Научная статья на тему 'PROMIMEMT OREIENTALIS AND DISTINGUISED HISTORIAN'

PROMIMEMT OREIENTALIS AND DISTINGUISED HISTORIAN Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
30
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАДЖИКСКИЙ ВОСТОКОВЕД / ИНСТИТУТ ВОСТОКОВЕДЕНИЯ ТАДЖИКИСТАНА / ШАШМАКОМ / ПАНДЖАКЕНТ / АКАДЕМИК МАРР / АБУАБДУЛЛО РУДАКИ / ПОСЛОВИЦА

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Ахмадов Фаррух

В статье в сжатой форме делается попытка проанализировать жизнь и деятельность известного таджикского учёного Абдулгани Мирзоева. Он был не только востоковедом с мировым именем, также в области исторической науки он создал капитальные научные труды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЗНАМЕНИТЫЙ ВОСТОКОВЕД И ИЗВЕСТНЫЙ ИСТОРИК

In this article, in condensed form,the author trying to analyze life and activity of the famous tajik scientist Abdulghani Mirzoev. In this article is describing his services to country and the awards by which he was awarded.

Текст научной работы на тему «PROMIMEMT OREIENTALIS AND DISTINGUISED HISTORIAN»

школы, избивали и даже убивали учениц и учителей, угрожали дехканам репрессиями в случае, если они не перестанут посылать своих детей в советские школы. Поэтому новое правительство проводили в этом отношении очень гибкую политику. При этом учитывались веками складывавшиеся в быту обычаи и традиции. Девочек будут обучать женщины. Организовывались специальные женские школы и курсы по подготовке женщин - учителей.

Литература:

1. Арипов М. (Орифи). Из истории педагогической мысли таджикского народа. Часть 2, издательство «Ирфон», Душанбе, 1965 г. 190 с.

2. Материалы но истории КП Таджикистана, Вып.2, Душанбе, 1917, стр. 128.

3. Мухторов А. Дилшод и её место в истории общественной мысли таджикского народа XIX и начало XX вв. Душанбе, «Дониш»,1969, с. 105.

4. Народное образование в СССР, Сб. док. 1917- 1973г М.1974, с.134

5. Обидов И.О. История развития народного образования в Таджикистане (1917-1967 гг.). Душанбе, «Ирфон»,1968, стр. 30.

6. Обидова М.И. Становление и развитие народного образования в северных районах Таджикистана (1917-1929). Душанбе, 2004.

7. Раджабова З. Некоторые страницы культурной жизни Советского Таджикистана, Душанбе, 1964, стр. 15.

8. Рахмон Э. Мать источник жизни. (Выступление президента РТ Э.Рахмона по случаю дня матери. Душанбе, 06 марта 2012.) Душанбе, «Шучоиён», 2013, стр. 279.

9. Советский Таджикистан за 50 лет, сборник статистических материалов, Душанбе, «Ирфон», 1975, стр. 15.

ИСТОРИЯ ОБРАЗОВАНИЯ ЖЕНЩИН ДО НАЧАЛА XX ВЕКА

Автор статьи на основе архивных материалов показывает насколько таджикская женщина, была угнетенной и бесправной в обществе и семье, как общество повлияло на уровень её образованности, и пробивала путь к свету. Дается краткая информация о состоянии учебных заведений для девушек и женщин, которые открывались в некоторых регионах Туркестана в конце XIX и в начале XX веков.

Ключевые слова: бесправие и угнетение женщин, женское образование, женские школы, стремление, религиозные школы, обучение девочек местной национальности.

HISTORY OF FORMATION OF WOMEN TO THE XX-TH CENTURY BEGINNING

The author of article on the basis of archival materials shows how much Tajik woman, was oppressed both deprived of civil rights in a society and a family as the society has affected level of its erudition, and opened the way to light. The brief information on a condition of educational institutions for girls and women who opened in some regions of Turkestan in the end of XIX and in the beginning of the XX-th centuries is given.

Keywords: lawlessness and oppression of women, female formation, female schools , aspiration, religious schools, training of girls of a local nationality.

Сведение об авторе: Обидова М.И., докторант кафедры дошкольного образования Таджикского государственного педагогического университета имени С.Айни, е-mail: munira64_64 @ mail.ru

About author: Obidova M.I., dortoral candidate of the chair of the preschool education, Тajik State Pedagogical University named after S.Aini, е-mail: munira64_64 @ mail.ru

ШАРЦШИНОСИ НОМДОР ВА ТАЪРИХНИГОРИ НУКТАСАН^

Ахмадов Ф.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Академик Абдулганй Мирзоев яке аз олимони шаркшиноси точик буда, дар заминаи илмх,ои таърих, адабиёт, забон, таърихи адабиёт, адабиёти шифохй, зарбулмасал^о, х,икояву ривоятх,о осори зиёде таълиф кардааст. Абдулганй Мирзоев 22 ноябри соли 1908 дар шах,ри Китоби РСС Узбекистан дар оилаи мирзои (муншй) касбй таваллуд ёфта, давраи чавонй ва тах,сили мактаби миёнаашро дар хдмин чо мегузаронад. Падари у Мирзо Мухдммад (1865-1928), ки шахси бо илм буд, касби мирзой ва хаттотй дошта, бухороиасл буд. Модари Абдулганй, Офтоб (1881-1959), зани фозилаи хушсаводи буд, ки мактабдорй карда, ба бача^ои хурдсол ва

духтарони махаллаи худ аз "Х,афтяк" ва ашъори Х,офиз, Ч,омй, ва Бедил дарс мегуфт. У бисёр мехост фарзандонаш донишманд шаванд. Бинобар хамин ба кудаконаш Миралй, Абдулганй ва духтараш Муттасил савод меомузонд [1, с. 8].

Фаъолияти мехнатии Абулганй Мирзоев аз сини 16-солагй огоз мегардад. Азбаски дар он айём мамлакати шуравй ба одамони босаводу сохибмаълумот эхтиёчи зиёд дошт, бинобар ин А.Мирзоев хангоми дар мактаби миёна тахсил намуданаш ба кор дар ташкилотхои махаллии Хркимияти Советй чалб карда мешавад. У солхои 1926-28 дар вазифахои гуногуни маъмурй ва советй (котиби комичроияи кенти Ч,индараи вилояти ^ашкадарё, мудири шуъбаи умумии комичроияи райони Шахрисабз) кор карда, дар айни замон бо рузномаи узбекии "Камбагал-дехкон" ва нахустин рузномаи точикии "Овози точик" хамкорй намуда, доир ба масъалахои гуногуни мухими он замон як силсила хабару очеркхо бо тахаллусхои Шахдй, Гулханй ва Абдулганй ба табъ мерасонад. Соли 1928 А. Мирзоев бо тавсияи идораи "Овози точик" ба Точикистон ба сифати намояндаи ин рузнома омада, дар котиботи Президиуми Комичроияи Марказии Точикистон ва баътар дар идораи рузномаи "Бедории точик" ("Точикистони Сурх") ба сифати мудири шуъба кор мекунад. Соли 1933 Комисарияти халкии маорифи РСС Точикистон лаёкату рагбати А. Мирзоевро ба фарогирии илму дониш ба эътибор гирифта, уро барои идомаи тахсил ба Донишгохи давлатии Ленинград мефиристад, ки онро соли 1939 бо ихтисоси филолог-эроншинос хатм намуда, ба Точикистон бармегардад ва дар Институти омузгории шахри Душанбе аз таърихи забони точикй ва забоншиносии умумй дарс медихад. Фаъолияти илмии А. Мирзоев хануз аз замони донишчуияш огоз шуда буд. У дар он давра ба кори тахкикотй, махсусан забоншиносй иштиёк зохир намуда теъдоди зиёде аз маколахояш, аз чумла "Дар атрофии палеонтологияи забон", "Фаркхои семантикии суффикси "ак", "Семантикаи функсиявии академик Марр" ва "Духтархона чист?" ба нашр мерасанд. Ин тахкикотхои шогирдонаи А. Мирзоев таваччухи эроншиносони номии шуравй А.А. Фрейман, Е.Э. Бертелс, махсусан донандаи машхури таърихи забону адабиёти точик устод С. Айниро ба худ чалб сохтаанд, ки баъзе аз онхо аз чумла "Духтархона чист?" махз бо тавсия ва дар зери тахрири С.Айнй ба табъ расидааст. Дар солхои 1942-1945 муваккатан фаъолияти илмй ва педагогии А.М. Мирзоев катъ мегардад ва у дар ин давра дар сафоратхонаи СССР дар Эрон ва вазорати корхои хоричии РССТ кор мекунад [2, с. 12]. Пас аз анчоми чанг А.Мирзоев ба Институти таърих, забон ва адабиёти Филиали Точикистонии АИ СССР ба кор омада, тамоми фаъолияти минбаъдаи худро ба корхои илмию ташкилй ва тарбияи чавонон мебахшад. У 31соли умри бобаракати худро дар ин даргох мегузаронад.

А. Мирзоев соли 1948 дар Точикистон рисолаи илмии худро дар мавзуи зиндагй ва осори Сайидои Насафй ва соли 1957 бошад рисолаи докториашро, ки пиромуни рузгору осори К. Биной ихтисос ёфта буд, дар институти шаркшиносии шахри Масква химоя мекунад.

Соли 1948 бо сардории олими бузурги советии рус А. Ю. Якубовский дар Панчакент кофтукови бостоншиносй шуруъ мешавад, ки то имруз онро шогирдонаш идома медиханд. Соли 1949 Мирзоев ба Панчакент рафта, дар он чо базаи бостоншиносиро ташкил медихад. Бозёфтхои бостонии Панчакент акнун на танхо толори осорхонахои Точикистон, инчунин эрмитажи Ленинградро низ зеб медиханд.

Осори илмии боарзише, мисли, "Таърихи мухтасари халки точик"-и Б. Гафуров, "Шашмаком" [ч. 1,2] , "Мирзо Абдулкодири Бедил"-и С. Айнй, "Зайниддин Восифй"-и А.Н. Болдирев, "Эчодиёти дахонакии ахолии Кулоб"-и А. Амонов, якчанд асари З.Ш. Рачабов ва гайрахо зери тахрири у ба табъ мерасанд. У дар солхои 1958-1960 вазифаи мудири кафедраи шаркшиносии Донишгохи давлатии Точикистонро низ ба ухда дошт. Солхои 1958-1976, ки давраи авчи камолоти эчодии А. Мирзоев мебошад, мувофики талаботи айём доираи фаъолияти илмии у боз хам васеътар мегардад. Осори пажухдшии вай бештар диккати ховаршиносони хоричиро ба худ чалб сохта, ба сатхи умумичахонй мебароянд. Дар натичаи захматхои зиёди илмй А. Мирзоев осори бештари А. Рудакиро пайдо карда, рочеъ ба шоирон К.Биной, С. Насафй, М. Бухорой ва М. Самаркандй рисолахои бунёдй менависад. Ба хусус дар рисолае, ки ба рузгору осори Камолиддин Биной бахшида шудааст, мухаккик замони бугранчи садаи XVI-ро ба пажухдш гирифта, ходисахои сиёсии охири садаи XV ва ибтидои садаи XVI мунсифона арзёбй мекунад. Ин замон мусодиф аст ба хучуми кабилахои узбаки Дашт-и ^ипчок ба Мовароуннахру Хуросон ва ишголи ин сарзаминхо аз чониби онхо. Дар баёни савонехи холи К.Биной академик А.Мирзоев тавъам ба тавсифи мушкилоти сиёсие, ки узбакони Шайбонй дар Мовароуннахр халк карда буданд, мепардозад. Дар ин чо мухаккик бештар чун муаррих чилва мекунад ва бидуни шак ба назар мерасад, ки ин олим ба ходихои таърихии он замон низ тасаллут доштааст.

Аз соли 1960 сар карда, академик А.Мирзоев дар аксарияти конгрессхо, конференсияхои байналмилалии шаркшиносону эроншиносон ва хамоишхои гуногуни илмии чахонй, аз чумла

дар Фаронса, Олмон, Эрон, Хиндустон хамчун намояндаи Иттиходи Шуравй ширкат варзида, бо маърузахои пурмазмуни худ шарафи илми точикро баланд мебардошт.

Дар ин давра рисолахои у "Абуабдулло Рудакй" ва "Абуисхок" дар Эрон ва "Нусхаи зебои Чдхонгир" ва "Хотироти Мутрибй" дар Покистон нашр шуда, дар мачаллахои Эрон, Авгонистон, Хиндустон, Покистон ва Чехословакия як силсила маколахои илмии у ба табъ расидаанд. Аз ин чихат, метавон гуфт, ки илми ховаршиносии шуравии точик махз тавассути пажухишхои А.М. Мирзоев ба сатхи чахонй баромадааст.

А.Мирзоев матни интикодии "Таърихча"-и А. Дониш, ашъори мунтахаби Сайидо ва Биноиро ба чоп хозир сохта, дар кори ба чоп омода намудани намунахои ашъори Рудакй ва муосирони у фаъолона ширкат варзидааст. Ба нашр хозир сохтани матни мукаммали "Шохнома", осори Ч,омй, Амир Хусрав, Хофиз, ^ассоб ва гайрахо бошанд, дар тахти рохбарии хирадмандонаи вай сурат гирифтаанд. Дар замони рохбарии А. Мирзоев теъдоди осори каламй (дастнависхо) дар ганчинаи дастнависхо ба 5200 чилд ва китобхои чопи сангии камёфт ба 5500 чилд расид, ки онхо ба забонхои точикй, форсй, арабй, узбекй, озарй, туркманй, пашту ва гайра мебошанд.

А. Мирзоев аз соли 1941 сар карда ба тахияи китобхои дарсии адабиёт, хрестоматияхо, синтаксиси забони точикй барои мактабхои миёна ва дастурхои ёрирасон барои муаллимони адабиёт машгул мегардад. Баъзе китобхои дарсии у то кунун дар мактабхои миёна таълим дода мешаванд.

Хулоса устод А. Мирзоев рочеъ ба сохахои мухталифи илм, чун таърих, фалсафа, таърихи адабиёти форсу точик, назарияи адабиёт, нусхашиносй, матншиносй, адабиёти шифохй, мусикй ва робитахои адабии халки точик бо мардуми мамолики гуногуни хамсоя беш аз 300 тахкикоту маколахо таълиф намуда, ба ин восита дар рохи омузиши чанбахои гуногуни улуми инсонй хидмати бузург анчом додааст. Ч,ихати нихоят мухим ва кобили диккати тахкикотхои А. Мирзоев ин характери хамачониба (комплексй) доштани онхо мебошад, ки дар онхо масъалахои гуногун дар алокамандй амик тадкик карда мешаванд. А. Мирзоев дар охирхои зиндагиаш ба беморияш нигох накарда, доир ба А. Дониш ба навиштани тахкикоте огоз мекунад, ки мутаассифона, барояш факат таълифи чанд боби он муяссар мегардад. Хукумати Шуравй хидматхои пурарзиши доктори улуми филология, академик А. Мирзоевро ба эътибор гирифта, уро бо чандин ифтихорномахои Президиуми Советии Олии РСС Точикистон, ду ордени "Нишони фахрй", се ордени "Байраки Сурхи Мехнат", медалхо, чоизахои ба номи Абуалй ибни Сино дар сохаи илм ва бо унвони ифтихории Ходими Хизматнишондодаи илми РСС Точикистон ва РСС Узбекистан сарфароз гардидааст. У чахор дафъа вакили мардумии Шурои Олии РСС Точикистон интихоб шудааст. Академик Абдулганй Мирзоев 16-августи соли 1976 аз олам дар гузашт [3, с. 24].

Адабиёт:

1. Аълохон Афсахзод. Академик Абдулганй Мирзоев. - Душанбе: Ирфон, 1985.

2. Ёдномаи Академик Абдулганй Мирзоев. - Душанбе, 2008.

3. Шаркшиносии Точик (1958-2008). - Душанбе: Маориф ва фарханг, 2009.

ЗНАМЕНИТЫЙ ВОСТОКОВЕД И ИЗВЕСТНЫЙ ИСТОРИК

В статье в сжатой форме делается попытка проанализировать жизнь и деятельность известного таджикского учёного Абдулгани Мирзоева. Он был не только востоковедом с мировым именем, также в области исторической науки он создал капитальные научные труды.

Ключевые слова: Абдулгани Мирзоев, Таджикский востоковед, Институт Востоковедения Таджикистана, Шашмаком, Панджакент, Академик Марр, Абуабдулло Рудаки, пословица.

PROMIMEMT OREIENTALIS AND DISTINGUISED HISTORIAN

In this article, in condensed form,the author trying to analyze life and activity of the famous tajik scientist Abdulghani Mirzoev. In this article is describing his services to country and the awards by which he was awarded.

Keywords: Abdulghani Mirzoev, Tajik orientalist, Orientalist institute, Tajikistan, Shashmaqom, Panjakent, Academic Marr, Abuabdullo Rudaki, proverb.

Сведения об авторе: Ахмадов Фаррух, аспирант второго года обучения Таджикского государственного педогогического университета имени С. Айнй, e-mail: al-dak-95@mail.ru

About author: Ahmadov Farrukh, second year postgraduate student, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, e-mail: al-dak-95@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.