CC BY
5
Received: 30 January 2022 / Accepted: 10 April 2022 / Published online: 30 April 2022
DOI 10.34689/SH.2022.24.2.022 ЭОЖ 578.827
ПРОФИЛАКТИКАЛЫК ЕГУЛЕРДЩ ¥ЛТТЫК КУНТ1ЗБЕС1НЕ АДАМНЫН ПАПИЛЛОМАВИРУСЫНАН ТУЫНДАГАН АУРУЛАРГА КАРСЫ ВАКЦИНАЦИЯНЫ ЕНГ1ЗУГЕ ХАЛЫКТЫН ДАЙЫНДЫГЫН ТАЛДАУ: ЭДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
Мамыр С. Торебекова1, Асель Ж. Байбусинова1, Ербол М. Смаил1, Бакыткуль Ж. Токтабаева1, Жанар М. Жуманбаева1
КеАК «Семей медицина университет», Семей к., Казахстан Республикасы.
ТYЙiндеме
Kipicne: Адам папилломавирусына (HPV) карсы вакцинация - бул жалпы халык арасында HPV инфекциясыныч жиiлiгiн темендету аркылы жатыр мойны обырыныч алдын-алудыч Heri3ri денсаулык сактау стратегиясы. HPV жаhандык ауыртпалыгыныч кеп белИ (шамамен 85%) дамушы елдерде шогырланган, онда 8йелдердегi барлык катерлi iсiктердiи шамамен 12% курайды. Скринингтен баска, ол бYкiл 8лемде жатыр мойны обырыныч ауыртпалыгын ед8уiр темендетудщ куатты куралын усынады. Вакцинация мен скринингтщ акылга конымды YЙлесiмi вакцинацияланган популяцияларда жатыр мойны обырыныч таралуын азайтуга кемектеседi. Вакцина 8йелдерде аногенитальды трактУч катерлi iсiктерiнен жан-жакты коргауды усынатын вульваныч, кынаптыч ж8не анальды каналдыч катерлi iсiктерiне карсы ете тиiмдi болып саналады.^р кептеген елдердiч нарыктарында HPV-ке карсы екi вакцина бар - ею валенттi ж8не терт валенттi. Екi вакцина да 16 ж8не 18 типтi вирустарды жуктырудыч алдын алуда ете тшмд^ бул бYкiл 8лемде жатыр мойны обырыныч 70%-ына 8келедi. Бiрнеше континенттерде жYргiзiлген клиникалык сынактар мен фкеуден кейiнгi алгашкы бакылау деректерi ею вакцинаныч да кауiпсiздiгiн керсетедi. Кептеген елдерде HPV-тен иммунизацияга оч байланысы бар бастапкы максатты топ-9 жастан 14 жаска дейiнгi жасеспiрiм кыздар. Екi вакцина Yшiн вакцинация кунпзбеа вакцина алушыныч жасына байланысты.
Максаты: ^азакстан Республикасында ж8не 8лемде адам папилломавирусына карсы вакцинацияны уйымдастыруды зерттеу.
1здеу стратегиясы: Дереккездер келес дереккорларда iздестiрiлдi: Pubmed, Scopus, Ebscohost, Medline, The Corrane Library, Cyberlininka, Google Academy. 1здеу теречдИ 10 жыл болды: 2011 жылдан 2021 жылга дейiн. посылу критерийлерi: Yлкен популяцияларда жYргiзiлген рандомизацияланган ж8не когорттык зерттеулердiч есептерi; мета-талдаулар ж8не жYЙелi шолулар; агылшын ж8не орыс тiлдерiндегi макалалар, толы к м8т^ макалалар, тегiн толы к м8тiндi макалалар. Алып тастау критерийлерi мыналар болды: жекелеген жавдайлар мен ютер катарын сипаттайтын макалалар; макалалар, д8лелдемелiк базасы жок материалдар, баяндамалардыч кыскаша мазмуны, тезистер мен газет макалалары. Осы такырып бойынша 138 макала табылды, оныч iшiнде 52 макала енпзтген.
Нэтижелер: Эдебиеттi шолу адамныч парилома вирусыныч 8йелдерде де, ерлерде де мYгедектiкке ж8не елiмге 8келетiн кептеген аурулармен байланысты екеын керсеттi; HPV-ге карсы вакцинация оны улттык бавдарламаларына енгiзген барлык елдерде оныч тшмдтт мен кауiпсiздiгiн растады;
Корытынды: Адам папилломавирусына карсы вакцинациямен камтуды арттыру Yшiн кешендi т8сiл кажет. Вакцинацияны ч максатты аудиториясы ретiнде жасеспiрiмдер, ата-аналар ж8не медицина кызметкерлерi арасында хабардарлыкты арттыру мачызды.
Нег'1зг'1 свздер: адам папилломавирусы, адам папилломавирусына к,арсы вакцинация.
Abstract
ANALYSIS OF THE POPULATION'S READINESS TO INCLUDE VACCINATION AGAINST DISEASES CAUSED BY THE HUMAN PAPILLOMAVIRUS IN THE NATIONAL CALENDAR OF PREVENTIVE VACCINATIONS: LITERATURE REVIEW
Mamyr S. Torebekova1, Assel Zh. Baibussinova1, Yerbol M. Smail1, Bakytkul' Zh. Toktabaeva1, Zhanar M. Zhumanbayeva1
NCJSC «Semey Medical University», Semey city, the Republic of Kazakhstan.
Introduction: Vaccination against human papillomavirus (HPV) is a major public health strategy for cervical cancer prevention by reducing the incidence of HPV infection in the general population. In addition to screening, it offers a powerful tool to significantly reduce the global burden of cervical cancer. A judicious combination of vaccination and screening can potentially eliminate cervical cancer in vaccinated populations. The vaccine is highly effective against high-grade precursors of vulvar, vaginal and anal cancers in women, offering comprehensive protection against malignant tumors of the anogenital tract in women. There are now two HPV vaccines available in the markets of many countries - bivalent and tetravalent. Both
vaccines are highly effective in preventing infection with viruses types 16 and 18, which together account for 70% of cervical cancers worldwide. Clinical trials and primary post-marketing surveillance data from several continents demonstrate the safety of both vaccines. In most countries, the primary target group with a positive HPV immunization response is adolescent girls between the ages of 9 and 14. The immunization schedule for both vaccines depends on the age of the vaccine recipient.
Objective: to study the organization of vaccination against human papillomavirus in the Republic of Kazakhstan and in the world.
Search strategy: The sources were searched in the following databases: Pubmed, Scopus, Ebscohost, Medline, The Corrane Library, Cyberlininka, Google Academy. The search depth was 10 years: from 2011 to 2021. Inclusion criteria were: reports of randomized and cohort studies conducted on large populations; meta-analyses and systematic reviews; articles in English and Russian, full-text articles, full-text articles with free access. The exclusion criteria were: articles describing single cases and series of cases; articles, materials that do not have an evidence base, summaries of reports, abstracts and newspaper articles. 138 articles were found on this topic, of which 52 articles were included.
Results: A literature review showed that human parilloma virus is associated with a large number of diseases leading to disability and mortality in both women and men; vaccination against HPV has confirmed its effectiveness and safety in all countries that have included it in their National Programs;
Conclusions: An integrated approach is needed to increase vaccination coverage against human papillomavirus. It is important to raise awareness among adolescents, parents and healthcare providers as target audiences for vaccination.
Key words: human papillomavirus, vaccination against human papillomavirus.
Резюме
АНАЛИЗ ГОТОВНОСТИ НАСЕЛЕНИЯ К ВКЛЮЧЕНИЮ ВАКЦИНАЦИИ ПРОТИВ ЗАБОЛЕВАНИЙ, ВЫЗВАННЫХ ВИРУСОМ ПАПИЛЛОМЫ ЧЕЛОВЕКА, В НАЦИОНАЛЬНЫЙ КАЛЕНДАРЬ ПРОФИЛАКТИЧЕСКИХ ПРИВИВОК: ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ
Мамыр С. Торебекова1, Асель Ж. Байбусинова1, Ербол М. Смаил1, Бакыткуль Ж. Токтабаева1, Жанар М. Жуманбаева1
НАО «Медицинский университет Семей», г. Семей, Республика Казахстан.
Введение: Вакцинация против папилломавируса человека (ВПЧ) является основной стратегией общественного здравоохранения по профилактике рака шейки матки путем снижения частоты ВПЧ-инфекции среди населения в целом. Помимо скрининга, он предлагает мощный инструмент для существенного снижения бремени рака шейки матки во всем мире. Разумное сочетание вакцинации и скрининга может потенциально устранить рак шейки матки у вакцинированных групп населения. Вакцина является высокоэффективной против высокосортных предшественников рака вульвы, влагалища и анального канала у женщин, предлагая всестороннюю защиту от злокачественных опухолей аногенитального тракта у женщин. Сейчас на рынках многих стран доступны две вакцины против ВПЧ — двухвалентная и четырехвалентная. Обе вакцины высокоэффективны в предотвращении заражения вирусами типов 16 и 18, которые вместе приводят к 70% случаев рака шейки матки по всему миру. Данные клинических испытаний и первичного послерегистрационного эпиднадзора, проведенных на нескольких континентах, свидетельствуют о безопасности обеих вакцин. В большинстве стран первичная целевая группа с положительным отзывом на иммунизацию от ВПЧ — девочки-подростки в возрасте от 9 до 14 лет. Календарь прививок для обеих вакцин зависит от возраста реципиента вакцины.
Цель: изучить организацию вакцинопрофилактики при вирусе папилломы человека в Республике Казахстан и в мире.
Стратегия поиска: Поиск источников проводили в следующих базах: Pubmed, Scopus, Ebscohost, Medline, The Oocrane Library, Cyberlininka, GoogleAcademy. Глубина поиска составила 10 лет: с 2011 по 2021 годы. Критериями включения являлись: отчеты о рандомизированных и когортных исследованиях, проведенных на больших популяциях; мета-анализы и систематические обзоры; статьи на английском и русском языках, полнотекстовые статьи, полнотекстовые статьи с бесплатным доступом. Критериями исключения явились: статьи, описывающие единичные случаи и серии случаев; статьи, материалы, не имеющие доказательной базы, резюме докладов, тезисы и газетные статьи. Было найдено по данной теме 138 статей, из которых были включены 52 статьи.
Результаты: Обзор литературы показал, что вирус папилломы человека ассоциирован с большим числом заболеваний, приводящих к инвалидности и смертности, как у женщин, так и у мужчин; вакцинация против ВПЧ подтвердила свою эффективность и безопасность во всех странах, включивших её в свои Национальные программы.
Выводы: необходим комплексный подход для повышения охвата вакцинацией против вируса папилломы человека. Важно повышать осведомленность подростков, родителей и медицинских работников как целевые аудитории для проведения вакцинации.
Ключевые слова: вирус папилломы человека, вакцинация против вируса папилломы человека.
Библиографиялык сштеме:
Торебекова М.С., Байбусинова А.Ж., Смаил Е.М., Токтабаева Б.Ж., Жуманбаева Ж.М. Профилактикалык егулердщ улттык ^нтобесЫе адамныч папилломавирусынан туындаган ауруларга карсы вакцинацияны енпзуге халыктыч дайындыгын талдау: эдебиеттерге шолу // Гылым жэне Денсаулык сактау. 2022. 2 (Т.24). Б. 183-192. doi 10.34689/SH.2022.24.2.022
Torebekova M.S., Baibussinova A.Zh., Smail Ye.M., Toktabaeva B.Zh., Zhumanbayeva Zh.M. Analysis of the population's readiness to include vaccination against diseases caused by the human papillomavirus in the national calendar of preventive vaccinations: literature review // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2022, (Vol.24) 2, pp. 183192. doi 10.34689/SH.2022.24.2.022
Торебекова М.С., Байбусинова А.Ж., Смаил Е.М., Токтабаева Б.Ж., Жуманбаева Ж.М. Анализ готовности населения к включению вакцинации против заболеваний, вызванных вирусом папилломы человека, в национальный календарь профилактических прививок: обзор литературы // Наука и Здравоохранение. 2022. 2(Т.24). С. 183-192. doi 10.34689/SH.2022.24.2.022
Аньщтамасы
Адамныч папилломавирусы (HPV) - жыныстык жолмен бертетЫ еч кеп таралган вирустардыч инфекциялармен байланысты эйелдерде барлык онкологиялык аурулардыч жартысынан кебУч себебi болып табылады. ^аарп уакытта HPV-ыч 130-дан астам тYрi аныкталды, олардыч 30-дан астамы жыныс жолдарыныч шырышты кабыгын жуктыруга кабiлеттi. HPV-ыч 2 негiзгi тYрi бар: жогары жэне темен онкогендк кауiп. Бiрiншi топка катерлi юкке экелетЫ вирустар кiредi. Екiншi топ шырышты кабыкка (кебiнесе жатыр мойнына) жэне терiге (кондиломаныч дамуы) жаксы закым келтiретiн вирустардан турады, бул тYрлер сирек катерлi тYзiлiмдердi тудыруы мYмкiн. Жогары т8уекелдiч еч кеп таралган тYрлерi— 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52 сонымен катар, мачыздылыгы бойынша бiрiншi орында 16 жэне 18 тYрлерi бар. Бул екi тип анальды катерлi iсiк ауруыныч 80%, барлык РШМ жавдайларыныч шамамен 70%, орофарингеальдi катерлi iсiк ауруыныч 60%, кынап катерлi iсiгiнiч 55%, вульва катерлi iсiгiнiч 48% жэне пениса катерлi iсiгiнiч кептеген жавдайларын тудырады [33, 44]. Ресейде ЖМО-нiч барлык жавдайларыныч басым кепшiлiгi (74%) 16-шы жэне 18-шi типтегi HPV себеп болады [29]. Темен кауiптi топка 6, 11, 36, 42 жэне баска вирустар федк Темен онкогендк кауш вирустар негiзiнен ушты жэне жалпак кондиломалармен, 8лсiз дисплазиямен жэне сирек инвазивт катерлi iсiкпен аныкталады. Жыныс мYшелерiнiч барлык дерлiк жавдайлары HPV 6 жэне 11 тYрлерiне байланысты [11].
Максаты: ^азакстан Республикасында жэне элемде адам папилломавирусына карсы вакцинацияны уйымдастыруды зерттеу.
1здеу стратегиясы: Дереккездер келес дереккорларда iздестiрiлдi: Pubmed, Scopus, Ebscohost, Medline, The Corrane Library, Cyberlininka, Google Academy. 1здеу теречдiгi 10 жыл болды: 2011 жылдан 2021 жылга дейiн. К,осылу критерийлерi: Yлкен популяцияларда жYргiзiлген рандомизацияланган жэне когорттык зерттеулердiч есептерi; мета-талдаулар жэне жYЙелi шолулар; агылшын жэне орыс тiлдерiндегi макалалар, толы к м8тiндi макалалар, тегiн толы к м8тiндi макалалар. Алып тастау критерийлерi мыналар болды: жекелеген жавдайлар мен ютер катарын сипаттайтын макалалар; макалалар, д8лелдемелiк базасы жок материалдар,
баяндамалардьщ кыскаша мазмуны, тезистер мен газет макалалары. Ось такырып бойынша 138 макала табьлдь, оныч шнде 52 макала енгiзiлген. Эдебиеттерге шолу нэтижелерi Адам папиллома вирусыныц таралуы Жатыр мойны обыры элемде эйелдерде онкологиялык аурулардыч таралуы бойынша тeртiншi орында. 2020 жылы сыркаттанушылык 604 мыч жавдайды курады, бул эйелдердеп онкопатологияныч барлык жавдайларыныч 7,9% - ына сэйкес келедi. Сонымен катар, 2020 жылы жатыр мойны обырынан 342 мыч eлiм болды. Еч жогары eлiм-жiтiм (85%) табысы орташа жэне темен елдерде болды (Элемдк банктiч жiктемесiне сэйкес). Жатыр мойны обырыныч дамуы Yшiн орта есеппен 15-20 жыл кажет. Дамыган елдерде эртYрлi алдын-алу шараларыныч аркасында жэне 26-да ерте емдеудiч аркасында бул аурудыч 80% - на дешн алдын алуга болады [9]. Адам папилломавирусыныч кем дегенде 15 тYрi жогары онкогендi. Мундай вирустыч турактылыгы жатыр мойны эпителийiнiч дисплазиясыныч дамуына экелуi мYмкiн, ол кейiннен катерлi iсiкке айналады. Вирустыч узак сакталуы катерлi iсiк ауруыныч дамуыныч мачызды шарты болса да, бул жалгыз кауiп факторы емес. Темекi шегу, жыныстык eмiрдiч ерте басталуы, ауызша контрацептивтердi кабылдау жэне ауыр тукым куалаушылык осы патологияныч пайда болуына ыкпал етедi. HPV жогары онкогендк тYрлерiнiч арасында онкогендiлiк дечгейi де езгередк Еч онкогендiк 16 тYрi болып саналады, eйткенi дэл осы тYPДi жуктырган эйелдердiч кeпшiлiгi HPV-ыч баска тYрлерiмен салыстырганда тез дамып келе жаткан жатыр мойны дисплазиясына ие болды. Будан эрi онкогендк дэрежесi бойынша 18, 31 жэне 33 тYрлерi жYредi. ^аарп уакытта бул кубылыс туралы накты тYсiнiк жок. БYкiл элемде HPV 16 жэне 18 бiрлесiп жатыр мойны обырыныч 70% - дан астам жавдайымен байланысты [43]. Жатыр мойны обырыныч дечгей элемыч эртYрлi аймактарында эр тYрлi. Сочгы жылдардагы еч жогары ауру 2000 жылы Зимбабведе тiркелдi жэне жылына 100 мыч тургынга 17,9 курады, ал ^ытайдагы еч тeмен ауру 2006 жылы 100 мыч тургынга 0,11 курады. Жатыр мойны обырынан болатын eлiм - жтмыч еч жогары дечгейi Yндiстанда 2015 жылы байкалды - 100 мычга 16 адам, ал Колумбияда 2013 жылы 100 мычга 1,8
адам. Бул зерттеуде жасы бойынша стандартталган коэффициенттер ескер^ [48].
Казакстанда.
ДД¥ багалауы бойынша, элемде жатыр мойны обыры (будан api - ЖМО) тeртiншi, ал ^азакстанда эйелдерде обыр тYpлеpiнiч таралуы бойынша екiншi орын алады. 2020 жылы Жатыр мойны обырымен 1830 эйел аныкталды, еткен жылы осы диагноздан 588 адам кайтыс болды. 2019 жылы 1 830 эйел жатыр мойны обырымен ауырды, 600 эйел кайтыс болды, ягни ^нЫе екi эйел жатыр мойны обырынан кайтыс болады. ^азакстанда статистика бойынша 5 жыл iшiнде жатыр мойны обырымен сыркаттанушылык 22% - га ескен байкалады. Жыл сайын 570 000 жача жавдай немесе элемдеп жатыр мойны обырыныч барлык жача жавдайларыныч 84% - ы пайда болады, оныч шнде 233 000 наукас кайтыс болады. 2019 жылы ЖМОныч 360 жавдайы аныкталды (2018 жылы - 334 жавдай аныкталды), аныктау 0,04% курады (2018 жылдыч уксас кезечiнде - 0,04%). Акмола облысы мен Шымкент каласында ШЖМ аныктаудыч темен дечгейi (0,01%). РШМ жогары кepсеткiштеpi Мачгыстау (0,18%), ^ызылорда (0,07%), ^останай (0,06%) жэне Павлодар (0,06%) облыстарында. I сатыда ЖМО жавдайларыныч 62,5% аныкталды (2018 жылдыч уксас кезечще -58,4% курады). ЖМО ерте аныктаудыч жогары дечгей ^останай (86,2%), СолтYстiк ^азакстан (83,3%), Павлодар (71,9%), ТYpкiстан (69,8%) облыстарында, Нур-султан (70%) жэне Алматы (83,3%) калаларында байкалды. Акмола (27,3%) жэне Атырау облыстарында (22,2%) ШЖМ ерте аныктаудыч темен дечгейк Сондай-ак, аурудыч пайда болуы Yшiн адам папиллома вирусы тасымалдаушылыкты камтитын катеpлi iсiкке дейiнгi жавдайлар Yлкен рел аткарады. Американдык онкологтар когамы уактылы вакцинацияныч жогары дечгейiне жету Yшiн 9 жастан 12 жаска дейЫп HPV-ге жоспарлы вакцинация жYpгiзудi усынады, бул катеpлi iсiк ауруыныч кебеюУч алдын алады. Медицина кызметкеpлеpiне 9 немесе 10 жастагы HPV вакциналарын усынуды бастау усынылады. HPV вакцинациясы тиiстi вакцинациядан етпеген 26 жаска дейнп барлык адамдарга усынылады. Жетюзуштер бурын вакцинацияланбаган 22-26 жас аралыгындагы адамдарга Yлкен жастагы вакцинация катеpлi iсiк ауруыныч каупiн азайту Yшiн аз тиiмдi екендiгi туралы хабарлауы керек. 26 жастан аскан ересектерге HPV вакцинациясы усынылмайды. [52].
Ресей Федерациясында.
^ipri уакытта Ресей Федерациясында халыктыч папиллома вирусыныч болуына жаппай скрининг жYЙесi енгiзiлмеген. Осылайша, HPV таралуын тек жеке зеpттеулеpдiч м8лiметтеpi бойынша багалауга болады. Мэскеу облысында жогары сынып окушылары мен кэсшк мектептер арасында жYpгiзiлген зерттеуде инфекция житИ 14% курады. Айта кету керек, жыныстык катынаска тYскен эйел студенттеpдiч 40%-ы жогары онкогендiк типтермен ауру жуктырган. Дерматологиялык бейiндегi наукастарды жогары онкогендi адам папиллома вирусы тYpлеpiнiч болуына скpинингтiк зерттеу кезще Санкт-Петербургте таралуы 31,5%-ды, ал Карелия Республикасында 35% - ды курады. Сонымен катар, жатыр мойны
папилломавирустык инфекциясы бар 8Йелдеpдi зерттеу кезЫде анальды каналда HPV бeлiну житИ 74,4% курады [1]. Вологда облысындагы зерттеуде адам папилломавирусын аныктау житИ 14% курады. Еч кеп таралуы 29 жаска дейЫп жастар арасында байкалды -19% [8]. Салыстыру Yшiн, Санкт-Петербургте бул жас тобында ол элдекайда жогары болды жэне максималды 34,4% жеттi. Барлык жастагы 16 типтi HPV тобы 18 типт HPV-ге караганда 4 есе жи аныкталды [6]. Нижний Новгород облысында ден сау эйелдер тобында HPV инфекциясыныч таралуы 26,2%, урогенитальды инфекциясы бар эйелдер арасында-32,8%, жатыр мойныныч диспластикалык eзгеpiстеpi кезЫде - 59,2%, жатыр мойны катеpлi iсiгi дамыган жавдайда - 53% курады. Еч жи аныкталатын тYpi барлык зерттелген топтарда HPV 16 болды [2]. Осылайша, Ресей аймактарында HPV таралу дечгей 8pтYpлi, бipак сонымен бipге барлык жерде жогары. Эйелдерде асимптоматикалык емес HPV инфекциясыныч кеп мeлшеpi назар аударады. фарп уакытта жатыр мойны обыры Ресей Федерациясында езект мэселе болып табылады, 2015 жылы ауру 100 мыч эйел адамга 16,7 курады. ЖМО таралуыныч 2004 жылгы 100 мыч тургынга шакканда 110,3-тен 2015 жылы 119,7-ге дейiн улгаюы алачдаушылык тугызады. 2015 жылы РФ - да жатыр мойны обырыныч 16 439 жача жавдайы тipкелдi, оныч 62,3%-1 - II кезеч, 26,2% -III кезеч, 9,2% - IV кезеч. Айта кету керек, жавдайлардыч тек 32,7% - ы профилактикалык тексеру кезЫде аныкталган. Ресей Федерациясында жыл сайын 6000-нан астам эйел жатыр мойны обырынан кайтыс болады [4]. Санкт-Петербургте жатыр мойны обыры наукастарыныч арасында зерттеу жYpгiзiлдi. 16 типт АПВ пациенпе^ч 68,3% - ында, 18 типтi-11,7% - да аныкталды, сонымен катар 16 жэне 18 типе^ч (16,6%) комбинациясы жи аныкталды [7]. Аногенитальды сYЙелдеp Ресей Федерациясындагы жас адамдарда eзектi мэселе болып табылады. 18 жастан 29 жаска дейЫ жыныстык жолмен бертетЫ вирустардыч таралуы 65% жетедi. 2012 жылы сыркаттану 100 мыч тургынга шакканда 26 жавдайды курады. СолтYстiк-батыс жэне Едiл Федералды окpугтеpiнде аурудыч еч жогары дечгейi бар (ТиюЫше 100 мыч тургынга шакканда 38,8 жэне 37,7). 2015 жылгы мaлiметтеp бойынша, Мэскеуде аногенитальды сYЙелдеp ЖЖБИ курылымында бipiншi орын алады. 10 жыл шнде Мэскеу облысыныч бipнеше аудандарында HPV вакцинациясы жYpгiзiлдi, бул 2009-2016 жылдар аралыгында аногенитальды сYЙелдеpмен ауруды 100 мыч адамга шакканда 14,2-ден 5,9-га дейiн темендетуге мYмкiндiк беpдi [5].
Африка аймагы.
ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныч Африка аймагында улттык иммундау бавдарламасына HPV вакцинасын енгiзген барлыгы 35 ел бар. Шын м8нiнде, вакцинация науканы 15 елде басталды, ал бYкiл аумакта ол тек 7-еуiнде жумыс ютейд^ ал баска 8 мемлекет оны жеке аймактарда eткiзедi. Сонымен катар, калган 20 ел 2019 жылга дейЫ иммундауды бастауды жоспарлады. Айта кету керек, Африкадагы кептеген елдер Gavi колдауына ие, олардыч мiндеттеpi вакциналарга кол жетiмдiлiктi камтамасыз ету жэне
табысы темен жэне орташа елдерде Денсаулык сактау жYЙесiн нь^айту болып табылады. GAVI - дщ мiндеттерi вакцинацияны бiркелкi белу мен камтуды уйымдастыру, Денсаулык сактау жYЙесiн нь^айту Yшiн иммундау тшмдУпн арттыру, улттык иммундау багдарламаларыныч туракты даму жолын жаксарту, вакциналар мен баска да иммунологиялык препараттар нарь^ын куру болып табылады [22]. Осы аймактагы барль^ы 24 мемлекет HPV вакцинациясына колдау алу Yшiн GAVI макулдады [24]. Руанда Африкада HPV вакцинациясы 2011 жылы улттык бавдарламага енгiзiлген алгашкы ел болды.эр тYрлi зерттеулерге сэйкес, осы елдiч эйелдерЫде PVI таралуы орта есеппен 8,2-ден 34% - га дейiн. Еч кеп таралган тYрi-жогары онкогендi HPV 16. 2014 жылы Руандадагы эйелдерде (орташа жасы — 19 жас) HPV вакцинациясыныч алгашкы нэтижелерЫ аныктау Yшiн алгашкы зерттеу жYргiзiлдi. Егiлгендер тобында 6, 11, 16, 18 типт АПВ таралуыныч айтарлыктай темендеуi аныкталды, бул ретте вакцинациялаудыч тиiмдiлiгi 88%-ды курады [30].
Ohtyctîk Америка аймагыныц елдерк
Америка елдерiнде 25 мемлекет улттык багдарламага HPV вакцинасын енгiздi. Бул аймакта тек 3 ел, Боливия, Гайана жэне Гондурас ГАВИД1Н колдауына ие, сонымен катар Перу вакциналарды ЮНИСЕФ аркылы арзан багамен сатып алады [50]. Америка елдерiнде 1902 жылы Панамерикандык Денсаулык сактау уйымы (PAHO) курылды, ол казiргi уакытта ДД¥-ныч бiр белiгi болып табылады [39]. Оныч мiндеттерiнiч бiрi ГАВИ^ колдау багдарламасына енгiзiлуi мYмкiн емес табысы орташа дечгейдеп ечiр елдерi Yшiн темен сатып алу багаларын камтамасыз ету болып табылады. Осылайша, бул вакцинаныч багасы аймактык сатып алу аркылы Америка елдерщеп кептеген мемлекеттер Yшiн айтарлыктай темендедi. Америка елдерще HPV-ге карсы вакцинация науканы басталган алгашкы елдердiч бiрi Канада болды. Бул бавдарлама 2007 жылы жекелеген провинцияларда басталды, ал 2008 жылдан бастап бYкiл ел бойынша етп. ^рп уакытта вакцинацияны ч алгашкы оч нэтижелерi алынды. Онтарио провинциясында 2015 ж. 14-17 жас аралыгындагы жасеспiрiм кыздарда HPV-ге карсы вакцинациядан бурын жэне одан кейiн жатыр мойны дисплазиясы мен аногенитальды кондилалардыч таралуын аныктау Yшiн ретроспективтi зерттеулер жYргiзiлдi. Жатыр мойны дисплазиясыныч пайда болуына карсы вакцинацияныч тиiмдiлiгi 44% курады [45]. Британдык Колумбияда 2004 жылдан бастап 2012 жылга дейЫп кезечде ПВИ-ге карсы улттык екпе багдарламасына енгiзу аясында 1517 жастагы кыздарда ауыр дэрежелi жатыр мойны дисплазиясы (CIN III) жавдайларыныч саны 3 есеге кыскарды [38]. Америка ^урама штаттарында (А^Ш) HPV - ге карсы квадривалентт вакцинамен егу 2006 жылы басталды, 2003-2006 жэне 2007-2010 жылдардагы HPV - 6, 11, 16, 18 вакциналык штамдарыныч таралуын салыстыру жYргiзiлдi. Еч болмаганда 1 дозаны енгiзгенде вакцинацияныч тшмдтИ 82% курады [34]. Будан баска, 2008-2012 жылдар араль^ында ауыр дэрежелi жатыр мойны дисплазиясы (CIN III) кезЫде 16, 18 типт АПВ таралуы
вакцинаныч еч болмаганда бiр дозасын алган эйелдер арасында 53,6% - дан 28,4% - га дейЫ айтарлыктай кыскарды. Вакцинацияланбаган немесе вакциналык мэртебесi белгiсiз адамдарда мундай езгерютер аныкталган жок. Айта кету керек, вакцинация негурлым ертерек жасалса, оныч тшмдУп согурлым жогары болды, ягни ауыр дисплазиясы бар эйелдердiч еч аз саны (CIN III) скрининг басталганга дейiн 48 ай немесе одан да кеп уакыт бурын вакцинацияланган топта 65 аныкталды [27]. Сонымен катар, А^Ш-та АПВ^а карсы вакцинацияныч (HPV-IMPACT Working Group) эсерЫ багалау женiндегi жумыс тобы курылды, ол жатыр мойны обырына дейiнгi аурулардыч дамуына вакцинацияныч ерте тшмдУпн талдайды. Бул ауруларды бакылау жэне алдын алу орталь^ыныч (Center for Disease Control and Prevention, А^Ш) жэне адам папиллома вирусы мониторингУч тиiмдi жYЙесiн куру Yшiн езектi инфекциялар бойынша бес бавдарламаныч (Emerging Infections Program) ынтымактастыгы [42].
Еуропа аймагы.
^аарп уакытта Еуропа аймагында 37 ел HPV-ге карсы вакцинация жYргiзуде. Румыния - бул вакцина тек жеке секторда кол жетiмдi жалгыз мемлекет. 1с жYзiнде барлык елдерде бул вакцинация ^азакстан, Румыния жэне Ресейден баска барлык жерде енгiзiлдi, онда азаматтардыч жекелеген санаттары немесе жекелеген ечiрлер вакцинацияланады. фарп уакытта тек Армения ГАВИ тарапынан HPV-ге катысты колдау алады. HPV-ге карсы вакцинация бавдарламасы ¥лыбританияда 2008 жылы басталды, 2008 жылга дейiнгi кезечде HPV 16 жэне 18 жогары онкогендi штамдарыныч таралуын салыстырган кезде. осы бавдарлама басталганнан кейiн (2010-2013 жылдар араль^ында) 16-18 жастагы кыздарда 67% вакцинациямен камтылганда оныч 3 есе темендеген байкалады [36]. Мысалы, Шотландияда 20-21 жастагы вакцинацияланган кыздар тобында ауру дечгей вакцинацияланбагандарга караганда екi есе темен. Айта кету керек, мундай айкын темендеу тек вакцинаныч 3 дозасын алган адамдарда байкалады [41]. ¥лыбританияда 16 жэне 18 жогары онкогендк типтегi HPV-ге карсы бивалентт вакцина колданылганына карамастан, оныч курамында 6 жэне 11 типтерi жок, жыныс курттарыныч пайда болуына жауап беред^ 2009-2014 жылдар араль^ында бул патологияныч таралуы 15-19 жас аралыгындагы кыздар арасында 30% жэне сол жастагы гетеросексуалдык ер адамдарда 25% темендеген байкалды. [12].
Оцтустш-Шыгыс Азия.
ОчтYстiк-ШыFыс Азия аймагына (ОША) эртYрлi дiндер, мэдениеттер мен тарихы бар 11 ел юредк Бруней, Камбоджа, Индонезия, Лаос, Малайзия, Мьянма, Филиппин, Сингапур, Тимор-лести жэне Вьетнам. Бул ОШАда шамамен 330 миллион эйелдер турады жэне халыктыч 4,3% курайды [36]. Жатыр мойны обыры-аймактаFы эйелдер арасында екiншi еч кеп таралFан катерлi iсiк. 2020 жылы ОШАда жатыр мойны обырымен сыркаттанушылык бойынша жетiншi жэне елiм-жiтiм бойынша элемыч баска ечiрлерiмен салыстырFанда алтыншы орынды иелендi [37].
Таиландта вакцинация пилоттык жоба pетiнде тек 1 провинцияда жYpгiзiледi. Сонымен катар, Бангладеш, Индонезия, Шри-Ланка жэне Непал ГАВИд 2017 жылы HPV вакцинациясына колдау алу Yшiн макулдады [24]. Бутан - бул -ге карсы вакцинация багдарламасы 2010 жылы басталган алгашкы елдеpдiч б1р1, ол басталган кезде HPV-нiч максималды таралуы 24 жаска дейшп эйелдер тобында ете жогары болды жэне 33% курады, сонымен катар барлык жас топтарында 15% - дан жогары болды [49]. 2013 ж. 973 эйел студентте HPV аныктау Yшiн зэр Yлгiлеpiн зерттеу жYpгiзiлдi (орташа жасы 19 жас). Жалпы, HPV 9% курады, бул осы жас тобындагы вакцинация науканы басталганга караганда элдекайда аз. Егiлгендеp мен еплмегендер арасында адам папиллома вирусы таралуы бойынша 8,8% жэне 11,7% курады. ©кУшке орай, бул айырмашылык вакцинацияланбаган 8Йелдеpдiч аздыгына байланысты статистикалык тургыдан
салыстырылмайды (896 вакцина алгандарга 77 карсы) [21].
Тынык мухиты аймагы.
Батыс Тынык мухиты елдерЫде тек 16 ел HPV - ге карсы вакцинация жYpгiзедi, олардыч тек 12-сi бYкiл ел бойынша. ^азрп уакытта Лаос, Камбоджа жэне Соломон аралдары вакцинаны ГАВИ аркылы, ал Тынык мухиты мен Филиппин аралдары ЮНИСЕФ аркылы алады [51]. Тынык мухиты аймагында Австралия HPV вакцинациясыныч алгашкы бастаушысы болып табылады. Терт валентт вакцина 2007 жылы улттык багдарламага енгiзiлдi. Австралияда адамныч папилломавирусын, сондай-ак онымен байланысты ауруларды бакылау жYЙесi жаксы дамыгандыктан, казipгi уакытта келесi нэтижелер жарияланды: HPV вакциналык штамдарыныч таралуы вакцинаныч 3 дозасын алган 18 жастан 24 жаска дейЫп топта 86% -га жэне 2 немесе 1 дозаны алган адамдарда 76% - га азайды. Виктория штатында жасы вакцинациямен камтылган эйелдер арасында жYpгiзiлген зерттеуде шамамен 25% HPV жуктырган. Олардыч тек 1,6% - ы 16 типтi HPV-де оч сынактан eттi, вакцинамен алдын алатын вирустыч баска тYpлеpi (6,11,18) табылган жок [25]. Айта кету керек, вирустыч таралуынан баска, ол тудыратын ауруларды ч тeмендеуi аныкталды. Мысалы, вакцинация багдарламасы басталганнан кейiн 5 жылдан кейiн 68 кондиломамен ауыру 92% - га тeмендедi [10]. Будан баска, жатыр мойныныч жечiл жэне ауыр д8pежедегi дисплазиясы жагдайларыныч саны тиюнше 34% - га жэне 47,5% - га темендеген байкалды. Вакцинаныч 3 дозасын алган эйелдерде барынша оч эсер байкалды, дегенмен ол ею немесе бip дозамен еплген эйелдерде де сакталды. Жасeспipiм кыздар арасында вакцинация жYpгiзiлген жылдар iшiнде популяциялык иммунитеттiч дамуы есебЫен гетеросексуалдык ерлер когортында 6, 11, 16, 18 типт HPV таралуыныч 25 жаска дейiн айтарлыктай тeмендеуi байкалады. Кеpiсiнше, осы инфекцияныч баска тYpлеpiнiч таралуы 25 жаска дейЫп жэне 25 жастан аскан топтарда бipдей болды [13]. 2018 жылдан бастап Австралияда ею жыныстагы адамдарга арналган 9 валенттi вакцинаны колдана отырып, PVI вакцинациялау багдарламасы басталды. Фармакоэкономикалык талдау жYpгiзу кезiнде 2034
жылга карай РШМ-нен болатын eлiм-жiтiм 100 мыч эйелге 1-ге дейЫ кыскаратыны аныкталды. Будан баска, 2066 жылга карай жыл сайынгы сыркаттанушылык 5 жылда 1 рет АПВ скрининпн жYpгiзу шартымен 100 мыч эйелге 1 жагдайдан аз болуы ыктимал [26].
Вакциналарга шолу жэне HPV вакцинациясы
фарп уакытта элемде папилломавирустык инфекцияга карсы 3 вакцина бар: ею валенттi, терт валентп жэне тогыз валенттi. Барлык фкелген вакциналарда вирустыч курылымын кайталайтын рекомбинантты беттiк акуыздардыч (L1 акуыздары) вирус т8piздi бeлшектеpi бар. Бул белшектерде вирустыч генетикалык материалы жок, сондыктан кебеюге кабiлеттi емес. Вакцинация процесЫде бейтараптандыратын антиденелер индукциясы жYpедi, олар адамныч папилломавирусымен байланыскан кезде вирустыч сырткы мембранасымен (капсид) байланысады жэне осылайша дене жасушаларыныч инфекциясына жол беpмейдi. [35].
Адамньщ папиллома вирусына карсы екiваленттi рекомбинантты вакцина. Адам папилломасы вирусына карсы еювалентт рекомбинантты вакцинаны ч курамында рекомбинантты бетш 33 16 жэне 18 акуыздардыч вирус тэpiздi бeлшектеpi бар. Элемде жатыр мойны обырыныч шамамен 70%-ы HPV-ыч осы тYpлеpiнен болады [18]. Вакцинация схемасы жасына байланысты: 9 жастан 14 жаска дейЫп балаларда 6 айлык инъекциялар арасындагы интервалмен екi дозалы вакцинация схемасы колданылады; 15 жастан аскан жасeспipiмдеp мен егде жастагы адамдарда 0-1-6 айлык стандартты Yш дозалы схема колданылады [40].
Адам папилломасы вирусына карсы тетравалентт рекомбинантты вакцина. Адам папилломасы вирусына карсы тетравалентт рекомбинантты вакцина курамында 6, 11, 16 жэне 18 АПВ типт рекомбинантты бетш акуыздардыч L1 вирус т8piздi бeлшектеpi бар. 16 жэне 18 жогары онкогендi штаммдарга карсы пpотективтi эсерден баска, вакцина 6 жэне 11 типтерЫе катысты косымша белсендiлiкке ие. HPV-нiч бул тYpлеpi (6,11) 8лемдегi жыныс мYшелеpiнiч 90% жагдайыныч дамуына себеп болып табылады.[18]. Еуропалык одакта, екi валентп вакцина сиякты, ол 9 жастан бастап вакцинацияланатын жыныстыч арнайы нускауларынсыз усынылады. Вакцина булшыкет iшiне 0,5 мл дозада дельтоидты булшыкетке немесе жамбастыч ортачгы Yштен бip бeлiгiнiч жогаргы жагына енгiзiледi. 9 жастан 13 жаска дейЫп балаларда енгiзу арасындагы 6 ай аралыкпен препаратты енпзу^ч екi дозалы схемасы пайдаланылады, негурлым Yлкен жаста Yш дозалы схема колданылады, онда кейЫп дозалар бipiншi дозадан кейiн 2 жэне 6 айдан кейЫ енгiзiледi. Бустеpлiк дозаны ч кажетшп казipгi уакытта аныкталмаган [3].
Адам папилломасы вирусына карсы тогыз валентп рекомбинантты вакцина. Адам папилломавирусына карсы тогыз валентп рекомбинантты вакцина тYpлеpiн камтиды 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58. Осылайша, элемде 90% аногенитальды сикырлардыч пайда болуына жауап беретн 6 жэне 11 тYpге, сондай-ак жатыр мойны
обырыныч шамамен 70% дамуына жауап беретн 16 жэне 18 тYрге карсы корFаныс камтамасыз етiледi. Сонымен катар, вакцинаныч косымша тYрлерi бар 31, 33, 45, 52, 58, бул аногенитальды катерлi iсiк ауруыныч шамамен 14%-ын тудырады. Ол 2 формада болады: инъекцияFа дайын суспензиясы бар шприц жэне 0,5 мл суспензиясы бар шыны бетелке. Бул HPV -ге карсы тетравалентт вакцинаныч "кечейттген" нускасы. Вакцина вирус тэрiздi белшектер пайда болатын рекомбинантты L1 акуыздарын пайдаланады. Сондай-ак, тетраваленттi ендiру сиякты, тоFыз валенттi ендiру Yшiн наубайханалык ашыткылар
(Saccharomycescerevisiae) пайдаланылады, сондай-ак алюминий туздары (алюминий гидроксифосфаты аморфты сульфаты) негiзiнде адъювантты жYЙе косылады. ТоFыз валенттi вакцина Еуропалык Одакта 9 жастан аскан адамдарFа колдануFа арналFан. А^Ш-та оны колдану ерлер мен эйелдер Yшiн 9-26 жас, ал Канадада ерлер Yшiн 9-26 жас, эйелдер Yшiн 9-45 жас аралыFында. Ол 0-2-6 айлык Yш дозалы схема бойынша булшыкет iшiне енгiзуге арналFан. 9 жастан 14 жаска дейiнгi балаларFа вакцина енгiзу арасындаFы 6 ай аралыкпен екi рет [20, 16].
Папилломавирустык инфекцияга карсы вакцинацияныц тшмдтт.
Папилломавирустык инфекцияFа карсы алFашкы вакцинация баFдарламалары дамыFан елдерде 10 жыл бурын басталFан. 2019 жылдыч сочына карай АПВ-Fа (адам папиллома вирусына) карсы вакцина 106 мYше мемлекетте, оныч шнде ол жекелеген аудандарда колданылатын Yш елде енгiзiлдi. БиылFы жыл HPV вакцинасын колданудыч едэуiр кечеюiмен (15% - Fа) 2006 жылы нарыкка шыкканнан берi байкалды. Сонымен катар, бул вакцина кептеген iрi елдерде элi енгiзiлмегендiктен жэне кептеген елдерде ол халыктыч жетктшз Yлесiн камтыFандыктан, казiргi уакытта АПВ-Fа карсы вакцинаныч сочFы дозасымен камтудыч жаhандык керсеткiшi 15% дечгейЫде баFалануда. Гендерлiк бейтарап баFдарлама 17 елде, атап айтканда Австралия, А^Ш, Канада, Германия, Жача Зеландия, Норвегия, Италия жэне т. б. колданылады. Австралияда, А^Ш-та жэне Еуропалык Одакта вакцинацияланFан жас эйелдердiч арасында тертваленттi вакцинаны колданудыч мачызды нэтижелерi алынды: АПВ 6, 11, 16 жэне 18^i тYрлерiмен астаскан АПВ, аногенитальды сYЙелдер, CIN жечiл ауырлык дэрежесiмен жэне жоFары ауырлык дэрежесiмен жэне инвазивт жатыр мойны обырымен астаскан АПВ таралуыныч тез темендеуi [58]. Бурын вакцинацияны колдана бастаFан Австралия мен А^Ш-та HPV 6, 11, 16, 18 байланысты инфекциялар мен аногенитальды сYЙелдердiч таралуы HPV вакцинасын колдану басталFаннан берi 4 жылдан аз уакыт iшiнде темендедi. Терт валентт вакцинаны колданудыч 6 жылы шнде Австралияда 18-24 жастаFы эйелдер арасында PVI 6, 11, 16, 18 тYрлерiнiч таралуы вакцинацияланбаFан эйелдерге караFанда 86%-Fа темендедi [28]. Сонымен бiрге, статистикаFа сэйкес, Австралияда 16, 18^i типтегi HPV-мен байланысты HPV таралуы 25 жаска дейЫп эйелдер арасында 7580% - Fа азайды. А^Ш-та 20-29 жастаFы эйелдердiч когортында 16 жэне 18 типтi АПВ-мен астаскан
вирустыч таралуыныч 26-56% - Fа темендеген аныкталды. ОсыFан уксас деректер Канадада жарияланFан, онда вакцинацияланбаFандармен салыстырFанда 14-17 жастаFы вакцинацияланFан кыздар арасында ауырль^ы жечiл дэрежедегi интраэпителиалды дисплазиялар (20-45%) жаFдайлары жиiлiгiнiч темендеген керсетiлген [32]. 2017-2018 жылдары Австралияда жYргiзiлген жэне 12-26 жастаFы вакцинацияланFан кыздарды бакылаудыч еч узак кезечУч деректерiн енгiзген кайталама бiрмезгiлдiк зерттеу нэтижелерi бойынша 18-35 жастаFы эйелдер когортында квадривалентт вакцина курамына юретн АПВ тYрлерiнiч таралуыныч 92% - Fа темендегенi туралы деректер алынды. Эйелдер популяциясыныч 50% - дан астамын вакцинациялаумен камтылFан елдерде вакцинациядан кейЫп кезечде АПВ 16, 18-ассоциацияланFан инфекцияныч таралу керсеткiшi вакциналыкка дейiнгi кезечмен салыстырFанда 68% - Fа темендедi, 13-19 жастаFы кыздар когортында аногенитальды сYЙелдердi тiркеу житИ 61% - Fа сенiмдi темендедi [46]. ^рп уакытта РШМ жэне баска да HPV-мен байланысты аурулардыч алдын-алудыч еч тиiмдi эдiсi вакцинация болып табылады, бул РШМ, вульва жэне кынаптыч, жыныс куртыныч, AIS, жатыр мойны шУк неоплазияныч 1/2/3, вульваныч iшiлiк неоплазиясыныч 1/2/3 жэне 1/2/3 дэрежелi вагинальды неоплазияныч дамуына жол бермейдк Прогресс жалFасуда жэне зерттеудiч эртYрлi кезечдерiнде терапевтiк вакциналар бар. ^аарп уакытта клиникалык зерттеулердiч II сатысынан gtl001 биваленттi (АПВ 16/18) терапиялык вакцина етуде. Ол 16 немесе 18 типт HPV жукты^ан эйелдерде калыпты цитологиялык керУа немесе жечiл дэрежелi закымдануы бар жатыр мойны обырыныч дамуыныч алдын алу Yшiн жасалFан. Зерттеудiч I кезечще тышкандарда вакцинаныч 100% тшмдУп керсетiлдi: барлык егiлген жануарларда 60-шы зерттеу кYнiне карай iсiктердiч толык жойылуы байкалды [19]. Канадада тертвалентт вакцинаны колдану аркылы вакцинация баFдарламасыныч 10 жылы iшiнде (2006 жылдан 2016 жылFа дейiн) вакцинацияланFан пациенттерде аногенитальды кондиломалармен сыркаттану каупi 45% - Fа азайды [47]. 2019 жылы АПВ жэне онымен байланысты аурулардыч таралуы мен таралуы туралы зерттеулердiч мета-анализУ ч нэтижелерi жарияланды. ОFан кемiнде 5 жыл бурын HPV вакцинациясы басталFан 14 дамы^ан ел кiрдi. АлынFан деректер, жалпы алFанда, 15-19 жас тобында эйелдерде жыныс кондиломаларыныч таралуы 67% -Fа, 20-24 жас тобында 54% - Fа жэне 25-29 жас тобында 31% - Fа темендегеын керсетедi. Будан баска, тиiстi жас санаттарындаFы ерлерде оч популяциялык эсер косымша тiркелдi [14]. Мета-талдау деректерi бойынша, АПВ-Fа карсы вакцинация 5 жылдан 8 жылFа дейiн басталFан елдерде, жалпы алFанда, 13-19 жас аралыFындаFы кыздар тобында АПВ вакциналык тYрлерiнiч (16 жэне 18 тип) таралуыныч 83% - Fа, сондай-ак 20-24 жас аралыFындаFы 66% - Fа темендегенi байкалады. Еуропалык одактыч дамыFан елдерiнде HPV вакцинациясы 2006 жылдан берi жYргiзiлiп келедi. Оны жYргiзудiч бYкiл кезечiнде жатыр мойны обырына, вульвовагинальды локализацияFа
жэне анальды аймактыч катеpлi юкке дейЫп жагдайларына катысты клиникалык тиiмдiлiгi расталды. Сыркаттанушылыктыч тeмендеуi халыктыч кемiнде 70%-ын вакцинациялаумен камтыганда байкалады [32]. Шотландияда багдарлама жумыс ютеген 8 жыл iшiнде 12-13 жас аралыгындагы вакцинацияланган кыздар арасында жатыр мойныныч дисплазиясы жагдайларыныч саны жечш дэрежеде (CIN 1) 79%-га, орташа дэрежеде (CIN 2) - 88%-га, ауыр дэрежеде (CIN 3) - 86%-га тeмендегенi аныкталды [40]. Осылайша, папиллома вируска карсы вакцинация халыктыч денсаулыгын жаксартудыч жогары тиiмдi куралы болып табылады. Тиiмдiлiк дечгейi камту кeлемiне тiкелей пропорционалды, сонымен катар багдарламаныч узактыгымен оч байланысты. ^азрп уакытта популяциялык иммунитеттiч дамуына айтарлыктай Yлес косатын HPV вакцинациясына гендерлк бейтарап кезкарас кажет екендiгi туралы кeбipек м8лiметтеp жариялануда.
Корытынды
Адам папилломавирусы катеpлi жэне катеpлi емес аурулардыч кеп саныныч дамуымен байланысты. ^ipri уакытта оныч таралуы 6y^ элемде жогары. Диагностикалык 8дiстеp жаксарган сайын, HPV eзектiлiгi артады, сонымен катар оныч алдын-алу шараларын ^шейту кажеттiлiгi артады. Жасeспipiм кезеч - улттыч денсаулыгы мен 8леуметтiк эл-аукатын сактау максатында алдын-алу шараларын жYpгiзу Yшiн адам eмipiндегi мачызды кезечдеpдiч б1р1. Осылайша, HPV вакцинациясы халыктыч денсаулыгын жаксартудыч жогары тиiмдi куралы болып табылады. ТшмдУк дечгейi камту келемЫе тiкелей пропорционалды, сонымен катар багдарламаныч узактыгымен оч байланысты. ^азрп уакытта популяциялык иммунитеттiч дамуына айтарлыктай Yлес косатын HPV вакцинациясына гендерлк бейтарап кезкарас кажет екендiгi туралы кeбipек м8лiметтеp жариялануда.
Авторлардыц Yлестерi. Бул мацаланы зерттеуге жэне жазуга барлык; авторлар брдей цатысты.
МYдделер цацтыгысы. МYдделер ;а;тыгысы жарияланган жо
Царжыландыру. Бул жумыстарды жYргiзу кез'тде сырттан уйымдар мен медициналы; вюлдер тарапынан царжыландырылмаган.
Басылым туралы аппарат. Бул ма;ала бурын бас;а басылымдарда жарияланбаган жэне бас;а баспаларда карастырылмаган.
Эдебиеттер:
1. Баранов А.А., Намазова-Баранова Л.С., Таточенко В.К., Вишнева Е.А., Федосеенко М.В., Селимзянова Л.Р. др. Руководство по профилактике заболевания/синдромов. Вакцинопрофилактика заболеваний, вызванных вирусом папилломы человека. Москва: Министерство здравоохранения Российской Федерации, Союз педиатров России, 2017, 25с.
2. Бруснигина Н.Ф. Махова М.А., Орлова К.А., Колесникова Е.А., Черневская О.М., Барышева Н.Н. Пейзаж генотипов папилломавирусов,циркулирующих среди женщин Нижнего Новгорода // Молекулярная диагностика. 2017. Т1: 119-120.
3. Государственный реестр лекарственных средств Гардасил. Инструкция по применению (©тУш берген кун 26.01.2022): http://www.grls.rosminzdrav.ru/Grls_View_v2.aspx7routing Guid=10f1f54f-78d1-4b34-a0a1-52d981b8c040&t=b05928ee-e67c-4130-b488-d4f26ab99f3f. (accessed 21.01.2022)
4. Зароченцева Н.В., Белая Ю.М., Самсыгина Г.А., Щербакова М.Ю., Выжлова Е.Н., Малиновская В.В. Папилломавирусная инфекция и ВПЧ ассоциированные заболевания // Лечащий врач. 2017; Т. 4. С. 115-125.
5. Зароченцева Н.В., Белая Ю.М. Опыт реализации программ первичной профилактики заболеваний, вызываемых вирусом папилломы человека, в Московской области // Эпидемиология и вакцинопрофилактика. 2017, 6(97): 59-65.
6. Касаткин Е.В., Лялина Л.В. Гендерные различия распространенности папилломавирусной инфекции, обусловленной вирусом высокого канцерогенного риска среди пациентов дерматовенерологического профиля // Дерматология в России. 2017: 47
7. Ключарева С.В., Ядыкин А.А. Проблемы лечения папилломавирусной инфекции и пути решения // Клиническая дерматология и венерология. 2010. 5: 916.
8. Олюнина Е.А., Дуванова Е.А., Николаева Т.Н. Исследование циркуляции вируса папилломы человека 16 и 18 типов // Молекулярная диагностика. 2017; 1 (6): 102-103.
9. Сайт Всемирной организации здравоохранения https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/human-papillomavirus-(hpv)-and-cervical-cancer (accessed: 22.01.2022).
10. Ali H., Donovan B, Wand H, Read T.R.H., Regan D.G., Grulich A.E. et al. Genital warts in young Australians five years into national human papillomavirus vaccination programme: national surveillance data // BMJ. 2013. 346:f2032.
11. Bosch F.X., Burchell A.N., Schiffman M., Giuliano A.R. et al. Epidemiology and natural history of human papillomavirus infections and typespecific implications in cervical neoplasia // Vaccine. 2008. 26S: K1-K16
12. Canvin M., Sinka K., Hughes G. Decline in genital warts diagnoses among young women and young men since the introduction of the bivalent HPV (16/18) vaccination programme in England: an ecological analysis. Sex Transm Infect. 2017. 2: 93:125-128.
13. Chow E.P.F. Machalek D.A., Tabrizi S.N., Danielewski J.A. et al. Quadrivalent vaccine-targeted human papillomavirus genotypes in heterosexual men after the Australian female human papillomavirus vaccination programme: a retrospective observational study // The Lancet Infectious Diseases. 2017. 1: 17: 68-77.
14. Drolet M. Bénard E., Pérez N., Brisson M. Population-level impact and herd effects following the introduction of human papillomavirus vaccination programmes: updated systematic review and meta-analysis // The Lancet. (accessed: 26.01.2022): https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2819%2930298-3
15. European Medicines Agency Гардасил, характеристика препарата -
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/documentJibraiyE PAR_Product_Information/human/000703/WC500021142.p df (accessed: 26.01.2022).
16. European Medicines Agency Научная дискуссия, Гардасил. -http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/E PAR_Scientific_Discussion/human/000703/WC500021140. pdf(accessed: 26.01.2022)
17. European Medicines Agency. Гардасил 9, характеристика препарата. http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/E PAR_Product_Information/human/003852/WC500189111.p df (accessed: 26.01.2022)
18. European Medicines Agency: Церварикс, характеристика препарата. http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/E PAR_Product_Information/human/000721/WC500024632.p df (accessed: 26.01.2022).
19. Esquerre M., Bouillette-Marussig M. GTL001, a bivalent therapeutic vaccine against human papillomavirus 16 and 18, induces antigen-specific CD8+ T-cell responses leading to tumor regression // PLoS One 2017; 12 (3): e0174038.
20. FDA GARDASIL®9. -https://www.fda.gov/downloads/biologicsbloodvaccines/vac cines/approvedproducts/ucm426457.pdf. (accessed: 26.01.2022)
21. Franceschi S., Chantal Umulisa M., Tshomo U., Gheit T., Baussano I., Tenet V. et al. Urine testing to monitor the impact of HPV vaccination in Bhutan and Rwanda // International Journal of Cancer. 2016. 3 : 139: 518-526
22. Gavi, the Vaccine Alliance Support https://www.gavi.org/support/. (accessed 26.01.2022).
23. GAVI: The Vaccine Alliance Country Hub [Электронный ресурс]. (accessed: 26.01.2022) http://www.gavi.org/country/
24. GAVI: The Vaccine Alliance. HPV. Countries approved for support. (accessed: 26.01.2022) http://www.gavi.org/results/countries-approved-for-support/.
25. Garland S.M. Kjaer S.K., Muñoz N., Block S.L., Brown D.R., Dinubile M.J. et al. Impact and effectiveness of the quadrivalent human papillomavirus vaccine: A systematic review of 10 years of real-world experience // Clinical Infectious Diseases. 2016. 63: 519-527.
26. Hall M.T., Simms K.T., Lew J. Bin. The projected timeframe until cervical cancer elimination in Australia: a modelling study // The Lancet Public Health. 2019. -4: 1: e19-e27.
27. Hariri S., Bennett N.M., Niccolai L.M., Schafer S., Park I.U., Bloch K., Unger E.R., Whitney E., Julian P., Scahill M.W. et al. Reduction in HPV 16/18-associated high grade cervical lesions following HPV vaccine introduction in the United States - 2008 - 2012 // Emerg Infect Dis. 2015. 13: 33: 1608-1613.
28. Harper D.M. HPV vaccines - Review of the first decade // Gyn Onc 2017; 146: 196-204
29. ICO Information Centre on HPV and Cancer (HPV Information Centre). Human Papillomavirus and Related Diseases in Russian Federation. Summary Report 7 October 2016. (accessed: 30.12.2022)
30. Information Centre on HPV and Cancer Rwanda. Human Papillomavirus and Related Diseases Report: HPV Information Centre, 2017, 65p
31. Joura E.A. et al. Suppl. disease. Abstract MSS 2-5 presented at EUROGIN Seville, Spain // N Engl J Med
2015. 372: 711-23. 2015.
32. Joura E.A., Kyrgiou M., Bosch F.X., Kesic V., Niemenen P., Redman C.W., Gultekin M. Human papillomavirus vaccination: The ESGO-EFC position paper of the European society of Gynaecologic Oncology and the European Federation for colposcopy // The European Journal of Cancer. 2019. 116: 21-26.
33. Lowy D.R. HPV vaccination to prevent cervical cancer and other HPV-associated disease: from basic science to effective interventions // J. Clin. Invest. 2016. Vol. 126, N 1. P. 5-11.
34. Markowitz L.E., Hariri S., Lin C., Dunne E.F., Steinau M., McQuillan G. et al. Reduction in human papillomavirus (HPV) prevalence among young women following HPV vaccine introduction in the United States, National Healt and Nutrition Examination Surveys // J Infect Dis. 2013. 3 : 208: 385-93.
35. Merck & Co. Inc. GARDASIL®. Prescribing information (accessed: 26.01.2022) -https://www.merck.com/product/usa/pi_circulars/g/gardasil/ gardasil_pi.pdf.
36. Mesher D., Panwar K., Thomas S.L, Beddows S., Soldan K. Continuing reductions in HPV 16/18 in a population with high coverage of bivalent HPV vaccination in England: an ongoing cross-sectional study // BMJ Open.
2016. 2 : 6. e009915.
37. Ngabo F., Franceschi S., Baussano I., Umulisa M.C., Snijders P.J.F., Uyterlinde A.M. et al. Human papillomavirus infection in Rwanda at the moment of implementation of a national HPV vaccination programme // BMC infectious diseases. 2016. 16. 225.
38. Ogilvie G.S. Naus M., Money D.M., Dobson S.R., Miller D., Krajden M. et al. Reduction in cervical intraepithelial neoplasia in young women in British Columbia after introduction of the HPV vaccine: An ecological analysis // Int J Cancer. 2015. 8: 137: 1931-7.
39. PAHO revolving fund. (accessed 26.01.2022) http://www.paho.org/hq/index.php?option=com_content&vie w=article&id=91&Itemid=220&lang=en.
40. Palmer T., Wallace L., Pollock K. G. Prevalence of cervical disease at age 20 after immunisation with bivalent HPV vaccine at age 12-13 in Scotland: retrospective population study // BMJ. 2019. 1161: 365.
41. Pollock K.G.J., Kavanagh K., Potts A., Love J., Cuschieri K., Cubie H. et al. Reduction of low- and highgrade cervical abnormalities associated with high uptake of the HPV bivalent vaccine in Scotland // Br J Cancer. 2014. 9: 111: 1824-30
42. Powell S.E. Hariri S., Steinau M., Bauer H.M., Bennett N.M. et al. Impact of human papillomavirus (HPV) vaccination on HPV 16/18-related prevalence in precancerous cervical lesion // Vaccine. 2015. 1: 31: 109113
43. Plotkin S.A., Orenstein W.A., Offit P.A. Vaccines, 6th edition: Elsevier Ltd, 2013, 1570p.
44. Saraiya M., Unger E.R., Thompson T.D., Lynch C.F. et al. US assessment of HPV types in cancers: implications
for current and 9-valent HPV vaccines // J. Natl Cancer Inst. 2015.Vol. 107, N 6. Article ID djv086
45. Smith L.M. Strumpf E.C., Kaufman J.S., Lüfters A., Schwandt M., Levesque L.E. The early benefits of human papillomavirus vaccination on cervical dysplasia and anogenital warts // Pediatrics. 2015. 5: 135: 1131-1140.
46. Steben M. Review of the impact and effectiveness of the Quadrivalent Human Papillomavirus Vaccine: 10 Years of Clinical Experience in Canada // J Obstet Gynaecol Can 2018; 40 (12): 1635-45.
47. Steben M. ,Tan Thompson M., Rüdier C., Mallette N., Racovitan V., DeAngelis F., Stutz M., Rampakakis E. A Review of the Impact and Effectiveness of the Quadrivalent Human Papillomavirus Vaccine: 10 Years of Clinical Experience in Canada // Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 2018. 12 : 40: 1635-1645.
48. Shrestha A.D., Neupane D, Vedsted P., Kallestrup P. Cervical Cancer Prevalence, Incidence and Mortality in Low and Middle Income Countries: A Systematic Review // Asian Pac J Cancer Prev. 2018. 2 : 19: 319-24.
49. Tshomo U., Franceschi S., Dorji D., Baussano I., Tenet V., Snijders P.J. et al. Human papillomavirus infection in Bhutan at the moment of implementation of a national HPV vaccination programme // BMC Infect Dis . 2014. 1: 14: 408.
50. Unicef Human Papillomavirus Vaccine Supply & Demand Update. 2015.6p.
51. Wang B., Giles L., Afzali H.H.A., Clarke M, Ratcliffe J., Chen G., et al. Adolescent confidence in immunisation: Assessing and comparing attitudes of adolescents and adults // Vaccine. 2016. 46: 34. 5595-5603.
52. Respublikanskii tsentr razvitiya zdravookhraneniya http://www.rcrz.kz/.pdf (accessed: 21.01.2022)
References: [1-9]
1. Baranov A.A., Namazova-Baranova L.S., Tatochenko V.K., Vishneva E.A., Fedoseenko M.V., Selimzyanova L.R. dr. Rukovodstvo po profilaktike zabolevaniya/sindromov. Vaktsinoprofilaktika zabolevanii, vyzvannykh virusom papillomy cheloveka [Guidelines for the prevention of disease/syndromes. Vaccination of diseases caused by the human papillomavirus]. Moskva: Ministerstvo zdravookhraneniya Rossiiskoi Federatsii, Soyuz pediatrov Rossii, 2017, 25p. [in Russian]
2. Brusnigina N.F., Makhova M.A., Orlova K.A., Kolesnikova E.A., Chernevskaya O.M., Barysheva N.N., Peizazh genotipov papillomavirusov, tsirkuliruyushchikh sredi zhenshchin Nizhnego Novgoroda [Landscape of
papillomavirus genotypes circulating among Nizhny Novgorod women]. Molekulyarnaya Diagnostika [Molecular diagnostics]. 2017, T1: 119-120p.[in Russian]
3. Gosudarstvennyi reestr lekarstvennykh sredstv Gardasil. Instruktsiya po primeneniyu. http://www.grls.rosminzdrav.ru/Grls_View_v2.aspx7routing Guid=10f1f54f-78d1-4b34-a0a1-52d981b8c040&t=b05928ee-e67c-4130-b488-d4f26ab99f3f. (accessed: 26.01.2022): [in Russian]
4. Zarochentseva N.V., Belaya Yu.M., Samsygina G. A., Shcherbakova M. Yu., Vyzhlova E. N., Malinovskaya V. V., Papillomavirusnaya infektsiya i VPCh assotsiirovannye zabolevaniya [Papillomavirus infection and HPV-associated diseases]. Lechashchii vrach [Attending physician] 2017; T. 4 [in Russion]
5. Zarochentseva N.V., Belaya Yu.M., Opyt realizatsii programm pervichnoi profilaktiki zabolevanii, vyzyvaemykh virusom papillomy cheloveka, v Moskovskoi oblasti [Experience in implementing programs of primary prevention of diseases caused by the human papillomavirus, v Moskovskoi oblasti]. Epidemiologiya i vaktsinoprofilaktika [Epidemiologiya i vaktsinoprofilaktika]. 2017, 6(97): 59-65p. [in Russian]
6. Kasatkin E.V., Lyalina L.V., Gendernye razlichiya rasprostranennosti papillomavirusnoi infektsii, obuslovlennoi virusom vysokogo kantserogennogo riska sredi patsientov dermatovenerologicheskogo profilya [Gender differences in the prevalence of papillomavirus no and infection caused by a high-risk carcinogenic virus among dermatovenerological patients]. Dermatologiya v Rossii [Dermatology in Russia]. 2017: 47p [in Russian]
7. Klyuchareva S.V., Yadykin A.A., Problemy lecheniya papillomavirusnoi infektsii i puti resheniya [The problem of treating papillomavirus is not both an infection and a solution]. Klinicheskaya dermatologiya i venerologiya [Clinical dermatology and venereology]. 2010. 5: 9-16p. [in Russian]
8. Olyunina E.A., Duvanova E.A., Nikolaeva T.N., Issledovanie tsirkulyatsii virusa papillomy cheloveka 16 i 18 tipov [Investigation of the circulation of human papillomavirus types 16 and 18]. Molekulyarnaya diagnostika [Molecular diagnostics]. 2017; 1 (6): 102-103p. [in Russian]
9. Sait Vsemirnoi organizatsii zdravookhraneniya [World Health Organization website]. https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/human-papillomavirus-(hpv)-and-cervical-cancer (accessed: 22.01.2022). [in Russian]
Контактная информация:
Теребекова Мамыр Сымбаткызы - магистрант по специальности «Общественное здравоохранение», НАО
«Медицинский университет Семей», г.Семей, Республика Казахстан.
Почтовый адрес: Республика Казахстан, 071400, г.Семей, ул. Абая 103.
E-mail: mamyr.turebekova@mail.ru
Телефон: +7(702)3136760
