CC BY
5УДК: 327(575.3)+(44)
ОСИЁИ МАРКАЗЙ ДАР ДОИРАИ СИЁСАТИ ХОРИЧДИ ФАРОНСА: МАНФИАТ ВА ХДДАФХР (ДАР МИСОЛИ ЧУМХУРИИ ТО^ИКИСТОН)
Мирзоев Н.М., Ашуров А.М., Мирзоев X Т.
Институти Омузиши масъалщои давлатхои Осиё ва Аврупои АМИТ
Баъд аз фурупошии Иттиходи Шуравй дар харитаи сиёсии чахон давлатхои нави мустакил -Чумхурии ^азокистон, Чумхурии К^иргизистон, Чумхурии Точикистон, Чумхурии Узбекистон ва Туркманистон ба вучуд омаданд. Х,амаи ин давлатхои чавон тадричан бо аксарияти кишвархои дунё робитахои дустона баркарор карда, охиста - охиста эътибори байналмилалй пайдо намуданд. Давлатхои нави минтакаи Осиёи Марказй на танхо бо хамсоягони наздику дури худ, балки бо бисёре аз кишвархои Осиё, Африко, Аврупо ва гайра робитахои дучониба ба рох монданд. Кишвархои хоричй, бахусус кишвархои аврупой, ба ин давлатхои чавон таваччухи зиёд зохир намуданд. Дар байни онхо Чумхурии Фаронса яке аз аввалинхо шуда сохибихтиёрии сиёсии давлатхои минтакаи Осиёи Марказиро эътироф кард ва бо ин кишвархо робитахои устувори сиёсй, иктисодй ва фархангй баркарор намуд, ки ин самт минбаъд рушд ёфт.
Тахкими робитахои мутакобилаи чумхурихои пасошуравии Осиёи Марказй бо Фаронса пас аз ба даст овардани истиклолият ахамияти вижаи илмй дорад, зеро махз дар ин давра дар минтака тагироти куллии сиёсй, иктисодй ва ичтимой ба амал омаданд, ки рушди минбаъдаи кишвархои Осиёи Марказиро дар мархилахои гуногун муайян сохтанд.
Тагйироти куллй дар минтакаи Аврупо ва саросари чахон, ки дар натичаи баркарор шудани тартиботи чахонй пас аз дукутбашавй ба амал омадаанд, ба иштирокчиёни раванди сиёсии байналмилалй бо тарзхои гуногун таъсир расонданд. Сохибихтиёрии чумхурихои шуравй яке аз окибатхои раванди рушдёбандаи хамгироии чахонй буд. Худуди фазои пасошуравй тахияи равишхои фарккунандаи хосаро талаб мекард. Дар хамоише, ки мохи январи соли 1993 дар шахри Тошканд баргузор гардид, сарони панч давлати мустакил (Чумхурии ^азокистон, Чумхурии ^иргизистон, Чумхурии Точикистон, Чумхурии Узбекистон, Туркманистон) эълон карданд, ки ин кишвархо ба минтакаи алохида, яъне Осиёи Марказй тааллук доранд [1, с.15]. Ташаккули сиёсати хоричии кишвархои Осиёи Марказй дар заминаи истиклолият дар аввал диверсификатсияи муносибатхои байналмилалиро ба зимма гирифта, хамгироии босуръатро бо иштирок дар равандхои сиёсй ва иктисодии чахонй таъмин менамояд. Кишвархои Иттиходи Аврупо ба манфиати сиёсати хоричй барои наздик кардани кишвархо, эчод намудани воситахо барои имкониятхои фаъолияти умумии сиёсати хоричй шуруъ карданд.
Боиси таъкид аст, ки Фаронса хамеша барои тахким ва рушди муносибатхои муттакобила бо кишвархои Осиёи Марказй таваччух дошт. Дар давраи ба даст овардани истиклолият ин хамкорй яке аз самтхои асосии фаъолияти иктисодй ва дипломатии хоричии кишвархои минтакаи Осиёи Марказй гардид. Ба дигар маъно, Фаронса ба монанди пулест, ки кишвархои Осиёи Марказиро бо Иттиходи Аврупо мепайвандад.[7].
Фаронса ба тахким ва рушди хамкорихои хамачониба бо кишвархои Осиёи Марказй, аз чумла дар сохаи муносибатхои дипломатй, илмй ва фархангй низ манфиатдор аст, ки ин ба як катор омилхои зерин вобаста аст:
- аввалан, дар давоми нимаи дуюми солхои 90-ум ва нимаи аввали солхои 2000-ум, Фаронса сиёсати тахкими муносибатхои дипломатй ва фаъолияти сиёсиро дар кишвархои пасошуравии Осиёи Марказй пеш мебурд ва хамзамон ба рушди робитахои иктисодй, фархангй ва гуманитарй низ таваччух зохир мекард;
- дуввум, Фаронса саъй дорад хузури иктисодй ва сиёсии худро дар минтакаи Осиёи Марказй таквият дихад. Аз ин ру, хам Фаронса ва хам кишвархои Осиёи Марказй манфиатхои муштараки байналмилалй доранд, яъне таъмини рушди устувор, тахкими сулху субот, мубориза бо экстремизм ва терроризм дар сатхи байналмилалй, мубориза бо кочоки инсон ва гардиши гайриконунии маводи мухаддир, танзими захирахои об ва гайра;
- сеюм, дар асри XXI мубориза барои захирахои энергетики пурзур гардид. Тавре ки маълум аст, минтакаи Осиёи Марказй дорои иктидори азими гидроэнергетикй мебошад, ки хусусан ин иктидор ба Точикистон муттаааллик аст. Бо ин назардошт, чихати сармоягузорй ба ин бахш, Фаронса метавонад мавкеи геополитикии худро дар минтакаи Осиёи Марказй мустахкам кунад;
- чорум, Фаронса мехохад бо давлатхои Осиёи Марказй дар сохаи фарханг ва маориф хамкорихои устурорро таквият бахшад ва аллакай бо онхо дар доираи марказхои фархангй ва барномахои гуногуни илмй, ки ба ниёзхои кишвархои Осиёи Марказй нигаронида шудаанд, хамкорй мекунад. Масалан, пас аз пошхурии Иттиходи Шуравй дар минтакаи Осиёи Марказй, Фаронса Пажухишгохи илмии худро барои тахкикот дар Осиёи Марказй (IFEAC-Institut français
d'études sur l'Asie central) ва Института омузиши забонхо ва тамаддунхои шарк-ро (INALCO - Institut National des Langues) таъсис дод [4].
Агар сиёсати Фаронсаро дар минтакаи Осиёи Марзакй ва хамчунин Чумхурии Точикистон мавриди тахлил карор дихем, ба чунин хулоса омадан мумкин, ки таваччухи Фаронса ба самтхои зерин равона гардидааст:
- таргиби забон ва фарханг;
- коркард ва истифодаи захирахои табий;
- кумаки ичтимой ва мусоидат ба хифзи саломатй;
- таргиб ва дастгирии фазои демократй;
- густариши сохаи сайёхй;
- сармоягузорй ба сохахои афзалиятнок; (маориф, илм, фарханг, тичорат ва f);
- омузиш ва тадкики арзишхои таърихй, ва сарчашмахои мухими илмй; сохаи иктисодиёт.
- ба рох мондани хамкорихои муштарак дар намуди коммисияи байнихукуматй доир ба масоили хамкорй дар самтхои тичоратй-иктисодй ва илмй-техникй.
- барпо намудани бизнес-форум, мизхои мудаввар ва намоишхо, ки бештар фарогири сохахои иктисодй, хочагии кишлок ва сайёхй бошанд.
- диккати бештар барои таквияти хамкорихо дар самти илм ва маориф равона шавад. Дар рушди ин сохахои афзалиятнок бешниход карда мешавад, ки сафархои тачрибаомузи барои омузгорон ва дошичуёну олимон пешбинй гарданд. Хамчунин дар тахкими дигар сохахо низ мутахассисони сохибихисос ва варзида аз хар ду чониб барои омузонидани тачрибаи сохавияшон метавонанд даъват карда шаванд.
- мустахакам намудани хамкорихои судманди тичоратии байни ду кишвар, чалби сармоя ва дарёфти шарикони нав, мухокимаи масъалахои мавчуда барои таквият дар сохахои афзалиятнок.
- абзори таъсисёфтаи машваратхои сиёсй миёни Точикистон ва Фаронса имкон медищад, ки муколамаи доимй оид ба мачмуи масъалахои мубрами хамкории ду кишвар рохандозй шавад, инчунин мавкеи тарафхо дар чахорчуби хамкорихояшон дар хошияи созмонхои байналмилалй ва минтакавй хамоханг гардонида шавад.
- машваратхои сиёсй платформаи мувофик ва муассири хал кардани душворихои мавчуда, василаи муайянкунии самтхои авлавиятнок ва истифодаи минбаъдаи иктидори истифоданошудаи хамкорихои харду чониб мебошанд.
- гуруххои дустии байнипарлумонй ба ташаккули робитахои судманд миёни вакилони чонибхо, инчунин миёни иштирокдорони хаёти сиёсй, иктисодй, ичтимой ва фархангии чамъиятхои ду давлат мусоидат мекунанд.
- дар доираи хамкорихои муштараки дучонибаи судманд дар бахши такмили тахасусй оид ба коркардхо, тадхикотх,о ва тахлилхои илмй гузаронидани курсхои омузишй, семинархо дар самтхои гуногун барои кормандони илмии Точикистон ва кишвархои узви Иттиходи Аврупо ташкил карда шавад.
- бахри омузиши услуб ва назари илмии донишмандони аврупой дар самти омузиши масоили кишвархо, ташкили курсхои кутохмуддат дар заминаи Донишгоххо, маркахои илмй-пажухишии Фаронса ва мубодилаи тачрибаи илмй бо ходимони илмии Академияи миллии илмхои Точикистон ташкил карда шавад.
- хамкорихои судманд бо Фаронса ба рушди иктисодии кишвар ва халли масъалахои стратегй баромадан аз бумбасти коммуникатсионй, дарёфти истиклолияти энергетикй, таъмини амнияти озукаворй ва саноатикунони кишвар мусоидат хохад намуд.
- самтхои хамкорй ва захирахои истифоданашуда дар сохаи тандурустй (аз чумла дорусозй), маориф, илм, чорй намудани технологияхои пешрафта, туризм, сохтмони иншоот, таъмини амнияти сархадот, мубориза бо терроризм, экстремизм ва Fайра хеле зиёд аст, ки тарафхо метавонанд роххои густариши ин хамкорихоро чустучу намуда ба манфитати хамдигар истифода намоянд.
Храмин тарик, дар шароити кунунии муносибатхои байналмилалй, хамкорихои гуногунсамта миёни Чумхурии Точикистон ва Фаронса ба рох монда шудааст. Чумхурии Точикистон дар доираи самти аврупоии сиёсати хоричии худ, таквияти хамкорихоро бо кишвархои узви Иттиходи Аврупо аз чумла Фаронса таквият мебахшад. Илова бар ин, масъалаи мухим дар низоми нави равобити байналхалкй масъалаи модернизатсия дар иктисодиёти миллй накши мухим дорад. Аз ин ру, чалби сармояи кишвархои аврупой метавонанд ба рушди иктисодиёти Точикистон мусоидат намоянд. Дигар ин ки таквияти хамкорихои иктисодй барои амалигардонии Стратегияи миллии рушд барои то соли 2030 дар кишвар мо ба манфиат хохад буд. Бо ин назардошт, рушди хамкорихо дар самти тичорат ва иктисод дар солхои оянда дар доираи муносибатхои Точикистону Фаронса мухим арзёбй мегардад.
АДАБИЁТ
1. Laruellel Marlène, Peyrouse Sébastien, Asie centrale, la dérive autoritaire, Notes de la FRS. - Paris: Fondation pour la Recherche Stratégique, 2006. -15 p.
2. Poujol, C. L'Asie centrale, bilan: quinze années de discours et de pratiques sur l'intégration dans un espace désintégré, Revue Internationale et Stratégique / С. Poujol // Diogène. -2006. -V.4. -№64. -Р.69-78.
3. Дипломатия Таджикистана: вчера и сегодня // Душанбе: Ирфон. -2009. -277 с. -С. 178.
4. Ежегодник «Europeàn Foreign Policy Bulletin» / URL: http://wwwarc.iue.it/BASIS/efpb/all/rec/SFr.
5. Казахстан-Франция: [Электронный ресурс] / Официальный сайт Министерства иностранных дел Республики Казахстан / URL: mfa.gov.kz/ru/paris/content-view/dvustoronnie-otnosenia.
6. Политика Франции в Центральной Азии [Электронный ресурс] / Официальный сайт Министерства иностранных дел Французской Республики / URL: http://www.diplomatie.gouv.fr/en/country-files/central-asia/ france-and-central-asia/article/french-policy-in-central-asia.
7. Текущий архив Посольства Французской Республики в Республике Таджикистан. Годовые отчёты за 2002-2016 гг.
8. Текущий архив Министерства иностранных дел Республики Таджикистан // Управление информации процесса, анализа и внешнеполитического планирования. Папка Европа. Отчёты за 2004- 2007 гг. -Л. 8.
ЦЕНТРАЛЬНАЯ АЗИЯ В РАМКАХ ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ ФРАНЦИИ: ИНТЕРЕСЫ И ЗАДАЧИ (НА ПРИМЕРЕ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН)
Статья посвящена изучению и исследованию политики Франции в Центральной Азии на примере Республики Таджикистан. На новом этапе государства Центральной Азии укрепляют двустороннее политико-дипломатическое сотрудничество с Францией. Кроме того, в статье анализируются политические интересы Франции в отношении стран Центральной Азии, в том числе Таджикистана. Автор подчеркнул важность сотрудничества Франции с Таджикистаном и перспективы развития этого сотрудничества, а также предложил взаимные интересы. Было отмечено, что Франция всегда была заинтересована в укреплении и развитии отношений со странами Центральной Азии. Поэтому в период независимости это сотрудничество стало одним из основных направлений внешнеэкономической и дипломатической деятельности стран Центральной Азии, в том числе и Таджикистана.
Ключевые слова: Центральная Азия, Таджикистан, Франция, ЕС, внешняя политика, дипломатия, политика, интересы.
CENTRAL ASIA IN THE FOREIGN POLICY OF FRANCE: INTERESTS AND TASKS (BY THE EXAMPLE OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN)
The article is devoted to the study and research of French policy in Central Asia on the example of the Republic of Tajikistan. At a new stage, the states of Central Asia are strengthening bilateral political and diplomatic cooperation with France. In addition, the article analyzes the political interests of France in relation to the countries of Central Asia, including Tajikistan. The author emphasized the importance of cooperation between France and Tajikistan and the prospects for the development of this cooperation, and also suggested mutual interests. It was noted that France has always been interested in strengthening and developing relations with the countries of Central Asia. Therefore, during the period of independence, this cooperation became one of the main areas of foreign economic and diplomatic activity of the countries of Central Asia, including Tajikistan.
Key words: Central Asia, Tajikistan, France, EU, foreign policy, diplomacy, politics, interests.
Сведения об авторах:
Мирзоев Ниёз Мирзбадалович - доктор исторических наук, профессор главный научный сотрудник Института изучения проблем стран Азии и Европы Национальной Академии наук Таджикистана.. Адрес: Республика Таджикистан, г. Душанбе улица Рудаки 33. Е -mail: nmmirzoev@mail.ru Тел: (+992) 919-16-00-26
Мирзоев Хабибджон Табрикджонович - кандидат исторических наук, ведущий научный сотрудник Института изучения проблем стран Азии и Европы Национальной Академии наук Таджикистана. Адрес: Республика Таджикистан, г. Душанбе пр. Рудаки ЗЗ.Тел. 93360-94-94. Е -mail: Diplomat. tj 94@mail.ru
Ашуров Ардамехр Муродкулович - к.и.н., ведущий научный сотрудник Института изучения проблем стран Азии и Европы Национальной Академии наук Таджикистана. E-
mail: ardamehr.ashurov@mail.ru тел: +(992) 917340294.Адрес: 734025. г. Душанбе, пр. Рудаки 33.
About authors:
Mirzoev Niyoz Mirzbadalovich - Doctor of Historical Sciences, Professor, Chief Researcher of the Institute for the Study of Asian and European Countries of the National Academy of Sciences of Tajikistan. Address: Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Street 33. Tel: (+992) 919-16-00-26 Mirzoev Khabibjon Tabrikjonovich - candidate of historical sciences, leading researcher at the Institute for the Study of Asian and European Countries of the National Academy of Sciences of Tajikistan. Address: Republic of Tajikistan, Dushanbe, 33 Rudaki Ave. Tel. 933-60-94-94. E -mail: Diplomat.j 94@mail.ru
Ashurov Ardamehr Murodkulovich - Candidate of Historical Science, Leading Researcher of the Institute for the Study of Asian and European Countries of the National Academy of Sciences of Tajikistan. E-mail: ardamehr.ashurov@mail.ru tel: +(992) 917340294. Address: 734025, Dushanbe, Rudaki Ave. 33.
ФАЪОЛИЯТИ МАХфИЛХР ВА СЕМИНАРНОМ ИЛМИИ ФАКУЛТЕТИ ТАЪРИХИ ДДОТ БА НОМИ САДРИДДИН АЙНЙ дАР ДАВРАИ ИСТЩЛОЛИЯТ
Шарифова Ш.Ш
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи САйнй
Дар солх,ои аввали исгиклолият нооромии вазъи сиёсй ва халалдор гардидани раванди таълим ба корхои илмй-тадкикотй чалб намудани донишчуён нихоят сусг гардида, кариб ба несгй расида буд. Раванди чалб намудани донишчуён ба кори илмй, озмун ва олимпиадахои чумхуриявй аз ибтидои солхои 2000-ум аз нав огоз ёфт. Махсусан, дар ин самг дасговардхои назаррас дар ширкат ба олимпиадахои фаннии чумхурй бештар назаррас мебошанд. Дар факултет фазои хуби эчодй хам барои омузгорон ва хам барои донишчуён ба вучуд омад. Омузгорони факултет барорбари таълиму тарбия дар конференсияю симпозиумхо ва семинархои илмй-назариявии байналмиллалй, чумхуриявй ва донишгохию факултетй фаъолона иштирок менамоянд. Махсусан фаъолияти хуби омузгорон ва донишчуёни факултет, дар ташкили хамоишхои илмй, гузаронидани семинару махфилхои доимамалкунанда хуб ба назар мерасад.
Максади асосии ташкили махфилххои назди кафедрахои факултет ин аз нав эхё намудани корхои илмй-тахкикотй дар факултет ва дар ин рох омода намудани донишчуён яъне чавонону матахассисони оянда буд.
Дар давраи мазкур дар факултет махфили назди кафедраи таърихи халкй точик «Истиклолият ва рушди илми таърих» амал намуда, чандин конференсия ва семинархои илмй-назарявй, чумхуриявй ва донишгохиро доир намуд.
Аз чумла семинархои илмй назаривии чумхуриявй дар соли 2008 бахшида ба 130 солагии солгардй С.Айнй, 31 майи соли 2008 «Масоили рузмарраи таърихнигории точик», 4-уми октябри соли 2008 «Масоили уамдаи таърихи кадим ва асрхои миёнаи халкй точик дар тахкикоти академиб Бобочон Гафуров» ва амсоли инхо гузаронида шуд. Маводхои конференсия бошад соли 2009 дар шакли як мачмуа иборат аз 294 сахифа аз чоп баромад [1, с. 84-85].
Соли 2009-ум низ семинару махфилхои ва хамоишхои илмии факултети таърих кам набуданд. Бо роибарии садорати факултети таърих зиёда аз 4 конференсияи илмй-назариявй гузаронида шуд.
Соли 2010 бошад ба муносибати «Соли маориф ва фарханги техникй» эълон гардиданаш, садорати факултет 2 конференсияи чумхуриявй ва 1 семинари чумхуриявй гузаронид. Инчунин 25-уми октябри соли 2010 семинари илмй бахшида ба омузиши осори босгоншиносй дар Точикистон бо иштироки намояндагони Япония, махсус сафири он гузаронида шуд [3, с.216].
Дар натичаи баргузории конференсияхо, устодони кафедра ду мачмуаи маколахоро бо унвони «Накши В. В. Бартолд дар ташаккули омузиши илмии таърихи халки точик» ва «Ташкилёбии ЧЩС Точикистон зинаи халкунанда дар эхёи давлатдории точикон» омода карданд. Мачмуаи якум ба 140-солагии академик В. В. Бартолд бахшида шудааст ва дар он матни маърузахои конференсияи илмй-назариявй, ки кисамтхои мухталифи хаёт ва фаъолияти ин олими бузургномро инъикос менамоянд, оварда шудаанд. Мачмуаи дуюм низ матни маърузахои конференсияи илмй- назариявии бахшида ба чашнигирии 80-солагии таъсисёбии ЧЩС Точикистонро дар бар мегирад, ки хар дуи онхо дар чоп мебошанд. Мачмуахои зикргардида барои мутахассисони илми таърих ва доираи васеи хонандагону шавкмандони таърихи миллати точик тавсия шудаанд.
