Научная статья на тему 'ПРЕ-ВА ПОСТНАТАЛ ОНТОГЕНЕЗДА ПРОСТАТА ТЎҚИМАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ, ГИСТОТОПОГРАФИК ҚАЙТА ТУЗИЛИШ ЖИҲАТЛАРИ'

ПРЕ-ВА ПОСТНАТАЛ ОНТОГЕНЕЗДА ПРОСТАТА ТЎҚИМАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ, ГИСТОТОПОГРАФИК ҚАЙТА ТУЗИЛИШ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
28
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПРОСТАТА / ОНТОГЕНЕЗ / РИВОЖЛАНИШ / ДИФФЕРЕНЦИАЛЛАНИШ / ПАРЕНХИМА / СТРОМА / қАЙТА ТУЗИЛИШ / ТАКОМИЛ ТОПИШ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Хамраев О.А., Косимхожиев М.И.

Ушбу тадқиқотда пре- ва постнатал онтогенез жараёнида простата без куртаги эмбриогенезнинг қайси даврида қўйилиши, динамикада ривожланиб, дифференциалланиб бориши, ривожланишининг оғир даврлари, гистотопографиясининг ўзига хослиги хақидаги янги маълумотлар ўрганилган. Простата без тўқима тузилмаларининг, жумладан без паренхимаси, бириктирувчи тўқимали ва мушакли стромаси, қон томирлар тўрининг янгиланиб, қайта ўзгариб бориши, улар аъзонинг шаклланиш, инвалюция ва хавфсиз гиперплазия жараёнларида сифат ва миқдорий жиҳатдан ўзаро муносабатда ўзгариб, ўрин алмашиниб бориши хақидаги маълумотларни билиш касалликларини патогенез, морфогенез ва хос морфологик ўзгаришлар асосида аниқлаш учун муҳим ҳисобланади. Простата без тўқима тузилмаларининг гистотопографияси, янгиланиб, ўрин алмашиниб бориши, ривожланишининг оғир даврлари хақидаги маълумотлардан эмбриология, гистологик, патологик анатомия, клиник фанлардан - урология, андрология соҳаларида хавфсиз гиперплазия ва ўсмали касалликлар профилактикаси ва даволаш тактикасини танлашда тузиладиган комплекс чора-тадбирлар ишлаб чиқишда фойдаланиш мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FEATURES OF HISTOGRAPHIC RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT OF PROSTATE TISSUE IN THE PRE- AND POSTNATAL PERIOD OF ONTOGENESIS

In this study, new data were obtained on the stages of embryogenesis, development and differentiation in dynamics, complex periods of development, features of histotopography in the process of pre- and postnatal ontogenesis. Renewal and remodeling of tissue structures of the prostate, including glandular parenchyma, connective tissue and muscle stroma, vascular network, qualitatively and quantitatively interacting in the processes of organ formation, involution and preserved hyperplasia, knowledge of changes in positions and displacements is important for identifying diseases based on pathogenesis, morphogenesis and specific morphological changes. Histotopography of prostate tissue structures, renewal, replacement, information about difficult periods of development, embryology, histology, pathological anatomy, clinical sciences - urology, safe hyperplasia in the field of andrology and the prevention and treatment of tumors can be used in the development of a set of measures that need to be formed during selection.

Текст научной работы на тему «ПРЕ-ВА ПОСТНАТАЛ ОНТОГЕНЕЗДА ПРОСТАТА ТЎҚИМАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ, ГИСТОТОПОГРАФИК ҚАЙТА ТУЗИЛИШ ЖИҲАТЛАРИ»

УДК 611.37:612.65:616-092.4

Хамраев О. А.

Жаррохлик ва урология кафедраси катта укитувчиси

Косимхожиев М.И.

Травматология-ортопедия, оториноларингология ва болалар анестезиология-реаниматология кафедраси мудири, д.м.н., доцент

Андижон Давлат тиббиёт институти

ПРЕ-ВА ПОСТНАТАЛ ОНТОГЕНЕЗДА ПРОСТАТА ТУЦИМАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ, ГИСТОТОПОГРАФИК КАЙТА ТУЗИЛИШ ЖИХДТЛАРИ

Аннотация: Ушбу тадцицотда пре- ва постнатал онтогенез жараёнида простата без куртаги эмбриогенезнинг цайси даврида цуйилиши, динамикада ривожланиб, дифференциалланиб бориши, ривожланишининг огир даврлари, гистотопографиясининг узига хослиги хацидаги янги маълумотлар урганилган. Простата без туцима тузилмаларининг, жумладан без паренхимаси, бириктирувчи туцимали ва мушакли стромаси, цон томирлар турининг янгиланиб, цайта узгариб бориши, улар аъзонинг шаклланиш, инвалюция ва хавфсиз гиперплазия жараёнларида сифат ва мицдорий жщатдан узаро муносабатда узгариб, урин алмашиниб бориши хацидаги маълумотларни билиш касалликларини патогенез, морфогенез ва хос морфологик узгаришлар асосида аницлаш учун мууим уисобланади. Простата без туцима тузилмаларининг гистотопографияси, янгиланиб, урин алмашиниб бориши, ривожланишининг огир даврлари хацидаги маълумотлардан эмбриология, гистологик, патологик анатомия, клиник фанлардан - урология, андрология соуаларида хавфсиз гиперплазия ва усмали касалликлар профилактикаси ва даволаш тактикасини танлашда тузиладиган комплекс чора-тадбирлар ишлаб чицишда фойдаланиш мумкин.

Калит сузлар: простата, онтогенез, ривожланиш, дифференциалланиш, паренхима, строма, цайта тузилиш, такомил топиш.

Khamraev O.A. senior lecturer department of surgery and urology Kosimozhiyev M.I., MD

head of the department of traumatology - orthopedics, otorhinolaryngology

and pediatric anesthesiology - resuscitation

associate professor Andijan State Medical Institute

FEATURES OF HISTOGRAPHIC RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT OF PROSTATE TISSUE IN THE PRE- AND POSTNATAL PERIOD OF ONTOGENESIS

Annotation: In this study, new data were obtained on the stages of embryogenesis, development and differentiation in dynamics, complex periods of development, features of histotopography in the process of pre- and postnatal ontogenesis. Renewal and remodeling of tissue structures of the prostate, including glandular parenchyma, connective tissue and muscle stroma, vascular network, qualitatively and quantitatively interacting in the processes of organ formation, involution and preserved hyperplasia, knowledge of changes in positions and displacements is important for identifying diseases based on pathogenesis, morphogenesis and specific morphological changes. Histotopography of prostate tissue structures, renewal, replacement, information about difficult periods of development, embryology, histology, pathological anatomy, clinical sciences - urology, safe hyperplasia in the field of andrology and the prevention and treatment of tumors can be used in the development of a set of measures that need to be formed during selection.

Key words: prostate gland, ontogeny, development, differentiation, parenchyma, stroma, remodeling, perfection.

Адабиётлар та^лили. Охирги йилларда простата без касалликларининг учраш даражаси ошганлиги сабабли, унинг морфологик тузилишига каратилган саволларни ечиш максадида бир катор олимлар тадкикот олиб боришган [Агаян М.А., Даренков А.Ф., 1986; Урусмамбетов А.Х., 1993; Сапин М.Р., 1994; Борисов А.В., 1994]. Морфологик тахлил килиш саволлари аъзо тукима тузилмаларининг пайдо булиш, дифференциалланиш, функционал жихатдан етилиш жараёнларини камраб олади. Онтогенез даврда простата бези ривожланишининг узига хослиги натижасида бир бутун морфо-функционал тизим шаклланади [ Габузов А.Н., 1944; Герке П.Я., 1949; Гайдей Н.Д., 1961; Троценко П.В., 1988]. Маълумки, инвалюция жараёнида простата безида мухим морфологик узгаришлар юз беради, жумладан, без паренхима ва бириктируви тукимали строма тузилмаларининг эгаллаган нисбий майдонида узгаришлар юз беради [Абдул Монаф, 1987]. Бир вактнинг узида без паренхимаси камайиб, бириктирувчи тукимали стромаси эгаллаган майдони кенгайиб боради. Бундан узига яраша конуният келиб чикади, яъни инсоннинг ёши утган сари простата без функцияси фаоллиги пасаяди [Амосов А.В., 1989; Бухаркин Б.В. с соавт., 2002]. Шу билан бирга, хозирги кунгача простата без тукимасида кон айланиш кандай даражада узгариб боради, ёш утган сари инвалютив жараёнда без паренхимаси ва строма тузилмаларининг бир-бирига нисбатан сифат ва сон жихдтдан узгариб бориши урганилмаган [Болатов А.Б., 1986; Урусмамбетов А.Х., 1993; Гориловский Л.М., 1999].

Шу сабабли, юкоридаги маълумотлардан келиб чикиб, простата без гистогенези, морфогенези, уринг ривожланиб, дифференциалланиш жараёнидаги критик даврларида безда кандай морфологик узгаришлар юз беришини урганиш мухим хисобланади. Пре- ва постнатал онтогенез давомида без тукимаси таркибидаги томирларнинг паренхимасига нисбатан сон ва сифат жихатдан узгариб боришини урганиш хам зарур хисобланади.

Ушбуларни хисобга олиб, дастлаб простата безининг пре - ва постнатал онтогенез давомида ташкил топиши, ривожланиши, дифференциалланиши, инвалюцияланиши хакидаги маълумотларни тахлил килиш зарур деб хисобладик ва бу масалада бир катор илмий адабиётларни хар томонлама урганиб чикдик. Простата безининг куртаги эмбриогенезнинг 12-14-хафталигида эктодерма эпителийсидан пайдо булади. Бу даврда хомила уруFдони андроген ишлаб чиказиб бошлайди, унинг таъсирида простатанинг бириктирувчи тукимали асоси пайдо булиб бошлайди. 14-15-хафталикда эпителий тукиманинг дифференциалланиши простатанинг без тузилмаларини пайдо килиб бошлайди. 16-20-хафталикда простатанинг ацинуслар ва чикарув найлари тизими пайдо булади. Бунга параллел холда эпителий тутамлари атрофида простатанинг кискарувчанлик аппарати сифатида мезенхимадан силлик мушак хужайралари ташкил топади. Эмбриогенезнинг охирги даврларига келиб простатанинг эпителийли без тузилмалари тулик холда мушак кавати билан ураб олинади. Бу вактга келиб простата без улчамлари без эпителийсининг ва силлик мушакли стромаси пролиферацияланиши хисобига кескин катталашади.

Простатанинг гемомикроциркулятор тармоFи артериола, прекапилляр, капиллярлар, посткапилляр венулалар ва артериовенуляр шунтлардан иборат. Томирлар турининг жойланиши ва тузилишига без эпителий тузилмалари ва силлик мушак тукимали стромаси пролиферацияланиши таъсир курсатади. Шунинг учун простата безининг морфологик ва функционал мосланиш холда усишига кон томирлар тизими хам буйсинади. Х,омиланинг 20-40-хафталигида простата без кон томирлари базал мембранасида юкори даражада гликозамингликанлар мавжуд булиб, уларнинг аргирофилияси ва фуксинофилиясига таъсир курсатади. Пренатал даврнинг охирига келиб простата без тукимасида кон томирлар тизимининг барча турдаги томирлари ривожланиб улгуради. Лекин, бу даврга келиб ангиоархитектоникаси простата безининг хар хил сохаларида турличалиги кузатилади. Безнинг юкори-латерал ва орка кисмларида без найларининг усиб купайишига боFлик холда улар ни ураб олган холдаги капилляр-посткапилляр тур пайдо булади. Безнинг олдинги кисмларида сийдик чикарув найи атрофида сфинктер пайдо булишига боFлик холда, уларнинг йуналишига буйлама холда майда томирлар тури ривожланади.

Шундай килиб, чакалокнинг туFилиш дaвpидa ^остата без тукимасида иккита микpоциpкулятоp тизим пайдо бyлaди: биpинчиси безнинг ён ва оpкa кисмлapидa микpоциpулятоp-безли комплекс, олдинги кисмлapидa эса микpоциpкулятоp-мушaкли комплекс пайдо бyлaди. 38-40-хафталикда пapaвaзaл соxaлapдa коллаген толaлapнинг метaхpомaзияси кузатилади. Постнатал дaвpнинг биpинчи кунaлapидa пpостaтa без Улчaмлapининг биpоз кичиклашиши кузатилади. Бу дaвpдa без тyкимaсидa кaпилляpлap, посткaпилляpлap ва венулaлap Учокли xолдa кенгайиши кузатилади. К,он томиpлapнинг бapчa кенгайган ва кискapгaн соxaлapидa ишкоpий фосфатаза ва гликозaмингликaнлap фаоллиги ошганлиги аникланади. Без эпителийсида гликопpотеинлap, оpaлик тyкимaсидa гликозaмингликaнлap устун туpaди. 2-3-ойлик дaвpидa кaпилляpлap, посткaпилляpлap ва венулaлap диaметpи тоpaйиб, 40-хафталик xомилa дaвpидaги yлчaмлapгa мос келади.

13 ёшга киpгaн болaлapдa пpостaтa без yлчaмлapи стpомa тузилмaлapининг кyпaйиши xисобигa катталашади. 8-10 ёшда асосан безнинг олдинги кисмлapидa мушак тутaмлapи aтpофидa кaпилляpлap ва посткaпилляpлap эгpи-бугpи тузилишга киpиб, xaм кенгайган, xaм тоpaйгaн yчоклapи пайдо 6Улиши кузатилади. 12-13 ёшда безнинг оpкa ва ён соxaлapидa без тузилмaлapи aтpофидa кaпилляp ва посткaпилляpлap тоpaйиши кузатилади. Бу соxaлapдa томиpлap девоpидa гликозaмингликaнлap микдоpи ошганлиги аникланади. 13-16 ёшга киpгaнлapдa пpостaтa без yлчaмлapи чaкaлоклapгa нисбатан икки бapобap катталашади. Бу дaвpдa без yлчaмлapининг катталашиши асосан пapенхимa безлap, мушак тутaмлapи ва эластик толaлap xисобигa амалга ошади. У^м^лт ёшида пpостaтa без функционал ва стpуктуp жиxaтдaн тулик такомил топган 6Ули6, функциясининг фаоллашганлиги билан намоён булади. Бу дaвpдa без тapкибидaги кон томиpлapнинг бapчa туpдaги кисмлap xaжми кескин ошади. 14 ёшга келиб ^остатанинг без тузилмaлapи aтpофидaги кaпилляp-посткaпилляp томиpлap тypи биp каватли айлана тузилишдан икки каватли сват кypинишидaги тypгa айланади. 17-18 ёшда пpостaтa без ёнбош ва оpкa кисмлapидa куп сонли микpотомиpлap-безлapдaн ибоpaт комплекслap пайдо булганлиги, улapни aтpофидaн кон томиpлap ва мушaк-стpомaл тузилмaлap Уpaб олганлиги кузатилади.

Пpостaтa без тукимасида ёшга боFлик инвалютив yзгapишлap 36 ёшда пайдо булиб бошлайди [А.П. Авцин ва бошк., 1981] ва 41-60 ёшлapдa авж олади. Бу инвалютив yзгapишлap уpуFдоннинг инкpетоp функцияси пасайиши окибатида юз беpaди.

Юкоpидa келтиpилгaн мaълумотлap асосида пpостaтa бези ва ундаги томиpлap тизими pивожлaнишининг куйидаги дaвpлapи фapк килинади: 1) без куpтaги пайдо булишида кaпилляpлap найи xосил булиш дaвpи (10-14-хафталик); 2) кaпилляpлap канали тизимининг пайдо булиши без тукимаси

формасининг пайдо булишига т^ри келади (25-27-хафталик; 3) безда гемомикроциркулятор турнинг пайдо булиши - без функциясининг ташкил топишига туFри келади (11-17 ёш); 4) безнинг морфофункционал холатда ривожланиши давом этиб, инвалютив узгаришлар пайдо булишигача давом этади. Демак, простата бези онтогенези бир-нечта жараёнларнинг бирин-кетинликда алмашинувидан иборат: ташкил топиш, дифференциалланиш, функциясининг пасайиши. Безнинг шаклланиши ва хаёт-фаолияти гормонлар синтезланиш механизмига чамбарчас боFлик булиб, эмбриогенезнинг дастлабки даврларида она гормонлари, ривожланаётган уруFдон гормонлари, кейинчалик гипофизнинг гонадотроп гормонлари ва жинсий гормонлар таъсирида амалга ошади.

Хулоса

Ушбу тадкикотнинг илмий янгилиги пре- ва постнатал онтогенез жараёнида простата без куртаги эмбриогенезнинг кайси даври куйилиши, динамикада ривожланиб, дифференциалланиб бориши, ривожланишининг OFир даврлари, гистотопографиясининг узига хослиги хакидаги янги маълумотлар хисобланади.

Простата без тукима тузилмаларининг, жумладан без паренхимаси, бириктирувчи тукимали ва мушакли стромаси, кон томирлар турининг янгиланиб, кайта узгариб бориши, улар аъзонинг шаклланиш, инвалюция ва хавфсиз гиперплазия жараёнларида сифат ва микдорий жихдтдан узаро муносабатда узгариб, урин алмашиниб бориши хакидаги маълумотларни билиш касалликларини патогенез, морфогенез ва хос морфологик узгаришлар асосида аниклаш учун мухим хисобланади.

Простата без тукима тузилмаларининг гистотопографияси, янгиланиб, урин алмашиниб бориши, ривожланишининг OFир даврлари хакидаги маълумотлардан эмбриология, гистологик, патологик анатомия, клиник фанлардан - урология, андрология сохаларида хавфсиз гиперплазия ва усмали касалликлар профилактикаси ва даволаш тактикасини танлашда тузиладиган комплекс чора-тадбирлар ишлаб чикишда фойдаланиш мумкин.

Адабиётлар:

1. Божок Ю.М., Гавокина JI.B. Маркерные белки дифференцировки культивируемых эпителиальных клеток предстательной железы человека. // Эксперим. онкология. 1986. - т. 8. - № 5. - с. 34-36.

2. Болатов А.Б., Езеев К.Х. Возрастные изменения лимфатического русла предстательной железы человека. // Морфология сердечно-сосудистой и нервной систем в норме, патологии, в эксперименте. Ростов-на-Дону. -1986. - с. 13-14.

3. Боржиевский Ц.К., Строй А.А., Досенко В.Е. Иммунологический статус больных аденомой предстательной железы, осложненной острой задержкой мочи. // Урология. Киев. - 1989. - вып. 23. - с. 111-112.

4. Бронников И. Ю. Анатомические и морфофункциональные характеристики предстательной железы в норме // Рак предстательной железы. М., 2002. - С. 21 -31.

5. Бурачинский М.Т. Артерии мочевого пузыря и предстательной железы в условиях окольного кровообращения. // Арх. АГЭ. т. 38. - вып. 4. -1960. - с. 11-13.

6. Бухаркин Б.В. Первичный переходно-клеточный рак предстательной железы (литературный обзор). // Урология. 2002. - № 1. - с. 14-17.

7. Гудынский Я.В. О возрастных морфологических изменениях в предстательной железе // Урология. -1996. - №1-6. - С. 21-29.

8. Доста Н.И., Вальвачев А. А. Добракачественная гиперплазия предстательной железы: новый взгляд на этиопатогенез и лечение. -Минск: БелМАПО, 2008. - 215 с.

9. Левковский Н. С. Трансуретральная резекция предстательной железы и мочевого пузыря. СПб.: Вита Нова, 2002. - 206 с.

10. Мамаев И.Э., Шумило Д.В. Доброкачественная гиперплазия предстательной железы, клиника, диагностика, лечение // РМЖ. - 2007 - Т. 15, № 12. - С. 135-138.

11. Марков И. И., Ваньков В. А. Роль нарушений гематканевого барьера в развитии патологии предстательной железы // Микроциркуляция и ге-мореология. -М., 1999.-С. 100-101.

12. Мартов А. Г., Лопаткин Н. А. Практическое руководство по трансуретральной эндоскопической электрохирургии доброкачественной гиперплазии предстательной железы. М.: Триада X. - 1997. - 144 с.

13. Минаков А.А. Анатомо-топографические и структурные переобразования предстательной железы в постнатальном онтогенезе человека. Клиническая медицина. Астрахан, 2011, 1/7, с. 94-99.

14. Мирошников В.М. Консервативное лечение доброкачественной гиперплазии предстательной железы (аденома простаты). - Астрахань, 1999. - 235 с.

15. Мирошников В.М. Промежность человека. Анатомо-эмбриологические и клинические аспекты. -Астрахань, 2001. - 234 с.

16. Троценко П.В., Мизин В.И. Очерки по применению факторного анализа при изучении функциональной морфологии простаты человека в онтогенезе // Труды Крымского медицинского института -Симферополь, -1986. - С. 139.

17. Троценко П.В., Мизин В.И., Хорошев К.А. Комплексный анализ морфогенеза предстательной железы человека в онтогенезе // Труды Крымского медицинского института - Симферополь, 1984. - С. 84-86.

18. Урусбамбетов А. X. Возрастная динамика кровеносного русла и сосудисто-тканевых взаимоотношений в предстательной железе человека // Влияние антропогенных факторов на сосудистую и нервную системы. -Нальчик, 1997.-С. 68-71.

19. Урусбамбетов А. X. Микрососудистое русло предстательной железы человека в постнатальном онтогенезе // Тез. докл. 9-го съезда анатомов, гистологов и эмбриологов. — Полтава, 1992. С. 251.

20. Урусбамбетов А. X. Морфология внутриорганных артерий простаты человека в пре- и постнатальном онтогенезе // Морфология. 1996. — Т. 109, №2.-С. 97-98.

21. Урусмамбетов А.Х. Возрастная динамика кровоснабжения и сосудисто -паренхиматозные отношения в предстательной железе у человека // Морфология. - 1994. - № 9-10. - С. 166.

22. Хэм А., Кормак Д. «Гистология» том 5. - Москва: Мир, 1983. - 156 с.

23. Шаляпин И.В. Значение гемореологических и гемостатических нарушений в патогенезе простатита. - Барнаул, 2001. - 130 с.

24. McNeal J. E. Normal and pathologic anatomy of prostate // Urology. — 1981.-Vol. 17, suppl. 3. — P. 11-16.

25. McNeal J. E. Normal histology of the prostate // Amer. J. Surg. Pathol. 1988. - Vol. 12, N. 8. - P. 619-633.

26. Weldom V. E. Technique of modern radical perineal prostatectomy // Urology. 2002. - Vol. 60, № 4. - P. 689-694.

27. Wille S., Mills R. D., Studer U. E. Absence of uretral post-void milking: an additional cause for incontinence after radical prostatectomy? // Eu-rop. Urol. 2000. - Vol. 37, № 6. - P. 665-669.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.