirs F. Nasriddinov

Key words: written monuments, commentaries to the Koran, imaginative devices of expression, proverbs

The article dwells on the problem of proverbs usage in mediaeval commentaries to the Koran. Proceeding from the rich factual material, the author proves convincingly that in mediaeval commentaries to the sacred books there preser\>ed numerous Persian and Arabic proverbs whose extraction and analysis are of a very great importance in a solution of some issues of phraseology, the historical one inclusive.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.