Научная статья на тему 'ПРЕДПОСЫЛКИ И ЭТАПЫ ЭВОЛЮЦИИ ИНТЕГРАЦИОННЫХ ПРОЦЕССОВ В ЕВРОПЕ ПОСЛЕ ВТОРОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ : СТРУКТУРНЫЙ И ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫЙ АНАЛИЗ'

ПРЕДПОСЫЛКИ И ЭТАПЫ ЭВОЛЮЦИИ ИНТЕГРАЦИОННЫХ ПРОЦЕССОВ В ЕВРОПЕ ПОСЛЕ ВТОРОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ : СТРУКТУРНЫЙ И ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫЙ АНАЛИЗ Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

CC BY
49
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИНТЕГРАЦИЯ / ЕВРОПЕЙСКИЙ СОЮЗ / ХОЛОДНАЯ ВОЙНА / ЕВРОПЕЙСКИЙ СОВЕТ / ЕВРОПЕЙСКИЙ ПАРЛАМЕНТ / РИМСКИЙ КЛУБ / ТАМОЖЕННЫЙ СОЮЗ / МААСТРИХТСКИЙ ДОГОВОР / РАСШИРЕНИЕ ЕС НА ВОСТОК

Аннотация научной статьи по социальной и экономической географии, автор научной работы — Шерхонов Бахтовар Урозалиевич

Вплоть до известных событий последних лет (наплыв мигрантов с Ближнего Востока и Северной Африки, Brexit, пандемия COVID-19 и др. ) в научной среде и научной литературе существовал консенсус в отношении того, что Европейский Союз является успешной интеграционной моделью для других регионов мира. Несмотря на упущенные ошибки во социальной, миграционной политике и политике безопасности европейская модель все ещё не утеряла свою привлекательность. Европейский союз - это уникальное международное образование: он сочетает признаки международной компании и государства, однако формально не является ни тем, ни другим. Союз не является субъектом международного публичного права, однако имеет полномочия на участие в международных отношениях и играет в них большую роль. В данной статье делается попытка проследить процесс становления Европейского союза поэтапно, анализируется политическая и экономическая ситуация европейских государств после второй мировой войны, поиска различных моделей объединения государств для восстановления разрушенной экономики послевоенной Европы. Проведенный структурный и функциональный анализ позволяет раскрыть многие не освещенные ещё в научной литературе стороны европейского интеграционного процесса.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по социальной и экономической географии , автор научной работы — Шерхонов Бахтовар Урозалиевич

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PREREQUISITES AND STAGES OF EVOLUTION OF INTEGRATION PROCESSES IN EUROPE AFTER THE SECOND WORLD WAR : STRUCTURAL AND INSTITUTIONAL ANALYSIS

Up to the well-known events of recent years (the influx of migrants from the Middle East and North Africa, Brexit, the COVID-19 pandemic, etc.), there was a consensus in the scientific community and scientific literature that the European Union is a successful integration model for other regions of the world. Despite the missed mistakes in social, migration and security policy, the European model has not lost its attractiveness. The European Union is a unique international entity: it combines the characteristics of an international company and a state, but formally it is neither. This article attempts to trace the process of formation of the European Union in stages, analyzes the political and economic situation of European states after the Second World War, the search for various models of unification of states to restore the destroyed economy of post-war Europe. The structural and functional analysis allows us to reveal many aspects of the European integration process that have not yet been covered in the scientific literature.

Текст научной работы на тему «ПРЕДПОСЫЛКИ И ЭТАПЫ ЭВОЛЮЦИИ ИНТЕГРАЦИОННЫХ ПРОЦЕССОВ В ЕВРОПЕ ПОСЛЕ ВТОРОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ : СТРУКТУРНЫЙ И ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫЙ АНАЛИЗ»

Цум^урии Тоцикистон, шщри Кулоб, кучаи С. Сафаров, 16. Телефон: (+992) 988026304, E-mail: sherdil.isufov@mail.ru

Сведения об авторах:

Сайнаков Сайнак Парпишоевич - кандидат исторических наук, доцент, заведующий кафедрой всеобщей истории Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, тел: (+992) 934162099, Е-mail: saynakov2012@mail.ru;

Исуфов Шердил Ватанович - старший преподаватель кафедры истории таджикского народа, Кулябский государственный университет имени А. Рудаки. Адрес: 735360, Республика Таджикистан, город Куляб, улица С.Сафарова 16. Телефон: (+992) 988026304, E-mail: sherdil. isufov@,mail.ru.

About the authors:

Saynakov Saynak Parpishoevich - candidate of historical sciences, head of the Department of General History of the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, phone: (+992) 934162099; E-mail: saynakov2012@mail.ru; Isufov Sherdil Vtanovich - Senior Lecturer, Department of the History of the Tajik People, Kulyab State University. A. Rudaki, Address: 735360, Republic of Tajikistan, Kulyab city, S. Safarov street 16. Phone: (+992) 988026304, E-mail: sherdil.isufov@mail. ru

ЗАМИНАЛО ВА МАРХ,ИЛАХ,ОИ ТАШАККУЛИ РАВАНДИ ХДМГИРОЙ ДАР АВРУПО БАЪДИ ЧАНГИ ДУЮМИ ^А^ОН: ТА^ЛИЛИ СОХТОРЙ ВА ФУНКСИОНАЛЙ

Шерхонов Б. У.

Донишгоуи миллии Тоцикистон

Иттиуоди Аврупо - иттифоки ихтиёрии кишвархои аврупоист, ки бахри пойдории сулх ва инкишофу равнаки хамаи давлатхои аъзо нигаронида шудааст. То вокеахои маълуми солхо охир (мавчи мухочирати мардуми гайриаврупой бар асари инкилобхои ранга, брексит, ) иттиходро хамчун намунаи муваффаки хамгироии минтакавй мешинохтанд. Зеро дар доираи он натанхо хамгироии иктисодй, балки хамгироии сиёсй, ичтимой ва фархангй низ ба рох монда шуда буд. Кишвархои аъзои иттиход ба макоми ягонаи ичроия ва конунбарорй итоат менамоянд.

Дар доираи иттиход рафту омади бераводид (виза) ба шахрвандон ичозат буда, гардиши озодонаи мол ва сармоя ба рохмонда шудааст. Ахднома дар бораи таъсиси Иттиходи Аврупо (ИА) 7 феврали соли 1992 дар Маастрихт (Нидерланд) ба имзо расида, аз 1 ноябри соли 1993 эътибор пайдо кард. Иттиход хадафхои зеринро пайгирй менамояд:

- цорй намудани ша^рвандии ягонаи аврупои;

- таьмини озоди, амният ва цонуният;

- мусоидат намудан ба рушди иктисоди ва ицтимой;

-муста^кам намудани мавцеи Аврупо дар арсаи байналмилали.

Баъди чанги дуюми чахон равандхои ба хам наздикшавй ва васеъ гаштани хамкорихои судманди мамлакатхои Аврупо огоз гардида, торафт вусъат меёфт. Дар адабиёти таърихй ин раванд хамгироии иктисодй ном гирифт. Зеро хамгироии кишвархои Аврупо махз аз хамкорихои иктисодй огоз гардид [1, с. 27].

Х,амгироии иктисодй - ин раванди муттахиднамоии сиёсати идорй ва хочагидории кишвархо дар заминаи алокахои амику мустахками дучониба ва таксимоти мехнат миёни ниходхои хочагидории миллй, хамкории иктисодии онхо дар сатх ва шаклхои гуногун мебошад. Аз чумла, дар сатхи поёнии ин раванд ба воситаи хамкорихои дучониба миёни ширкатхои кишвархои ба хам шарик наздик дар асоси ташкили муносибатхои гуногуни иктисодй, аз он чумла бунёди филиалхо дар беруни кишвар ба рох монда мешавад.

Дар сатхи байнидавлатй интеграция дар асоси ташкил намудани иттиходияхои иктисодии байнидавлатй ва хамохангсозии сиёсатхои миллй сурат мегирад. Шакли аз хама маъмул ва бештар пахн гаштаи хамгирой-ин минтакахои озоди тичоратй мебошад, ки дар доираи он махдудиятхои тичоратй пеш аз хама бочхои гумрукй миёни кишвархои иштирокчй бардошта мешавад. Ташкили минтакахои озоди тичоратй ракобатро миёни истехсолкунандагони миллй ва хоричй дар бозори дохилй бештар менамояд, ки ин боиси эчоди навоварихо дар истехсолот мегардад. Аз байн бурдани бочхо ва махдудиятхои гумрукй чун коида ба молхои саноатй рабт дорад; дар робита ба махсулоти кишоварзй

озодии воридот махдуд карда шудааст. Ин падида махсусан дар Иттиходи Аврупо мавчуд буд ва холо дар минтакахои Амрикои Шимолй ва Амрикои Лотинй низ ба назар мерасад.

Шакли дигари хамгирой-ин ташкили иттиходи гумрукй мебошад. Иттиходи гумрукй низ дар катори фаъолияти минтакахои озоди тичоратй дорои ахамияти бештар буда, ба рохмонии тарофаи ягонаи савдои хоричй ва сиёсати ягона дар ин самтро дар бар мегирад. Дар харду холат муносибатхои байнидавлатй танхо ба сохаи таъмини имкониятхои ягона ва рушди савдои дучониба дахл дорад.

Шакли дигари мураккаби хамгирой ин бозори умумй ба хисоб меравад, ки дар баробари таъмини озодии тичорати дучониба ва ягонагии тарофаи савдои хоричй, хамчунин харакати озоди сармоя, кувваи корй ва хамохангии сиёсати иктисодиро таъмин менамояд. Х,ангоми фаъолияти бозори ягона фондхои умумии кумакхо ба рушди ичтимой ва минтакавй ташкил карда мешавад, макомотхои миллии идоракунй ва танзимнамой ба вучуд оварда, системаи хукукй такмил меёбад.

Шакли аз хама олии хамгироии иктисодии байнидавлатй - ин созмони иктисодй ва асъорй ба хисоб меравад, ки хамаи шаклхои дар боло нишондодашудаи хамгироиро бо ба рох мондани сиёсати умумии иктисодй ва асъорй дар бар мегирад. Ин гуна иттиход танхо дар минтакаи Аврупои гарбй чой дорад. Танхо дар ин чо раванди хамгироии иктисодй хамаи зинахои дар боло зикршударо паси сар кардааст. Махз дар давраи баъдичангй гояи муттахид шудани Аврупо хамовозии бештар касб кард, ки густариши он омилхои зерин мусоидат карданд:

1. Ч,анги дуюми чахон ва окибатхои харобиовари он кишвархои аврупой, махсусан кишвархои Аврупои гарбиро ба хамгирой водор намуд. Ин кишвархо бахри баркарор намудани иктисодиёти харобгаштаи худ ба хамкорихои байнихамдигарй ру оварданд.

2. Бо огози "чанги сард" вахдати кишвархои Гарби аврупой хамчун икдоми мухими пешгирии нуфузи шуравй дар Аврупо ба хисоб мерафт. Инчунин, барои кишвархои маглубшуда, пеш аз хама Олмон, ки ба якчанд минтакаи ишголй таксим шуда буд, зарурати асосй-ин эхёи мавкеи сиёсй ва нуфузи байналхалкй буд.

Х,амин тавр, дар солхои баъди чангйдар ин минтака якчанд созмон арзи вучуд карданд. радами аввалин дар рох ба суи Иттихходи Аврупо соли 1951 гузошта шуд. Мохи апрели хамон сол намояндагони Белгия, Нидерланд, Люксембург, Фаронса, Италия ва Чумхурии Федеролии Олмон дар бораи таъсиси «Иттиходи аврупоии ангишт ва пулод» созишнома ба имзо расониданд, ки аз мохи июли соли 1952 ба хукми конунй даромад [7, с. 41].

Максади ин созмон муттахид кардани захирахои аврупоии ангишту пулод ва истехсоли он буд. Дар таъсиси ин иттиход ва хамчунин дар бунёд ва тахкими хамкорихои иктисодии мамлакатхои Аврупо накши вазири корхои хоричии он вактаи Фаронса-Робер Шуман хеле назаррас буд. У мохи майи соли 1950 накшаи оштисозии ракибони дерина - Фаронса ва Олмон ва муттахид намудани иктисодиёти Аврупоро ба миён гузошт. Зеро, тавре ки Уинстон Черчилл кайд карда буд, эхёи Аврупо бидуни Фаронса ва Олмон гайриимкон буд. Мувофики накшаи Робер Шуман саноати ангишт ва охангудозии Фаронса ва Олмони гарбй мебоист ба макоми ягонаи идоракунй итоат мекарданд. Х,амин тавр ташкили Итиходи аврупоии ангишт ва пулод амалан ба хамгироии иктисодии Аврупо рохи васеъ кушод.

Бо максади бахамоии бештари иктисодй давлатхои муассиси Иттиходи аврупоии ангишт ва пулод дар соли 1957 Созмони иктисодии Аврупо ва Созмони аврупой доир ба энергияи хастаиро таъсис доданд. Созмони иктисодии Аврупо дар ибтидо хамчун иттиходи гумрукии 6 давлат дар асоси шартномаи Рим дар соли 1957 ташкил шуда буд, ки аз 1 январи соли 1958 ба хукми конун даромад. Соли 1959 аз тарафи аъзоёни Чомеаи иктисодии Аврупо парлумони Аврупо-сохтори намояндагй, машваратй ва конунгузорй ташкил дода шуд. Ин зинаи якуми шаклгирии Иттиходи Аврупо буд. Мохи январи соли 1960 дар Стокголм намояндагони Англия, Дания, Ирландия, Шветсия, Норвегия, Лихтейнштейн, Португалия, Австрия ва Швейтсария, ки аъзои Чрмеаи иктисодии Аврупо набуданд, созмони алтернативй -Ассотсиатсияи аврупоии савдои озодро ташкил доданд. Дертар Британияи Кабир карор дод, ки аъзои Иттиходи иктисодии Аврупо гардад. Ирландия ва Дания низ чунин карор кабул намуданд. Кушишхои аввалин дар солхои 1961-1963 бенатича монданд, чунки Президенти Фаронса Шарл де Голл ба Иттиходи иктисодии Аврупо кабул кардани аъзоёни навро манъ карда буд. Натичаи гуфтушунидхои солхои 1966-1967 низ чунин буданд. Соли 1967 хар се созмони аврупой якчоя шуда, «Чомеаи иктисодии Аврупо»-ро ташкил доданд. Кушишхои Британияи Кабир танхо соли 1973 натичаи мусбй доданд. Соли 1972 барои дохил шудан ба Чомеаи иктисодии Аврупо дар Ирландия, Дания ва Норвегия раъйпурсихо гузаронида шуданд. Ахолии Ирландия ва Дания ин икдомро чонибдорй карданд. Соли 1973 Англия,

Ирландия ва Дания аъзои иттиход гардиданд. Юнон соли 1975 ариза пешниход карда, танхо 1- январи соли 1981 аъзои Чомеаи Аврупо гардид.

Соли 1979 интихобот ба парлумони Аврупо доир гардид. Соли 1985 Гренландия аз хайати Чомеаи иктисодии Аврупо баромад. Португалия ва Испания соли 1977 ариза дода, танхо соли 1986 ба узвият пазируфта шуданд. Мохи феврали соли 1986 дар Люксембург Санади ягонаи аврупой имзо гардид [1, с. 28]. 7-уми феврали соли 1992 дар Маастрихт (Нидерланд) Ахднома миёни кишвархои аъзои Чомеаи иктисодии Аврупо дар бораи таъсис додани «Иттиходи Аврупо» ба имзо расид, ки аз 1-уми ноябри соли 1993 эътибори конунй пайдо кард. Бо имзои Созишномаи Маастрихт дар бораи таъсиси Иттиходи Аврупо мархилаи сеюми муттахидшавии Аврупо огоз гардид.

Дар соли 1994 дар Австрия, Финляндия, Норвегия ва Шветсия райъпурсих одоир гардиданд. Ахолии Норвегия бори дигар зидди дохилшавии он ба Иттиходи Аврупо баромаданд. Австрия, Финляндия ва Шветсия аз 1 январи соли 1995 аъзои Иттиходи Аврупо гардиданд. Танхо Норвегия, Исландия, Швейтсария ва Лихтейнштейн чун аъзои Ассотсиатсияи аврупоии тичорати озод бокй монданд. Соли 1997 аъзоёни Иттиходи Аврупо созишномаи Амстердамро имзо намуданд, ки мувофики он бояд сиёсати ягонаи дохилй, берунй ва амниятй, ташкили мухити озоди савдо ва тартиботи хукукй, муборизаи якчоя бар мукобили терроризм ва чинояткории муташаккилона амалй мешуданд.

9 октябри соли 2002 Комиссияи аврупой барои кабули дах давлати нав ба хайати Иттиходи Аврупо дар соли 2004 тавсия дод: Эстония, Латвия, Литва, Полша, Чехия, Словакия, Венгрия, Словения, Кипр ва Малта. Ахолии ин мамлакатхо кариб 75 млн нафарро ташкил медод. Ин васеъшавй яке аз лоихахои мухими Иттиходи Аврупост. Максад аз он ба Гарб пайвастани Аврупои Шаркй буд, ки кишвархои он солиёни зиёд дар зери таъсири гояхои коммунистй буданд ва бояд, ки онхо ба усулхои нави идоракунй бармегаштанд. [1/46]. Дар масъалаи мазкур Парлумони аврупой 9 апрели соли 2003 карор кабул намуд. 16 апрели соли 2003 байни хамаи кишвархои аъзои Иттиходи Аврупо дар бораи муттахидшавй созишнома имзо гардид. 1 майи соли 2004 Эстония, Латвия, Литва, Полша, Чехия, Словакия, Венгрия, Словения, Кипр ва Малта аъзои Иттиходи Аврупо гардиданд. 1-уми январи соли 2007 Булгория ва Руминия ба аъзогии Иттиходи Аврупо пазируфта шуданд. 17-уми декабри соли 2005 ба Макдуния макоми расмии номзад ба аъзогии Иттиходи Аврупо дода шуд. 21 феврали хамон сол Иттиходи Аврупо бо Украина лоихаи фаъолиятро имзо карда буд. Ин натичаи он буд, ки куввахои нави сиёсии ба сари кудрат омадаи Украина майли дохилшавй ба хайати Иттиходи Аврупоро доштанд.Тавре ки бармеояд, Комиссияи Аврупой аризаи Украинаро барои узвият ба Иттиход пазируфт ва имрузхо раванди ба Иттиходи Аврупо аъзо шудани Украина рафта истодааст.

Ахолии Норвегия ду маротиба зидди дохилшавии мамлакат ба Иттиходи Аврупо баромаданд. Исландия аъзои Иттиходи Аврупо намебошад. Х,амчунин Гренландия ва чазирахои Ферер, ки дар хайати Дания макоми мухторият доранд, аъзои Иттиходи Аврупо нестанд. Вохидхои мухтори финии чазирахои Аланд, британии Гибралтар, англисии Мэн, Гериси ва Черси ба хайати иттиход дохил нашудаанд. Ахолии Дания танхо баъди ваъдахои хукумат дар бобати нагузаштан бо асъори ягона - евро дар райъпурсй барои аъзошавии мамлакат ба Иттиходи Аврупо овоз доданд. Мухлати огози гуфтушунидхо ба Хорватия муайян шуда буд ва холо ин кишвар аъзои Иттиходи Аврупо мебошад. Гурчистон дар бобати дохилшавии худ ба хайати Иттиходи Аврупо якчанд маротиба изхор карда буд. Аммо он бенатича монд, чунки зиддияти ин давлат ба Осетияи Чанубй ва Абхазия бартараф нагашта буд. Х,амзамон Иттиходи Аврупо Молдоваро, ки дар чунин вазъият карор дошт, мохи июни соли 2022 дар баробари Украина ба узвияти худ пазируфт. Дурнамои дохилшавии мамлакатхои нимчазираи Балкан - Албания ва Босния бо сабабхои гуногун, ки дар байни онхо албатта оханги сиёсй бараъло намоён аст, холо норавшан мондааст. Дар шароити имруза барои аъзошавй ба Иттиходи Аврупо якчанд зинахои расмиро тай намудан лозим аст. Раванди асосй бастани шартнома ва тасдик шудани он мебошад, ки онро Комиссияи Аврупо назорат мекунад. Гуфтушунидхои мухимро давлатхои аъзо ва давлатхои номзад ба аъзогй мебаранд.

Аз лихози назарй хар як давлати аврупой метавонад аъзои Иттиходи Аврупо гардад. Шурои Иттиходи Аврупо бо Комиссияи Аврупо ва Парлумони Аврупо машварат намуда, дар бобати огози гуфтушунидхо карор кабул мекунад ё онро рад менамояд. Барои кабулшавй ба ин чихатхо эътибор дода мешавад:

- давлати аврупои будан;

- риоя намудани принсищои озоди,

-идоракунии халцй - демократи,

-э^тироми цуцуцу озодщои инсон,

-волоияти цонун;

Барои аъзо шудан чунин принсипхо талаб карда мешавад:

- мутобщц будан ба низомномаи Копенгаген, ки Шуро соли 1993 эътироф кардааст;

- кафолати идоракунии халцй, волоияти цонун, ууцущои инсон;

- мавцудияти ицтисоди бозории амалкунанда, ки цудрати ба рацобат тоб оварданро дорад;

- цобилияти цабул кардани аъзоги бо майли сиёси, ицтисоди ва молияви бо иттщод;

Бо чанд нукта метавон чунин хулоса кард, ки мохи декабри соли 1995 Шурои Аврупо дар шахри Мадрид баъзе масъалахои дар боло номбаршударо аз нав дида баромад. Ба онхо шарти нав хамрох карда шуд, ки мувофики он бояд конунгузорихои Иттиходи Аврупо ба конунгузорихои миллй сабт карда шаванд [2, с. 63].

Дар масъалаи пешгуии тараккиёти сиёсии Иттиходи Аврупо бошад, ин чо масъалаи дар пеш истодаи тавсеаи Иттиходи Аврупо ба Шарк, дида баромада мешавад, зеро мувофики акидахои якдилонаи сиёсатшиносон ва мутахассисон ин тавсеа ахамияти бузурги сиёсй дорад. Вобаста ба ин як катор бахсу мухокимахо оиди як шакли том доштани ин акида ба вучуд омаданд. Бешубха тавсеаи хамгирой дар сохтори Иттиходи Аврупо тагйиротхои куллй ба вучуд меорад.

АДАБИЁТ

1. Арах М. Европейский союз: видение политического Объединения. М., 1998.

2. Баскин Ю.А. Фельдман Д.И. История международного права. М., 1990.

3. Борко Ю.А, Коргалова М.А, Юмашев Ю.М. Десять уроков Европы- Москва, 1994.

4. Борко Ю.А. Что такое Европейский Союз. М., 2000.

5. Борхардт К.-Д. Азбукаправа Европейского сообщества. / Серия «Европейский союз: Прошлое, настоящее будущее». Отв. ред. Борко Ю. А. -М.: Межд. изд. Группа «ПРАВО», 1994, с. 31.

6. Воронов К. Европейские сообщества: право и институты.- Москва. 1992.

7. Глухарев Л.И. Единый Европейский Акт -Договор о ЕС.- Москва, 1994.

8. Графский В.Г. Всеобщая история права и государства. М.,2000.

9. Договор о Европейском Союзе. Консолидированная версия. М., 2001.

10. Дюпюи Р.Э., Дюпюи Т.Н. История европейской интеграции (1945-1994). М., 1995.

11. Европейский Союз. Путеводитель. М., 2003.

12. История государства и права зарубежных стран /под ред. О.А.Жидкова. М., 1998. Т.2.

13. Крылова И.С Европейский Союз: видение политического объединения».- Москва. 1998.

ПРЕДПОСЫЛКИ И ЭТАПЫ ЭВОЛЮЦИИ ИНТЕГРАЦИОННЫХ ПРОЦЕССОВ В ЕВРОПЕ ПОСЛЕ ВТОРОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ : СТРУКТУРНЫЙ И ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫЙ АНАЛИЗ

Вплоть до известных событий последних лет (наплыв мигрантов с Ближнего Востока и Северной Африки, Brexit, пандемия COVID-19 и др. ) в научной среде и научной литературе существовал консенсус в отношении того, что Европейский Союз является успешной интеграционной моделью для других регионов мира. Несмотря на упущенные ошибки во социальной, миграционной политике и политике безопасности европейская модель все ещё не утеряла свою привлекательность. Европейский союз - это уникальное международное образование: он сочетает признаки международной компании и государства, однако формально не является ни тем, ни другим. Союз не является субъектом международного публичного права, однако имеет полномочия на участие в международных отношениях и играет в них большую роль.

В данной статье делается попытка проследить процесс становления Европейского союза поэтапно, анализируется политическая и экономическая ситуация европейских государств после второй мировой войны, поиска различных моделей объединения государств для восстановления разрушенной экономики послевоенной Европы. Проведенный структурный и функциональный анализ позволяет раскрыть многие не освещенные ещё в научной литературе стороны европейского интеграционного процесса.

Ключевые слова: интеграция, Европейский союз, холодная война, Европейский совет, европейский парламент, Римский клуб, Таможенный Союз, Маастрихтский договор, расширение ЕС на Восток.

PREREQUISITES AND STAGES OF EVOLUTION OF INTEGRATION PROCESSES IN EUROPE AFTER THE SECOND WORLD WAR : STRUCTURAL AND

INSTITUTIONAL ANALYSIS

Up to the well-known events of recent years (the influx of migrants from the Middle East and North Africa, Brexit, the COVID-19 pandemic, etc.), there was a consensus in the scientific community and scientific literature that the European Union is a successful integration model for other regions of the world. Despite the missed mistakes in social, migration and security policy, the European model has not lost its attractiveness. The European Union is a unique international entity: it combines the characteristics of an international company and a state, but formally it is neither.

This article attempts to trace the process of formation of the European Union in stages, analyzes the political and economic situation of European states after the Second World War, the search for various models of unification of states to restore the destroyed economy of post-war Europe. The structural and functional analysis allows us to reveal many aspects of the European integration process that have not yet been covered in the scientific literature.

Keywords: integration, European Union, Cold War, European Council, European Parliament, Club of Rome, Customs Union, Maastricht Treaty, EU enlargement to the East.

Сведения об авторе:

Шерхонов Бахтовар Урозалиевич - соискатель кафедры зарубежного регионоведения Таджикского национального университета. Тел: (+992)9098963 00

About the author:

Sherkhonov Bakhtovar Urozalievich - the applicantof the Department of Foreign Regional Studies of Tajik National University. Тел: (+992) 909 89 63 00

ТДУ: 378:9(581)

ИНЪИКОСИ БАЪЗЕ МАСЪАЛАХ,ОИ ТАЪРИХИ БУХОРО ' ВА АФFОНИСТОН ДАР АСАРХОИ А. БЁРНС

Негматов Д.Н., Шамсиддинова Г.С.

Донишеоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Мохи марти соли 1809 дар Техрон, дар натичаи гуфтушунидхо миёни Эрон ва Англия шартнома ба имзо расонда шуд, ки дар холати чанги он хамачониба намояд. Дар худи хамин давра намояндагй англисй бо сарварии Чарлз Меткаф ба пойтахти Панчоб - Лохур фиристода шуд, то ки ба Ранчит Сингх дар кори дар зери хокимияти худ муттахид кардани тамоми Панчоб халал расонад ва онро мукобили Афгонистон барангезад. Дар зери фишори лашкари британй, ки дар марзхои панчобй мутамарказ гашта буданд, Ранчит Синг мачбур шуда буд, хукмронии Англияро ба сохилхои чапи дарёи Сатлеч, ки пештар ба хайати давлати Сикххо ворид буд, эътироф намояд. Ин бо шартномае, ки 25 апрели соли 1803 дар Амритсар, на чандон дуртар аз Лохур, ба имзо расонда шуда буд, тасди; карда шуд.

Хаёти А.Бёрнс махз ба хамин вокеахо алокамандй дошт. Маълумотхо доир ба шархи холи у, асосан аз иншои у "Саёхат ба Бухоро" ва кайдхои асари у дар Афгонистон Махан Лал, ки дар охирин солхои хаёти А.Бёрнс дар Кобул уро доимй хамрохй карда шохиди тамоми вокеахое, ки он замон дар Афгонистон руй медоданд, гирифта шудаанд. Баъзе маълумотхо оид ба шархи холи А.Бёрнс аз китоби Михаил Гус «Дуэл в Кабуле» истифода шуданд [5, C.35]. Мувофики маълумотхои худи А.Бёрнс, у дар соли 1805 дар оилаи Мири шахри Монтроз Ч,еймс Бёрнс, чияни амакбачаи шоири машхури Шотландия Роберт Бёрнс таваллуд шудааст. Дар оила онхо чор бародар буданд. Бародари калонии у тибро афзал шуморида, дар Лондон тахсил мекард, то ки баъдан дар Хиндустон хизмат намояд. Бародари дуюм дар коргохи дусти падараш майдасолори махаллй кор ва тахсил мекард. Бародари сеюм худро ба кори динй бахшида буд. Ончи ба худи Александр дахл дошт, пас у таърихро авло дониста ба омузиши корхои таърихй шуга варзида, ба фаъолияти сиёси чидду чахд мекард. У хеле илмдуст буд ва аз бачагй бахсхои шифохиро бо хамсолонаш дуст медошт. Падар, ки ниятхои чавонро хуб медонист, ба дусти худ, аъзои парламент Ч,он Юм, ки дар он замон дар Монтроз агенти сиёсй буд, мурочиат кард. Бо кумаки у Александр ба руйхати юнкерхои пиёдагард дар Бомбай ворид карда шуд.

Барои сафарбарй ба Хиндустон ба Александр лозим меомад, ки аз сухбат бо аъзои Шурои директорони ширкати Ост-Индия, чониби Стенли Кларк гузарад. Бинобар ин, Ч,он Юм 15 марти соли 1821 Александрро ба идораи Стенли Кларк, барои гузаронидани

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.